1, 2. (a) Kasi ŵanthu ŵakuyowoya vichi pa nkhani ya wanangwa wakusankha? (b) Kasi Baibolo likusambizga vichi pa nkhani ya wanangwa withu wakusankha, ndipo tidumbiskanenge mafumbo wuli?

PA NKHANI yakusankha vyakuchita, mwanakazi munyake wakaphalira mubwezi wake kuti: “Kunifumba maghanoghano ghane yayi, niphalira waka icho ningachita. Para waniphalira chakuchita chikuŵa chipusu kwa ine.” Chiuta wali kutipa wanangwa wakusankha tekha chakuchita. Kweni mwanakazi uyu wakakhumbanga kuti munthu ndiyo wamuphalirenge chakuchita. Kasi imwe mukuchita wuli na chawanangwa ichi? Kasi mukusankha mwekha chakuchita, panji mukutemwa kuti ŵanyinu ŵamuphaliraninge? Kasi mukuwonga kuti Chiuta wali kumupani wanangwa wakusankha?

² Ŵanthu ŵadumbiskana nkhani iyi vyaka vinandi chomene. Ŵanthu ŵanyake ŵakuyowoya kuti taŵanthu tilije wanangwa wakusankha chifukwa Chiuta wali kulemberathu ivyo tikuchita. Ŵanyakeso ŵakuti wanangwa wenecho ungaŵapo usange tingachita chilichose icho takhumba kwambura munthu kutifumba. Kweni kuti tipulikiske nkhani iyi, tikwenera kuwona ivyo Mazgu gha Chiuta, Baibolo, ghakuyowoya. Chifukwa wuli? Baibolo likutiphalira kuti Yehova wali kutilenga na mahara kuti tighanaghanirengepo na kusankha chakuchita. (Ŵerengani Joshuwa 24:15.) Kasi tikwenera  kuchita wuli na wanangwa withu para tikukhumba kuchita vinthu? Kasi wanangwa withu uli na mphaka? Kasi ivyo tikuchita na wanangwa withu, vikulongora wuli kuti tikumutemwa Yehova? Kasi tingalongora wuli kuti tikuchindika ivyo ŵanyithu ŵasankha? Baibolo likuzgora mafumbo agha.

3. Kasi Yehova wakuchita wuli na wanangwa wake?

³ Yehova yekha ndiyo wali na wanangwa kuchita chilichose icho wakhumba. Kweni tingasambirako kwa iyo umo wakuchitira na wanangwa wake. Mwachiyelezgero, wakasankha mtundu wa Israyeli kuŵa ŵanthu ŵa zina lake, “chuma chake chapadera.” (Doto. 7:6-8) Pakaŵa chifukwa icho wakaŵasankhira. Chifukwa ntchakuti Yehova wakakhumbanga kufiska ivyo wakalayizga mubwezi wake Abrahamu. (Gen. 22:15-18) Kweniso nyengo zose Yehova wakugwiliskira ntchito wanangwa wake mwachitemwa ndiposo mwaurunji. Ukaboni wa fundo iyi ni umo wakachitira na Ŵaisrayeli awo ŵakamugalukiranga mwakuwerezgawerezga. Para Ŵaisrayeli ŵalapa kufumira pasi pa mtima, Yehova wakaŵalongoranga chitemwa na lusungu. Iyo wakati: “Nizamuchizga kuleka kugomezgeka kwawo. Nizamuŵatemwa mwakukhumba kwane.” (Hos. 14:4) Yehova ntchiyelezgero chiwemi pa umo wakuchitira na wanangwa wake kuti wawovwire ŵanthu.

4, 5. (a) Kasi ni njani uyo wakamba kupokera wanangwa wakusankha, ndipo wakachita nawo wuli? (b) Kasi waliyose wakwenera kujifumba fumbo wuli?

⁴ Apo Yehova wakambanga ntchito yake ya kulenga, wakapako vilengiwa vyake wanangwa wakusankha. Mwana wake wakwamba ndiyo wakamba kupokera wanangwa uwu, uyo “ntchikozgo cha Chiuta wambura kuwoneka.” (Kol. 1:15) Kweniso pambere wandize pa charu chapasi, Yesu wakasankha kulutilira kugomezgeka kwa Adada ŵake, na kukana kulondezga Satana. Yesu wati wiza pa charu chapasi, wakakana viyezgo ivyo Mulwani mukuru wa Chiuta wakamuyezganga. (Mat. 4:10) Usiku wakuti namachero wafwenge, Yesu wakapemphera kufumira pasi pa mtima kuti walutilire kuchita khumbo la Chiuta. Iyo wakati: “Adada, usange mukukhumba, sezganiko nkhombo iyi kwa ine. Ndipouli, khumbo linu lichitike, lane chara.” (Luka 22:42) Tiyeni tiyezge Yesu na kugwiliskira ntchito makora wanangwa withu kuti tilumbe Yehova na kuchita khumbo lake. Kasi tingamuyezga nadi Yesu?

⁵ Enya. Nase tingachita nga ndiyo chifukwa tili kulengeka mu chikozgo cha Chiuta. (Gen. 1:26) Kweni ise tili na mphaka. Tilije wanangwa wakuchita chilichose icho takhumba nga ni Yehova. Mazgu gha Chiuta ghakuyowoya kuti wanangwa withu uli na mphaka ndipo tikwenera kupulikira ivyo Yehova wakutiphalira. Baibolo likuti, ŵanakazi ŵakwenera kujilambika ku ŵafumu ŵawo ndipo ŵana ŵakwenera kupulikira ŵapapi ŵawo. (Efe. 5:22; 6:1) Pakuti wanangwa withu uli na mphaka, kasi tikwenera kuchita nawo wuli? Zgoro la fumbo ili ndakuzirwa chomene chifukwa ndipo pagona umoyo.

6. Longosorani uwemi wakuŵa na mphaka.

⁶ Pakuti wanangwa withu wuli na mphaka, kasi ni wanangwa wanadi? Enya, ngwanadi. Chifukwa wuli? Tikuŵa ŵakuvikilirika para tili na mphaka pa vinthu vinyake. Mwachiyelezgero, tili ŵanangwa kwendeska galimoto kuluta kutali. Kweni kasi tingaŵa ŵakuvikilirika usange pangaŵavya malango gha pa msewu? Vinthu vingaŵa wuli usange waliyose wangachimbizga galimoto umo wakhumbira panji kwenda kulikose uko wakhumba, kumazere panji kumalyero? Ntchiwemi kuŵa na mphaka chifukwa tose tikuŵa ŵakukondwa kweniso  tikuŵa na wanangwa wanadi. Kuti tilongosore uwemi wakuchita mwakwenelera na wanangwa withu uwo Yehova wali kutipa, tiyeni tiwone umo ŵanthu ŵanyake awo ŵakuzunulika mu Baibolo ŵakachitira na wanangwa wawo.

7. (a) Kasi Adamu wakapambananga wuli na vinyama? (b) Yowoyani umo Adamu wakachitira na wanangwa wake.

⁷ Apo Chiuta wakalenganga munthu wakwamba, Adamu, wakamupa wanangwa uwo wakapaso ŵangelo. Adamu wakapambananga na vinyama chifukwa wakaŵa na wanangwa wakusankha. Wonani umo nyengo yinyake Adamu wakachitira na wanangwa wake. Yehova wakamba kulenga dankha vinyama pambere wandalenge Adamu. Kweni Yehova wakapa Adamu udindo wakuthya mazina vinyama vyose. Chiuta “wakamba kwiza navyo kwa munthu kuti waviwone na kuvithya mazina.” Adamu wati wayiwoneseska nyama yiliyose na kuyithya zina lakwenelera, Yehova wakanjilirapo yayi na kusintha zina ilo Adamu wakapeleka. Kweni “zina ilo munthu wakathya chamoyo chilichose, ndilo likaŵanga zina lake.”—Gen. 2:19.

8. Kasi Adamu wakachita wuli na wanangwa wake, ndipo pali uheni wuli?

⁸ Adamu wakakhorwa yayi na ntchito iyo Chiuta wakamupa yakuti walimenge na kupwelelera charu chapasi kuti chiŵe paradiso. Chiuta wakamuphalira kuti: “Babanani, mwandane muzuzge charu chapasi na kuchithereska. Muŵe na mazaza pa somba . . . , vyamoyo ivyo vikuduka . . . , na pa vyamoyo vyose ivyo vikwenda pa charu chapasi.” (Gen. 1:28) Kweni iyo wakakhorwa yayi na wanangwa uwo Chiuta wakamupa kuti wachite makora ntchito iyi. Iyo wakajumpha mphaka iyo Chiuta wakamuŵikira ndipo wakarya chipambi icho wakamukanizga. Pakuti Adamu wakachita makora yayi na wanangwa wake, ŵana ŵake wose ŵakusuzgika. (Rom. 5:12) Para tikukumbuka ivyo Adamu wakakumana navyo chifukwa cha umo wakachitira na wanangwa wake, ise tichitenge mwamahara na wanangwa uwo Yehova wali kutipa ndipo tijumphenge yayi mphaka iyo wali kutiŵikira.

9. Kasi Yehova wakapa wanangwa wuli ŵanthu ŵake, Ŵaisrayeli, ndipo iwo ŵakachita wuli?

⁹ Ŵana ŵa Adamu na Eva ŵakababika ŵakwananga ndipo ŵakamba kufwa chifukwa cha kuleka kupulikira kwa ŵapapi ŵawo. Kweni ŵakalutilira kuŵa na wanangwa wakusankha. Ivyo Chiuta wakaphalira mtundu wa Israyeli vikulongora kuti ŵakaŵa nawo wanangwa uwu. Yehova wakatuma Mozesi kuti waphalire ŵanthu kuti ŵakaŵa ŵanangwa kuzomera panji kukana kuŵa chuma chapadera cha Yehova. (Eks. 19:3-6) Kasi Ŵaisrayeli ŵakachita wuli? Ŵakasankha kumanyikwa na zina la Chiuta ndipo wose mwakukolerana ŵakati: “Vyose ivyo Yehova wayowoya tichitenge.” (Eks. 19:8) Kweni chachitima ntchakuti pati pajumpha nyengo, mtundu wa Israyeli ukatondeka kusunga phangano. Tiyeni tisambireko kanthu ku Ŵaisrayeli ndipo tiwonenge kuti wanangwa uwo Yehova wali kutipa ngwakuzirwa. Tingachita nthena usange tilutilirenge kuŵa paubwezi na Yehova na kupulikira fundo zake zaurunji.—1 Kor. 10:11.

10. Kasi pali ukaboni wuli wakuti ŵanthu ŵambura kufikapo ŵangachita mwamahara na wanangwa wawo kuti ŵalumbe Chiuta? (Wonani chithuzi chakwamba.)

¹⁰ Mu Ŵahebere chaputara 11 muli mazina gha ŵateŵeti ŵa Chiuta 16 awo ŵakachita makora na wanangwa wawo uwo Yehova wakaŵapa. Pamanyuma Yehova wakaŵatumbika ndipo ŵakulindilira viwemi munthazi. Nowa wakalongora chipulikano chikuru ndipo wakasankha kupulikira Chiuta na kuzenga chingalaŵa kuti waponoskeremo banja lake na miwiro yamunthazi. (Heb. 11:7) Abrahamu na Sara ŵakapulikira Chiuta apo wakati ŵalute ku charu icho waŵalayizga. Ŵakati ŵafika, ‘ŵakaŵa na mwaŵi wa kuwelera’ ku msumba wa Uri. Kweni  maso ghawo ghakaŵa pa ‘kufiskika kwa malayizgo gha [Chiuta].’ Iwo ‘ŵakanwekera malo ghawemi chomene.’ (Heb. 11:8, 13, 15, 16) Mozesi wakaleka usambazi mu Eguputo, ndipo “wakasankha kuyuzgika pamoza na ŵanthu ŵa Chiuta, m’malo mwa kusangwa na vyakukondweska vya nyengo yichoko waka vya kwananga.” (Heb. 11:24-26) Tiyeni tiyezge ŵateŵeti ŵakale ŵa Chiuta na kuchita nawo makora wanangwa withu kuti tichite khumbo la Chiuta.

11. (a) Kasi Chiuta watitumbika na vichi? (b) Chifukwa wuli tikwenera kuchita makora na wanangwa withu?

¹¹ Vingawoneka viwemi kuti munthu wakusankhirenge vyakuchita, kweni ichi chingalongora kuti tikuwonga yayi chawanangwa icho Chiuta wali kutipa. Kasi ntchawanangwa wuli? Zgoro lili pa Dotoronome 30:19, 20. (Ŵerengani.) Vesi 19 likulongora kuti Chiuta wakaŵapa wanangwa Ŵaisrayeli. Mu vesi 20 tikusambira kuti Yehova wakapa Ŵaisrayeli mwaŵi wakuti ŵalongore ivyo vikaŵa mu mtima wawo. Nase tingasankha kuteŵetera Yehova panji yayi. Ntchakuzirwa chomene kumutemwa Chiuta kweniso kumupa ntchindi na uchindami.

12. Kasi tileke kuchita vichi na wanangwa uwo tili nawo?

¹² Tiyelezgere kuti mwamupa chawanangwa chiwemi mubwezi winu. Kasi mungajipulika wuli usange wangataya mu nkhando panji kupweteka nacho munthu munyake? Mukughanaghana kuti Yehova wakujipulika wuli para wakuwona ŵanthu ŵanandi ŵakupweteka ŵanyawo na wanangwa uwo wali kuŵapa? Baibolo likayowoya kale kuti mu “mazuŵa ghaumaliro” ŵanthu ŵazamuŵa “ŵambura kuwonga.” (2 Tim. 3:1, 2) Tileke kuseŵereska chawanangwa icho Yehova wali kutipa. Kasi tingachita wuli kuti tileke kuchita uheni na wanangwa uwo tili nawo?

13. Kasi tingachita wuli kuti wanangwa withu tileke kuchitira viheni?

¹³ Tose tingasankha ŵanthu awo tingachezga nawo, vyakuvwara, umo tingajitozgera, na vyakusanguluska. Kweni wanangwa withu ungaŵa “chakubisira uheni” para tingasankha kuŵa ŵazga ŵa makhumbiro ghaheni panji usange tingamba kutolera masitayelo panji mikhaliro ya charu. (Ŵerengani 1 Petrosi 2:16.) M’malo mwakuti wanangwa withu uŵe “mwaŵi  wa kuchitira makhumbiro gha thupi,” tikwenera kuŵikapo mtima kuchita “vinthu vyose kuti Chiuta wachindikike.”—Gal. 5:13; 1 Kor. 10:31.

14. Kasi tichitenge wuli na wanangwa withu para tikugomezga Yehova?

¹⁴ Nthowa yinyake iyo tingachitira mwamahara na wanangwa withu nkhugomezga chomene Yehova na kuzomera kuti watilongozgenge. Tileke kujumpha mphaka iyo wali kutiŵikira. Ni Yehova yekha wakwenera ‘kutisambizga kuti tisange chandulo, na kutilongozga munthowa iyo tikwenera kwendamo.’ (Yes. 48:17) Tikwenera kujiyuyura na kupulikira mazgu gha mu Baibolo ghakuti: “Nthowa ya munthu yili mwa iyo yekha chara. Munthu uyo wakwenda wangalongozga yayi mendero ghake.” (Yer. 10:23) Tikwenera yayi kwendera waka maghanoghano ghithu, nga ni Adamu na Ŵaisrayeli ŵakugaluka. M’malo mwake, tikwenera ‘kugomezga Yehova na mtima [withu] wose.’—Zinth. 3:5.

15. Kasi tikusambirachi pa Ŵagalatiya 6:5?

¹⁵ Tikwenera kukumbuka kuti ŵanyithu nawo mbanangwa kusankha vyakuchita. Para tikuchita nthena tikulongora kuti wanangwa withu wuli na mphaka. Chifukwa wuli? Pakuti tose tili na wanangwa, vingachitika yayi kuti Ŵakhristu ŵaŵiri ŵasankhe mwakuyana. Tose tingaŵa na nkharo yakuyana yayi, kweniso tingasankha mwakupambana pa nkhani yakusopa. Kumbukani fundo iyo yili pa Ŵagalatiya 6:5. (Ŵerengani.) Para tikukumbuka kuti Mkhristu waliyose “wayeghenge katundu wake,” tichindikenge wanangwa uwo ŵanyithu ŵali nawo.

16, 17. (a) Kasi mu mpingo wa Korinte mukaŵa suzgo wuli? (b) Kasi Paulosi wakamazga wuli nkhani iyi? Kasi tikusambirapo vichi?

¹⁶ Wonani nkhani yinyake ya mu Baibolo iyo yikulongora kuti tikwenera kuchindika wanangwa wa ŵabali ŵithu pa nkhani izo Mkhristu wakwenera kusankha mwakuyana na njuŵi yake. Ŵakhristu ku Korinte ŵakagaŵikana pa nkhani ya kurya nyama iyo yikapelekeka ku vikozgo ndipo para yakhalako ŵakaguliskanga. Ŵanyake ŵakaghanaghananga kuti: ‘Pakuti chikozgo nkhathu yayi, nyama yingaryeka na njuŵi yiwemi.’ Kweni Ŵakhristu ŵanyake awo pakwamba ŵakasopanga vikozgo ŵakawonanga kuti kurya nyama iyo yangupelekeka ku vikozgo, vili nga nkhusopa vikozgo. (1 Kor. 8:4, 7) Nkhani iyi yikaŵa yikuru chomene chifukwa ŵabali mu mpingo ŵakatenge ŵagaŵikanenge. Kasi Paulosi wakawovwira wuli Ŵakhristu ŵa ku Korinte kuti ŵamanye umo Chiuta wakuwonera nkhani iyi?

¹⁷ Chakwamba, Paulosi wakaŵakumbuska Ŵakhristu wose kuti chakurya chingaŵawovwira yayi kuŵa ŵabwezi ŵa Chiuta. (1 Kor. 8:8) Chachiŵiri, wakaŵachenjezga kuti ŵaleke kuzomerezga “wanangwa” wawo ‘kukhuŵazgira awo [ŵakaŵa] ŵakulopwa.’ (1 Kor. 8:9) Pamanyuma, wakaphalira awo njuŵi yawo yikaŵakanizganga kurya nyama yakupelekeka ku vikozgo kuti ŵaleke kweruzga awo njuŵi yawo yikaŵazomerezganga kurya. (1 Kor. 10:25, 29, 30) Pa nkhani yakuzirwa iyi, Mkhristu waliyose wakeneranga kusankha yekha mwakuyana na njuŵi yake. Ntheura nase tikwenera kuchindika wanangwa wa ŵabali ŵithu pa nkhani zichokozichoko.—1 Kor. 10:32, 33.

18. Kasi tingalongora wuli kuti wanangwa withu ngwakuzirwa?

¹⁸ Yehova wali kutipa wanangwa wakusankha ndipo wanangwa uwu ngwanadi. (2 Kor. 3:17) Chawanangwa ichi ntchakuzirwa chomene chifukwa chikutipa mwaŵi kulongora umo tikumutemwera Yehova. Tiyeni tilutire kuchita vinthu ivyo vikulongora kuti tikuwonga chawanangwa ichi. Tingachita nthena usange wanangwa withu tikulumba nawo Chiuta na kuchindika ivyo ŵanyithu ŵasankha.