Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Yezgani Nowa, Daniyeli, na Yobu pa Nkhani ya Chipulikano na Kupulikira

Yezgani Nowa, Daniyeli, na Yobu pa Nkhani ya Chipulikano na Kupulikira

“Nowa, Daniyeli, na Yobu . . . ŵatenge ŵajiponoskenge waka ŵekha chifukwa cha urunji wawo.”—EZEK. 14:14.

SUMU: 89, 119

1, 2. (a) Chifukwa wuli ivyo Nowa, Daniyeli, na Yobu ŵakachita vingatikhozga? (b) Kasi vinthu vikaŵa wuli apo Ezekiyeli wakalembanga mazgu agho ghali pa Ezekiyeli 14:14?

KASI panyengo yasono mukulimbana na viyezgo nga ni matenda, ukavu, panji ŵanthu ŵakumusuzgani? Kasi nyengo zinyake mukuŵa ŵakukondwa yayi pakuteŵetera Yehova? Usange ni nthena, mukhozgekenge na ivyo Nowa, Daniyeli, na Yobu ŵakachita. Nawo ŵakaŵa ŵambura kufikapo, ndipo ŵakaŵanga na masuzgo nga agho ise tikuŵa nagho. Ghanyake ghakaŵa ghakuti ŵangafwirapo. Kweni ŵakalutilira kugomezgeka. Chiuta wakati ŵanthu aŵa ntchakuwonerapo pa nkhani ya chipulikano na kupulikira.—Ŵerengani Ezekiyeli 14:12-14.

2 Ezekiyeli wakalemba mazgu gha pa lemba ilo pajintha mutu wa nkhani iyi apo wakaŵa ku Babuloniya mu 612 B.C.E. * (Ezek. 1:1; 8:1) Nga umo uchimi ukayowoyera, ŵanthu ŵakugaluka ŵa mu Yerusalemu ŵakaŵa pafupi kuparanyika. Ŵakaparanyika nadi mu 607 B.C.E. Ŵanthu ŵachoko waka ndiwo ŵakaŵa ŵakugomezgeka na ŵakupulikira nga ni Nowa, Daniyeli, na Yobu, ndipo ŵakaŵikika chimanyikwiro cha chiponosko. (Ezek. 9:1-5) Pa ŵanthu aŵa pakaŵa Yeremiya, Baruki, Ebedimeleki, na Ŵarekabu.

3. Kasi mu nkhani iyi tiwonenge vichi?

3 Lero napo, ŵekha awo Yehova wakuwona kuti ŵalije kafukwa nga umo wakaŵira Nowa, Daniyeli, na Yobu, ndiwo ŵazamuŵikika chimanyikwiro na kupona apo mgonezi uwu uzamuparanyikira. (Chivu. 7:9, 14) Sono tiyeni tiwone chifukwa icho Yehova wakayowoyera kuti ŵanthu aŵa ŵakaŵa chakuwonerapo chiwemi pa nkhani ya urunji. Pakudumbiskana za waliyose, tiwonenge (1) masuzgo agho wakasangana nagho na (2) umo tingamuyezgera pa nkhani ya chipulikano na kupulikira.

NOWA WAKAGOMEZGEKA NA KUPULIKIRA KWA VYAKA 900

4, 5. Kasi Nowa wakaŵa na masuzgo wuli, ndipo chifukwa wuli ntchapadera kuti wakagomezgeka?

4 Masuzgo agho Nowa wakasangana nagho. Mu nyengo ya asekuru ŵake a Enoki, ŵanthu ŵakanangika chomene. Ŵakafika nanga mpha kuyowoyera Yehova “viheni.” (Yuda 14, 15) Nkhaza zikaŵa palipose. Mu nyengo ya Nowa, “charu chikazura na nkhaza.” Ŵangelo ŵaheni ŵakavwara mathupi gha ŵanthu, ŵakatora ŵawoli, na kubaba viŵana vyankhongono kweniso vyankhaza chomene. (Gen. 6:2-4, 11, 12) Kweni Nowa wakalutilira kuŵa na nkharo yiwemi. “Yehova wakawonamo uwemi mwa Nowa. . . . Wakaŵa wambura kafukwa mu muwiro wake. Nowa wakendanga na Chiuta waunenesko.”—Gen. 6:8, 9.

5 Kasi mazgu agha ghakulongora kuti munthu murunji uyu wakaŵa wuli? Chakwamba, Nowa wakenda na Chiuta mu charu chiheni chira vyaka 70 panji 80 pera yayi. Vyaka ivi ndivyo ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ŵakuŵira ŵamoyo. Kweni wakakhala na ŵanthu ŵaheni ŵara vyaka pafupifupi 600. (Gen. 7:11) Mwakupambana na ise mazuŵa ghano, wakaŵavya mpingo wakuti waunganenge nawo. Vikulongoraso kuti usange wakaŵa na ŵakuru ŵake, ŵanung’una ŵake, panji ŵadumbu ŵake, nawo ŵakaŵa ŵakuti ŵangamovwira yayi mwauzimu. *

6. Kasi Nowa wakalongora wuli chikanga?

6 Nowa wakawonanga kuti kuŵa waka muwemi ntchakukwana yayi. Wakaŵaso “mupharazgi wa urunji” ndipo wakapharazga mwachikanga. Wakazomeranga pakweru chipulikano chake mwa Yehova. (2 Pet. 2:5) Mpositole Paulosi wakati: “Kwizira mu chipulikano ichi wakasuska charu.” (Heb. 11:7) Ntchakuwonekerathu kuti ŵanthu ŵakamunyozanga, kumususka, na kumufingira Nowa. Kweni ‘wakawopanga ŵanthu’ yayi. (Zinth. 29:25) Wakaŵa na chikanga icho Yehova wakupeleka ku ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka.

7. Ni masuzgo wuli agho Nowa wakaŵa nagho apo wakapanganga chingalaŵa?

7 Nowa wakati wenda na Chiuta vyaka vyakujumpha 500, Chiuta wakamutuma kuti wakhome chingalaŵa kuti waponoskeremo ŵanthu na vinyama. (Gen. 5:32; 6:14) Ntchito ya kupanga chingalaŵa iyi yikwenera kuti yikaŵa yakusuzga chomene. Kweniso Nowa wakamanyanga kuti ŵakususka ŵamunyozenge para wakukhoma chingalaŵa. Ndipouli wakapulikira na kuchita ntchito iyi chifukwa wakaŵa na chipulikano. “Wakachita ndendende.”—Gen. 6:22.

8. Kasi Nowa wakalongora wuli kuti wakagomezganga Yehova?

8 Kweniso chikaŵa chakusuzga kuti Nowa wasangire muwoli wake na ŵana ŵake vinthu vyakuthupi. Pambere Chigumula chindachitike ŵanthu ŵakeneranga kulimbikira kulima kuti ŵasange chakurya. Nowa nayo wakeneranga kuchita nthena. (Gen. 5:28, 29) Ndipouli wakaŵika mtima chomene pa vinthu vyakuthupi yayi, kweni pa vinthu vya Chiuta. Nanga ni apo wakakhomanga chingalaŵa, icho chikatora vyaka 40 panji 50, Nowa wakalutilira kuŵika vyauzimu pakwamba. Wakalutilira kuchita nthena vyaka vinyake 350 pamanyuma pa Chigumula. (Gen. 9:28) Nowa ntchakuwonerapo chiwemi nadi pa nkhani ya chipulikano na kupulikira.

9, 10. (a) Kasi tingamuyezga wuli Nowa pa nkhani ya chipulikano na kupulikira? (b) Kasi Chiuta wachitenge wuli na wose awo ŵakupulikira malango ghake?

9 Kasi tingamuyezga wuli Nowa pa nkhani ya chipulikano na kupulikira? Tingamuyezga para tikukhozgera urunji wa Chiuta, para tikuleka kuŵa ku chigaŵa cha charu cha Satana, kweniso para tikuŵika vinthu vya Ufumu pakwamba. (Mat. 6:33; Yoh. 15:19) Chinyake ntchakuti charu chingakondwa yayi na umo tikuchitira vinthu. Umo tikuyowoyera pano, mu vyaru vinyake ŵanthu ŵakutinena chifukwa chakuti tikulondezga malango gha Chiuta pa nkhani ya nthengwa na makhaliro ghawemi. (Ŵerengani Malaki 3:17, 18.) Kweni nga ni Nowa, tikopa Yehova, ŵanthu yayi. Tikumanya kuti ndiyo pera wakupeleka umoyo wamuyirayira.—Luka 12:4, 5.

10 Kweni kasi imwe pamwekha muchitenge wuli? Kasi mulutilirenge ‘kwenda na Chiuta,’ nanga ni para ŵanji ŵakumususkani panji para suzgo la ukavu likuyezga chipulikano chinu? Usange mulutilirenge kuyezga Nowa pa nkhani ya chipulikano na kupulikira, gomezgani kuti Yehova wamupweleleraninge.—Fil. 4:6, 7.

DANIYELI WAKAŴA NA CHIPULIKANO NDIPO WAKAPULIKIRANGA NANGAULI WAKAŴA MU MSUMBA UHENI

11. Kasi Daniyeli na ŵabwezi ŵake ŵatatu ŵakasangana na masuzgo wuli ku Babuloni? (Wonani chithuzi chakwamba.)

11 Masuzgo agho Daniyeli wakasangana nagho. Daniyeli wakatolekera ku wuzga ku Babuloni. Mu msumba uwu mukaŵa vikozgo vinandi ndipo ŵanthu ŵakagomezganga chomene mizimu. Kweniso Ŵababuloni ŵakayuyuranga Ŵayuda. Ŵakaŵanyozanga na kunyoza Chiuta wawo, Yehova. (Sal. 137:1, 3) Ichi chikwenera kuti chikaŵa chakuŵinya chomene ku Ŵayuda ŵakugomezgeka nga ni Daniyeli. Kweniso iyo na ŵabwezi ŵake ŵatatu, Hananiya, Mishayeli, na Azariya, ŵakasoreka kuti ŵasambizgike ntchito za mu nyumba ya themba. Ŵakaŵavya wanangwa wakuti ŵasankhe ŵekha vyakurya vyakuti ŵarye. Nakuti vyakurya na vyakumwa ivyo ŵakaŵapanga vikambiska suzgo chifukwa Daniyeli wakakhumba yayi ‘kujikazuzga na vyakurya vya themba.’—Dan. 1:5-8, 14-17.

12. (a) Kasi Daniyeli wakaŵa na mikhaliro wuli yiwemi? (b) Kasi Yehova wakamuwonanga wuli Daniyeli?

12 Daniyeli wakapika milimo yapadera chifukwa chakuti wakaŵa na maluso ghapadera. Ili likate liŵenge suzgo linyake. (Dan. 1:19, 20) Kweni m’malo mwa kwamba kujikuzga na kuleka kupulika vya ŵanyake, wakalutilira kuŵa wakujiyuyura. Nyengo zose wakapelekanga ntchindi kwa Yehova. (Dan. 2:30) Nakuti apo Yehova wakati Daniyeli, Nowa, na Yobu ntchakuwonerapo chiwemi pa nkhani ya urunji, Daniyeli wakaŵa kuti wachali muwukirano. Kasi Yehova wakabudiska kumugomezga nthena Daniyeli? Yayi. Daniyeli wakagomezgeka kweniso wakaŵa wakupulikira umoyo wake wose. Nakuti wakwenera kuti wakaŵa na vyaka vyakujumpha 95 apo mungelo wa Chiuta wakamuphalira kuti: “Iwe Daniyeli, wamunthu wakuzirwa chomene.”—Dan. 10:11.

13. Kasi Daniyeli wakwenera kuti wakaŵa wuli thumbiko ku Ŵayuda ŵanyake?

13 Chifukwa chakuti Chiuta wakaŵa nayo, Daniyeli wakapika udindo ukuru mu ufumu wa Babuloni kweniso wa Medi na Peresiya. (Dan. 1:21; 6:1, 2) Panji Yehova wakalongozga vinthu mwakuti Daniyeli wawovwire ŵanthu ŵakwake, nga umo wakachitira Yosefe ku Eguputo, ndiposo Esitere na Modekayi ku Peresiya. * (Dan. 2:48) Ŵayuda awo ŵakatolekera ku wuzga, ndiposo Ezekiyeli, ŵakwenera kuti ŵakapembuzgika chomene kuwona umo Yehova wakaŵawovwiliranga.

Yehova wakuwona kuti ŵanthu awo ŵakulutilira kugomezgeka mbakuzirwa (Wonani ndime 14, 15)

14, 15. (a) Kasi ise tikuyana wuli na Daniyeli? (b) Kasi ŵapapi ŵangasambirako vichi ku ŵapapi ŵa Daniyeli?

14 Kasi tingamuyezga wuli Daniyeli pa nkhani ya chipulikano na kupulikira? Mazuŵa ghano, tikukhala nga mbalendo mu charu icho chazura na kusopa kwautesi ndipo mikhaliro yanangika chomene. Uyo wapangiska ivi ni Babuloni Mukuru panji kuti visopa vyose vyautesi, “malo ghakukhalamo viŵanda.” (Chivu. 18:2) Ntheura, nase tikupambana na ŵanthu ŵa mu charu ichi ndipo nyengo zinyake tikunyozeka. (Mrk. 13:13) Nga ni Daniyeli, tiyeni tisendelere kwa Yehova Chiuta withu. Para tikujiyuyura, kumupulikira na kumugomezga, nase tiŵenge ŵakuzirwa chomene kwa iyo.—Hag. 2:7.

15 Ŵapapi ŵangasambirako ku ŵapapi ŵa Daniyeli. Kasi ŵangasambirako vichi? Nangauli mu Yuda mukaŵa nkharo ziheni apo Daniyeli wakakuranga, kweni mwana uyu wakatemwanga Chiuta. Ivi vikachitika mwamwaŵi yayi. Vikulongora kuti ŵapapi ŵake ŵakamusambizganga makora. (Zinth. 22:6) Nanga ni zina lakuti Daniyeli, ilo likung’anamura kuti “Mweruzgi Wane Ni Chiuta,” likulongora kuti ŵapapi ŵake ŵakawopanga Chiuta. (Dan. 1:6, mazgu ghamusi) Ntheura mwaŵapapi, mungalekanga chara kusambizga ŵana ŵinu. Ŵasambizgani mwakuzikira. (Efe. 6:4) Kweniso mulombenge nawo na kuŵalombera. Para mukuyezgayezga kuŵasambizga unenesko wa mu Baibolo, Yehova wamutumbikaninge.—Sal. 37:5.

YOBU WAKAGOMEZGEKA NA KUPULIKIRA APO WAKAŴA MUSAMBAZI NA APO WAKAŴA MUKAVU

16, 17. Ni vinthu wuli ivyo vikachitika pa umoyo wa Yobu?

16 Masuzgo agho Yobu wakasangana nagho. Yobu wakaŵapo musambazi chomene kweniso mukavu chomene. Pambere wandayezgeke, “wakaŵa musambazi chomene kuluska ŵanthu wose ŵakumafumiro gha dazi.” (Yobu 1:3) Wakamanyikwanga chomene kweniso wakapikanga ntchindi zikuru. (Yobu 29:7-16) Nangauli vikaŵa nthena, wakajikuzgapo yayi nesi kuyuyura Chiuta. Nakuti Yehova wakamuchema kuti “muteŵeti wane,” ndipo wakatiso: “Ni munthu wakunyoloka, wambura kafukwa, wakopa Chiuta na kugega icho ntchiheni.”—Yobu 1:8.

17 Pa nyengo yichoko waka, vinthu vikagadabuka kwa Yobu. Wakakavuka kwazanimuwone. Tikumanya kuti Satana ndiyo wakamukavuska. Iyo wakanena Yobu kuti wakasopanga Chiuta chifukwa cha uryezi. (Werengani Yobu 1:9, 10.) Yehova wakasulako waka yayi ivyo Satana wakayowoya. M’malo mwake wakazomerezga kuti Yobu walongore kuti wakaŵa wakugomezgeka, kuti wakasopanga Chiuta chifukwa cha kumutemwa.

18. (a) Kasi chapadera ntchivichi na umo Yobu wakagomezgekera? (b) Kasi tikusambira vichi za Yehova pakuwona umo wakachitira na Yobu?

18 Satana wakamuwukira Yobu. Wakachita nthena kuti Yobu waghanaghanenge kuti Chiuta ndiyo wakumutambuzga. (Yobu 1:13-21) Pamanyuma, kukiza ŵabwezi ŵake ŵatatu awo ŵakiza nga ŵakukhumba kumupembuzga ndipo ŵakamba kumuyowoyera mazgu ghamsinjiro. Ŵakatenge Chiuta ndiyo wakamulanganga pa viheni ivyo wakachitanga. (Yobu 2:11; 22:1, 5-10) Ndipouli, Yobu wakalutilira kugomezgeka. Nyengo zinyake wakayowoyanga vinthu mwambura kughanaghanirapo, kweni Yehova wakamanya kuti wakachitanga nthena chifukwa cha vyakuŵinya. (Yobu 6:1-3) Chiuta wakawona kuti Yobu ngwakugomezgeka kwa iyo nangauli Satana wakamusuzga chomene na kumuyowoyera mautesi. Chiyezgo chikati chamara, Yehova wakawezgerapo kaŵiri vyose ivyo Yobu wakaŵa navyo pambere wandayezgeke, kweniso wakasazgirako vyaka 140 ku umoyo wake. (Yak. 5:11) Mu vyaka vyose ivi Yobu wakalutilira kugomezgeka kwa Yehova. Tikumanya wuli? Apo Ezekiyeli wakalembanga mazgu agho pajintha mutu wa nkhani iyi, pakaŵa kuti pajumpha vyaka vinandi kufuma apo Yobu wakafwira.

19, 20. (a) Kasi tingamuyezga wuli Yobu pa nkhani ya chipulikano na kupulikira? (b) Kasi tingalongora wuli lusungu nga ni Chiuta?

19 Kasi tingamuyezga wuli Yobu pa nkhani ya chipulikano na kupulikira? Tikwenera kulutilira kukumbuka Yehova pa umoyo withu, kumugomezga na kumupulikira na mtima withu wose visuzge viti wuli. Ise tili na vifukwa vinandi vyakuchitira nthena kuluska Yobu. Tikumanya vinandi vyakukhwaskana na Satana na njomba zake. (2 Kor. 2:11) Buku la Yobu nalo likutovwira kumanya chifukwa icho Chiuta wazomerezgera kuti tisuzgikenge. Uchimi wa Daniyeli ukutovwira kumanya kuti Ufumu wa Chiuta ni boma ilo lizamuwusa charu chose chapasi ndipo lili mu mawoko gha Khristu Yesu. (Dan. 7:13, 14) Kweniso tikumanya kuti sonosono apa, Ufumu uwu umazgenge masuzgo ghose ndipo ghazamuŵakoso yayi.

20 Ivyo vikachitikira Yobu vikutisambizgaso kuti tikwenera kuchitira lusungu Ŵakhristu ŵanyithu awo ŵali na masuzgo. Nga ni Yobu, ŵanji ŵangayowoya kwambura kughanaghanirapo nyengo zinyake. (Muph. 7:7) Kweni m’malo mwa kuŵeruzga, tiyeni tiŵe ŵamahara na ŵalusungu. Para tichitenge nthena, tiyezgenge Yehova, Dada withu wachitemwa kweniso walusungu.—Sal. 103:8.

YEHOVA “WAZAMUMUZGORANI ŴANKHONGONO”

21. Kasi ivyo vikachitikira Nowa, Daniyeli, na Yobu vikulongora wuli kuti mazgu agho ghali pa 1 Petrosi 5:10 ngaunenesko?

21 Nangauli Nowa, Daniyeli, na Yobu ŵakaŵako mu nyengo zakupambana ndipo vinthu pa umoyo wawo vikaŵa vyakupambana, kweni wose ŵakazizipizga masuzgo agho ŵakasangana nagho. Mbiri yawo yikutikumbuska mazgu agho mpositole Petrosi wakalemba, ghakuti: “Kweni para mwasuzgikapo kanyengo, Chiuta uyo wakupeleka lusungu lukuru mu nthowa zose, . . . wazamumalizga kumusambizgani. Wazamumukhozgani, wazamumuzgorani ŵankhongono kuti muleke kusunkhunyika.”—1 Pet. 5:10.

22. Kasi mu nkhani yakulondezgapo tizamusambira vichi?

22 Mazgu agho Petrosi wakayowoya ghakulongora kuti Yehova wawovwirenge ŵateŵeti ŵake kuti ŵaŵe ŵakukhora ndiposo ŵankhongono. Mazgu agha ghakukhwaskaso ise mazuŵa ghano. Tose tikukhumba kupika nkhongono na Yehova ndiposo kuti tilutilire kuŵa ŵakukhora apo tikumusopa. Ntheura tikwenera kuyezga Nowa, Daniyeli, na Yobu pa nkhani ya chipulikano na kupulikira. Mu nkhani yakulondezgapo, tizamuwona kuti ŵanthu aŵa ŵakaŵa ŵakugomezgeka chifukwa chakuti ŵakamumanyanga makora Yehova. Nakuti ‘ŵakapulikiska chilichose’ icho iyo wakakhumbanga kuti ŵachite. (Zinth. 28:5) Ndimo nase tingachitira.

^ ndime 2 Ezekiyeli wakatolekera ku wuzga mu 617 B.C.E. Lemba la Ezekiyeli 8:1–19:14 likalembeka “mu chaka cha 6” kufuma apo Ezekiyeli wakalutira ku wuzga, panji kuti mu 612 B.C.E.

^ ndime 5 Lameki dada wa Nowa wakaŵa wakopa Chiuta, ndipo wakafwa vyaka vinkhondi pambere Chigumula chindachitike. Usange amama ŵa Nowa, ŵakuru ŵake, ŵanung’una ŵake, ndiposo ŵadumbu ŵake ŵakaŵa ŵamoyo apo Chigumula chikachitikanga, ndikuti wose ŵakaparanyika.

^ ndime 13 Ŵabwezi ŵa Daniyeli ŵatatu ŵara nawo ŵakwenera kuti ŵakawovwiranga ŵanthu ŵakwawo chifukwa ŵakapika maudindo ghakuru.—Dan. 2:49.