Kasi Mukumanya?
Kasi fundo za mu Dango la Mozesi zikawovwirangaso pa vyakuchitika vya zuŵa na zuŵa vya Ŵaisrayeli?
ENYA, kweni nyengo zose yayi. Wonani chiyelezgero. Lemba la Dotoronome 24:14, 15, likuti: “Ungamulyeranga chara waganyu uyo ngwakusoŵerwa na mukavu, kwali njumoza wa ŵabali ŵako panji mulendo wa mu charu chinu . . . Para undamupe [malipiro ghake], wakulilirenge kwa Yehova, ndipo iwe uŵenge na mulandu wa kwananga.”
Chiyelezgero icho chikukolerana na lemba ili ni mazgu agho ghakalembeka m’ma 600 B.C.E. ghakulongosora vya pempho ilo wantchito wakapempha. Ghakasangika kufupi na ku Ashidodi. Mazgu agha wakwenera kuti wakalemba ngwantchito wa ku munda ndipo wakughanaghanirika kuti wakatondeka kupeleka vinyake ivyo wakavuna. Mazgu agho wakalemba ghakasangika pa dengere ndipo ngakuti: “Pamanyuma pakuti muteŵeti winu wamalizga kulonga mu nthamba vinthu ivyo wakakolora mazuŵa ghachoko waka agho ghajumpha, Hoshayahu mwana wa Shobay wakiza na kupoka chakudika cha muteŵeti winu. . . . Ŵanyane wose awo tikakololeranga lumoza uku zuŵa lili dee ŵanganichitira ukaboni . . . kuti ivyo nayowoya ni vyaunenesko. Nilije mulandu uliwose. . . . Usange kazembe wakuwona kuti ni mulimo wake yayi kovwira muteŵeti winu kuti ŵamuwezgere chakudika chake, mbwe imwe ndimwe muniwezgere mwakuyana na lusungu lwinu. Mukwenera yayi kukhalapo waka chete uku muteŵeti winu walije chakudika.”
Munthu munyake wakusanda vya mbiri zina lake Simon Schama, wakayowoyapo vya pempho ili. Wakati: “Pempho la wantchito ili, likutiphalira vinandi padera pa kuŵeyelera waka kuti ŵamuwezgere [chakudika chake]. Pempho ili likulongora kuti muteŵeti uyu wakaghamanyanga malango gha mu Baibolo, chomenechomene gha mu buku la Levitiko na Dotoronome, agho ghakukanizga kuchitira nkhaza ŵakavu.”