1, 2. (a) Ntchivichi chikachitikira Naboti na ŵana ŵake? (b) Kasi mu nkhani iyi tisambirenge vichi?

MUŴE nga mukuwona ivi vikuchitika. Munthu ŵamupusikizgira kuti wapalamura mulandu ukuru. Ŵabali na ŵabwezi ŵake ŵazizwa chomene kuti piza ŵanthu awo waliyose wakumanya kuti mbawakawaka, ndipo ŵapeleka ukaboni wautesi. Ŵanthu ŵakutemwa urunji ŵali na chitima chomene kuwona wakukomeka pamoza na ŵana ŵake. Nkhani iyi yikachitika nadi, njakwata waka yayi. Ivi vikachitikira muteŵeti wa Yehova, Naboti, uyo wakaŵako apo Themba Ahabu likalamuliranga Israyeli.—1 Mathe. 21:11-13; 2 Mathe. 9:26.

² Mu nkhani iyi tidumbiskanenge ivyo vikachitikira Naboti. Kweniso tiwonge ivyo wakabudiska mulara munyake wakugomezgeka, uyo wakateŵeteranga mu mpingo wa Ŵakhristu ŵakwambilira. Para tawona ivyo ŵanthu aŵa ŵakachita, tisambirenge kuti kujiyuyura nkhwakuzirwa chomene para tikukhumba kuchita vinthu mwaurunji nga ni Yehova. Tiwonengeso kuti nthowa yimoza yakulongolera kuti tikuchita vinthu mwaurunji nga ni  Yehova nkhugowokera ŵanyithu mu mpingo para ŵachita vinthu vyambura urunji.

3, 4. Kasi Naboti wakaŵa munthu wamtundu wuli? Chifukwa wuli wakakana kuguliska munda kwa Ahabu?

³ Naboti wakaŵa wakugomezgeka kwa Yehova pa nyengo iyo Ŵaisrayeli ŵanandi ŵakachitanga vinthu viheni nga ni Ahabu na muwoli wake Yezebeli, uyo wakaŵa Fumukazi. Ŵanthu aŵa ŵakasopanga Baala ndipo ŵakamuchindikanga yayi Yehova. Kweniso ŵakayuyuranga fundo zake. Kweni Naboti wakawonanga ubwezi wake na Yehova kuŵa wakuzirwa chomene kuluska umoyo wake.

⁴ Ŵerengani 1 Mathemba 21:1-3. Ahabu wakakhumbanga kugura munda wa Naboti. Kweniso wakati wangamupa munda uwemi kuti ŵasinthane na munda wake. Kweni Naboti wakakana. Chifukwa wuli? Iyo wakati: “Ntchakwenelera chara pamaso pa Yehova, kuti ine nimupani chiharo cha ŵasekuru ŵane.” Naboti wakakana chifukwa wakalondezganga dango la Yehova ilo likakanizganga kuguliska chiharo chako ku fuko linyake. (Lev. 25:23; Maŵa. 36:7) Naboti wakawonanga vinthu umo Yehova wakuwonera.

5. Kasi Yezebeli wakachita wuli kuti Naboti wakomeke?

⁵ Chachitima ntchakuti Ahabu na muwoli wake ŵakamuchitira vinthu viheni chomene Naboti chifukwa cha kukana kuguliska munda wake. Kuti Yezebeli waphange munda wa Naboti na kumupa mfumu wake, wakatetera Naboti kuti wali na mulandu mwakuti iyo na ŵana ŵake ŵakomeke. Kasi Yehova wakachita wuli?

6, 7. Kasi Yehova wakalongora wuli kuti wakutemwa urunji? Ndipo ivi vikapembuzga wuli ŵabali na ŵabwezi ŵa Naboti?

⁶ Mwaluŵiro, Yehova wakatuma Eliya kuti wakakumane na Ahabu. Eliya wakaphalira Ahabu kuti ni munkhungu kweniso wakoma munthu. Kasi Yehova wakagamura wuli? Wakati Ahabu, muwoli wake, kweniso ŵana ŵake ŵanalume ŵazamufwa nga umo Naboti na ŵana ŵake ŵakafwira.—1 Mathe. 21:17-25.

⁷ Nangauli ŵabali na ŵabwezi ŵa Naboti ŵakaŵa na chitima chikuru na ivyo Ahabu wakachita, kweni ŵakwenera kuti ŵakapembuzgika chomene kumanya kuti Yehova wakawona ivyo vikachitika. Kweniso ŵakawona kuti wachitengepo kanthu. Kweni ivyo vikachitika pamanyuma, vikaŵayezga usange ŵakaŵa ŵakujiyuyura kweniso ŵakagomezganga Yehova.

8. Kasi Ahabu wakachita wuli wati wapulika uthenga wakufuma kwa Yehova, ndipo chikachitika ntchivichi?

⁸ Ahabu wakati wapulika ivyo Yehova wakagamura, “wakapalura vyakuvwara vyake na kuvwara chigudulu. Wakaziŵizga kurya, wakagona pa chigudulu na kwenda nyambinyambi.” Ahabu wakajiyuyura. Kasi chikachitika ntchivichi? Yehova wakaphalira Eliya kuti: “Pakuti wajiyuyura pamaso pane, nikhizgirenge soka ili mu mazuŵa ghake chara. Nizamukhizga soka ili pa nyumba yake mu mazuŵa gha mwana wake.” (1 Mathe. 21:27-29; 2 Mathe. 10:10, 11, 17) Yehova uyo “wakusanda mitima,” wakamulengera lusungu lukuru Ahabu.—Zinth. 17:3.

9. Kasi kujiyuyura kukwenera kuti kukawovwira wuli banja la Naboti na ŵabwezi ŵake?

⁹ Kasi awo ŵakamanyanga makora ivyo Ahabu wakachita ŵakajipulika wuli? Ivi vikwenera kuti vikayezga chomene chipulikano cha ŵabali na ŵabwezi ŵa Naboti. Usange ndimo vikaŵira, kujiyuyura kukwenera kuti kukaŵawovwira chomene kuti ŵalutilire kusopa Yehova mwakugomezgeka, kumanya  kuti Chiuta wawo wangachita yayi vinthu vyambura urunji. (Ŵerengani Dotoronome 32:3, 4.) Naboti, ŵana ŵake, na mabanja ghawo ŵazamuwona urunji wanadi apo Yehova wazamuwuska ŵanthu ŵarunji ku ŵakufwa. (Yobu 14:14, 15; Yoh. 5:28, 29) Kweniso munthu wakujiyuyura, wakukumbuka kuti “Chiuta waunenesko wazamweruzga mulimo uliwose, na chilichose chakubisika, kwali ntchiwemi panji ntchiheni.” (Muph. 12:14) Unenesko ngwakuti para Yehova wakweruzga, iyo wakuwona na kusanda vinthu vinyake ivyo ise tingamanya yayi. Lekani kujiyuyura kukuvikilira ŵanthu ŵambura mulandu kuti ŵaleke kupwetekeka mwauzimu.

10, 11. (a) Kasi mphawuli apo chipulikano chinu chingayezgeka? (b) Kasi kujiyuyura kungatovwira wuli?

¹⁰ Kasi mungachita wuli para ŵalara ŵadumura nkhani yinyake iyo tikuyipulikiska yayi panji tikukolerana nayo yayi? Kasi mungachita wuli para imwe panji munthu uyo mukumutemwa uteŵeti wamara? Wuli usange munyinu wa mu nthengwa, mwana winu, panji mubwezi winu wapamtima wasezgeka, ndipo mukukolerana yayi na ivyo ŵalara ŵadumura? Wuli para ŵalara ŵandasezge munthu uyo mukuwona kuti wali kwananga? Vinthu ivi vingayezga chipulikano chithu mwa Yehova na umo gulu lake likwendeskera vinthu. Kasi kujiyuyura kungatovwira wuli para  takumana na vinthu ivi? Wonani nthowa ziŵiri.

¹¹ Yakwamba, para tili ŵakujiyuyura vitovwirenge kumanya kuti tikumanya nkhani yose yayi. Nangauli nyengo zinyake tingamanya umo vinthu viliri, kweni Yehova ndiyo wakusanda mtima. (1 Sam. 16:7) Fundo iyi njaunenesko, ndipo para tayimanya yitovwirenge kuti tiŵe ŵakujiyuyura, kumanya mphaka yithu, na kusintha umo tikuwonera vinthu. Yachiŵiri, para ndise ŵakujiyuyura, vitovwirenge kuti tijilambikenge na kulindilira Yehova kuti wanozge vinthu vyose vyambura urunji. Munthu wavinjeru wakalemba kuti: “Awo ŵakopa Chiuta waunenesko vinthu viŵayenderenge makora, . . . kweni muheni vinthu vimwenderenge makora yayi, ndipo wangasazgirako yayi mazuŵa ghake.” (Muph. 8:12, 13) Fundo iyi yikulongora kuti para mwajiyuyura, vinthu vimwenderaninge makora pamoza na ŵanyinu wuwo.—Ŵerengani 1 Petrosi 5:5.

12. Kasi tidumbiskanenge nkhani wuli, ndipo chifukwa wuli?

¹² Ŵakhristu ŵakwambilira ŵa ku Antiyoke Siriya, ŵakayezgeka usange ŵakaŵa nadi ŵakujiyuyura kweniso ŵakugowokera. Tiyeni tidumbiskane za iwo, na kuwona umo tikuwonera nkhani yakugowokera ŵanyithu. Kweniso tiwonenge umo kugowokera ŵanyithu kukukolerana na umo Yehova wakuwonera urunji.

13, 14. Kasi Petrosi wakachita milimo wuli, ndipo wakalongora wuli chikanga?

¹³ Mpositole Petrosi wakaŵa mubali mulara wakumanyikwa chomene mu mpingo Wachikhristu. Wakaŵa mubwezi wa Yesu ndipo wakapika maudindo ghakuru mu mpingo. (Mat. 16:19) Mu 36 C.E., Petrosi wakatumika kuti wakapharazgire Koroneliyo na banja lake. Chikaŵa chakusuzga kuchita nthena chifukwa Koroneliyo wakaŵa Wamitundu wambura kukotoleka. Koroneliyo na banja lake ŵakati ŵapokera mzimu utuŵa, Petrosi wakati: “Kasi walipo uyo wangakanizga ŵanthu aŵa kuti ŵaleke kubatizika mu maji, awo ŵapokera mzimu utuŵa nga ndise?”—Mil. 10:47.

¹⁴ Mu 49 C.E., ŵapositole na ŵabali ŵalara ŵakakumana ku Yerusalemu kuti ŵawone usange chikaŵa chakwenelera kuti Ŵamitundu awo ŵazgoka Ŵakhristu ŵakotolekenge. Pa ungano uwu, Petrosi wakayowoya mwachikanga. Wakakumbuska ŵabali kuti Ŵamitundu ŵambura kukotoleka ŵakapokera chawanangwa cha mzimu utuŵa. Ivyo Petrosi wakayowoya vikawovwira chomene wupu wakulongozga wa mu nyengo yira kuti udumure makora nkhani iyi. (Mil. 15:6-11, 13, 14, 28, 29) Ŵayuda na Ŵakhristu awo ŵakaŵa Ŵamitundu ŵakwenera kuti ŵakamuwonga chomene Petrosi chifukwa cha kuyowoya unenesko kwambura kopa. Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakwenera kuti ŵakamugomezga chomene Petrosi, munthu wakukhwima mwauzimu.—Heb. 13:7.

15. Kasi Petrosi wakachita wuli apo wakaŵa ku Antiyoke Siriya? (Wonani chithuzithuzi chakwamba.)

¹⁵ Pamanyuma pa ungano mu 49 C.E, Petrosi wakaluta ku Antiyoke Siriya. Apo wakaŵa ku Antiyoke, wakachezganga mwakufwatuka na ŵabali Ŵamitundu. Tikukayika yayi kuti ŵabali aŵa ŵakasambira vinandi kwa Petrosi. Nyengo yinyake Petrosi wakaleka kurya nawo lumoza. Ŵabali aŵa ŵakwenera kuti ŵakakhuŵara chomene. Ŵabali ŵanyake Ŵachiyuda na Baranaba, nawo ŵakamba kulondezga Petrosi. Kweni kasi ntchivichi chikapangiska mubali mulara kweniso wakukhwima  mwauzimu uyu, kuchita vinthu ivyo vikate vyambiskenge kugaŵikana mu mpingo? Fundo yikuru njakuti, kasi ivyo Petrosi wakachita tingasambirako vichi, ivyo vingatovwira para mubali mulara watiyowoyera, panji wachita vinthu ivyo vyatikwenyerezga?

16. Kasi Paulosi wakamovwira wuli Petrosi, ndipo pali mafumbo wuli?

¹⁶ Ŵerengani Ŵagalatiya 2:11-14. Petrosi wakamba kopa ŵanthu. (Zinth. 29:25) Nangauli Petrosi wakamanyanga umo Yehova wakuwonera nkhani iyi, kweni wakawopanga Ŵayuda ŵakukotoleka mu mpingo wa ku Yerusalemu. Mpositole Paulosi nayo wakaŵapo pa ungano uwo ukachitikira ku Yerusalemu mu 49 C.E. Wakati wawona kuti Petrosi wakuchita upusikizgi ku Antiyoke, wakamuchenya pakweru. (Mil. 15:12; Gal. 2:13) Kasi Ŵakhristu Ŵamitundu ŵakajipulika wuli na ivyo Petrosi wakachita? Kasi ŵakakhuŵara? Kasi Petrosi ŵakamupoka mauteŵeti chifukwa cha ivyo wakachita?

17. Kasi Petrosi wakaŵa na mwaŵi wuli chifukwa chakuti Yehova wakugowokera?

¹⁷ Vikuwoneka kuti Petrosi wakajiyuyura na kupokera ulongozgi uwo Paulosi wakamupa. Palije mu Baibolo apo pakuyowoya kuti Petrosi ŵakamupoka mauteŵeti ghake. Nakuti pamanyuma, wakalemba makalata ghaŵiri agho ghali mu Baibolo. Mu kalata yachiŵiri iyo wakalemba, wakati Paulosi ni “mubali withu wakutemweka.” (2 Pet. 3:15) Nangauli Petrosi wakachita vinthu ivyo vikakwenyerezga ŵabali Ŵamitundu, kweni Yesu, uyo ni mutu wa mpingo, wakalutilira kumupa mauteŵeti. (Efe. 1:22) Ŵabali na ŵadumbu ŵakenera kumugowokera nga umo wakachitira Yesu na Adada ŵake. Pakuti Petrosi wakaŵa wakwananga, tikugomezga kuti pakaŵavya uyo wakalutilira kukhuŵara na ivyo wakachita.

18. Mphawuli apo tingakhumbikwira kuchita vinthu nga ni Yehova?

¹⁸ Nga umo vikaŵira na ŵalara mu mpingo wa Ŵakhristu ŵakwambilira, mazuŵa ghano napo palije ŵalara awo mbarunji, chifukwa “tose tikukhuŵara nyengo zinandi.” (Yak. 3:2) Tose tikumanya makora fundo iyi, kweni chikuŵa chakusuzga para mubali wachitira ise vinthu vyambura urunji. Kasi para vyatichitikira, tikuchita nga ni Yehova? Kasi mungachita wuli para mubali mulara wayowoya mazgu ghakulongora kuti wakutemwera mtundu unyake? Kasi mukhuŵarenge chifukwa cha ivyo mubali mulara wayowoya mwambura kughanaghanirapo? Kasi muchimbilirenge kugamura kuti mubali uyu wakwenelera yayi kuŵa mulara, panji mulekerenge Yesu uyo ni mutu wa mpingo? Kasi mughanaghanirenge icho chamupangiska kuti wachite nthena, ndiposo unandi wa vyaka ivyo wateŵetera Chiuta mwakugomezgeka? Usange mubali uyo wamukhuŵazgani wakulutilira kuteŵetera nga mulara, panji wapika mauteŵeti ghanyake mu mpingo, kasi mukondwenge nayo? Para mungamugowokera mubali uyu, mbwenu ndikuti mwachita nga ni Yehova uyo wakuchita vinthu mwaurunji.—Ŵerengani Mateyu 6:14, 15.

19. Kasi tikwenera kuŵikapo mtima kuchitachi?

¹⁹ Ŵanthu awo ŵakutemwa urunji ŵakulindilira zuŵa ilo Yehova wazamuwuskirapo vinthu vyambura urunji, ivyo vikuŵachitikira chifukwa cha Satana na charu chiheni ichi. (Yes. 65:17) Apo tikulindilira nyengo iyo, tiyeni tose tiŵikepo mtima kulongora urunji nga ni Yehova. Nyengo zose tikumbukenge kuti tikumanya vyose yayi, ndipo tigowokerenge awo ŵakutibudira.