1. Kasi Mazgu gha Chiuta ghakutisambizga vichi?

TINGATONDA suzgo lililose ilo tingakumana nalo chifukwa chakuti Yehova ni Msambizgi withu Mukuru. (Yes. 30:20, 21) Mazgu ghake ghakutisambizga vyose ivyo tikukhumbikwira kuti tiŵe ‘ŵakukwana na ŵakunozgeka kuchita mulimo uliwose uwemi.’ (2 Tim. 3:17) Para tikulondezga ivyo Baibolo likusambizga, tikuŵa ŵavinjeru kujumpha awo ŵakukhumba kuti tenderenge “vinjeru vya charu ichi.”—1 Kor. 3:19; Sal. 119:97-100.

2. Kasi tiwonenge vichi mu nkhani iyi?

² Nga umo tiwonerenge mu nkhani iyi, vinjeru vya charu vikukhuŵilizga chomene makhumbiro ghathupi. Ntheura chingaŵa chakusuzga kutonda kaghanaghaniro ka charu ndipo tingamba kuchita vinthu nga mbanthu ŵa ku charu. Lekani Baibolo likuti: “Chenjerani kuti paŵavye munthu wamukorani wuzga, kwizira mu vinjeru vya charu na upusikizgi wawaka, kwakuyana na maluso gha ŵanthu.” (Kol. 2:8) Mu nkhani iyi tiwonenge umo ŵanthu ŵakambira kugomezga mautesi ghaŵiri gha Satana. Pa chigaŵa chilichose tiwonenge umo vinjeru vya charu viliri vyauchindere kweniso umo vinjeru vya mu Mazgu gha Chiuta viliri vyapachanya chomene kuluska chilichose icho charu chikupeleka.

3-4. Kasi pakaŵa kusintha wuli ku United States pa nkhani ya mikhaliro kukwambilira kwa vyaka vya m’ma 1900?

³ Kukwambilira kwa m’ma 1900, ŵanthu ku United States ŵakasintha chomene umo ŵakawoneranga nkhani ya kugonana. Kale ŵanandi ŵakagomezganga kuti ŵanthu awo ŵali kutorana ndiwo ŵakwenera kugonana, ndipo yikaŵa nkhani yakuti ŵanthu ŵangadumbiskana pawumba yayi. Kweni mazuŵa ghano vyose ivi vili kumara, ndipo kaghanaghaniro kaheni pa nkhani ya kugonana ndiko kazara.

 ⁴ M’ma 1920 vinthu vikendanga makora chomene chifukwa nkhondo yakwamba yikaŵa kuti yamara, ndipo ŵanthu ŵakasintha chomene umo ŵakawoneranga nkhani ya kugonana. Munthu munyake wakufufuza vinthu wakati “mu nyengo iyi mafilimu, malo ghakuchitirako maseŵero, sumu, mabuku na vinthu ivyo ŵakugwiliskira ntchito pakusaska malonda vikamba kulongora chomene vinthu vyakukhwaskana na kugonana.” Mu vyaka ivi ŵanthu ŵakamba kuvina uheni, na kuvwara mwambura kwenelera. Baibolo likayowoyerathu kuti mu mazuŵa ghaumaliro ŵanthu ŵazamuŵa “ŵakutemwa vyakusanguluska.”—2 Tim. 3:4.

5. Kasi charu chikamba kuyiwona wuli nkhani ya kugonana kwamba m’ma 1960?

⁵ M’ma 1960, kukhalira lumoza pambere ŵanthu ŵandatorane, kugonana kwa ŵanalume ŵekhaŵekha, na kumazga bweka nthengwa, vikamba kuzara chomene. Pa vyakusanguluska vinandi ŵakamba kulongora chomene vya kugonana. Kasi chachitika ntchivichi chifukwa cha vyose ivi? Mulembi munyake wakalemba kuti pakuŵa masuzgo ghanandi para ŵanthu ŵaleka “kulondezga fundo ziwemi pa nkhani ya kugonana.” Mwachiyelezgero, nthengwa zikumara, ŵanthu ŵakusuzgika maghanoghano, ndipo ŵanji ŵakuŵa na chizgoŵi cha kuwonelera vyamuziro. Suzgo linyake ndakuti ŵakupirana matenda pakugonana, nga Ezi. Vyose ivi vikulongora kuti vinjeru vya charu ichi mbuchindere.—2 Pet. 2:19.

6. Kasi ivyo ŵanthu ŵakughanaghana pa nkhani ya kugonana vikukolerana wuli na khumbo la Satana?

⁶ Satana ndiyo wakukhumba kuti charu chiwonenge nkhani ya kugonana mwambura kwenelera. Tikukayika yayi kuti Satana wakukondwa chomene para wakuwona ŵanthu ŵakuyuyura nthengwa icho ntchawanangwa chakufuma kwa Chiuta. (Efe. 2:2) Yehova wali kupeleka chawanangwa chakuti ŵanthu ŵababanenge para ŵatorana kweni ŵazaghali ŵakuyuyura chawanangwa ichi. Kweniso ŵanthu ŵanthena ŵazamuhara yayi umoyo wamuyirayira.—1 Kor. 6:9, 10.

7-8. Chifukwa wuli ivyo Baibolo likuyowoya pa nkhani ya kugonana ni viwemi kuluska ivyo charu chikuyowoya?

⁷ Ŵanthu awo ŵakulondezga vinjeru vya charu ŵakususka fundo za mu Baibolo, ndipo ŵakuti ni zambura kovwira. Ŵanthu aŵa ŵangafumba kuti, ‘Usange Chiuta wakukana kugonana pambere munthu wandanjire mu nthengwa, chifukwa wuli wakatilenga kuti tiŵenge na makhumbiro gha kugonana?’ Ŵakufumba nthena  chifukwa ŵakughanaghana kuti munthu wakwenera kuchita chilichose icho wakukhumba. Kweni Baibolo likuyowoya vinyake. Likutisambizga kuti tileke kuchita waka chilichose icho thupi lithu lakhumba, kweni tikwenera kujikora kuti tileke kuchita makhumbiro ghaheni. (Kol. 3:5) Kweniso Yehova wali kupeleka nthengwa kuti mfumu na muwoli ŵakondweskanenge pa nkhani ya kugonana. (1 Kor. 7:8, 9) Chifukwa cha ndondomeko iyi mfumu na muwoli ŵangagonana kwambura kujipa mulandu na kwenjerwa, ivyo kanandi vikwiza para munthu wachita uzaghali.

⁸ Mwakupambanako na vinjeru vya charu, Baibolo likutisambizga kuti tiwonenge mwakwenelera kugonana. Likuyowoya kuti kugonana ntchawanangwa icho ŵanthu awo ŵatorana ŵangakondwa nacho. (Zinth. 5:18, 19) Nangauli vili nthena, Baibolo likuti: “Waliyose wamanye kujikora kuti waŵe mutuŵa ndiposo wakuchindikika. Muleke uryezi ndiposo makhumbiro ghambura kujikora ghakugonana, mikhaliro iyo yili na ŵamitundu ŵambura kumanya Chiuta.”—1 Tes. 4:4, 5.

9. (a) Kasi ŵanthu ŵa Yehova kukwambilira kwa m’ma 1900, ŵakawovwirika wuli kuti ŵalondezgenge vinjeru vyapachanya vya mu Mazgu gha Chiuta? (b) Kasi ni ulongozgi wuli wavinjeru uwo ukusangika pa 1 Yohane 2:15, 16? (c) Nga umo pakuyowoyera pa Ŵaroma 1:24-27, kasi tikwenera kugega mikhaliro wuli?

⁹ Kukwambilira kwa m’ma 1900, ŵanthu ŵa Yehova ŵakapuluskika yayi na maghanoghano gha ŵanthu awo ‘ŵakapwelerangako kalikose yayi.’ (Efe. 4:19) Ŵakademelera ku fundo za Yehova. Gongwe la Mulinda Lachingelezi la Meyi 15, 1926, likati “mwanalume panji mwanakazi wakwenera kuŵa mutuŵa mu maghanoghano na vyakuchita, chomenechomene ku munthu uyo ni mwanalume panji mwanakazi munyawo yayi.” Nangauli ŵanthu ŵa Yehova aŵa ŵakaŵa pakati pa ŵanthu ŵaheni, kweni ŵakalutilira kulondezga vinjeru vyapachanya vya mu Mazgu gha Chiuta. (Ŵazgani 1 Yohane 2:15, 16.) Tikuwonga chomene kuti tili na Mazgu gha Chiuta agha. Tikuwongaso Yehova chifukwa wakutipa chakurya chauzimu pa nyengo yake icho chikutovwira kuti tileke kutolera vinjeru vya charu pa nkhani ya kugonana. *—Ŵazgani Ŵaroma 1:24-27.

10-11. Kasi Baibolo likachenjezga kuti ntchivichi chizamuchitika mu mazuŵa ghaumaliro?

¹⁰ Baibolo likachenjezga kuti mu mazuŵa ghaumaliro, “ŵanthu ŵazamuŵa ŵakujitemwa.” (2 Tim. 3:1, 2) Ntheura ntchakuzizika yayi kuti charu mazuŵa ghano chikuti ŵanthu ŵajighanaghanirenge ŵekha. Buku linyake likuti m’ma 1970 kukalembeka “mabuku agho ghakaphaliranga ŵanthu umo ŵangaŵira ŵakukondwa.” Mabuku ghanyake “ghakachiskanga ŵanthu kuti ŵakwenera kusintha yayi umo ŵaliri panji kughanaghana kuti chinyake ntchakubudika pa umoyo wawo.” Mwachiyelezgero wonani ivyo vikalembeka mu buku linyake, likati: “Ukwenera kujitemwa na kunotha na umoyo chifukwa ndiwe munthu wakutowa chomene kweniso wakukondweska uyo wandaŵeko umo charu chili kulengekera”. Buku ili likatiso “munthu wakwenera kujisankhira yekha vyakuchita kweniso wakwenera kuchita chilichose icho wakuwona kuti ntchiwemi na chakukondweska kwa iyo.”

¹¹ Kasi muli kughapulikapo mazgu agha? Mazgu agha ndighoso Satana wakaphalira Eva. Wakamuphalira kuti ‘waŵenge nga ni Chiuta, kumanya uwemi na uheni.’ (Gen. 3:5) Mazuŵa ghano ŵanthu mbakujighanaghanira chomene mwakuti ŵakuwona kuti palije uyo wangaŵaphalira icho ntchiwemi na icho ntchiheni nanga wangaŵa Chiuta. Ukaboni pa nkhani iyi ni umo ŵanthu ŵakuwonera nthengwa mazuŵa ghano.

12. Kasi charu chikukhuŵilizga vichi pa nkhani ya nthengwa?

 ¹² Baibolo likuphalira mfumu na muwoli kuti ŵachindikanenge na kusungilira ivyo ŵakalayizgana apo ŵakatorananga. Likuchiska mfumu na muwoli kuti ŵaŵikepo mtima kuti ŵalutilire kukhalira lumoza. Likuti: “Mwanalume walekenge awiske na anyina na kubatikana na muwoli wake ndipo ŵaŵenge thupi limoza.” (Gen. 2:24) Kweni awo ŵakuti tenderenge vinjeru vya charu ŵakuwona nthena yayi, iwo ŵakuti waliyose mu nthengwa wangachita waka icho wakukhumba. Buku linyake lakuyowoya vyakupatana likuti: “Mu vyaru vinyake mazgu ghakuti ‘tizamukhalira lumoza umoyo withu wose’ agho ŵanthu ŵakuyowoya para ŵakutorana ŵali kughasintha ndipo ŵakuyowoya kuti ‘tizamukhalira lumoza nyengo iyo tikutemwana pera.’” Ivi vyapangiska kuti nthengwa zinandi zimare ndipo ŵanthu ŵanandi ŵakusuzgika maghanoghano. Apa ntchakuwonekerathu kuti ivyo charu chikusambizga pa nkhani ya nthengwa mbuchindere.

13. Chifukwa wuli Yehova wakutinkha ŵanthu ŵakujinotha?

¹³ Baibolo likuyowoya kuti: “Uyo wakujinotha mu mtima ni munyankhasi kwa Yehova.” (Zinth. 16:5) Chifukwa wuli Yehova wakutinkha ŵanthu ŵakujinotha? Chifukwa ntchakuti awo ŵakujinotha na kujitemwa ŵakuyezga Satana. Satana wakajiŵikamo chomene kuphalira Yesu kuti wamujikamire chifukwa Yesu ngwapachanya chomene. Chiuta wakalenga vinthu vyose kwizira mwa Yesu. (Mat. 4:8, 9; Kol. 1:15, 16) Ŵanthu awo mbakujiŵikamo ŵakulongolerathu pakweru kuti vinjeru vya charu mbuchindere kwa Chiuta.

14. Kasi lemba la Ŵaroma 12:3 likutovwira wuli kuti tijiwonenge mwakwenelera?

¹⁴ Baibolo likutovwira kuti tijiwonenge mwakwenelera. Likutiphalira kuti ntchiwemi waka kujitemwa mwakwenelera. Yesu wakati: “Utemwenge mzengezgani wako nga umo ukujitemwera wamwene,” icho chikulongora kuti tikwenera kujitemwa mwakwenelera. (Mat. 19:19)  Ndipouli, Baibolo likutisambizga kuti tileke kughanaghana kuti tili ŵakuzirwa chomene kujumpha ŵanyithu. M’malo mwake, likuti: “Lekani kuchita kanthu chifukwa cha mphindano panji chifukwa cha kujiwona, kweni muŵe ŵakujiyuyura na kuwona ŵanyinu kuti ŵakumuluskani.”—Fil. 2:3; ŵazgani Ŵaroma 12:3.

15. Ntchivichi chikumukhorweskani kuti Baibolo ndakovwira chomene pa nkhani yakuti tijitemwenge mwakwenelera?

¹⁵ Mazuŵa ghano, ŵanthu ŵanandi awo ŵakuti mbavinjeru ŵakususka fundo za mu Baibolo pa nkhani ya kujitemwa. Iwo ŵakuyowoya kuti para wamunthu ukuzomerezga kuti ŵanyako ŵakukuluska vingapangiska kuti ŵanthu ŵakudelerenge. Kweni kasi chachitika ntchivichi chifukwa chakuti charu cha Satana chikukhuŵirizga ŵanthu kujitemwa? Imwe mukuwona wuli? Kasi ŵanthu awo ŵakujighanaghanira ŵekha mbakukondwa? Kasi ŵali na mbumba zakukondwa? Kasi ŵali na ŵabwezi ŵanadi? Kasi ŵali paubwezi wakukhora na Chiuta? Kuyana na ivyo imwe mwawona, kasi ni mpha apo ŵanthu ŵakusanga chandulo para ŵakulondezga vinjeru vya charu panji vya mu Mazgu gha Chiuta?

16-17. Kasi tikwenera kuwonga vichi, ndipo chifukwa wuli?

¹⁶ Ŵanthu awo ŵakulondezga vinjeru vya charu ŵali nga ni munthu uyo wakufumba nthowa kwa munthu uyoso wapuluka. Pakuyowoya za ŵanthu awo ŵakatenge “mbavinjeru” mu nyengo yake, Yesu wakati: “Mbalongozgi ŵachibulumutira. Ndipo usange munthu wachibulumutira wakulongozga munthu wachibulumutira, wose ŵawenge mu mbuna.” (Mat. 15:14) Mbunenesko nadi kuti vinjeru vya charu ichi mbuchindere kwa Chiuta.

¹⁷ Ulongozgi wa mu Baibolo nyengo zose walongora kuti ngwachandulo “pa kusambizga, kuchenya, kunozga vinthu, na kulanga mu urunji.” (2 Tim. 3:16, mazgu ghamusi) Tikuwonga chomene kuti Yehova kwizira mu gulu lake, wativikilira ku vinjeru vya charu. (Efe. 4:14) Chakurya chauzimu icho wakutipa chikutovwira kuti tilondezgenge fundo zapachanya za mu Mazgu ghake. Ni mwaŵi wapadera chomene kulongozgeka na vinjeru vyapachanya vya mu Baibolo.