1-2. (a) Kasi ntchiyelezgero wuli icho chikulongora kuti ŵanthu mwakawiro ŵakukhumbikwira kupembuzgika kweniso ŵangapembuzga ŵanyawo? (b) Kasi ŵana ŵanyake ŵakupwetekeka wuli?

MWAKAWIRO ŵanthu ŵakukhumbikwira kupembuzgika. Kweniso ŵakumanya umo ŵangapembuzgira ŵanyawo. Mwachiyelezgero, para mwana muchoko waseŵeranga ndipo wawa na kujipweteka pa khongono, wangachimbilira kwa Amama panji Adada ŵake uku wakulira. Nangauli ŵapapi ŵangamuchizga yayi chilonda, kweni ŵangamupembuzga waka. Ŵangamufumba icho chachitika, kumufyura masozi, na kumuphalira kuti ‘chetama mwana wane, kulira yayi,’ ndipo nyengo zinyake ŵangamuŵikapo munkhwala pa chilonda panji kumukakapo bandeji. Mwaluŵiro mwana wakuleka kulira ndipo nyengo zinyake wakwambaso kuseŵera. Para nyengo yajumphapo, chilonda chikupora.

² Kweni nyengo zinyake ŵana ŵakupwetekeka chomene. Ŵana ŵanyake ŵakuŵachitira vyamuziro. Nyengo zinyake mwana ŵangamuchitira vyamuziro kamoza panji kwa vyaka vinandi. Mulimose umo vingaŵira, kweni para mwana ŵamuchitira vinthu vyamuziro wangasuzgika maghanoghano kwa nyengo yitali. Nyengo zinyake uyo wamuchitira vyamuziro wakukoleka na kupika chilango. Kweni nyengo zinyake uyo wachitira vyamuziro mwana wakulangika yayi. Nanga ni para uyo wachitira vyamuziro mwana wangalangika mwaluŵiro, kweni mwana wakusuzgika maghanoghano nanga wangaŵa kuti wakura.

3. Nga umo pakuyowoyera pa 2 Ŵakorinte 1:3, 4, kasi Yehova wakukhumba vichi? Ndipo tidumbiskanenge mafumbo wuli?

³ Kasi ntchivichi chingawovwira Mkhristu uyo wachali kusuzgika maghanoghano chifukwa chakuti ŵakamuchitira vyamuziro apo wakaŵa muchoko? (Ŵazgani 2 Ŵakorinte 1:3, 4.) Yehova wakukhumba kuti mberere zake zitemwekenge na kupembuzgika. Ntheura tiyeni tidumbiskane mafumbo ghatatu agha: (1) Chifukwa  wuli awo munthu wakaŵachitira vyamuziro apo ŵakaŵa ŵachoko ŵakukhumbikwira kupembuzgika? (2) Kasi ninjani uyo wangaŵapembuzga? (3) Kasi tingaŵapembuzga wuli?

4-5. (a) Chifukwa wuli ntchakuzirwa kumanya kuti ŵana ŵakupambana na ŵanthu ŵalara? (b) Usange mwana ŵamuchitira vyamuziro, kasi chingachitika ntchivichi?

⁴ Ŵanyake awo ŵakaŵachitira vyamuziro apo ŵakaŵa ŵana, ŵangakhumbikwira kupembuzgika nangauli pangaŵa kuti pajumpha vyaka vinandi. Chifukwa wuli? Kuti timanye chifukwa chake, chakwamba tikwenera kumanya dankha kuti ŵana ŵakupambana na ŵanthu ŵalara. Kanandi umo mwana wakukhwaskikira para ŵamuchitira nkhaza vikupambana chomene na umo munthu mulara wakukhwaskikira. Wonani viyelezgero vichoko waka ivi.

⁵ Ŵana ŵakukhumba kuŵa paubwezi na uyo wakuŵalera na kuŵapwelelera. Ubwezi wanthena ukovwira ŵana kujipulika kuti mbakuvikilirika kweniso kuti ŵagomezgenge ŵanthu awo ŵakuŵatemwa nadi. (Sal. 22:9) Chachitima ntchakuti ŵanthu awo ŵakuchitira vyamuziro ŵana kanandi ŵakuŵa ŵamumbumba mwenemumo kweniso ŵabwezi. Para munthu uyo mwana wakamugomezganga ndiyo wamuchitira vyamuziro, chingaŵa chakusuzga kuti wagomezgenge ŵanji nanga pangaŵa kuti pajumpha vyaka vinandi.

6. Chifukwa wuli ntchiheni chomene kuchitira mwana vyamuziro kweniso ntchakofya?

⁶ Ŵana ŵangajivikilira yayi, ndipo ntchiheni chomene kuchitira mwana vyamuziro kweniso ntchakofya. Mwana wakutimbanizgika chomene para ŵamuchitira vyamuziro kwa vyaka vinandi. Wakuŵa na maghanoghano ghakubudika pa nkhani ya kugonana. Kweniso wakujiwona wawakawaka ndipo wakuŵagomezgaso yayi ŵanji.

7. (a) Chifukwa wuli ntchipusu kuti munthu wapusike mwana na kumuchitira vyamuziro, ndipo wangamupusika wuli? (b) Kasi mautesi agha ghangapangiska vichi?

⁷ Ŵana ŵakuŵa kuti ŵandasambire kupambaniska vinthu, kusankha chakuchita, panji kumanya na kugega ulwani. (1 Kor. 13:11) Ntheura ntchipusu chomene kuti munthu munyake waŵapusike na kuŵachitira vyamuziro. Awo ŵakuchitira ŵana vyamuziro ŵakuŵaphalira mautesi. Mwachiyelezgero, ŵangamuphalira kuti ndiyo waŵenge na mulandu para waphara, wangaphaliranga waliyose yayi, kweniso palije uyo wamugomezgenge usange wangaphara kuti ŵamuchitira vyamuziro. Kweniso ŵangamuphalira kuti para munthu mulara na mwana ŵakugonana ŵakulongora kuti ŵakutemwana. Mwana vingamutolera vyaka vinandi kuti wamanye kuti ghose agha ghakaŵa mautesi. Mwana wanthena para wakukura wangajiwona kuti ngwawakawaka, ndiposo kuti ngwambura kwenelera kutemweka panji kupembuzgika.

8. Chifukwa wuli tingagomezga kuti Yehova wangapembuzga awo ŵachitirika nkhaza?

⁸ Ntheura, ntchakuzizika yayi kuti awo ŵachitirika vyamuziro ŵangasuzgika maghanoghano kwa vyaka vinandi. Mulandu uwu nguheni chomene. Chifukwa chakuti pa charu chose ŵanthu ŵakuchitira ŵana vyamuziro, mbukaboni wakuti tili mu mazuŵa ghaumaliro, ŵanandi ‘mbambura chitemwa’ kweniso ‘ŵanthu ŵaheni na ŵakupusika ŵakulutilira kuŵa ŵaheni.’ (2 Tim. 3:1-5, 13) Njomba za Satana ni ziheni chomene, ndipo chikuŵa chachitima para ŵanthu ŵakuchita vinthu ivyo vikukondweska Dyabulosi. Ndipouli, Yehova ngwankhongono chomene kuluska Satana panji ŵanthu awo ŵakuchita ivyo Satana wakukhumba. Yehova wakuzimanya njomba za Satana. Tikugomezga kuti Yehova wakumanya masuzgo agho tikukumana nagho, ndipo watipembuzgenge. Ni mwaŵi ukuru kuti tikuteŵetera “Chiuta wa chisangulusko chose, uyo wakutisanguluska mu suzgo yithu yose, mwakuti nase tisanguluske awo ŵali mu suzgo ya mtundu uliwose kwizira mu chisangulusko icho ise  tikapokera kwa Chiuta.” (2 Kor. 1:3, 4) Kweni kasi Yehova wakutipembuzga kwizira mwa njani?

9. Kuyana na mazgu gha Themba Davide agho ghali pa Salimo 27:10, kasi Yehova wachitenge nawo wuli awo ŵamumbumba yawo ŵali kuŵachitira nkhaza?

⁹ Pali ŵanyake awo ŵapapi panji ŵabwezi ŵawo ndiwo ŵakaŵachitira nkhaza. Ŵanthu aŵa ŵakukhumbikwira kupembuzgika. Wamasalimo Davide wakamanya kuti Yehova ndiyo wangatipembuzga. (Ŵazgani Salimo 27:10.) Davide wakaŵa na chigomezgo chose kuti Yehova waŵatorenge wose awo ŵabali ŵawo ŵali kuŵachitira nkhaza. Kasi Yehova wakuchita wuli nthena? Wakuchita nthena kwizira mu ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka. Ŵabali na ŵadumbu ŵithu mu mpingo ni mbumba yithu yauzimu. Mwachiyelezgero, Yesu wakayowoya kuti wose awo ŵakusopa Yehova pamoza na iyo mbanung’una ŵake, ŵadumbu ŵake, na amama ŵake.—Mat. 12:48-50.

10. Kasi mpositole Paulosi wakachitanga wuli mulimo wake pakuŵa mulara?

¹⁰ Wonani chiyelezgero icho chikulongora kuti mpingo waunenesko uli nga ni mbumba yithu. Mpositole Paulosi wakaŵa mulara wakugomezgeka kweniso wakulimbikira. Wakalongora chiyelezgero chiwemi chomene, ndipo mwakulongozgeka na mzimu wakaphalira ŵanji kuti ŵamuyezge iyo nga umo iyo wakuyezgera Khristu. (1 Kor. 11:1) Wonani umo Paulosi wakalongosolera mulimo wake uwo wakachitanga pakuŵa mulara. Wakati: “Tikaŵa ŵakuzika pakati pinu, nga umo mama wakonkheska wakuchitira pakupwelelera ŵana ŵake.” (1 Tes. 2:7) Mwakuyana waka, ŵalara ŵakugomezgeka mazuŵa ghano nawo ŵakwenera kuyowoya mwalusungu para ŵakupembuzga ŵanji na Malemba.

11. Kasi ntchivichi chikulongora kuti mbalara pera yayi awo ŵangapembuzga ŵanji?

¹¹ Kasi mbalara pera awo ŵakwenera kupembuzga awo munthu wakaŵachitira nkhaza? Yayi. Tose tikwenera ‘kulutilira kusanguluskana.’ (1 Tes. 4:18) Ŵadumbu ŵakukhwima mwauzimu ŵangawovwira chomene ŵadumbu awo ŵakukhumbikwira kupembuzgika. Lekani Yehova Chiuta wakujiyaniska na mama uyo wakupembuzga mwana wake. (Yes. 66:13) Mu Baibolo muliso viyelezgero  vya ŵanakazi awo ŵakapembuzga ŵanthu awo ŵakaŵa na masuzgo. (Yobu 42:11) Yehova wakukondwa chomene para wakuwona kuti ŵadumbu mazuŵa ghano ŵakupembuzga ŵadumbu ŵanyawo awo ŵakusuzgika maghanoghano. Nyengo zinyake mulara yumoza panji ŵaŵiri ŵangapempha mudumbu wakukhwima mwauzimu kuti wakawovwire mudumbu uyo wakusuzgika maghanoghano. *

12. Kasi tikwenera kugega vichi?

¹² Para tikovwira mubali panji mudumbu, tileke kumufumba vinthu ivyo vikuleka kutikhwaska. (1 Tes. 4:11) Kweni kasi tingachita wuli kuti tovwire awo ŵakukhumbikwira kupembuzgika? Tiyeni tiwone nthowa zinkhondi za mu Malemba izo tingaŵapembuzgira.

13. Nga umo pakuyowoyera pa 1 Mathemba 19:5-8, kasi mungelo wa Yehova wakamuchitira vichi Eliya? Ndipo kasi tingamuyezga wuli mungelo uyu?

¹³ Chitanipo kanthu kuti muŵawovwire. Apo ntchimi Eliya yikachimbiranga ŵanthu awo ŵakakhumbanga kuyikoma, yikagongoweskeka chomene mwakuti yikakhumbanga kuti yifwe waka. Yehova wakatuma mungelo kwa Eliya, ndipo mungelo wakamovwira. Wakamupa Eliya chakurya chakuthukira na kumuphalira mwalusungu kuti warye. (Ŵazgani 1 Mathemba 19:5-8.) Nkhani iyi yikutisambizga fundo yakuzirwa yakuti nyengo zinyake chinthu chichoko icho tingachitira munthu uyo wakusuzgika maghanoghano chingawovwira chomene. Panji para tingamupa chakurya, chawanangwa, panji kumutumira kadi, vingamovwira mubali panji mudumbu uyo ŵali kumuchitira nkhaza kumanya kuti tikumutemwa kweniso tikumufipira mtima. Usange tikuwona kuti ntchakusuzga kumufumba umo wakujipulikira, tingalongora kuti tikumutemwa para tingamovwira na vinthu vinyake nga ivyo tavizunura pachanya apa.

14. Kasi tingasambirako vichi ku nkhani ya Eliya?

¹⁴ Ŵawovwirani kuti ŵaŵe ŵakufwatuka kweniso ŵajipulikenge kuti mbakuvikilirika. Tingasambirakoso fundo yinyake ku nkhani ya Eliya. Mwamunthondwe, Yehova wakapeleka wovwiri uwo ntchimi yake yikakhumbikwiranga, mwakuti yikenda m’paka kukafika ku Phiri la Horebu. Panji Eliya wakajipulika kuti ngwakuvikilirika ku malo ghakutali agha, uko Yehova wakachita phangano na ŵanthu ŵake mu nyengo yakale. Nyengo zinyake wakawona kuti wali kutali chomene na ŵanthu awo ŵakakhumbanga kumukoma. Kasi tikusambirapo vichi apa? Para tikukhumba kupembuzga awo munthu wakaŵachitira vyamuziro, chakwamba tikwenera kuŵawovwira kuti ŵajipulike kuti mbakuvikilirika. Mwachiyelezgero, ŵalara ŵakwenera kukumbuka kuti mudumbu uyo ŵakamuchitirapo vyamuziro wangajiwona kuti ngwakuvikilirika kweniso wangafwatuka, usange ŵangamwendera kunyumba kwake kuluska kukumana nayo ku Nyumba ya Ufumu. Apo munyake wangawona kuti ku Nyumba ya Ufumu ndiko wangafwatuka.

15-16. Kasi kuŵa mutegherezgi muwemi chikung’anamurachi?

¹⁵ Mutegherezgani makora. Baibolo likupeleka ulongozgi wakupulikikwa makora, wakuti: “Munthu waliyose wapulikenge luŵiro, wazikirenge pakuyowoya.” (Yak. 1:19) Kasi ndise ŵategherezgi ŵawemi? Nyengo zinyake tingaghanaghana kuti kuŵa mutegherezgi muwemi nkhumulaŵiska waka munthu kwambura kuyowoya chilichose. Kweni kuŵa mutegherezgi muwemi kukusazgapo vinandi. Mwachiyelezgero, Eliya wakamuphalira Yehova umo wakajipulikiranga, ndipo Yehova wakamutegherezga. Yehova wakamanya kuti Eliya wakawopanga, wakajiwonanga kuti wali yekha, kweniso wakaghanaghananga kuti mulimo wake wose wawa pawaka. Yehova wakamovwira mwachitemwa Eliya pa suzgo lake lililose.  Wakalongora kuti wakamutegherezga nadi Eliya.—1 Mathe. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Para tikutegherezga mubali panji mudumbu, kasi tingalongora wuli lusungu, chiwuravi na chitemwa? Nyengo zinyake mazgu ghachoko waka agho tingayowoya ghangalongora umo ise tikujipulikira. Mungayowoya kuti: “Phepani chomene chifukwa cha ivyo vikamuchitikirani. Palije mwana uyo wangatemwa kuti ivi vimuchitikire.” Panji mungafumba fumbo limoza panji ghaŵiri kuti mupulikiske ivyo mubwezi winu uyo wakusuzgika maghanoghano wakuyowoya. Mungafumba kuti, “Kasi mungalongosora makora kuti nipulikiske ivyo mukuyowoya?” panji “Apo mwalongosoranga natenge mukung’anamura ivi . . . Asi ni nthena?” Para tingachita nthena, uyo tikuyowoya nayo wawonenge kuti tikumutegherezga nadi, ndipo tikukhumba kuti tipulikiske.—1 Kor. 13:4, 7.

17. Chifukwa wuli tikwenera ‘kuzikira pakuyowoya’?

¹⁷ Ndipouli, tikwenera kulutilira ‘kuzikira pakuyowoya.’ Kumudumulizga yayi para wakuyowoya na chilato chakuti tipeleke ulongozgi panji kumovwira kuti wasinthe kaghanaghaniro kake. Zikirani. Apo Eliya wakamuphaliranga Yehova umo wakajipulikiranga, wakaŵa kuti wali na chitima kweniso wakusuzgika maghanoghano. Pamanyuma, Yehova wakati wamukhozga Eliya, Eliya wakayowoyaso umo wakajipulikiranga, ndipo wakawerezgaso ivyo wakayowoya pakwamba. (1 Mathe. 19:9, 10, 13, 14) Kasi tikusambirapo vichi apa? Nyengo zinyake awo ŵakusuzgika maghanoghano ŵangakhumba kuyowoya kanandi waka umo ŵakujipulikira. Nga ni Yehova, tikwenera kutegherezga mwakuzikira. M’malo mwa kuŵaphalira umo ŵangamazgira suzgo lawo, tikwenera kuŵalongora lusungu na chiwuravi.—1 Pet. 3:8.

18. Chifukwa wuli munthu uyo wakusuzgika maghanoghano wangapembuzgika chomene usange tingalomba nayo?

¹⁸ Lombani nayo. Awo ŵasuzgika chomene maghanoghano nyengo zinyake ŵangatondeka kulomba. Munthu wangajiwona kuti ngwambura kwenelera kuyowoya na Yehova. Usange tikukhumba kumupembuzga munthu wanthena, tingalomba nayo na kumuzunura zina mu lurombo. Mu lurombo,  tingamuphalira Yehova kuti munthu uyu tikumutemwa chomene kweniso mpingo nawo ukumutemwa chomene. Tingamupempha Yehova kuti wamupembuzge munthu uyu pakuŵa mberere yake yakuzirwa. Malurombo ghanthena ghangaŵa ghakupembuzga chomene.—Yak. 5:16.

19. Kasi ntchivichi chingatovwira kuti tipembuzge ŵanji?

¹⁹ Sankhani mazgu agho ghangamuchizga na kumupembuzga. Ghanaghanirani dankha pambere mundayowoye. Mazgu ghawakawaka ghakulasa. Mazgu ghalusungu ghakuchizga. (Zinth. 12:18) Ntheura lombani Yehova kuti wamovwirani kusanga mazgu ghalusungu, na ghakupembuzga. Kumbukani kuti mazgu gha Yehova agho tikughasanga mu Baibolo ndigho ngankhongono chomene.—Heb. 4:12.

20. Chifukwa chakuti ŵabali na ŵadumbu ŵanyake ŵakaŵachitirapo vyamuziro, kasi ŵangaghanaghana vichi, ndipo kasi tikwenera kuŵakumbuska vichi?

²⁰ Ŵabali na ŵadumbu ŵanyake awo ŵakaŵachitira vyamuziro ŵakuwona kuti mbakufipiskika, mbawakawaka, panji mbakwenelera kutemweka yayi. Kweni uwu mbutesi. Ntheura ŵawovwirani na Malemba na kuŵakumbuska kuti Yehova wakuŵatemwa chomene. (Wonani bokosi lakuti “ Malemba Ghakupembezga.”) Kumbukani umo mungelo wakakhozgera ntchimi Daniyeli mwalusungu apo nkhongono zikayimalira, ndipo yikasuzgikanga maghanoghano. Yehova wakakhumbanga kuti munthu wake wakutemweka uyu wamanye kuti ngwakuzirwa. (Dan. 10:2, 11, 19) Mwakuyana waka, ŵabali na ŵadumbu ŵithu awo ŵakusuzgika maghanoghano mbakuzirwa kwa Yehova.

21. Kasi ntchivichi chizamuchitikira wose awo ŵakuchita viheni ndipo ŵakupera yayi? Kweni kasi pasono tikwenera kuŵachitira vichi awo ŵali kuŵachitira vinthu mwambura urunji?

²¹ Para tikupembuzga ŵanji tikuŵakumbuska kuti Yehova wakuŵatemwa. Tingaluwanga yayi kuti Yehova ni Chiuta waurunji. Yehova wakumanya munthu waliyose uyo ŵali kumuchitira nkhaza, nanga ni para palije waliyose uyo wakumanya. Yehova wakuwona vyose, ndipo wawoneseskenge kuti wose awo ŵakachitira vyamuziro ŵana ndipo ŵakupera yayi ŵalangika. (Maŵa. 14:18) Panyengo yasono, tiyeni tichite vyose ivyo tingafiska kuti tilongore kuti tikuŵatemwa awo ŵanthu ŵakaŵachitira vyamuziro. Kweniso ntchakupembuzga chomene kumanya kuti Yehova wazamuchizga wose awo Satana na charu chake ŵakaŵachitira nkhaza. Sonosono apa vyakuŵinya vyose vizamumara ndipo vizamunjiraso yayi mu maghanoghano panji mtima withu.—Yes. 65:17.