Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Umo Tingasangira Wanangwa Wenecho

Umo Tingasangira Wanangwa Wenecho

“Usange Mwana wakumufwaturani, muŵenge ŵakufwatuka nadi.”—YOH. 8:36.

SUMU: 54, 36

1, 2. (a) Kasi pali ukaboni wuli wakuti ŵanthu ŵakuyezgayezga kuti ŵasange wanangwa? (b) Kasi ni vinthu wuli ivyo vyachitika chifukwa cha ivi?

MAZUŴA ghano, ŵanthu ŵakutemwa chomene kuyowoya kuti paŵe kuyana pakati pa ŵanthu, kweniso kuti ŵaŵe na wanangwa. Mu vyaru vinandi ŵanthu wakuyezgayezga kuti ŵaleke kutambuzgika, kusankhana mitundu, ndipo ŵakuyezgayezga kumazga ukavu. Ŵanyake ŵakukhumba kuŵa na wanangwa wa kuyowoya, wa kusankha vyakuchita, na kujiyimira paŵekha. Kulikose pa charu, ŵanthu ŵakukhumba kuti ŵachitenge ivyo ŵakhumba.

2 Kweni ivyo ŵakukhumba vikuchitika yayi. Ŵanthu ŵakuchita viwawa kulongora kuti ŵakwiya na boma lawo, panji ŵakukhumba kuwuskapo boma ilo likuwusa. Kweni kasi para ŵachita nthena, vinthu vikusintha nadi? Yayi. M’malo mwake, vikupangiska masuzgo ghanandi kweniso kuti ŵanthu ŵataye umoyo wawo. Vyose ivi vikukolerana na mazgu gha Themba Solomoni ghakuti: “Munthu wakuwusa munyake na kumupweteka.”—Muph. 8:9.

3. Kasi tingachita wuli kuti tiŵe ŵakukondwa zanadi na kuŵa ŵakukhorwa?

3 Yakobe wakazunura ivyo vingatovwira kuti tiŵe ŵakukondwa zanadi kweniso kuti tiŵe ŵakukhorwa. Iyo wakalemba kuti: “Uyo wakulaŵisiska mu dango lakufikapo ilo nda wanangwa na kulutilira kulilondezga, waŵenge wakukondwa na ivyo wakuchita.” (Yak. 1:25) Yehova uyo wakapeleka dango ili, wakumanya vinthu ivyo ŵanthu ŵakukhumbikwira kuti ŵaŵe ŵakukondwa zanadi. Ŵanthu ŵakwamba wakaŵapa chilichose icho chikakhumbikwanga kuti ŵaŵe ŵakukondwa. Wakaŵapaso mtende wenecho.

APO ŴANTHU ŴAKAŴA NA WANANGWA WENECHO

4. Kasi Adamu na Eva ŵakaŵa na wanangwa wuli? (Wonani chithuzi chakwamba.)

4 Para tikuŵerenga machaputara ghaŵiri ghakwambilira gha buku la Genizesi, tikuwona kuti Adamu na Eva ŵakaŵa na wanangwa uwo ŵanthu mazuŵa ghano ŵakuwupenja. Ŵakasoŵerwanga kanthu chara, ŵakawopanga kalikose yayi kweniso pakaŵavya uyo wakaŵakandilizganga. Ŵanthu aŵa ŵakenjerwanga yayi na umo ŵasangirenge chakurya, na ntchito. Kweniso ŵakalwaranga yayi nesi kufipa mtima kuti zuŵa linyake ŵafwenge. (Gen. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Kasi ichi chikung’anamura kuti wanangwa uwo Adamu na Eva ŵakaŵa nawo ukaŵavya mphaka? Tiyeni tiwone.

5. Mwakupambana na ivyo ŵanandi ŵakughanaghana, kasi ntchivichi icho chikukhumbikwa kuti ŵanthu ŵaŵe na wanangwa?

5 Ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ŵakughanaghana kuti wanangwa wenecho nkhuchita chilichose icho ŵakhumba nanga ŵangaŵa kuti ŵasanganenge na masuzgo. Buku linyake likuti wanangwa “nkhusankha vyakuchita na kuchita vinthu ivyo.” Ndipouli, buku ili likuyowoyaso kuti: “Kuyana na dango, ŵanthu ŵangaŵa ŵanangwa para ŵapika malango ghambura kufyenya na ghakwenelera.” (The World Book Encyclopedia) Ichi chikulongora kuti munthu waliyose wangakondwa na wanangwa uwo ulipo usange pangaŵa mphaka. Ipo fumbo ndakuti: Kasi ni njani uyo ngwakwenelera kuŵika mphaka panji malango agho ngambura kufyenya, na ghakwenelera?

6. (a) Chifukwa wuli Yehova pera ndiyo wali na wanangwa wose? (b) Kasi ŵanthu ŵali na wanangwa wuli, ndipo chifukwa wuli?

6 Pa nkhani ya wanangwa, tikwenera kukumbuka kuti ni Yehova Chiuta pera uyo wali na wanangwa wose panji wambura mphaka. Chifukwa wuli? Chifukwa ndiyo Mlengi wa vinthu vyose kweniso ni Fumu ya chilengiwa chose. (1 Tim. 1:17; Chivu. 4:11) Kumbukani mazgu agho Themba Davide likayowoya pakulongosora udindo wapadera kweniso wapachanya uwo Yehova wali nawo. (Ŵerengani 1 Midauko 29:11, 12.) Ntheura, chilengiwa chilichose, kuchanya na pa charu chapasi, chili na wanangwa uwo uli na mphaka. Waliyose wakwenera kumanya kuti Yehova Chiuta ndiyo ngwakwenelera kuŵika mphaka panji malango agho ngambura kufyenya, na ghakwenelera. Nakuti ivi ndivyo Yehova Chiuta wakuchita na ŵanthu kufuma waka pakwamba.

7. Kasi ni vinthu wuli ivyo tikuchita mwakawiro ivyo vikovwira kuti tiŵe ŵakukondwa?

7 Nangauli pakwamba Adamu na Eva ŵakaŵa na wanangwa, kweni ukaŵa na mphaka panji malango. Malango ghanyake ŵakaghalondezganga mwakawiro. Mwachiyelezgero, ŵapapi ŵithu ŵakwamba ŵakamanyanga kuti ŵakeneranga kuthuta, kurya, kugona, na kuchita vinyake kuti ŵalutilire kuŵa ŵamoyo. Kasi ŵakeneranga kujipulika kuti ŵalije wanangwa chifukwa chakuti ŵakachitanga vinthu ivi? Yayi. Chifukwa Yehova wakamanya kuti kuchita vinthu ivi kuŵawovwirenge kuti ŵaŵe ŵakukondwa kweniso ŵakukhorwa. (Sal. 104:14, 15; Muph. 3:12, 13) Kasi ninjani wangaleka kukondwa para wakuthuta mphepo ziwemi, kurya chakurya icho wakutemwa, panji kugona tulo tuwemi? Tikukondwa kuchita vinthu ivi ndipo tikuwona kuti ni mphingo yayi. Tikukayika yayi kuti Adamu na Eva ndimo nawo ŵakajipulikiranga.

8. Kasi ni dango wuli ilo Yehova wakapeleka ku ŵanthu ŵakwamba, ndipo chifukwa wuli?

8 Yehova wakaphalira Adamu na Eva kuti ŵababane na kuzuzga charu chapasi na kuchipwelelera. (Gen. 1:28) Kasi dango ili likaŵapoka wanangwa wawo? Yayi. Dango ili likaŵapa mwaŵi wakuti ŵawovwirepo pa kuzgora charu chapasi kuŵa paradiso kuti ŵanthu ŵarunji ŵakhalengemo kwamuyirayira. Ili ndilo likaŵa khumbo la Chiuta. (Yes. 45:18) Mazuŵa ghano, ŵanthu ŵanyake ŵakusankha kuleka kutora panji kutengwa. Ŵanyake ŵakusankha kuleka kubaba ŵana. Awo ŵasankha kuchita nthena ŵakususka khumbo la Chiuta yayi. Ndipouli, ŵanthu ŵanandi ŵakutora panji kutengwa ndipo ŵakubaba ŵana nangauli pakuŵa masuzgo. (1 Kor. 7:36-38) Chifukwa wuli ŵakuchita nthena? Chifukwa mwakawiro ŵanthu ŵakukondwa kutora panji kutengwa na kuŵa na ŵana. (Sal. 127:3) Adamu na Eva ŵapulikirenge Yehova mphanyi ŵakakondwa chomene mu banja lawo kwamuyirayira.

KASI ŴANTHU ŴAKATAYA WULI WANANGWA WENECHO?

9. Chifukwa wuli tingati dango la pa Genizesi 2:17 likaŵa laurunji na lambura kufyenya?

9 Yehova wakapelekaso dango linyake kwa Adamu na Eva ilo likayowoyerathu icho chichitikenge para ŵandapulikire. Wakati: “Vya mu khuni la kumanyiska uwemi na uheni ungaryanga yayi, chifukwa pa zuŵa ilo uzamulyera uzamufwa nadi.” (Gen. 2:17) Kasi dango ili likaŵa lambura urunji, lakufyenya, panji lambura kwenelera? Kasi likapoka wanangwa uwo Adamu na Eva ŵakaŵa nawo? Yayi. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakusanda Baibolo ŵakuyowoya kuti dango ili likaŵa liwemi na lakwenelera. Mwachiyelezgero, wakusanda Baibolo munyake wakati: “Dango ilo lili pa [Genizesi 2:16, 17] likulongora kuti Chiuta yekha ndiyo wakumanya icho ntchiwemi . . . ku ŵanthu ndipo ni Chiuta yekha uyo wakumanya icho ntchiheni . . . kwa iwo. Kuti ŵanthu ŵakondwe na ‘viwemi,’ ŵakwenera kugomezga Chiuta na kumupulikira. Para ŵandapulikire, wakuŵaleka kuti ŵajisankhire ŵekha icho ntchiwemi . . . na icho ntchiheni.” Uwu ni udindo wakuti ŵanthu ŵangafiska yayi paŵekha.

Ivyo Adamu na Eva ŵakasankha vikaŵa vyakupweteka (Wonani ndime 9-12)

10. Chifukwa wuli tikwenera kupambaniska pakati pa wanangwa uwo munthu wali nawo na uyo ngwakwenelera kumanya icho chiwemi na chiheni?

10 Ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano para ŵaŵerenga dango ilo Yehova wakapeleka kwa Adamu, ŵakuyowoya kuti Chiuta wakanora Adamu wanangwa wa kuchita ivyo wakhumba. Para ŵakuyowoya nthena ndikuti ŵakupambaniska yayi pakati pa wanangwa uwo munthu wali nawo na uyo ngwakwenelera kutiphalira icho ntchiwemi na chiheni. Adamu na Eva ŵakaŵa na wanangwa kusankha kupulikira Chiuta panji yayi. Nangauli vikaŵa nthena, kweni ni Yehova pera uyo wali na wenelero wose wa kumanya icho ntchiwemi na chiheni. “Khuni la kumanyiska uwemi na uheni” ilo wakaŵika mu munda wa Edeni likaŵa chimanyikwiro chakuti ndiyo wali na wenelero uwu. (Gen. 2:9) Ni nyengo zose yayi apo tikumanya umo vinthu viŵirenge chifukwa cha ivyo tasankha, ndipo tingamanyirathu yayi kuti ivyo vichitikenge viŵenge viwemi. Lekani kanandi tikuwona ŵanthu ŵakusankha vyakuchita na vilato viwemi, kweni umaliro wake ghakuŵa masuzgo, masoka, panji vinthu vyachitima. (Zinth. 14:12) Taŵanthu tili na mphaka pa ivyo tingachita. Pakupeleka dango kwa Adamu na Eva, Yehova wakaŵasambizga mwachitemwa umo ŵangachitira kuti ŵalutilire kuŵa na wanangwa wenecho. Kasi Adamu na Eva ŵakachita wuli?

11, 12. Ni vichi vikulongora kuti Adamu na Eva ŵakasankha uheni? Pelekani chiyelezgero.

11 Ŵapapi ŵithu ŵakwamba ŵakasankha kuleka kupulikira Yehova. Eva wakakopeka apo Satana wakamulayizga kuti: “Maso ghinu ghazamujulika ndipo muzamuŵa nga ni Chiuta, kumanya uwemi na uheni.” (Gen. 3:5) Kasi ivyo Adamu na Eva ŵakasankha vikasazgirapo wanangwa wawo? Yayi. Iwo ŵakasanga yayi ivyo Satana wakati ŵasangenge para ŵagalukira Yehova. Nakuti ŵakamanya kuti masuzgo agho ŵakamba kusangana nagho ghakiza chifukwa chakuti ŵakasankha kukana ulongozgi wa Yehova. (Gen. 3:16-19) Chifukwa wuli vyose ivi vikachitika? Chifukwa ntchakuti Yehova wandapeleke wanangwa ku ŵanthu wa kumanya ŵekha icho ntchiwemi na chiheni.—Ŵerengani Zintharika 20:24 na mazgu ghamusi; Yeremiya 10:23.

12 Tingayaniska fundo iyi na munthu uyo wakwendeska ndege. Kuti wakafike makora uko wakuluta, wakwenera kwenda mu nthowa yakuzomerezgeka, kugwiliskira ntchito vinthu ivyo vikovwira kuti ndege yende makora na kudumbiskana na ŵanthu awo ŵakuŵa pasi awo ŵakumuphalira umo wakwenera kwendera. Kweni wakwendeska ndege wangachita ngozi para wakulondezga yayi ulongozgi uwo ŵamuphalira ndipo wakwenda nthowa iyo wakhumba. Mwakuyana na wakwendeska ndege uyu, Adamu na Eva ŵakasankha kuchita ivyo ŵakukhumba. Ŵakakana kupulikira ulongozgi uwo Chiuta wakaŵapa. Kasi umaliro wake ukaŵa wakuti wuli? Ukaŵa wakofya na wakuchitiska chitima. Ivyo ŵakasankha vili kwiziska kwananga na nyifwa. Iwo ŵakafwa kweniso taŵana ŵawo nase tikufwa. (Rom. 5:12) Pakuti Adamu na Eva ŵakakhumbanga kujiyimira ŵekha, ŵakataya wanangwa wenecho uwo Chiuta wakaŵapa.

KASI TINGASANGA WULI WANANGWA WENECHO?

13, 14. Kasi tingachita wuli kuti tiŵe na wanangwa wenecho?

13 Ŵanthu ŵanyake ŵakughanaghana kuti para ŵangaŵa na wanangwa wa kuchita chilichose icho ŵakhumba, vinthu vingaŵayendera makora. Kweni unenesko ngwakuti wanangwa wambura mphaka ngwakupwetekeska chomene. Mbunenesko kuti wanangwa uli na mauwemi ghake. Kweni, kasi mukughanaghana kuti mphanyi vinthu vili wuli mu charu paŵavyenge malango ghakukanizga vinthu vinyake? The World Book Encyclopedia likuti Malango gha mu charu ghakuŵa ghakusuzga chifukwa ghakupangika kuti ghavikilire ŵanthu ndiposo panyengo yeneyiyo pera ghakuŵaŵikiraso mphaka pakuchita vinthu. Kweni ntchipusu yayi kupanga malango ghakuti ghachite vyose viŵiri. Ghanaghanirani unandi wa malango agho ŵanthu ŵali kulemba, kweniso unandi wa maloya na ŵeruzgi awo ŵakukhumbikwa kuti ŵalongosorenge malango agha na kuwoneseska kuti ŵanthu ŵakughalondezga.

14 Kweni Yesu Khristu wakalongosora umo tingaŵira na wanangwa wenecho. Wakati: “Usange mukukhalilira mu mazgu ghane, ndimwe ŵasambiri ŵane nadi. Mumanyenge unenesko, ndipo unenesko umufwaturaninge.” (Yoh. 8:31, 32) Mwakuyana na ulongozgi wa Yesu, kuti tisange wanangwa wenecho tikwenera kuchita vinthu viŵiri. Chakwamba, tikwenera kupulikira ivyo Yesu wakasambizganga. Chachiŵiri, tikwenera kuŵa ŵasambiri ŵake. Para tachita nthena tiŵenge na wanangwa wenecho. Kweni kasi tifwatukenge ku vichi? Yesu wakalutilira kulongosora kuti: “Waliyose uyo wakuchita kwananga ni muzga wa kwananga. . . . Usange Mwana wakumufwaturani, muŵenge ŵakufwatuka nadi.”—Yoh. 8:34, 36.

15. Chifukwa wuli wanangwa uwo Yesu wakayowoya ‘ungatifwatura nadi’?

15 Wanangwa uwo Yesu wakalayizga ŵasambiri ŵake nguwemi chomene kuluska wanangwa uwo ŵanthu mazuŵa ghano ŵakupenja mu charu ichi panji uwo ŵandyali ŵakulayizga. Yesu wakati: “Usange Mwana wakumufwaturani, muŵenge ŵakufwatuka nadi.” Apa Yesu wakayowoyanga za kufwatuka ku wuzga ukuru chomene uwo taŵanthu tikusuzgika nawo, ‘wuzga wa kwananga.’ Kwananga kukutipangiska kuti tichitenge vinthu viheni. Kweniso kungatitondeska kuchita icho tikumanya kuti ntchiwemi panji kuchita ivyo tikumanya kuti tingakwaniska. Ntheura tili ŵazga ŵa kwananga, ndipo njombe yake nkhukhuŵara, vyakuŵinya, masuzgo, ndipo paumaliro nyifwa. (Rom. 6:23) Mpositole Paulosi wakamanya umo vikuŵinyira kuŵa muzga wakwananga. (Ŵerengani Ŵaroma 7:21-25.) Para Yehova wazakawuskapo kwananga kose ndipo taŵanthu tizamuŵa na wanangwa wenecho uwo Adamu na Eva ŵakaŵa nawo pakwamba.

16. Kasi mphawuli apo tizamufwatuka nadi?

16 Mazgu gha Yesu ghakuti “usange mukukhalilira mu mazgu ghane,” ghakulongora kuti pali vinyake ivyo munthu wakwenera kuchita panji kuleka kuchita kuti Yesu wamufwature. Pakuti ndise Ŵakhristu ŵakujipeleka, tili kujipata ndipo tili kusankha kuchita ivyo Khristu wakasambizga ŵalondezgi ŵake na kuleka kujumpha mphaka. (Mat. 16:24) Nga umo Yesu wakalayizgira, tizamufwatuka zanadi para vyandulo vyose vya sembe yake yakuwombora vyagwira ntchito pa ise.

17. (a) Kasi ni vichi ivyo vingatovwira kuti tiŵe ŵakukondwa zanadi? (b) Kasi mu nkhani yakulondezgapo tizamusambira vichi?

17 Para tikupulikira ivyo Yesu wakutisambizga pakuŵa ŵasambiri ŵake, tiŵenge ŵakukondwa zanadi. Para tikuchita ivi, kunthazi tizamufwatukirathu ku wuzga wa kwananga na nyifwa. (Ŵerengani Ŵaroma 8:1, 2, 20, 21.) Mu nkhani yakulondezgapo, tizamusambira umo tingagwiliskira ntchito wanangwa uwo tili nawo sono, kuti tilumbe Yehova kwamuyirayira, Chiuta uyo wakupeleka wanangwa wenecho.