1-2. Kasi umo vinthu viliri ku ŵanthu vikuyana wuli na umo viliri kwa munyamata uyo wazunulika mu ndime 1?

 GHANAGHANIRANI za munyamata uyo wakulira mu mbumba yisambazi. Kweni zuŵa linyake mwamabuchi mbwe ŵapapi ŵake ŵafwa pangozi. Munyamata uyu wali na chitima chomene ndipo mahara ghamumalira. Ndipouli, munyamata uyu wakusanganaso na chakumara mahara chinyake. Wasanga kuti ŵapapi ŵake ŵali kusakaza ndalama zose ndipo ŵamulekera ngongoli zinandi chomene. Sono m’malo mwa kuhara usambazi wa ŵapapi ŵake, mbwenu wakuhara ngongoli ndipo ŵeneko ŵakukhumba kuti wawezge mwaluŵiro. Kweni ngongoli njikuru chomene ndipo iyo wangakwaniska yayi kuyiwezga.

² Nase tingati vinthu vikuyanako na umo viliri kwa munyamata uyu. Ŵapapi ŵithu ŵakwambilira, Adamu na Eva, ŵakaŵa ŵakufikapo ndipo ŵakakhalanga mu paradiso wakutowa. (Gen. 1:27; 2:​7-9) Ŵakaŵa na mwaŵi wakukhala na umoyo uwemi kwamuyirayira. Kweni pamanyuma vyose vikasintha. Ŵakataya chikaya chawo chiwemi kweniso mwaŵi wakukhala na umoyo kwamuyirayira. Kasi ntchiharo wuli icho ŵakalekera ŵana ŵawo? Baibolo likuti: “Kwananga kukanjira mu charu na munthu yumoza [Adamu] ndipo nyifwa yikiza chifukwa cha kwananga. Ntheura nyifwa yikathandazgikira ku ŵanthu wose chifukwa wose ŵakananga.” (Rom. 5:12) Chiharo icho Adamu wali kutilekera ni kwananga ndipo malipiro ghake ni nyifwa. Kwananga uko tili kuhara kuli nga ni ngongoli yikuru chomene iyo palije waliyose wa ise wangafiska kuyiwezga.—Sal. 49:8.

 3. Chifukwa wuli zakwananga zithu tingaziyaniska na “ngongoli”?

³ Yesu wakayaniska zakwananga na “ngongoli.” (Mat. 6:12; Luka 11:4; mazgu ghamusi) Para tananga tikuŵa nga kuti tili na ngongoli kwa Yehova. Ndipo tikwenera kulipira ngongoli ya kwananga kwithu. Ngongoli iyi para yingaleka kuwezgeka, yingamara  pekha para tafwa, kuti waka nyifwa yake njamuyirayira.—Rom. 6:​7, 23.

 4. (a) Kwambura wovwiri, kasi ntchivichi chatenge chichitikirenge ŵakwananga wose? (Salimo 49:​7-9) (b) Kasi mazgu ghakuti “kwananga” ghakung’anamurachi mu Baibolo? (Wonani bokosi lakuti “ Kwananga.”)

⁴ Kasi ntchamachitiko kusangaso vyose ivyo Adamu na Eva ŵakataya? Pa ise tekha ntchambura machitiko. (Ŵazgani Salimo 49:​7-9.) Kwambura wovwiri, mphanyi tilije chilindizga cha munthazi cha umoyo wamuyirayira panji chiwuka. Nakuti nase mphanyi tikufwa kwambura chilindizga chilichose nga vinyama.—Muph. 3:19; 2 Pet. 2:12.

 5. Kasi Dada withu wachitemwa watovwira wuli kulipira ngongoli ya kwananga iyo tili kuhara? (Wonani chithuzi.)

⁵ Para mungaghanaghaniraso vya chiyelezgero cha munyamata uyo tamuzunura pakwamba, kasi wangajipulika wuli usange munthu munyake musambazi wajipeleka kuwezga ngongoli zake zose? Tikukayika yayi kuti munyamata uyu wangawonga chomene ndipo wangawukana yayi wovwiri uwu. Mwakuyana waka, Dada withu wachitemwa Yehova, wali kutipa chawanangwa icho chikuwezga ngongoli ya kwananga uko tili kuhara kufuma kwa Adamu. Yesu wakalongosora kuti: “Pakuti Chiuta wakachitemwa chomene charu, lekani wakapeleka Mwana wake wapadera, kuti waliyose uyo wakupulikana mwa iyo waleke kuparanyika kweni waŵenge na umoyo wamuyirayira.” (Yoh. 3:16) Kweniso chawanangwa ichi chawovwira kuti tiŵe paubwezi uwemi na Yehova.

 6. Kasi ni mazgu wuli gha mu Baibolo agho tisandenge mu nkhani iyi, ndipo chifukwa wuli?

⁶ Kasi tingapindura wuli na chawanangwa chapadera ichi na kugowokereka zakwananga panji kuti “ngongole” zithu? Zgoro la fumbo ili likusangika mu Baibolo. Ndipo Baibolo likugwiliskira ntchito mazgu nga ghakuti kuphemaniska, mphepiska, kuphepiska, chiwombolero, kuwombokwa, kweniso kupimika ŵarunji. Nakuti mu nkhani iyi tidumbiskanenge ng’anamuro la mazgu agha. Kughanaghanirapo pa ng’anamuro la mazgu agha, kutovwirenge kuti timuwongenge chomene Yehova pa vyose ivyo wali kuchita kuti zakwananga zithu zigowokereke.

CHILATO: KUPHEMANISKA

 7. (a) Kasi Adamu na Eva ŵakatayaso vichi? (b) Pakuŵa ŵana ŵa Adamu na Eva, kasi ntchivichi icho tikukhumbikwira chomene? (Ŵaroma 5:​10, 11)

⁷ Padera pa kutaya mwaŵi wa kukhala na umoyo kwamuyirayira, Adamu na Eva ŵakatayaso ubwezi wawo wapadera na Dada wawo Yehova. Pakwambilira, Adamu na Eva ŵakaŵa mu mbumba ya Chiuta. (Luka 3:38) Kweni ŵati ŵagalukira Yehova, ŵakachimbizgika mu mbumba iyi, ndipo ivi vikachitika pambere ŵandambe kubaba ŵana. (Gen. 3:​23, 24; 4:1) Pakuŵa ŵana ŵa Adamu na Eva, pakakhumbikwiranga  munthu munyake kuti watiphemaniske na Yehova. (Ŵazgani Ŵaroma 5:​10, 11.) Mu kayowoyero kanyake, tikakhumbikwiranga wovwiri kuti tiŵe paubwezi uwemi na Yehova. Kuyana na buku linyake, lizgu la Chigiriki ilo lili kung’anamulika kuti ‘kuphemana’ lingang’anamuraso “kuŵa paubwezi na munthu uyo wakaŵa mulwani wako.” Chakuzizika ntchakuti Yehova ndiyo wakamba kuchitapo kanthu kuti ivi vichitike. Kasi wakachita wuli?

IVYO YEHOVA WAKANOZGA: NDONDOMEKO YA MPHEPISKA

 8. Kasi (a) mphepiska ni vichi? (b) kuphepiska ni vichi?

⁸ Mphepiska ni ndondomeko iyo Yehova wakanozga kuti ŵanthu ŵakwananga ŵaŵeso paubwezi na iyo. Ndondomeko iyi yikusazgapo kusinthiska vinthu viŵiri ivyo ni vyakuyana mtengo. Munthowa iyi, chinthu icho chatayika panji kunangika chikuwezgekerapo. Malemba Ghachigiriki Ghachikhristu ghakugwiliskira ntchito lizgu lakuyanako na la ‘mphepiska,’ lakuti kuphepiska. (Rom. 3:25) Kuphepiska ni nthowa iyo yikovwira kuti munthu waŵe pamtende na Chiuta kweniso waŵe paubwezi uwemi na iyo.

 9. Kasi ni ndondomeko wuli yakanyengo iyo Yehova wakanozga kuti Ŵaisrayeli ŵagowokerekenge zakwananga zawo?

⁹ Kuti wawovwire Ŵaisrayeli kuŵa paubwezi uwemi na iyo, Yehova wakaŵika ndondomeko yakanyengo iyo ŵakeneranga kulondezga kuti zakwananga zawo zigowokereke. Ŵaisrayeli ŵakachitanga chiphikiro chapadera kamoza chaka chilichose, ndipo chiphikiro ichi chikachemekanga Zuŵa la Mphepiska. Pa zuŵa ili, wasembe mukuru wakapelekanga sembe zanyama m’malo mwa ŵanthu. Mbunenesko kuti sembe zanyama zikawuskirangapothu yayi zakwananga za ŵanthu chifukwa vinyama ni vyapasi kuyaniska na munthu. Kweni chikuru usange Ŵaisrayeli awo ŵalapa ŵapeleka sembe izo Yehova wakakhumbanga, iyo wakaŵanga wakunozgeka kuŵagowokera. (Heb. 10:​1-4) Kweniso sembe izo ŵakapelekanga pa zuŵa ili na pa nyengo zinyake, zikaŵakumbuskanga kuti mbakwananga ndipo ŵakukhumbikwira ndondomeko yinyake iyo yingawovwira kuti zakwananga zawo ziwuskikirepothu.

10. Kasi ni ndondomeko wuli iyo Yehova wakanozga iyo yikovwira kuti zakwananga zithu zigowokereke?

¹⁰ Kasi ni ndondomeko wuli iyo Yehova wakanozga kuti zakwananga za ŵanthu ziwuskikirepothu? Wakanozga kuti Mwana wake wakutemweka ‘wapelekeke kamoza pera kuyegha zakwananga za ŵanandi.’ (Heb. 9:28) Yesu ‘wakapeleka umoyo wake kuŵa chiwombolero cha ŵanandi.’ (Mat. 20:28) Kasi chiwombolero ni vichi?

MTENGO: CHIWOMBOLERO

11. (a) Kuyana na Baibolo, kasi chiwombolero ni vichi? (b) Kasi ntchivichi chikakhumbikwiranga kuti chiwombolero chipelekeke?

¹¹ Kuyana na Baibolo, chiwombolero ni mtengo uwo ukalipirika kuti paŵe kuphemana pakati pa ise na Yehova kweniso kuti tiwombokwe ku zakwananga zithu. a Ndipo chiwombolero ichi chikovwira kuwezgerapo ivyo vikatayika. Munthowa wuli? Kumbukani kuti Adamu na Eva ŵakataya umoyo wakufikapo kweniso mwaŵi wakukhala na umoyo kwamuyirayira. Ntheura chiwombolero chikakhumbikwiranga kuŵa chakuyana waka mtengo na ivyo vikatayika. (1 Tim. 2:6) Chikatenge chipelekekenge na munthu mulara pera uyo (1) ngwakufikapo; (2) wangakhala na umoyo kwamuyirayira pa charu chapasi; kweniso (3) uyo ngwakukhumbisiska kupeleka umoyo wake chifukwa cha ise. Ndipo pekha umoyo wa munthu uyu ukatenge uŵenge wakwenelera kuwezgerapo ivyo vikatayika.

12. Chifukwa wuli Yesu wakaŵa wakwenelera kulipira mtengo wa chiwombolero?

¹² Wonani vifukwa vitatu ivyo Yesu wakaŵira  wakwenelera kulipira mtengo wa chiwombolero. (1) Wakaŵa wakufikapo ndipo “wakachitapo kwananga yayi.” (1 Pet. 2:22) Ndipo pa chifukwa ichi, (2)  wakaŵa kuti wangakhala na umoyo kwamuyirayira pa charu chapasi. (3) Wakaŵa wakukhumbisiska kufwa na kupeleka umoyo wake chifukwa cha ise. (Heb. 10:​9, 10) Pakuŵa munthu wakufikapo, Yesu wakayananga waka na munthu wakwamba Adamu, pambere wandanange. (1 Kor. 15:45) Ntheura kwizira mu nyifwa yake, Yesu wakafiska kupeleka chiwombolero icho chikakhumbikwanga kuti tifwatuke ku kwananga kwa Adamu, mwakuti wawezgerepo ivyo Adamu wakataya. (Rom. 5:19) Pa chifukwa ichi Yesu wakazgoka “Adamu waumaliro.” Pakukhumbikwiraso munthu munyake wakufikapo yayi kuti wize na kulipira ivyo Adamu wakataya. Chifukwa umo Yesu wakafwira “kamoza pera” nkhakukwana.—Heb. 7:27; 10:12.

13. Kasi pali mphambano wuli pakati pa ndondomeko ya mphepiska na chiwombolero?

¹³ Ipo kasi pali mphambano wuli pakati pa ndondomeko ya mphepiska na chiwombolero? Ndondomeko ya mphepiska ni ivyo Yehova wakachita kuti wawezgerepo ubwezi uwemi pakati pa iyo na ŵanthu. Apo chiwombolero ni mtengo uwo ukalipirika kuphepiskira zakwananga za ŵanthu. Mtengo uwu ni ndopa za Yesu zakuzirwa izo zikathiskika chifukwa cha ise.—Efe. 1:7; Heb. 9:14.

VYAKUFUMAPO VYAKE: KUWOMBOKWA NA KUPIMIKA ŴARUNJI

14. Kasi sono tiwonenge vichi, ndipo chifukwa wuli?

¹⁴ Kasi pali vyakufumapo wuli chifukwa cha ndondomeko ya mphepiska? Baibolo likugwiliskira ntchito mazgu ghakupambanapambana pakulongosora za vyandulo ivyo vilipo. Nangauli ng’anamuro la mazgu agha ndakuyanako, kweni lizgu lililose likulongosora chinthu chinyake chakukhwaskana na ndondomeko ya mphepiska iyo yili kujura nthowa yakuti Yehova watigowokere. Apo tikusanda mazgu agha, tiwonengeso umo ghakutikhwaskira waliyose payekha.

15-16. (a) Kasi mazgu ghakuti ‘kuwombokwa’ ghakung’anamurachi mu Baibolo? (b) Kasi ise tikujipulika wuli chifukwa chakuti tili na mwaŵi wa kuwomboleka?

¹⁵ Mu Baibolo, kuwombokwa chikung’anamura kufwatulika panji kugowokereka, chifukwa chakuti malipiro gha chiwombolero ghapelekeka. Mpositole Petrosi wakalongosora munthowa iyi: “Imwe mukumanya kuti siliva panji golide, vinthu ivyo vikunangika, vikamufwaturani [panji kuti vikamuwomborani] yayi ku makhaliro ghinu ghawakawaka agho mukapokera ku ŵasekuru ŵinu. Kweni mukawomboleka na ndopa zakuzirwa, nga ni ndopa za mwana wa mberere wambura kalema ndiposo wambura kabanga, za Khristu.”—1 Pet. 1:​18, 19; mazgu ghamusi.

¹⁶ Chifukwa cha sembe yakuwombora, tingafwatulika ku wuzga wa kwananga na nyifwa. (Rom. 5:21) Ntheura tikumuwonga chomene Yehova na Yesu pakutiwombora ku kwananga na nyifwa chifukwa cha ndopa zakuzirwa za Yesu.—1 Kor. 15:22.

17-18. (a) Kasi kupimika ŵarunji chikung’anamurachi? (b) Kasi tikupindura wuli usange Yehova watipima ŵarunji?

¹⁷ Kupimika ŵarunji chikung’anamura kuleka kwimbikaso mulandu pa ivyo tikananga, kweniso kusisitika kwa zakwananga zose izo tikachita. Kweni apo Yehova wakutipima ŵarunji, kuti wakuswaso fundo zake zaurunji yayi. Wakutipima ŵarunji chifukwa chakuti ndivyo wakwenera kale kutichitira yayi, panji chifukwa chakuti wakuzomerezga ivyo tikachita. Kweni chifukwa cha chipulikano chithu mu ivyo iyo na Mwana wake ŵakachita kuti sembe yakuwombora yipelekeke, lekani wakutigowokera kwananga kwithu.—Rom. 3:24; Gal. 2:16.

¹⁸ Kasi tikupindura wuli usange Yehova watipima ŵarunji? Awo ŵasoleka kukawusa lumoza na Yesu kuchanya, ŵali kupimika kale ŵarunji pakuŵa ŵana ŵa Chiuta. (Tito 3:7; 1 Yoh. 3:1) Zakwananga zawo zili kugowokereka. Ŵakuŵaso  nga kuti ŵakachitapo na kwananga yayi, lekani mbakwenelera kuŵa mu Ufumu. (Rom. 8:​1, 2, 30) Awo ŵali na chigomezgo chakuzakakhala pa charu chapasi ŵakupimika ŵarunji pakuŵa ŵabwezi ŵa Chiuta, ndipo zakwananga zawo zili kugowokereka. (Yak. 2:​21-23) Ŵa mzinda ukuru awo ŵazamupona pa Aramagedoni, ŵali na mwaŵi wakuti ŵazamuchetapo nyifwa yayi. (Yoh. 11:26) “Ŵarunji na ŵambura urunji” awo ŵali mu tulo twa nyifwa ŵazamuwuskika. (Mil. 24:15; Yoh. 5:​28, 29) Paumaliro, ŵateŵeti wose ŵa Yehova ŵakupulikira ŵa pa charu chapasi ŵazamuŵa na “wanangwa wauchindami wa ŵana ŵa Chiuta.” (Rom. 8:21) Ivi ni vitumbiko vyakukondweska chomene ivyo tizamusanga chifukwa cha ivyo Yehova wakanozga kuti zakwananga zithu zigowokereke na kuŵa nayo paubwezi uwemi.

19. Kasi vinthu vyasintha wuli kwa ise chifukwa cha ivyo Yehova na Yesu ŵali kutichitira? (Wonaniso bokosi lakuti “ Ivyo Yehova Wachita na Umo Ise Tikupindulira.”)

¹⁹ Kuyowoya unenesko, nase vinthu vikaŵa nga ni munyamata uyo tamuzunura kukwambilira, uyo wakataya chilichose na kuhara ngongoli yikuru chomene iyo wakatenge wawezgenge yayi. Kweni tikuwonga Yehova chifukwa wali kutovwira kuwezga ngongoli iyi. Vinthu vili kusintha chifukwa cha ndondomeko iyo Yehova wakanozga kuti zakwananga zithu zigowokereke kweniso malipiro gha chiwombolero agho ghakapelekeka. Chipulikano chithu mwa Yesu Khristu chapangiska kuti tiwombokwe, panji kuti kufwatuka ku kwananga na nyifwa. Zakwananga zithu zikugowokereka kweniso kusisitika. Kweni chakuzirwa chomene ntchakuti sono tingaŵa paubwezi uwemi chomene na Dada withu wachitemwa, Yehova.

20. Kasi tizamudumbiskana vichi mu nkhani yakulondezgapo?

²⁰ Apo tikughanaghanirapo ivyo Yehova na Yesu ŵali kutichitira, tikuwonga chomene kufumira pasi pa mtima. (2 Kor. 5:15) Kwambura wovwiri wawo, mphanyi tilije chilindizga chilichose! Kweni kasi waliyose payekha wakupindura wuli chifukwa chakuti Yehova wakutigowokera? Fumbo ili ndilo tizamudumbiskana mu nkhani yakulondezgapo.