1-2. (a) Kasi vinthu vikaŵa wuli kwa Paulosi apo wakalembanga kalata yakuluta ku Ŵaefeso? (b) Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli?

 APO wakaŵa pa jele la panyumba ku Romu, mpositole Paulosi wakakhumba chomene kukhozga Ŵakhristu ŵanyake. Pakuti wakaŵa kuti wangakumana nawo yayi maso na maso, wakaŵalembera waka makalata. Wakalemba yimoza mwa makalata agha cha m’ma 60 panji 61 C.E., ndipo yikalutanga ku Ŵaefeso.—Efe. 1:1; 4:1.

² Vyaka pafupifupi 10 kumanyuma, Paulosi wakamalira nyengo yinandi mu Efeso, kupharazga na kusambizga makani ghawemi. (Mil. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Iyo wakaŵatemwanga chomene ŵabali ndipo wakakhumbanga kuŵawovwira kuti ŵalutilire kugomezgeka kwa Yehova. Kweni chifukwa wuli wakalembera Ŵakhristu ŵakuphakazgika vyakukhwaskana na chisi na ungweru? Ndipo kasi Ŵakhristu wose ŵangasambirako vichi ku ulongozgi uwu? Tiyeni tidumbiskane mazgoro gha mafumbo agha.

KUFUMA MU CHISI KUYA KU UNGWERU

3. Kasi Paulosi wakagwiliskira ntchito mazgu wuli mu kalata yake yakuluta ku Ŵaefeso?

³ Paulosi wakalembera Ŵakhristu ŵa ku Efeso kuti: “Nyengo yinyake imwe mukaŵa chisi, kweni sono ndimwe ungweru.” (Efe. 5:8) Paulosi wakagwiliskira ntchito mazgu ghakuti “chisi” na “ungweru” kuti walongosore umo Ŵaefeso ŵakasinthira. Tiyeni tiwone chifukwa icho Paulosi wakayowoyera kuti Ŵaefeso nyengo yinyake ŵakaŵa mu “chisi.”

4. Kasi Ŵaefeso ŵakaŵa mu chisi munthowa wuli pa nkhani ya kusopa?

⁴ Ŵakaŵa mu chisi pa nkhani ya kusopa. Pambere ŵandasambire unenesko na kuŵa Ŵakhristu, Ŵaefeso awo Paulosi wakaŵalembera kalata ŵakagomezganga fundo zautesi za chisopa  chautesi kweniso ŵakagomezganga vyamizimu. Mu msumba wa Efeso mukaŵa tempile la chiuta mwanakazi zina lake Aratemisi, ilo ŵanthu ŵakaliwonanga kuti likaŵa limoza mwa nyumba 7 zakutowa chomene pa charu chose. Ŵanthu ŵakalutanga ku tempile ili kukasopa vikozgo. Ŵamisiri ŵakasanganga ndalama zinandi chomene chifukwa chakupanga kweniso kuguliska tuvikozgo twa tumatempile twasiliva twa chiuta mwanakazi Aratemisi. (Mil. 19:​23-27) Kweniso ŵanthu ŵanandi mu msumba uwu ŵakachitanga vya masalamusi.—Mil. 19:19.

5. Kasi Ŵaefeso ŵakaŵa mu chisi pa nkhani ya makhaliro munthowa wuli?

⁵ Ŵakaŵa mu chisi pa nkhani ya makhaliro. Ŵanthu ŵa mu Efeso ŵakaŵa ŵazaghali chomene ndipo ŵakaŵa na soni wuwo yayi pakuchita nkharo zaukazuzi. Vyakusanguluska kweniso vyakuchitika vya visopa kanandi vikakhuŵilizganga nkhani za kugonana. (Efe. 5:3) Ŵanandi mu Efeso ŵakaŵa “ŵambura kupwelerako kalikose,” icho chikung’anamura “kuleka kupulika vyakuŵinya.” (Efe. 4:​17-19) Pambere Ŵaefeso ŵandasambire kupambaniska pakati pa chiwemi na chiheni, njuŵi yikaŵapwetekanga yayi panji kuti kuŵasuzga kuti ŵali na mulandu kwa Yehova pa ivyo ŵakachitanga. Lekani Paulosi wakati “maghanoghano ghawo ghali mu chisi ndipo ŵali kutali na umoyo wakuyana na Chiuta.”

6. Chifukwa wuli Paulosi wakayowoya ku Ŵaefeso kuti “sono ndimwe ungweru”?

⁶ Kweni Ŵaefeso ŵanyake ŵakafumamo mu chisi. Paulosi wakalemba kuti “sono ndimwe ungweru, pakuti muli ŵa Fumu.” (Efe. 5:8) Sono ŵakamba kukhala umoyo wakukoleranako na Mazgu gha Yehova, uwo ukaŵa nga mbungweru uwo ukaŵalongozganga. (Sal. 119:105) Ŵaefeso aŵa ŵakaŵa kuti ŵaleka maluso gha chisopa chautesi kweniso nkharo zawakawaka. Kweniso ŵakaŵa kuti ‘ŵakuyezga Chiuta’ ndiposo ŵakachitanga vyose ivyo ŵangafiska kuti ŵasopenge Yehova na kumukondweska.—Efe. 5:1.

7. Kasi umo vinthu viliri kwa ise mazuŵa ghano vikuyana wuli na umo vikaŵira ku Ŵakhristu ŵanandi ŵa ku Efeso?

⁷ Mwakuyana waka, nase apo tikaŵa kuti tindasambire unenesko, tikaŵa mu chisi pa nkhani ya kusopa kweniso makhaliro. Taŵanyake ŵa ise tikakondwelerangako maholide gha chisopa chautesi; taŵanyake tikachitanga  nkharo zawakawaka. Kweni tikati tasambira fundo za Yehova pa nkhani ya icho ntchiwemi na chiheni, tikasintha. Tikamba kukhala mwakuyana na fundo zake zaurunji. Ndipo ivi vyawovwira kuti tisange vitumbiko vinandi. (Yes. 48:17) Kweni ntchipusu yayi kulekerathu nkharo izo tikaŵa nazo. Tikwenera kugegerathu nkharo zose izo tikachitanga kale na ‘kulutilira kwenda nga mbana ŵa ungweru.’ Kasi tingachita wuli nthena?

MUNGAŴANGA MU CHISI YAYI

8. Kuyana na Ŵaefeso 5:3-5, kasi Ŵaefeso ŵakakhumbikwiranga kugega vichi?

⁸ Ŵazgani Ŵaefeso 5:​3-5. Kuti ŵagegerethu nkharo za chisi, Ŵakhristu ŵa ku Efeso ŵakeneranga kulutilira kukana kuchita chilichose icho chikukwiyiska Yehova. Ichi chikasazgangapo uzaghali pera yayi kweniso kayowoyero kawakawaka. Paulosi wakakumbuska Ŵaefeso kuti ŵakwenera kugega vinthu ivi usange ŵakukhumba ‘kuzakahara Ufumu wa Khristu na wa Chiuta.’

9. Chifukwa wuli tikwenera kukana chilichose icho chingatipangiska kuti tichite uzaghali?

⁹ Nase tikwenera kulutilira kuŵa maso kuti tileke “kuchitako milimo . . . yambura vipambi iyo nja chisi.” (Efe. 5:11) Ivyo vili kuchitikirapo ŵanthu ŵanyake vikulongora kuti para munthu wakutemwa kuwonelera, kutegherezga, kuyowoya vinthu vyaukazuzi, panji vya kugonana, chikuŵaso chipusu kuti wachite kwananga. (Gen. 3:6; Yak. 1:​14, 15) Mu charu chinyake, ŵabali ŵanyake ŵakapanga kagulu pa malo ghakuchezgerapo gha pa Intaneti ndipo ŵakalemberananga mauthenga. Pakwamba ŵanandi mwa ŵabali aŵa ŵakadumbiskananga nkhani zakukhwaska na vinthu vyauzimu. Kweni pachoko na pachoko ŵakamba kuchezga nkhani zawakawaka. Kanandi ŵakachezganga nkhani zakukhwaskana na kugonana. Pamanyuma ŵanandi mwa ŵabali aŵa, ŵakazomerezga kuti chifukwa cha kuchezga nkhani zawakawaka izi, vikapangiska kuti ŵachite uzaghali.

10. Kasi Satana wakuyezgayezga kuchita vichi kuti watipuluske? (Ŵaefeso 5:6)

¹⁰ Charu cha Satana ichi chikuyezgayezga kutipusika kuti tigomezge kuti ivyo Yehova wakuti ni nkharo zawakawaka tiwonenge kuti ni viwemi waka. (2 Pet. 2:19) Ichi chikutizizika yayi. Kwamba kale Dyabulosi wakuyezgayezga kutimbanizga ŵanthu mwakuti ŵaleke kumanya icho ntchiwemi na chiheni. (Yes. 5:20; 2 Kor. 4:4) Lekani mafilimu ghanandi, mapulogiramu gha pa TV kweniso mawebusayiti, ghakukhuŵilizga fundo izo zikususkana na fundo zaurunji za Yehova. Satana wakukhumba kuti watipusike kuti nkharo zakugonana na nkharo zinyake zaukazuzi izo zazara chomene mu charu mazuŵa ghano, ni zakuzomerezgeka kweniso kuti munthu ndipo wakunjoya na umoyo para wakuchita ivi.—Ŵazgani Ŵaefeso 5:6.

11. Kasi ivyo vikachitikira Angela vikulongora wuli kukhumbikwa kwa kulondezga ulongozgi wavinjeru uwo uli pa Ŵaefeso 5:7? (Wonaniso chithuzi.)

¹¹ Satana wakukhumba kuti tichezgenge na ŵanthu awo ŵangatipangiska kuti tileke kupulikira fundo za Yehova. Lekani Paulosi wakachiska Ŵaefeso kuti: “Kuchitako nawo yayi,” kung’anamura awo ŵakuchita vinthu ivyo ni viheni mu maso gha Chiuta. (Efe. 5:7) Tikwenera kukumbuka kuti ŵanthu awo tikwendezgana nawo, ni awo tikuchezga nawo maso na maso pera yayi. Ŵakusazgapo awo tingachezga nawo pa malo ghakuchezgerapo gha pa Intaneti, nthowa yakofya iyo kukaŵavya mu nyengo ya Ŵaefeso. Angela, a uyo wakukhala ku Asia, wakamanya uheni wa malo ghakuchezgerapo gha pa Intaneti. Iyo wakuti: “Pachoko na pachoko, kaghanaghaniro kane kakasintha. Nkhafika pa sayizi yakuti nkhawonanga uheni uliwose yayi  kuŵa na ŵabwezi awo ŵakuchindika yayi fundo za mu Baibolo. Pamanyuma, nkhamba kughanaghana kuti ntchiwemi waka kuŵa na nkharo izo Yehova wakutinkha.” Mwamwaŵi, ŵalara ŵachitemwa ŵakamovwira Angela kuti wasinthe. Iyo wakuti: “Sono mu maghanoghano nkhuzuzgamo vinthu vyauzimu m’malo mwa nkhani zawakawaka za pa malo ghakuchezgerapo gha pa Intaneti.”

12. Kasi ntchivichi chitovwirenge kulutilira kulondezga fundo za Yehova pa nkhani ya chiwemi na chiheni?

¹² Tikwenera kulimbana na kaghanaghaniro ka charu kakuti nkharo zawakawaka za kugonana ni ziwemi waka. Ise tikumanya kuti ni ziheni. (Efe. 4:19, 20) Ndipouli, ntchiwemi kujifumba kuti: ‘Kasi nkhuŵa maso kugega kuchezga na ŵanthu awo ŵakuchindika yayi fundo zapachanya za Yehova, kwali ni awo nkhugwira nawo ntchito, ŵanyane ŵa ku sukulu, panji waliyose waka? Kasi nkhuchita chikanga kulondezga fundo za Yehova nanga ŵanyake ŵangati ndine wakukhwimiska vinthu?’ Nga umo pakulongosolera pa 2 Timote 2:​20-22, tikwenera kuŵaso maso para tikusankha ŵabwezi nanga mungaŵa mu mpingo. Tikwenera kukumbuka kuti ni wose yayi awo ŵangatovwira kuti tilutilire kugomezgeka apo tikuteŵetera Yehova.

MWENDENGE “NGA MBANA ŴA UNGWERU”

13. Kasi ‘kulutilira kwenda nga mbana ŵa ungweru’ chikung’anamurachi? (Ŵaefeso 5:​7-9)

¹³ Paulosi wakachiska Ŵakhristu ŵa ku Efeso kuti padera pakulutilira kukana nkharo za chisi, ŵakweneraso ‘kulutilira kwenda nga mbana ŵa ungweru.’ (Ŵazgani Ŵaefeso 5:​7-9.) Kasi fundo iyi yikung’anamurachi? Yikung’anamura nyengo zose kuchita vinthu nga Mbakhristu ŵaunenesko. Nthowa yimoza iyo yingatovwira kuchita nthena nkhufwilirapo kuŵazga na kusambira Baibolo pamoza na mabuku ghithu. Ntchakuzirwa chomene kughanaghanira chiyelezgero na visambizgo vya Yesu Khristu, uyo ni “ungweru wa charu.”—Yoh. 8:12; Zinth. 6:23.

14. Kasi mzimu utuŵa ungatovwira wuli?

¹⁴ Tikukhumbikwiraso wovwiri wa mzimu utuŵa wa Chiuta mwakuti tilutilire kuchita vinthu “nga mbana ŵa ungweru.” Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti ntchakusuzga chomene kulutilira kuŵa ŵatuŵa mu charu cha nkharo zawakawaka ichi. (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8) Mzimu utuŵa ungatovwira kulimbana na kaghanaghaniro  ka charu. Ivi vikusazgapo visambizgo vyake kweniso kaghanaghaniro ka ŵanthu ŵa mu charu ichi awo ŵakuwona vinthu mwakupambana na umo Chiuta wakuviwonera. Mzimu utuŵa ungatovwiraso kupambika “uwemi wa mtundu uliwose na urunji na unenesko.”—Efe. 5:9.

15. Kasi tingachita wuli kuti Chiuta watipe mzimu utuŵa? (Ŵaefeso 5:​19, 20)

¹⁵ Nthowa yimoza iyo tingachita kuti Chiuta watipe mzimu utuŵa, nkhulomba. Yesu wakayowoya kuti Yehova ‘wapelekenge mzimu utuŵa ku awo ŵakumulomba.’ (Luka 11:13) Ndipo para tikulumba Yehova pa maungano pamoza na Ŵakhristu ŵanyithu, tikupokeraso mzimu utuŵa. (Ŵazgani Ŵaefeso 5:​19, 20.) Mzimu utuŵa wa Chiuta utovwirenge kuti tichitenge vinthu ivyo vikukondweska Chiuta.

16. Kasi ntchivichi chingatovwira kuti tisankhenge vinthu mwavinjeru? (Ŵaefeso 5:​10, 17)

¹⁶ Para pali nkhani yakuzirwa yakuti tisankhe, tikwenera “kumanya [dankha ilo ni] khumbo la Yehova” ndipo pamanyuma tichite mwakuyana na khumbo lake. (Ŵazgani Ŵaefeso 5:​10, 17.) Para tikupenjerezga na kusanga fundo za mu Baibolo izo zikukolerana na suzgo lithu, ndikuti tikukhumba kumanya umo Chiuta wakuwonera nkhani iyo. Ndipo para tikulondezga fundo izi, tisankhenge makora vinthu.

17. Kasi tingachita wuli kuti tigwiliskirenge ntchito makora nyengo yithu? (Ŵaefeso 5:​15, 16) (Wonaniso chithuzi.)

¹⁷ Paulosi wakapelekaso ulongozgi ku Ŵakhristu ŵa ku Efeso kuti ŵagwiliskirenge ntchito mwamahara nyengo yawo. (Ŵazgani Ŵaefeso 5:​15, 16.) “Muheni,” uyo ni mulwani withu Satana, wakukhumba kuti titangwanikenge chomene na vinthu vya charu ichi mwakuti tisoŵenge na nyengo yakuteŵetera Chiuta. (1 Yoh. 5:19) Ntchipusu chomene kwa Mkhristu kudangizga kupenja vinthu vyakuthupi, ntchito, panji masambiro m’malo mwa kuteŵetera Yehova. Para wangamba kuchita nthena, vingalongora kuti wamba kutolera kaghanaghaniro ka charu. Nangauli vinthu ivi pa ivyo vyekha ni viheni yayi, kweni ndivyo vingaŵanga pakwamba yayi pa umoyo withu. Kuti tende “nga mbana ŵa ungweru,” tikwenera ‘kugwiliskira ntchito  makora nyengo yithu,’ icho chikung’anamura kuŵika mtima pa vinthu ivyo ni vyakuzirwa nadi.

18. Kasi Donald wakachita wuli kuti wagwiliskire ntchito makora nyengo yake?

¹⁸ Penjerezgani nthowa izo mungateŵetelera Yehova mwakukwana. Ivi ndivyo Donald, uyo wakukhala ku South Africa, wakachita. Iyo wakuti: “Nkhaghanaghanira umo vinthu vikaŵira kwa ine ndipo nkhamuŵeyelera Yehova kuti wanovwire kuchita vinandi mu uteŵeti. Nkhalomba kuti nisange ntchito iyo yinganipa mwaŵi wakuti niŵenge na nyengo yinandi yakupharazgira. Na wovwiri wa Yehova, nkhayisanga ntchito yakwenelera. Pamanyuma, ine na muwoli wane tikamba uteŵeti wanyengozose.”

19. Kasi tingachita wuli kuti tilutilire kwenda “nga mbana ŵa ungweru”?

¹⁹ Kalata iyo Paulosi wakalembera Ŵaefeso yikwenera kuti yikaŵawovwira chomene Ŵakhristu aŵa kulutilira kugomezgeka kwa Yehova. Ndipo ulongozgi wa mu kalata iyi nase ungatovwira. Nga umo tawonera, ungatovwira kusankha mwamahara pa nkhani ya vyakusanguluska kweniso ŵabwezi. Ungatovwiraso kuti tilutilire kwenda pa nthowa ya ungweru para tikuŵazga Baibolo mwakukhazikika. Ndipo kalata iyi yikudidimizga kuzirwa kwa mzimu utuŵa, uwo ungatovwira kuti tiŵe na mikhaliro yiwemi. Kulondezga ivyo Paulosi wakalemba kungatovwira kusankha mwamahara vinthu, vinthu ivyo ni vyakukolerana na maghanoghano gha Yehova. Para tichitenge nthena, tigegenge chisi cha charu ichi na kukhalilira mu ungweru.