1. Kasi ntchivichi chingakhuŵirizga umo mwanalume wakuchitira vinthu na muwoli na ŵana ŵake?

KASI mazgu ghakuti “mutu” ghakung’anamura vichi kwa imwe? Ŵanalume ŵanyake ŵakuzomerezga kuti mitheto yawo ndiyo yiŵalongozgenge pa umo ŵakwenera kuchitira vinthu na ŵawoli ŵawo na ŵana ŵawo. Wonani ivyo mudumbu munyake uyo wakukhala ku Europe zina lake Yanita wakayowoya. Iyo wakati: “Uko nkhukhala, ŵanthu ŵakuwona kuti ŵanakazi mbakuzirwa yayi, ndipo ŵakwenera kuŵawona nga mbantchito.” Ndipo mubali munyake zina lake Luke, uyo wakukhala ku United States wakuti, “Ŵazidada ŵanyake ŵakusambizga ŵana ŵawo kuti ŵanakazi ŵangayowoya vinthu vyakupulikikwa yayi ndipo ŵakwenera kuŵikako mahara yayi ku ivyo ŵanakazi ŵakuyowoya.” Ndipouli, Yehova wakukhumba yayi kuti ŵanalume ŵaŵawonenge nthena ŵawoli ŵawo. (Yaniskani na Mariko 7:13.) Ipo kasi mwanalume wangaŵa wuli mutu uwemi wa mbumba?

2. Kasi mitu ya mbumba yikwenera kumanya vichi, ndipo chifukwa wuli?

² Kuti mwanalume waŵe mutu wa mbumba muwemi, wakwenera dankha kupulikiska ivyo Yehova wakukhumba kuti iyo wachitenge. Wakweneraso kumanya chifukwa icho Yehova wakapira ŵanthu ŵanyake mazaza kweniso umo wangayezgera Yehova na Yesu. Chifukwa wuli ntchakuzirwa kuti mwanalume wamanye vinthu ivi? Chifukwa Yehova wali kupa mitu ya mbumba mazaza ndipo wakukhazga kuti ŵaghagwiliskirenge ntchito makora.​—Luka 12:48b.

3. Kasi tikusambirapo vichi pa ivyo Baibolo likuyowoya pa 1 Ŵakorinte 11:3, vyakukhwaskana na umutu?

³ Ŵazgani 1 Ŵakorinte 11:3. Vesi ili likulongosora vya ndondomeko iyo Yehova wali kunozga kuti mbumba yake ya kuchanya na ya pa charu chapasi yendenge makora. Kuŵa mutu kukusazgapo vinthu viŵiri, mazaza na udindo wakuzakazgora kwa Yehova. Mazaza ghose nga Yehova, ndipo ŵana ŵake wose, ŵangelo na ŵanthu  wuwo, ŵazamuzgora pa umo ŵakuchitira na mazaza agho wali kuŵapa. (Rom. 14:10; Efe. 3:14, 15) Yehova wali kupa Yesu mazaza pa mpingo, ndipo Yesu wazamuzgora kwa Yehova pa umo wakuchitira nase vinthu. (1 Kor. 15:27) Yehova wali kupaso ŵafumu mazaza pa ŵawoli na ŵana ŵawo, kweni ŵafumu ŵazamuzgora kwa Yehova na kwa Yesu pa umo ŵakuchitira na mbumba zawo.​—1 Pet. 3:7.

4. Kasi Yehova na Yesu ŵali na mazaza wuli?

⁴ Chifukwa chakuti Yehova ni Mutu pa mbumba zake zose, kuchanya na charu chapasi, wali na udindo wakupanga malango gha umo ŵana ŵake ŵakwenera kuchitira vinthu, kweniso kuwoneseska kuti ŵakupulikira malango agha. (Yes. 33:22) Yesu, pakuŵa mutu wa mpingo, waliso na wanangwa wakupanga malango agho tikwenera kwendera kweniso kuwoneseska kuti tikughalondezga.​—Gal. 6:2; Kol. 1:18-20.

5. Kasi mutu wa mbumba iyo nja Chikhristu wali na mazaza wuli, ndipo kasi mazaza ghake ghakuwera mpha?

⁵ Nga ni Yehova na Yesu, mutu wa mbumba iyo nja Chikhristu wali na mazaza ghakusankhira vyakuchita mbumba yake. (Rom. 7:2; Efe. 6:4) Kweni mazaza ghake ghali na mphaka. Mwachiyelezgero, ivyo wasankhenge vikwenera kukolerana na fundo izo zikusangika mu Mazgu gha Chiuta. (Zinth. 3:5, 6) Ndipo mutu wa mbumba walije mazaza gha kuŵikira malango ŵanthu awo mba mu mbumba yake yayi. (Rom. 14:4) Kweniso para ŵana ŵake ŵakura na kwamba kukhala paŵekha, ŵalutilirenge kumuchindika, kweni wakuŵaso mutu wawo yayi.​—Mat. 19:5.

6. Chifukwa wuli Yehova wakambiska ndondomeko yakuti ŵanyake ŵaŵenge na mazaza?

⁶ Yehova wakambiska ndondomeko ya umutu chifukwa chakuti wakutemwa mbumba yake. Ndipo ntchawanangwa chakufuma kwa iyo. Ntheura ivi vikovwira kuti mbumba yose ya Yehova yichitenge vinthu mu ndondomeko kweniso mwamtende. (1 Kor. 14:33, 40) Viŵenge kuti palije ndondomeko yakuti ŵanyake ŵaŵenge na mazaza, mphanyi mbumba ya Yehova njakukolerana yayi kweniso mphanyi njakukondwa yayi. Mwachiyelezgero, mphanyi palije uyo wakumanya munthu uyo ngwakwenelera kusankha vyakuchita kweniso uyo wakwenera kudangilira pakuchita vyakusankha ivi.

7. Kasi lemba la Ŵaefeso 5:25, 28 likuyowoya kuti ŵanalume ŵakwenera kuchita wuli na ŵawoli ŵawo?

⁷ Sono usange ntchiwemi kuti ŵanalume ndiwo ŵaŵenge mutu wa mbumba, chifukwa wuli ŵanakazi ŵanandi ŵakuwona kuti mfumu wawo wakuŵasuzga kweniso wakuŵapoka wanangwa? Chifukwa ntchakuti ŵanalume ŵanandi ŵakusulako malango gha Yehova ghakukhwaskana na nthengwa, ndipo ŵakulondezga waka mitheto yawo ya mu chikaya. Ndipo nyengo zinyake ŵakusuzga ŵawoli ŵawo kuti ŵajikondweskenge waka ŵekha. Mwachiyelezgero, mfumu wangasuzga muwoli wake na chilato chakuti wamuwopenge panji kuti ŵanthu ŵamuwonenge kuti ni mwanalume nadi. Wangaghanaghana kuti nangauli ningamuchichizga yayi muwoli wane kuti wanitemwenge, kweni ningamupangiska kuti wanopenge. Ndipo wangagwiliskira ntchito wofi uwu kuti wamuwusenge waka pa chilichose. * Ŵanalume awo ŵakughanaghana nthena na kuchita vinthu mu nthowa iyi ŵakunangiska. Ŵakuchindika yayi ŵanakazi, ndipo ivyo ŵakuchita vikupambana chomene na ivyo Yehova wakukhumba.​—Ŵazgani Ŵaefeso 5:25, 28.

8. Kasi mwanalume wangachita wuli kuti waŵe mutu uwemi wa mbumba?

⁸ Mwanalume wangaŵa mutu uwemi wa mbumba para wangayezga Yehova na Yesu umo  ŵakuchitira na mazaza ghawo. Wonani waka mikhaliro yiŵiri iyo Yehova na Yesu ŵakulongora ndipo wonani umo mutu wa mbumba wangalongolera mikhaliro iyi para wakuchita vinthu na muwoli wake kweniso ŵana ŵake.

9. Kasi Yehova wakulongora wuli kujiyuyura?

⁹ Kujiyuyura. Yehova ngwamahara chomene kuluska waliyose, kweni wakupulika maghanoghano gha ŵateŵeti ŵake. (Gen. 18:23, 24, 32) Wakuzomerezga awo ŵali pasi pake, kupeleka masachizgo ghawo. (1 Mathe. 22:19-22) Yehova ngwakufikapo, kweni wakukhazga kuti ise tichitenge vinthu mwakufikapo yayi. M’malo mwake, wakovwira ŵanthu ŵambura kufikapo awo ŵakumuteŵetera kuti vinthu viŵayenderenge makora. (Sal. 113:6, 7) Nakuti Baibolo likuti Yehova ni “movwiri” withu. (Sal. 27:9; Heb. 13:6) Themba Davide likati likafiska kuchita mulimo ukuru chifukwa chakuti Yehova ngwakujiyuyura ndipo wakaliwovwiranga.​—2 Sam. 22:36.

10. Kasi Yesu wakalongora wuli kujiyuyura?

¹⁰ Wonani ivyo wakachita Yesu. Nangauli wakaŵa Fumu, kweni wakagegiska malundi gha ŵasambiri ŵake. Kasi ntchifukwa wuli chimoza icho Yehova wakazomerezgera kuti ivyo Yesu wakachita apa vilembeke mu Baibolo? Mwambura kukayika, wakakhumbanga kuti waliyose walondezgenge chiyelezgero cha Mwana wake, kusazgapo mitu ya mbumba. Yesu mweneko wakayowoya kuti: “Namupani chakuwonerapo, kuti nga umo nachitira kwa imwe, namwe ndimo muchitirenge.” (Yoh. 13:12-17) Nangauli wakaŵa na mazaza ghakuru, kweni Yesu wakakhazganga kuti ŵanthu ŵamuteŵeterenge yayi, m’malo mwake iyo ndiyo wakateŵeteranga ŵanji.​—Mat. 20:28.

11. Kasi mutu wa mbumba wangasambirako vichi kwa Yehova na Yesu pa nkhani ya kujiyuyura?

¹¹ Ivyo tikusambirapo. Mutu wa mbumba wangalongora kujiyuyura mu nthowa zinandi. Mwachiyelezgero, wakwenera yayi kukhazga kuti muwoli wake na ŵana ŵake nyengo zose ŵachitenge makora vinthu. Wakwenera kutegherezga masachizgo ghakufuma ku mbumba yake nanga ghangaŵa kuti ghakupambana na ghake. Marley uyo wakukhala kuti United States wakuti: “Mfumu wane na ine nyengo zinyake tikuŵa na maghanoghano ghakupambana. Kweni ine nkhuwona kuti wakuniwonga kweniso wakunichindika chifukwa wakunifumbanga maghanoghano ghane pambere wandasankhe vyakuchita.” Mwakusazgirapo, mfumu wakujiyuyura wakovwirapo pakuchita ntchito za panyumba nanga vingaŵa kuti mu chikaya chawo ŵakuwona ntchito izo  kuti ni za ŵanakazi. Kweni ichi chingaŵa chakusuzga. Chifukwa wuli? Mudumbu munyake zina lake Rachel wakuti: “Uko nkhufumira, usange mfumu wakovwira muwoli wake kusuka mbale panji kutozga munyumba, ŵazengezgani na ŵachibali ŵakughanaghana kuti ni ‘mwanalume wanadi yayi.’ Ndipo ŵakughanaghana kuti walije mazaza pa muwoli wake.” Usange ŵanthu ŵanandi ndimo ŵakughanaghanira uko mukukhala, kumbukani kuti Yesu wakageziska malundi gha ŵasambiri ŵake, nangauli iyi yikawonekanga nga ni ntchito ya ŵazga. Mutu wa mbumba muwemi wakulimbana kuti wawonekenge muwemi ku ŵanthu yayi, kweni kuti muwoli wake na ŵana ŵake ŵakondwenge. Mwakusazgirapo pa kujiyuyura, kasi ni mukhaliro wuli unyake wakuzirwa uwo mutu uwemi wa mbumba ukwenera kuŵa nawo?

12. Kasi chitemwa chikupangiska Yehova na Yesu kuchita vichi?

¹² Chitemwa. Chilichose icho Yehova wakuchita, wakuchita chifukwa cha chitemwa. (1 Yoh. 4:7, 8) Wakutipwelelera mwauzimu kwizira mu Mazgu ghake, Baibolo, kweniso gulu lake. Kweniso wakutovwira kuti tijipulikenge kuti tili ŵakuvikilirika mwakutiphalira kuti wakutitemwa. Wuli pakuyowoya za vyakukhumbikwa vithu vyakuthupi? Yehova “wakutipa kwawanangwa vinthu vyose ivyo ise tikukondwa navyo.” (1 Tim. 6:17) Usange tanangiska, wakutovwira kuti tisinthe, ndipo wakuleka yayi kutitemwa. Chifukwa cha chitemwa, Yehova wakatipa sembe yakuwombora. Yesu nayo wakutitemwa chomene mwakuti wakapeleka umoyo wake chifukwa cha ise. (Yoh. 3:16; 15:13) Palije icho chingatondeska Yehova na Yesu kutemwa ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka.​—Yoh. 13:1; Rom. 8:35, 38, 39.

13. Chifukwa wuli ntchakuzirwa kuti mutu wa mbumba walongorenge chitemwa ku mbumba yake? (Wonaniso bokosi lakuti “ Kasi Mwanalume Uyo Watora Waka Sono Wangachita Wuli Kuti Muwoli Wake Wamuchindikenge?”)

¹³ Ivyo tikusambirapo. Chilichose icho mutu wa mbumba wakuchita wakwenera kuchita chifukwa cha chitemwa. Chifukwa wuli kuchita nthena nkhwakuzirwa chomene? Mpositole Yohane wakuzgora kuti: “Uyo wakuleka kutemwa mubali wake uyo wakumuwona, wangamutemwa yayi Chiuta uyo wandamuwonepo.” (1 Yoh. 4:11, 20) Ntheura, mwanalume uyo wakutemwa mbumba yake, kweniso uyo wakukhumba kuyezga Yehova  na Yesu, wawovwirenge mbumba yake mwauzimu na mwakuthupi wuwo. (1 Tim. 5:8) Ndipo wasambizgenge na kulanga ŵana ŵake. Kweniso walutilirenge kusankha vinthu ivyo vingakondweska Yehova kweniso mbumba yake. Sono tidumbiskanenge vinthu ivi pachekhapachekha na kuwona umo mitu ya mbumba yingamuyezgera Yehova na Yesu.

14. Kasi mutu wa mbumba wakovwira wuli mbumba yake kuŵa paubwezi na Yehova?

¹⁴ Kupwelelera mbumba yake mwauzimu. Yesu wakalongora kuti wakuyezga Adada ŵake chifukwa wakawovwiranga ŵalondezgi ŵake kulutilira kuŵa na chipulikano chakukhora. (Mat. 5:3, 6; Mrk. 6:34) Mwakuyana waka, chinthu chakuzirwa chomene kwa mutu wa mbumba, nkhovwira mbumba yake kuŵa paubwezi na Yehova. (Doto. 6:6-9) Wakuchita ivi mwakuwoneseska kuti iyo na mbumba yake ŵakuŵazga na kusambira Mazgu gha Chiuta, kuwungana, kupharazga makani ghawemi na kulutilira kuŵa paubwezi wakukhora na Yehova.

15. Kasi mutu wa mbumba wangawovwira wuli mbumba yake kujipulika kuti yikutemweka?

¹⁵ Kuyitemwa mbumba yake. Yehova wakaphalira Yesu kuti wakumutemwa uku ŵanji ŵakupulika. (Mat. 3:17) Kweniso Yesu kanandi waka, wakalongora kuti wakuŵatemwa ŵalondezgi ŵake kwizira mu ivyo wakachitanga na ivyo wakayowoyanga. Ndipo ŵalondezgi ŵake nawo ŵakamuphalira kuti ŵakamutemwanga chomene. (Yoh. 15:9, 12, 13; 21:16) Mutu wa mbumba wangalongora kuti wakutemwa muwoli wake na ŵana ŵake kwizira mu ivyo wakuchita, nga nkhusambira nawo Baibolo. Wakweneraso kuŵaphalira kuti wakuŵatemwa kweniso kuti mbakuzirwa kwa iyo, ndipo usange ntchakwenelera, wangaŵalumba nanga pangaŵa pa maso pa ŵanji.​—Zinth. 31:28, 29.

16. Kasi mutu wa mbumba ukwenera kuchita vichi, ndipo ukwenera kugega vichi?

¹⁶ Kovwira mbumba yake mwakuthupi. Yehova wakawoneseskanga kuti Ŵaisrayeli ŵali na vinthu vyakukhumbikwira nanga ni apo ŵakalangikanga chifukwa cha kuleka kupulikira. (Doto. 2:7; 29:5) Nase mazuŵa ghano, wakutipa ivyo tikukhumbikwira. (Mat. 6:31-33; 7:11) Yesu nayo wakalyeska awo ŵakamulondezganga. (Mat. 14:17-20) Kweniso wakachizga ŵanthu ŵanandi awo ŵakaŵa ŵalwari. (Mat. 4:24) Kuti wakondweske Yehova, mutu wa mbumba wakwenera kupwelelera mbumba yake mwakuthupi. Kweni pali chinthu chinyake icho wakwenera kugega. Wakwenera yayi kumalira nyengo yinandi kugwira ntchito m’paka kufika na pakutondeka kupwelelera mbumba yake mwauzimu, kweniso kuchezga nayo.

17. Kasi Yehova na Yesu ŵakutisambizga na kutilanga wuli?

¹⁷ Kusambizga. Yehova wakutisambizga na kutilanga chifukwa wakukhumba kutovwira. (Heb. 12:7-9) Nga Mbadada ŵake, Yesu nayo wakusambizga mwachitemwa awo ŵali pasi pa mazaza ghake. (Yoh. 15:14, 15) Wakuchenya mwankhongono kweni ngwalusungu. (Mat. 20:24-28)  Wakumanya kuti ndise ŵambura kufikapo ndipo nyengo zinandi tikubudiska.​—Mat. 26:41.

18. Kasi mutu wa mbumba muwemi wakukumbuka vichi?

¹⁸ Mutu wa mbumba uyo wakuyezga Yehova na Yesu wakukumbuka kuti muwoli na ŵana ŵake mbambura kufikapo. Wakuŵa ‘mukali’ yayi kwa muwoli na ŵana ŵake. (Kol. 3:19) M’malo mwake wakugwiliskira ntchito ulongozgi uwo uli pa Ŵagalatiya 6:1, ndipo wakuyezgayezga kuŵawovwira na “mzimu wakuzika,” uku wakukumbuka kuti nayo ngwambura kufikapo. Nga ni Yesu, nayo wakwenera kumanya kuti nthowa yiwemi yakusambizgira nkhwizira mu vyakuchita.​—1 Pet. 2:21.

19-20. Pa nkhani ya kusankha vyakuchita, kasi mutu wa mbumba wangayezga wuli Yehova na Yesu?

¹⁹ Kusankha vinthu mwakughanaghanira ŵanji. Yehova wakusankha vinthu ivyo viŵengeso viwemi ku ŵanji. Mwachiyelezgero, wakasankha kulenga umoyo, kuti ndiyo wasange chandulo yayi, kweni wakakhumbanga kuti nase tikondwenge na umoyo. Palije uyo wakamuchichizga kupeleka Mwana wake chifukwa cha zakwananga zithu. Wakachita ivi chifukwa wakakhumbanga kovwira ise. Yesu nayo wakasankhanga vinthu ivyo vingawovwira ŵanji. (Rom. 15:3) Mwachiyelezgero, apo wakaŵa kuti wavuka chomene wakasambizga mzinda wa ŵanthu m’malo mwakupumura.​—Mrk. 6:31-34.

²⁰ Mutu wa mbumba wamahara wakumanya kuti chinthu chakusuzga chomene icho wakwenera kuchita nkhusankha mwamahara vinthu vyakukhwaskana na mbumba yake, ndipo wakuwona udindo uwu mwakupepuka yayi. Wakugega kusankha vyakuchita kwambura vifukwa vyakupulikikwa panji kusankha vinthu chifukwa chakuti ndimo wakujipulikira pa nyengo iyo. M’malo mwake wakuzomerezga Yehova kuti wamusambizge kusankha makora vinthu. * (Zinth. 2:6, 7) Usange wakuchita nthena, waghanaghanenge kuchita ivyo vingawovwira ŵanji, iyo pera yayi.​—Fil. 2:4.

21. Kasi tizamudumbiskana vichi mu nkhani yakulondezgapo?

²¹ Yehova wapa mitu ya mbumba mulimo uwo ngwakusuzga. Ndipouli wakukhazga kuti ŵachitenge makora mulimo uwu. Usange mfumu waŵikapo mtima kuyezga Yehova na Yesu, waŵenge mutu uwemi wa mbumba. Ndipo para muwoli wake nayo wakuchita chigaŵa chake, nthengwa yawo yiŵenge yakukondwa. Kasi muwoli wakwenera kughawona wuli mazaza awo mfumu wake wali nagho pakuŵa mutu wa mbumba, ndipo ni masuzgo wuli agho wangakumana nagho? Nkhani yakulondezgapo yizamuzgora.