Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kasi Mukumanya?

Kasi Mukumanya?

Sunagoge la mu Nyengo ya Ŵakhristu Ŵakwambilira: Chinyumba ichi, icho ŵali kuchita kuzengaso, chili na vigaŵa vinyake vya sunagoge la mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira ilo likaŵa ku Gamla, pa mtunda wa makilomita 10 kumpoto chadera kuvuma kwa Nyanja ya Galileya. Chikutovwira kumanya umo sunagoge la mu nyengo yakale likawonekeranga

Kasi sunagoge likamba wuli?

LIZGU lakuti “sunagoge” lili kufuma ku lizgu Lachigiriki ilo likung’anamura “ungano” panji “kuwungana pamoza.” Lizgu ili ndakwenelera nadi chifukwa chakuti kwamba mu nyengo yakale masunagoge ghaŵa malo ghakusoperako kweniso ghakupokerako ulongozgi mu vikaya vya Ŵayuda. Malemba Ghachihebere ghakuzunurapo yayi za masunagoge, kweni Malemba Ghachigiriki ghakulongora kuti malo agha ghakaŵako kale pakufika mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira.

Nkhwantha zinandi zikugomezga kuti masunagoge ghakamba mu nyengo iyo Ŵayuda ŵakaŵira ku wuzga ku Babuloni. Encyclopaedia Judaica yikuti: “Ŵayuda awo ŵakaŵa ku wuzga ŵakaŵavya tempile. Pakuti ŵakaŵa ku charu chachilendo kweniso ŵakakhumbikwiranga kupembuzgika ku masuzgo ghawo, nyengo na nyengo ŵakakumananga pamoza, panji pa Sabata, ndipo ŵakaŵazganga Malemba.” Ŵakati ŵafwatulika ku wuzga, vikuwoneka kuti Ŵayuda ŵakalutilira kukumana pamoza kuti ŵalombe na kuŵazga Malemba, ndipo ŵakambiskanga masunagoge kulikose uko ŵakakhalanga.

Kufika mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira, masunagoge ghakaŵa chinyina cha chisopa Chachiyuda ndiposo malo ghakuchitirako vyakuchitika vyakupambanapambana gha ŵanthu awo ŵakambininikira ku Meditereniyani, Middle East, kweniso awo ŵakaŵa kale mu Israyeli. Pulofesa Lee Levine wa pa univesite yinyake (The Hebrew University of Jerusalem) wakati: “[Sunagoge] ghakaŵa malo agho ŵanthu ŵakasambilirangako, kuchitirako viphikiro vyakupatulika, kweruzgirako milandu, kuchitirako malonda, maungano gha ndyali na vyakuchitika vinyake.” Iyo wakatiso: “Nangauli kukachitikiranga vinthu vyose ivi, kweni chilato chikuru chikaŵa chakuti ŵasoperengeko.” Lekani tikuzizwa yayi kuti kanandi Yesu wakalutanga ku masunagoge. (Mrk. 1:21; 6:2; Luka 4:16) Para wali ku Sunagoge, wakasambizganga awo waŵasanga, kuŵalongozga na kuŵakhozga. Mpingo Wachikhristu ukati wambika, mpositole Paulosi nayo wakatemwanga kupharazga ku masunagoge. Ŵanthu awo ŵakakhumbanga kuŵa paubwezi na Chiuta ŵakalutanga ku sunagoge, ntheura para Paulosi wanjira mu msumba, wakalutanga dankha ku sunagoge, na kupharazga.—Mil. 17:1, 2; 18:4.