1. Kasi Ŵakhristu ŵakwenera kuŵa nga ni khuni munthowa wuli? (Wonaniso chithuzi.)

 “MPHEPO yingaphyora yayi khuni ilo likugoŵeka.” Mazgu agha ghakulongora kuti makuni ghakwenera kuŵa ghakuti ghangagoŵeka panji kubenda para mphepo yikuputa mwankhongono, mwakuti ghalutilire kutchintha. Kuti tilutilire kukura mwauzimu, nase tikwenera kuŵa nga ni makuni agho ghangabenda, icho chikung’anamura kuŵa ŵakunozgeka kusintha. Kasi tingachita wuli? Tikwenera kuchita vinthu mwamahara na kuzgoŵera para vinthu vyasintha pa umoyo withu, kweniso tikwenera kuchindika maghanoghano na vyakusankha vya ŵanji.

2. Kasi ni mikhaliro wuli iyo yingatovwira kuti tizgoŵere para vinthu vyasintha pa umoyo withu, ndipo tiwonenge vichi mu nkhani iyi?

² Pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova, tikwenera kuchita vinthu mwamahara. Tikweneraso kuŵa ŵakujiyuyura kweniso ŵalusungu. Mu nkhani iyi, tiwonenge umo mikhaliro iyi yikawovwilira Ŵakhristu ŵanyake kutonda masuzgo vinthu vyati vyasintha pa umoyo wawo. Tiwonengeso umo mikhaliro iyi yingatovwilira ise mazuŵa ghano. Kweni chakwamba, tiyeni tisambireko kwa Yehova na Yesu, pakuti iwo ni viyelezgero viwemi chomene pa nkhani ya kuchita vinthu mwamahara.

3. Kasi tili na ukaboni wuli uwo ukulongora kuti Yehova wakuchita vinthu mwamahara?

³ Yehova wakuchemeka kuti “Jalawe” chifukwa ngwakukhora na wambura kusunkhunyika. (Doto. 32:4) Ndipouli, iyo wakuchitaso vinthu mwamahara. Apo vinthu vikusintha mu charu ichi, Yehova nayo wakulutilira kusintha mwakuti wafiske khumbo lake. Yehova wali kulenga ŵanthu mu chikozgo chake munthowa yakuti nawo  ŵangasintha para vinthu vyasintha pa umoyo wawo. Kwizira mu Baibolo, wali kutipa fundo zakupulikikwa makora izo zingatovwira kuti tisankhe vinthu mwamahara nangauli tingaŵa kuti tikukumana na masuzgo ghanandi. Chiyelezgero chake Yehova, kweniso ulongozgi uwo wakutipa mbukaboni wakuti nangauli iyo “ni Jalawe,” kweni wakuchitaso vinthu mwamahara.

4. Yowoyani chiyelezgero icho chikulongora kuti Yehova wakuchita vinthu mwamahara na ŵanji. (Levitiko 5:7, 11)

⁴ Nthowa za Yehova ni zakufikapo kweniso ni zakunyoloka. Iyo wakukhwimiska vinthu yayi para wakuchita vinthu na ŵanthu. Mwachiyelezgero, wonani umo Yehova wakalongolera mahara pakuchita vinthu na Ŵaisrayeli. Iyo wakakhumbanga sembe yakuyana yayi kufuma ku waliyose, kwali ni musambazi panji mukavu. Nyengo zinyake, wakazomerezganga munthu waliyose kupeleka sembe kuyana na umo vinthu viliri kwa iyo.—Ŵazgani Levitiko 5:7, 11.

5. Pelekani chiyelezgero icho chikulongora kuti Yehova ngwakujiyuyura kweniso ngwachiwuravi.

⁵ Chifukwa chakuti Yehova ngwakujiyuyura kweniso ngwachiwuravi lekani wakuchita vinthu mwamahara. Mwachiyelezgero, Yehova wakalongora kuti ngwakujiyuyura chomene apo wakaŵa kuti wakhala pachoko kuparanya ŵanthu ŵaheni mu Sodomu. Kwizira mu ŵangelo ŵake, Yehova wakalangura munthu murunji Loti kuti wachimbilire ku chigaŵa cha mapiri. Kweni Loti wakawopa chomene kulutako. Ndipo wakaŵeyelera Yehova kuti iyo na mbumba yake ŵachimbilire ku Zowari, tawuni yichoko iyo nayo Yehova wakakhumbanga kuyiparanya. Yehova wakhumbenge mphanyi wakaphalira Loti kuti walondezge waka vyose ivyo wakaphalirika. Ndipouli, iyo wakazomerezga ivyo Loti wakapempha, nangauli kuchita nthena kukapangiskaso kuti Yehova wasinthe chilato chake cha kuparanya tawuni ya Zowari. (Gen. 19:18-22) Nyengo yati yajumphapo, Yehova wakalongoraso chiwuravi ku ŵanthu awo ŵakakhalanga mu Nineve. Wakatuma ntchimi Yona kuti yikapharazge za kuparanyika kwa msumba wa Nineve kusazgapo na ŵanthu ŵaheni. Kweni ŵanthu ŵa mu Nineve ŵati ŵapera, Yehova wakaŵalengera lusungu ndipo wakaparanya yayi msumba uwu.—Yona 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Yowoyani viyelezgero vinyake ivyo vikulongora kuti Yesu wakayezganga Yehova mwakuchita vinthu mwamahara.

⁶ Yesu wakayezganga Yehova pakuchita vinthu na ŵanthu mwamahara. Iyo wakatumika pa charu chapasi kuzakapharazga ku “mberere zakuzgeŵa za nyumba ya Israyeli.” Ndipouli iyo wakachitanga vinthu mwamahara apo wakachitanga uteŵeti wake. Mwachiyelezgero, mwanakazi munyake uyo wakaŵa Muisrayeli yayi wakamupempha kuti wamuchizgire mwana wake msungwana uyo ‘wakasuzgikanga uheni chomene na chiŵanda.’ Yesu wakamulongora chiwuravi mwanakazi uyu, ndipo wakamuchizgira mwana wake. (Mat. 15:21-28) Wonaniso chiyelezgero chinyake. Kukwambilira kwa uteŵeti wake, Yesu wakayowoya kuti: “Waliyose uyo wakunikana . . . , nane nizamumukana.” (Mat. 10:33) Kweni iyo wakamukana yayi Petrosi, nangauli Petrosi wakamukana katatu. Yesu wakamanya kuti Petrosi wapera, kweniso kuti wakaŵa munthu wachipulikano. Yesu wati wawuskika, wakawonekera kwa Petrosi ndipo tikukayika  yayi kuti wakamusimikizgira kuti wamugowokera kweniso kuti wakumutemwa.—Luka 24:33, 34.

7. Kuyana na lemba la Ŵafilipi 4:5, kasi tikukhumba kuti timanyikwenge na lumbiri wuli?

⁷ Tawona kuti Yehova Chiuta na Yesu Khristu ŵakuchita vinthu mwamahara. Ise ke? Yehova wakukhazga kuti tichitenge vinthu mwamahara. (Ŵazgani Ŵafilipi 4:5.) Mu Baibolo linyake, vesi ili lili kung’anamulika kuti: “Muŵe na lumbiri luwemi pakuŵa ŵamahara.” Ntheura tingajifumba kuti: ‘Kasi ŵanthu ŵakuniwona kuti nkhuchita vinthu mwamahara? Panji kasi ŵakuniwona kuti ndine munthu uyo wakukhwimiska vinthu? Kasi nkhuchichizga ŵanji kuti ŵenderenge waka maghanoghano ghane, panji nkhutegherezga na kulondezga maghanoghano gha ŵanji para ntchakwenelera kuchita nthena?’ Ntheura para nyengo zose tikuchita vinthu mwamahara ndipo tingayezgaso chomene Yehova na Yesu. Sono tiyeni tiwone vigaŵa viŵiri apo ntchakukhumbikwa chomene kuchita vinthu mwamahara—para vinthu vyasintha pa umoyo withu kweniso para maghanoghano na vyakusankha vya ŵanji vyapambana na vithu.

8. Kasi ntchivichi chingatovwira kuti tichitenge vinthu mwamahara para vinthu vyasintha? (Wonaniso mazgu ghamusi.)

⁸ Kuŵa ŵamahara kukusazgapo kuŵa ŵakunozgeka kusintha para vinthu vyasintha pa umoyo withu. Para vinthu vyasintha tingasangana na masuzgo agho takhazganga yayi. Mwachiyelezgero, mwamabuchi tingalwara chomene, panji uko tikukhala chuma chinganjira pasi, kweniso pangaŵa masuzgo gha vya ndyali ndipo vingakhwaska chomene umoyo withu. (Muph. 9:11; 1 Kor. 7:31) Kweniso tingayezgeka para uteŵeti withu wasintha. Mulimose umo vinthu vingaŵira, tingakwaniska kuzgoŵera umoyo withu wasono para tingalondezga vinthu vinayi ivi: (1) kuzomerezga para vinthu vyasintha, (2) kughanaghanira ivyo mungachita pasono m’malo mwa ivyo mukachitanga kale, (3) kughanaghanira vinthu viwemi vyose ivyo vyachitikapo pa umoyo winu, ndipo (4) kovwira ŵanji. b Sono tiyeni tiwone umo ŵabali na ŵadumbu ŵanyake ŵasangira chandulo chifukwa cha kulondezga vinthu vinayi ivi.

9. Kasi mbumba yinyake ya ŵamishonale yikachita wuli kuti yizizipizge masuzgo ghamabuchi?

⁹ Zomerezgani para vinthu vyasintha. Emanuele na Francesca ŵakapika uteŵeti wa umishonale ku charu chinyake. Apo ŵakaŵa kuti ŵamba waka kusambira chiyowoyero chiphya kweniso kumanyana na ŵabali na ŵadumbu mu mpingo wawo wasono, mbwe muliri wa COVID-19 ukambapo ndipo ŵakeneranga kuti ŵakhalenge kwaŵekha. Pamanyuma mbwe amama ŵa Francesca ŵakafwa mwamabuchi. Francesca wakakhumbisiska chomene kuti waŵe pamoza na ŵamumbumba yakwake pa nyengo iyi, kweni wakatondeka chifukwa cha muliri. Kasi ntchivichi chikamovwira kuti wazizipizge masuzgo ghose agha? Chakwamba, Emanuele na Francesca ŵakalomba vinjeru kuti ŵawonenge waka vya suzgo la zuŵa ilo pera. Yehova wakazgora malurombo ghawo kwizira mu chakurya chauzimu cha panyengo yake icho gulu lake likupeleka. Mwachiyelezgero, ŵakakhozgeka na mubali munyake uyo mu vidiyo wakayowoya kuti: “Para tazomerezga luŵiro kusintha kwa vinthu uko kwachitika pa umoyo withu, tiŵengeso na chimwemwe mwaluŵiro ndipo tichitenge vinthu makora kuyana na umo vinthu viliri pasono kwa ise.” c Chachiŵiri, ŵakachitapo kanthu kuti ŵasazgireko luso lwawo pakupharazga pa foni, ndipo ŵakambiska sambiro la Baibolo. Chachitatu, ŵakazomeranga na mtima wose wovwiri wakufuma ku ŵabali na ŵadumbu ndipo ŵakawonganga chomene. Mudumbu munyake walusungu, wakaŵatumizgiranga uthenga ufupi waka uwo wakalembangamo vesi la mu Baibolo, zuŵa lililose kwa chaka chimoza. Para nase tizomerezgenge  umo vinthu viliri pasono kwa ise, tikondwenge na ivyo tikufiska kuchita.

10. Kasi mudumbu munyake wakazgoŵera wuli vinthu vikati vyasintha mwamabuchi pa umoyo wake?

¹⁰ Laŵiskani panthazi na kughanaghanira viwemi. Christina, mudumbu munyake wa ku Romania uyo wakukhala ku Japan, wakakhuŵara mpingo wa Chingelezi uwo iyo wakawunganangako wati wamazgika. Ndipouli, iyo wakalutilira waka kughanaghanira vya ivyo vikachitika yayi. M’malo mwake wakawona kuti ntchiwemi kuti wachite ivyo wangafiska mu mpingo wasono wa Chijapanizi, mwakulimbikira kupharazga mu chiyowoyero ichi. Wakapempha mwanakazi uyo wakagwiranga nayo ntchito pakwamba kuti wamovwire kuyowoya makora Chijapanizi. Mwanakazi uyu wakazomera kugwiliskira ntchito Baibolo na burosha la Mungakondwa na Umoyo Kwamuyirayira! pakumusambizga Christina Chijapanizi. Ndondomeko iyi yikawovwira Christina pera yayi kuti wamanye makora Chijapanizi, kweni yikawovwiraso mwanakazi yura kumanya vinandi vyakukhwaskana na Baibolo. Para tikulaŵiska kunthazi na kughanaghanira vinthu viwemi, vinthu ivyo vyasintha mwamabuchi pa umoyo withu vingawovwira kuti tisange vitumbiko ivyo takhazganga yayi.

11. Kasi ntchivichi chikawovwira mbumba yinyake kuzizipizga suzgo la ndalama ilo yikasangana nalo?

¹¹ Movwirenge ŵanji. Mbumba yinyake iyo yikukhala mu charu icho mulimo withu ngwakukanizgika, yikamba kusangana na suzgo la ndalama apo charu chawo chikaŵa mu suzgo la vyachuma. Kasi ŵakachita wuli kuti ŵazgoŵere umoyo wawo wasono? Chakwamba, ŵakachitapo kanthu kuti ŵakhalenge umoyo wambura kukhumba vinandi. Chachiŵiri, m’malo mwa kughanaghanira waka vya masuzgo ghawo, ŵakawona kuti ntchiwemi kuti ŵatangwanikenge na kovwira ŵanji kwizira mu kupharazga. (Mil. 20:35) Mfumu wakati, “Pakuti tikatangwanikanga chomene na uteŵeti vikapangiskanga kuti tileke kughanaghanira waka vya masuzgo ghithu, m’malo mwake tikamaliranga nyengo yithu yinandi pakuchita khumbo la Chiuta.” Para vinthu vyasintha pa umoyo withu, tikwenera kukumbuka kuzirwa kwa kulutilira kovwira ŵanji chomenechomene kwizira mu ntchito ya kupharazga.

12. Kasi chiyelezgero cha mpositole paulosi chingatovwira wuli kusintha para tikupharazga?

¹² Para tili mu upharazgi, tikwenera kuŵa ŵakunozgeka kusintha. Tikukumana na ŵanthu ŵa vigomezgo vyakupambana kweniso ŵakufuma ku vigaŵa vyakupambana. Mpositole Paulosi wakasinthangasinthanga pakupharazga, ndipo tingasambirako kwa iyo. Yesu wakasankha Paulosi kuŵa “mpositole ku ŵamitundu.” (Rom. 11:13) Ntheura Paulosi wakapharazgiranga Ŵayuda, Ŵagiriki, ŵanthu ŵakusambira, ŵanthu bweka, ŵalara ŵa boma na mathemba. Kuti waŵafike pamtima ŵanthu wose aŵa, Paulosi wakazgoka “vinthu vyose ku ŵanthu ŵa mitundu yose.” (1 Kor. 9:19-23) Wakaghanaghaniranga chomene vya mitheto yawo, uko ŵakufumira, kweniso ivyo ŵakugomezga ndipo wakasinthanga kuyana na munthu uyo wakumupharazgira. Nase tingaŵafika pamtima ŵanthu awo tikuŵapharazgira para tikuyezgayezga kuti tiŵamanye makora na kusintha upharazgi withu mwakuti ukolerane na munthu uyo tikumupharazgira.

13. Kuyana na 1 Ŵakorinte 8:9, kasi tigegenge vichi para tikuchindika maghanoghano gha ŵanji?

¹³ Mahara ghakutovwiraso kuti tichindikenge maghanoghano gha ŵanji. Mwachiyelezgero, ŵadumbu ŵithu ŵanyake ŵakutemwa kuphoda apo ŵanyake yayi. Ŵakhristu ŵanyake ŵakutemwa kumwapo moŵa pachoko apo ŵanyake ŵakumwapo yayi napachoko. Ŵakhristu wose ŵakukhumba umoyo uwemi kweni ŵakusankha nthowa zakupambana za umo ŵangapwelelera umoyo wawo. Para nyengo zose tikughanaghana kuti ise ndise tikusankha makora vinthu na kuchichizga ŵanyithu mu mpingo kuti ndivyo nawo ŵenderenge, tingakhuŵazga ŵanji kweniso tingambiska kugaŵikana mu mpingo. Ise tingachitanga nthena yayi.  (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 8:9; 10:23, 24) Tiyeni tiwone viyelezgero viŵiri ivyo vikulongora umo kulondezga fundo za mu Baibolo kungatovwilira kuchita vinthu mwakwenelera na kukhuŵilizga mtende.

14. Kasi ni fundo wuli za mu Baibolo izo tikwenera kulondezga pa nkhani ya kavwaliro na kujitozga?

¹⁴ Kavwaliro na kujitozga. M’malo mwa kutipa malango ghakukhwima pa nkhani ya kavwaliro, Yehova wakutipa waka fundo zakuti tilondezgenge. Tikwenera kuvwara mwakwenelera pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova, na kulongora kuti ndise ŵamahara, ŵasoni kweniso ŵantchindi. (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) Ntheura tikwenera yayi kuvwara munthowa yakuti ŵanthu ŵalaŵiskenge waka ise. Kweniso fundo za mu Baibolo ziwovwirenge ŵalara kugega kuŵika malango pa nkhani ya kavwaliro na katozgero ka sisi. Mwachiyelezgero, ŵalara mu mpingo unyake ŵakakhumbanga kovwira ŵabali ŵachiwukirano awo ŵakatolera kametero kawakawaka ako kakazara chomene. Kasi ŵalara ŵakatenge ŵaŵawovwirenge wuli ŵanyamata aŵa kwambura kuŵaŵikira malango? Mulaŵiliri wa dera wakaŵapa ulongozgi ŵalara wakuti ŵaphalire ŵabali aŵa kuti, “Para muli pa pulatifomu ndipo ŵanthu ŵakuŵika chomene mahara pa umo mukuwonekera kuluska ivyo mukuyowoya, ndikuti kavwaliro kinu kweniso kajitozgero na kametero kinu kali na suzgo.” Ulongozgi upusu uwu ukawovwira chomene ŵabali ŵawukirano aŵa kumazga suzgo lawo kwambura kuŵaŵikira dango lililose. d

15. Kasi ni malango na fundo wuli za mu Baibolo izo zingatovwira kusankha mwamahara pa nkhani ya umo tingapwelelera umoyo withu? (Ŵaroma 14:5)

¹⁵ Kupwelelera umoyo. Mkhristu waliyose wakwenera kusankha yekha umo wangapwelelera umoyo wake. (Gal. 6:5) Malango ghachoko waka gha mu Baibolo, nga dango la kuziŵizga ndopa kweniso kuchita vyamzimu, ndigho ghekha Mkhristu wakwenera kughanaghanirapo para  wakusankha wovwiri wa munkhwala uwo wangapokera. (Mil. 15:20; Gal. 5:19, 20) Kweni vigaŵa vinyake vyose ni nkhani ya waliyose payekha. Ŵanyake para ŵalwara ŵakusankha kuluta ku chipatala pera kuti ndiko ŵakasange wovwiri, apo ŵanyake ŵakusankha nthowa zinyake. Kwali tikuwona kuti wovwiri unyake ndiwo ngwakwenelera, kweni tikwenera kuchindika ivyo ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵasankha pa nkhani ya wovwiri uwo ŵangapokera. Pa nkhani iyi, tikwenera kukumbukira fundo zinayi izi: (1) Ni Ufumu wa Chiuta pera uwo uzamuwuskapo matenda kwamuyirayira. (Yes. 33:24) (2) Mkhristu waliyose wakwenera ‘kukhorwa’ pa iyo yekha kuti wasankha mwamahara pa nkhani ya munkhwala. (Ŵazgani Ŵaroma 14:5.) (3) Tikwenera yayi kweruzga ŵanji panji kuŵakhuŵazga. (Rom. 14:13) (4) Ŵakhristu ŵakulongora chitemwa, ndipo ŵakuwona kuti mtende wa mu mpingo ngwakuzirwa chomene kuluska wanangwa wawo wakusankha vinthu. (Rom. 14:15, 19, 20) Para tikumbukenge fundo izi tiŵenge paubwezi wakukhora na ŵabali na ŵadumbu kweniso tiwovwirenge kuti mu mpingo muŵe mtende.

16. Kasi mulara wangalongora wuli mahara pakuchita vinthu na ŵalara ŵanyake? (Wonaniso vithuzi.)

¹⁶ Ŵalara ŵakwenera kuŵa chiyelezgero chiwemi pa nkhani ya kuŵa ŵamahara. (1 Tim. 3:2, 3) Mwachiyelezgero, mulara wakwenera yayi kukhazga kuti maghanoghano ghake nyengo zose ghazomerezgekenge chifukwa chakuti waka iyo ni mulara chomene kuluska ŵalara ŵanyake wose. Iyo wakwenera kumanya kuti mzimu wa Yehova ungachitiska mulara waliyose pa wupu kuyowoya fundo iyo yingawovwira kusankha makora pa nkhani yinyake. Ndipo para ŵalara ŵanandi ŵakolerana fundo yinyake, ndipo yikususkana yayi na ulongozgi wa mu Baibolo, mulara wa mahara wakukolerana na wupu wose nanga wangaŵa kuti wasachizganga fundo yinyake.

17. Kasi ni vyandulo wuli ivyo Ŵakhristu ŵakusanga pakuŵa ŵamahara?

¹⁷ Ŵakhristu ŵakusanga vyandulo vinandi para ŵakuŵa ŵamahara. Tikuŵa paubwezi uwemi na ŵabali na ŵadumbu ŵithu ndipo mu mpingo mukuŵa mtende. Tikukondwa pakuŵa pakati pa ŵanthu ŵa Yehova awo ŵali na mitheto kweniso wunthu wakupambanapambana. Ndipo ntchakukondweska chomene kumanya kuti nangauli tili ŵakupambana, kweni tikusopa Yehova mwakukolerana. Kuluska vyose, tikuŵa ŵakukondwa kumanya kuti tikuyezga Chiuta withu Yehova uyo ngwamahara.