1-3. (a) Chifukwa wuli Yehova wakamutemwa Solomoni, ndipo Solomoni wakatumbikika wuli? (b) Ni mafumbo wuli agho ghazgolekenge mu nkhani iyi?

SOLOMONI wakaŵa fumu ya Israyeli wachali muchoko. Kukwambilira kwa muwuso wake, Yehova wakawonekera kwa iyo mu maloto ndipo wakati: “Pempha icho ukukhumba kuti nikupe.” Solomoni wakazgora kuti: “Nili mwana muchoko, ndipo nkhumanya vinandi yayi. . . . Ntheura mupani muteŵeti winu mtima wakupulikira kuti weruzgenge ŵanthu ŵinu.” (1 Mathe. 3:5-10) Iyo wakapempha vinandi yayi, kweni “mtima wakupulikira.” Lekani tikuzizwa yayi kuti Yehova wakamutemwa chomene Solomoni. (2 Sam. 12:24) Chiuta withu wakakondwa chomene na zgoro la fumu yachiwukirano iyi mwakuti wakayipa “mtima wavinjeru na wakupulikiska.”—1 Mathe. 3:12.

² Panyengo iyo Solomoni wakaŵa wakugomezgeka, wakatumbikika chomene. Iyo wakapika mwaŵi kuzengera tempile “zina la Yehova Chiuta wa Israyeli.” (1 Mathe. 8:20) Iyo wakamanyikwa chomene chifukwa cha vinjeru vyakufuma kwa Chiuta. Ndipo vinthu ivyo wakayowoya mwakukhuŵilizgika na mzimu wa Chiuta vili kulembeka mu mabuku ghatatu gha mu Baibolo. Limoza lake ni buku la Zintharika.

³ Lizgu lakuti mtima likusangika mu malo pafupifupi 100 mu buku la Zintharika. Mwachiyelezgero, pa Zintharika 4:23, tikuŵazga kuti: “Pa vyose ivyo ukuvikilira, vikilira chomene mtima wako.” Kasi lizgu lakuti “mtima” mu vesi ili likung’anamurachi? Nkhani iyi yizgorenge fumbo ili. Tiwonengeso mazgoro gha mafumbo ghanyake ghaŵiri agha: Kasi Satana wakunanga panji kupuluska wuli mtima withu? Ndipo tingachita wuli kuti tivikilire mtima withu? Kuti tilutilire kugomezgeka kwa Chiuta, tikwenera  kumanya mazgoro gha mafumbo ghakuzirwa agha.

4-5. (a) Kasi lemba la Salimo 51:6 likutovwira wuli kupulikiska ivyo lizgu lakuti “mtima” likung’anamura? (b) Kasi thupi la munthu tingaliyaniska wuli na umoyo wauzimu?

⁴ Pa Zintharika 4:23, lizgu lakuti “mtima” likung’anamura ‘wunthu wamukati’ panji wunthu wakubisika. (Ŵazgani Salimo 51:6.) Lizgu lakuti “mtima” lingang’anamuraso maghanoghano ghithu, umo tikujipulikira, vilato vithu, na makhumbiro ghithu. Ni umo tiliri nadi mukati, umo tikuwonekera waka kuwaro yayi.

⁵ Wonani umo thupi la munthu likuyanirako waka na umoyo wauzimu. Chakwamba, kuti mathupi ghithu ghaŵe ghawemi mukati, tikwenera kurya chakurya chiwemi ndiposo cha magulu ghose. Kweniso nyengo zose tikwenera kuchita maseŵero ghakukhozga thupi. Mwakuyana waka, kuti tilutilire kuŵa makora mwauzimu, tikwenera kurya chakurya chauzimu cha magulu ghose na kukhozga chipulikano chithu mwa Yehova. Tikulongora chipulikano mwa Yehova usange tikuchita ivyo tikusambira na kuphalirako ŵanyithu za chipulikano chithu. (Rom. 10:8-10; Yak. 2:26) Chachiŵiri, kuwaro tingawoneka kuti tili makora waka, kweni tili ŵalwari mukati. Mwakuyana waka, tingaŵa kuti tikuchita vinthu vyose vyauzimu na kughanaghana kuti tili na chipulikano chakukhora, kweni makhumbiro ghaheni ghangaŵa kuti ghakuthaza mu mtima withu. (1 Kor. 10:12; Yak. 1:14, 15) Tikwenera kukumbuka kuti Satana wakukhumba kutinanga na maghanoghano ghake. Kasi wangachita wuli nthena? Ndipo tingajivikilira wuli?

6. Kasi Satana wakukhumba vichi, ndipo wakuchita wuli nthena?

⁶ Satana wakukhumba kuti tiŵe nga ndiyo. Wakukhumba tigaluke na kuleka kulondezga fundo za Yehova kweniso tijighanaghanirenge tekha. Satana wangatichichizga yayi kuti tighanaghanenge na kuchita nga ndiyo. Wali na nthowa zake izo wakuchitira nthena. Mwachiyelezgero, wakutizingilizga na ŵanthu awo wali kuŵananga kale. (1 Yoh. 5:19) Wakukhumba kuti tichezgenge nawo, nangauli tikumanya kuti mendezgano ghaheni “ghakunanga” panji kutimbanizga maghanoghano na nkharo yithu. (1 Kor. 15:33) Ivi ndivyo Satana wakachita  kwa Themba Solomoni. Iyo wakatora ŵanakazi ŵanandi ŵambura kusopa Chiuta, ndipo paumaliro “ŵakaŵa na mazaza pa iyo” ndipo ŵakamba “kupuluska mtima wake” kuti ufumeko kwa Yehova.—1 Mathe. 11:3, mazgu ghamusi.

7. Kasi Satana wakugwiliskira ntchito nthowa wuli kuti wathandazge maghanoghano ghake, ndipo chifukwa wuli tikwenera kuŵa maso?

⁷ Satana wakugwiliskira ntchito mafilimu na mapulogiramu gha pa TV kuti wapuluske ŵanthu na maghanoghano ghake. Iyo wakumanya kuti tunkhani tukutikondweska waka yayi, kweni tukukhwaskaso umo tikughanaghanira, umo tikuwonera vinthu, ndiposo umo tikuchitira. Yesu nayo wakayowoyanga tunkhani pakusambizga. Mwachiyelezgero, iyo wakayowoya ntharika ya Musamariya muwemi ndiposo ya mwana uyo wakafumapo pa nyumba na kukasakaza chuma chake chose. (Mat. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Kweni awo ŵali na maghanoghano gha Satana ŵakuyowoya tunkhani kuti ŵatinange. Tikwenera kuŵa ŵamahara. Mafilimu na mapulogiramu gha pa TV ghangaŵa ghakukondweska na ghakusambizga, kwambura kunanga maghanoghano ghithu. Kweni tikwenera kuŵa maso. Para tikusankha vyakusanguluska, tingachita makora kujifumba kuti, ‘Kasi filimu iyi panji pulogiramu iyi ya pa TV yikunisambizga kuti ntchiwemi waka kulondezga makhumbiro gha thupi lane?’ (Gal. 5:19-21; Efe. 2:1-3) Kasi mukwenera kuchita wuli para mwawona kuti pulogiramu iyo yikukhuŵilizga maghanoghano gha Satana? Mukwenera kuyigega nga umo mukugegera nthenda yakwambukira.

8. Kasi ŵapapi ŵangawovwira wuli ŵana ŵawo kuti ŵavikilire mtima wawo?

⁸ Ŵapapi, muli na udindo ukuru wakuvikilira ŵana ŵinu kuti Satana waleke kunanga mitima yawo. Tikukayika yayi kuti mukuyezgayezga kuvikilira ŵana ŵinu ku matenda. Mukutozga pa nyumba yinu, ndipo mukutaya chilichose icho chingalwariska imwe na ŵana ŵinu. Mwakuyana waka, mukwenera kuvikilira ŵana ŵinu kuti ŵaleke kuwonelera mafilimu ghaheni, mapulogiramu ghaheni pa TV, kuseŵera magemu ghaheni  pa kompyuta, na kujura mawebusayiti agho ghangapangiska kuti ŵaŵe na maghanoghano gha Satana. Yehova wamupani udindo wakovwira ŵana ŵinu kuti ŵaŵe ŵabwezi ŵake. (Zinth. 1:8; Efe. 6:1, 4) Ntheura mungawopanga yayi kuŵika malango pa mbumba yinu ghakukhwaskana na fundo za mu Baibolo. Phalirani ŵana ŵinu ivyo ŵangawonelera na ivyo ŵakwenera yayi kuwonelera, na kuŵawovwira kuti ŵapulikiske vifukwa ivyo mwayowoyera nthena. (Mat. 5:37) Para ŵana ŵinu ŵamba kukura, ŵasambizgani kuti ŵapambaniskenge ŵekha pakati pa chiwemi na chiheni mwakulondezga fundo za Yehova. (Heb. 5:14) Ndipo kumbukani kuti ŵana ŵakusambira vinandi ku ivyo mukuyowoya, kweni chomene ku ivyo mukuchita.—Doto. 6:6, 7; Rom. 2:21.

9. Ni ghanoghano wuli limoza ilo Satana wakukhuŵilizga, ndipo chifukwa wuli ndakofya?

⁹ Satana wakuyezgayezgaso kunanga mtima withu kuti tigomezgenge vinjeru vya ŵanthu m’malo mwa kugomezga maghanoghano gha Yehova. (Kol. 2:8) Wonani ghanoghano limoza ilo Satana wakukhumba kuti tiŵe nalo. Wakukhumba kuti tighanaghanenge kuti kusambazgika ndicho ntchinthu chakuzirwa chomene pa umoyo. Awo ŵali na maghanoghano agha ŵangasambazgika nadi panji yayi. Mulimose umo vingaŵira, ŵali pa ngozi. Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti ŵakuŵika mtima wawo wose pa kupenja ndalama mwakuti ŵakuluwako vya umoyo wawo, ubwezi wawo na ŵamumbumba yawo, ndiposo ubwezi wawo na Chiuta mwakuti ŵasambazgike. (1 Tim. 6:10) Tikuwonga chomene kuti Adada ŵithu ŵakuchanya ŵakutovwira kuti tiziwonenge mwakwenelera ndalama.—Muph. 7:12; Luka 12:15.

10-11. (a) Kasi tikwenera kuchita wuli kuti tijivikilire? (b) Kasi ŵalinda mu nyengo yakale ŵakachitanga vichi, ndipo njuŵi yithu yikuchita wuli nga ni mulinda withu?

¹⁰ Kuti tivikilire makora mtima withu, tikwenera kumanya luŵiro suzgo na kuchitapo kanthu luŵiro kuti tijivikilire. Lizgu ilo lili kung’anamulika kuti “vikilira” pa Zintharika 4:23 likutikumbuska ivyo mulinda wakuchita. Mu nyengo ya Themba Solomoni, ŵalinda ŵakimiliranga pachanya pa linga kuti ŵawonenge na kuchemerezga usange kukwiza chilwani. Fundo iyi yingatovwira kupulikiska ivyo tikwenera kuchita kuti Satana waleke kunanga maghanoghano ghithu.

¹¹ Mu nyengo yakale, ŵalinda ŵakateŵeteranga lumoza na awo ŵakakhalanga pa vipata. (2 Sam. 18:24-26) Ŵakavikiliranga lumoza msumba ndipo ŵakawoneseskanga kuti vipata vyajalika para mulwani wiza pafupi. (Neh. 7:1-3) Njuŵi yithu yakusambizgika na Baibolo * yili nga ni mulinda ndipo yingatichenjezga para Satana wakukhumba kunjira mu mtima withu. Tingatiso yingatichenjezga para Satana wakukhumba kuti tiŵe na makhumbiro ghaheni, maghanoghano ghambura kwenelera, na vilato viheni. Nyengo yiliyose para njuŵi yithu yikutichenjezga, tikwenera kupulikira panji kuti kujara vipata.

12-13. Kasi tingayezgeka wuli, kweni tikwenera kuchita wuli?

¹² Wonani chiyelezgero chinyake cha umo tingajivikililira kwa Satana kuti waleke kunanga maghanoghano ghithu. Yehova watisambizga kuti “uzaghali na ukazuzi wa mtundu uliwose panji uryezi vileke nanga nkhuzunulika pakati [pithu].” (Efe. 5:3) Kweni kasi tichitenge wuli para ŵanyithu ku sukulu ŵamba kuyowoya nkhani za uzaghali? Tikumanya kuti tikwenera kukana “nkharo iyo yikususkana na khumbo la Chiuta kweniso kukana makhumbiro  ghacharu.” (Tito 2:12) Njuŵi yithu, iyo ni mulinda withu, yingatichenjezga kuti kukwiza chilwani. (Rom. 2:15) Kweni kasi tikuyipulikira? Nyengo zinyake tingayezgeka, ndipo tingapulikira ŵanyithu panji tingamba kuwona vithuzi ivyo ŵakutumizgirana. Kweni iyi ni nyengo yakujalira vipata panji kuti kusintha nkhani panji kufumapo waka.

¹³ Pakukhumbikwa chikanga kuti tileke kuyegheka waka para ŵanyithu wakukhumba kuti tighanaghanenge na kuchita vinthu viheni. Tikugomezga kuti Yehova wakuwona para tikuyezgayezga, ndipo watipenge nkhongono na mahara kuti tikane maghanoghano gha Satana. (2 Mid. 16:9; Yes. 40:29; Yak. 1:5) Kweni kasi ntchivichi chinyake icho tingachita kuti tilutilire kuvikilira mtima withu?

14-15. (a) Kasi tikwenera kujura mtima withu kuti munjire vichi, ndipo tingachita wuli nthena? (b) Kasi lemba la Zintharika 4:20-22 likutovwira wuli kuti tisangenge chomene chandulo pakuŵazga Baibolo? (Wonaniso bokosi la mutu wakuti “ Umo Tingalangurukira.”)

¹⁴ Kuti tivikilire mtima withu, tikwenera kuwujara kuti viheni vileke kunjiramo, kweniso tikwenera kuwujura kuti vinthu viwemi vinjirengemo. Ghanaghaniraniso chiyelezgero cha msumba wa linga. Mulinda wa pa chipata wakajaranga vipata vya msumba kuti ŵalwani ŵaleke kunjira, kweni nyengo zinyake wakajuranga vipata kuti mu msumba munjire chakurya na vinthu vinyake viwemi. Para wangaleka kujura vipata, mbwenu ŵanthu njara yikomenge mu msumba. Mwakuyana waka, nyengo zose tikwenera kujura mtima withu kuti munjirenge maghanoghano gha Chiuta.

¹⁵ Mu Baibolo muli maghanoghano gha Yehova. Ntheura nyengo zose para tikuliŵerenga, ndikuti tikuzomerezga maghanoghano gha Yehova kuti ghalongozgenge maghanoghano ghithu, umo tikujipulikira, na umo tikuchitira vinthu. Kasi tingachita wuli kuti tisangenge chomene chandulo pakuŵazga Baibolo? Lurombo ndwakuzirwa chomene. Mudumbu munyake wakati: “Nkhulomba kwa Yehova pambere nindambe kuŵazga Baibolo, nkhumupempha kuti wanovwire ‘kuti niwone makora vinthu vyakuzizwiska’ mu Mazgu ghake. (Sal. 119:18) Tikweneraso kughanaghanirapo pa ivyo tikuŵazga. Para tikulomba, kuŵazga, na kulanguruka, Mazgu gha Chiuta ghanjirenge “mukati mu mtima [withu],” ndipo tambenge kutemwa chomene maghanoghano gha Yehova.—Ŵazgani Zintharika 4:20-22; Sal. 119:97.

16. Kasi ŵanandi ŵasanga chandulo wuli na JW Broadcasting?

¹⁶ Nthowa yinyake iyo tingazomerezgera maghanoghano gha Chiuta kuti ghalongozgenge mtima withu nkhuwonelera mavidiyo agho ghali pa JW Broadcasting. Ŵakutorana ŵanyake ŵakati: “Mapulogiramu gha mwezi na mwezi ni zgoro la malurombo ghithu. Ghakutikhozga chomene para tili na chitima panji phukwa. Ndipo nyengo zose mu nyumba yithu tikutegherezga sumu izo zikuŵikika pa JW Broadcasting. Tikutegherezga para tikuphika, kutozga mu nyumba, panji para tikumwa tiyi.” Mapulogiramu agha ghakutovwira kuti tivikilire mtima withu. Ghakutovwiraso kuti tighanaghanenge nga ni Yehova na kuleka kutolera maghanoghano gha Satana.

17-18. (a) Kasi chikuchitika ntchivichi usange tikulondezga ivyo Yehova wakutisambizga nga umo pakulongolera pa 1 Mathemba 8:61? (b) Kasi tingasambirako vichi ku ivyo likachita Themba Hezekiya? (c) Kuyana na lurombo lwa Davide ulo luli pa Salimo 139:23, 24, kasi tingalomba vichi?

¹⁷ Nyengo yiliyose para tikuwona vyandulo ivyo tikusanga chifukwa cha kuchita icho ntchiwemi, chipulikano chithu chikukhora. (Yak. 1:2, 3) Tikujipulika makora chifukwa Yehova wakunotha nase ndipo wakutichema ŵana ŵake, kweniso khumbo lithu lakuti timukondweskenge likukura chomene. (Zinth. 27:11) Para takumana na chiyezgo chilichose, tikuwona kuti ni mwaŵi wakulongolera kuti tikuteŵetera Adada  ŵithu na mtima wambura kugaŵikana. (Sal. 119:113; mazgu ghamusi) Kweniso tikulongora kuti tikutemwa Yehova na mtima wose, ndipo mtima withu wose uli pa kupulikira malango ghake na kuchita khumbo lake.—Ŵazgani 1 Mathemba 8:61.

¹⁸ Kasi tingabudiska vinthu vinyake? Enya, chifukwa tili ŵambura kufikapo. Para tabudiska, tikumbuke ivyo likachita Themba Hezekiya. Nayo wakabudiska vinyake. Kweni wakalapa, ndipo wakalutilira kuteŵetera Yehova “na mtima wakufikapo.” (Yes. 38:3-6; 2 Mid. 29:1, 2; 32:25, 26) Ipo tiyeni timukanizge Satana apo wakuyezgayezga kutinanga na maghanoghano ghake. Tiyeni tilombenge kuti tiŵe na “mtima wakupulikira.” (1 Mathe. 3:9; ŵazgani Salimo 139:23, 24.) Kweni chakuluska vyose ntchakuti, tingalutilira kugomezgeka kwa Yehova usange tikuvikilira mtima withu.