1-2. Kasi wakulemba mabuku munyake wakati vichi, ndipo tidumbiskanenge vichi mu nkhani iyi?

MAZUŴA ghano, ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵakuti ŵakugomezga mwa Yesu, kweni ŵakulondezga yayi ivyo wakasambizga. (2 Tim. 4:3, 4) Nakuti wakulemba mabuku munyake wakati: “Usange mazuŵa ghano tingaŵa na munthu nga ni Yesu, uyo wangayowoya vinthu nga umo Yesu wakayowoyera . . . , kasi tingamukanaso nga umo tikachitira kale vilimika 2000 ivyo vyajumpha? . . . Zgoro ndakuti: Enya, tingamukana.”

² Ŵanthu ŵanandi kale ŵakamuwonanga Yesu wakusambizga na kuchita minthondwe, kweni ŵakakana kupulikana mwa iyo. Chifukwa wuli? Mu nkhani iyo yajumpha, tikadumbiskana vifukwa vinayi ivyo ŵanthu ŵakakhuŵalira na ivyo Yesu wakayowoyanga na kuchita. Tiyeni tiwoneso vifukwa vinyake vinayi. Apo tikudumbiskana, tiwonengeso vifukwa ivyo ŵanthu ŵakukanira ŵalondezgi ŵa Yesu mazuŵa ghano, kweniso ivyo vingatovwira kuti tileke kukhuŵara.

3. Kasi Yesu wakachita vichi ivyo vikakhuŵazga ŵanthu ŵanyake?

³ Apo Yesu wakaŵa pa charu chapasi, wakachezganga na munthu wa mtundu uliwose. Wakaryanga chakurya na ŵanthu ŵasambazi na ŵamazaza, kweniso nyengo yake yinandi wakachezganga na ŵakavu ndiposo awo ŵanthu ŵakaŵalyeranga masuku pa mutu. Yesu wakachitirangaso chiwuravi awo ŵanthu ŵakaŵawonanga kuti ‘mbakwananga.’ Ŵanthu awo ŵakajiwonanga kuti mbarunji ŵakakhuŵara na ivyo Yesu wakachitanga.  Iwo ŵakafumba ŵasambiri ŵa Yesu kuti: “Chifukwa wuli mukurya na kumwa pamoza na ŵakusonkheska msonkho na ŵakwananga?” Yesu wakaŵazgora kuti: “Awo ŵali makora ŵakukhumbikwira dokotala yayi, kweni ŵalwari ndiwo. Nkhizira kuzakachema ŵanthu ŵarunji yayi, kweni ŵakwananga kuti ŵang’anamuke mtima.”​—Luka 5:29-32.

4. Kuyana na ivyo ntchimi Yesaya yikayowoya, kasi Ŵayuda mphanyi ŵakakhazganga vichi vyakukhwaskana na Mesiya?

⁴ Kasi Malemba ghakuti wuli? Kale chomene pambere Mesiya wandize pa charu chapasi, ntchimi Yesaya yikayowoyerathu kuti charu chizamumukana. Ntchimi iyi yikachima kuti: “Ŵanthu ŵakamuyuyura na kumugega . . . Vikaŵa nga chisko chake chabisika kwa ise. Wakayuyulika, ndipo tikamuwona nga walije ntchito.” (Yes. 53:3) Uchimi ukayowoyerathu kuti “ŵanthu” ŵazamumugega Mesiya, ntheura Ŵayuda mu nyengo ya Yesu mphanyi ŵakakhazganga kuti ŵanthu ŵazamumukana Yesu.

5. Kasi ŵanthu ŵanandi ŵakuŵawona wuli ŵalondezgi ŵa Yesu mazuŵa ghano?

⁵ Kasi mazuŵa ghano napo vikuchitika? Enya. Ŵalongozgi ŵanandi ŵa visopa ŵakukondwa chomene usange ŵanthu awo ŵakwiza mu matchalitchi ghawo, mbanthu ŵakutchuka, ŵasambazi, kweniso awo charu chikuŵawona kuti mbavinjeru. Ŵalongozgi ŵavisopa ŵakukondwa kupokelera ŵanthu aŵa nanga ŵangaŵa na nkharo ziheni izo Chiuta wakutinkha. Kweni ŵalongozgi aŵa ŵakuyuyura chomene awo ŵakulimbikira kuteŵetera Yehova, ŵanthu awo mbankharo yiwemi, chifukwa charu chikuŵawona kuti mbambura kuzirwa. Nakuti Paulosi wakayowoya kuti Chiuta wakasora ŵanthu awo ‘mbakuyuyulika.’ (1 Kor. 1:26-29) Ndipouli, Yehova wakuwona kuti ŵateŵeti ŵake wose ŵakugomezga mbakuzirwa.

6. Kasi Yesu wakayowoya vichi pa Mateyu 11:25, 26, ndipo tingamuyezga wuli?

⁶ Kasi tingachita wuli kuti tileke kukhuŵara? (Ŵazgani Mateyu 11:25, 26.) Charu chikuyuyura chomene ŵanthu ŵa Chiuta, kweni ise tileke kutolera kaghanaghaniro kake. Manyani kuti Yehova wakugwiliskira ntchito ŵanthu ŵekha awo mbakujiyuyura. (Sal. 138:6) Ndipo ghanaghanirani ivyo Yehova wachita kwizira mu ŵanthu awo charu chikuŵawona kuti ŵalije vinjeru panji mahara.

7. Chifukwa wuli Yesu wakati Ŵafarisi mbapusikizgi, ndipo iwo ŵakachita wuli?

⁷ Yesu wakasuska mwachikanga visambizgo vyautesi ivyo visopa vikasambizganga. Mwachiyelezgero, wakavumbura kuti Ŵafarisi mbapusikizgi. Iwo ŵakaŵikangapo mtima chomene pa umo ŵanthu ŵakagezeranga mu mawoko, kuluska umo ŵanthu ŵangapwelelera ŵapapi ŵawo. (Mat. 15:1-11) Ŵasambiri ŵa Yesu ŵakwenera kuti ŵakazizwa chomene na ivyo Yesu wakayowoya. Nakuti ŵakamufumba kuti: “Kasi mukumanya kuti Ŵafarisi ŵangukhuŵara pakupulika ivyo mwanguyowoya?” Yesu wakazgora kuti: “Chakumera chilichose icho Adada ŵakuchanya ŵakapanda chara, chizgulikenge. Ŵalekani. Mbalongozgi ŵachibulumutira. Ndipo usange munthu wachibulumutira wakulongozga munthu wachibulumutira, wose ŵawenge mu mbuna.” (Mat. 15:12-14) Yesu wakaleka yayi kuyowoya unenesko nangauli ŵalongozgi ŵa visopa ŵakakwiya.

8. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti ni visopa vyose yayi ivyo Chiuta wakukondwa navyo?

⁸ Yesu wakavumburaso visambizgo vyautesi vya visopa. Iyo wakayowoyapo yayi kuti visambizgo vyose ivyo visopa vikusambizga, Chiuta wakukondwa navyo. M’malo mwake wakati, ŵanthu ŵanandi ŵendenge pa nthowa yisani yakuya ku pharanyiko, kweni ŵachoko waka ndiwo ŵendenge pa nthowa  yakuya ku umoyo. (Mat. 7:13, 14) Wakayowoya mwakupulikikwa makora kuti ŵanyake ŵazamuwoneka nga ŵakuteŵetera Chiuta, uku mbatesi. Wakachenjezga kuti: “Chenjerani na ntchimi zitesi izo zikwiza kwa imwe uku zavwara nga ni mberere, kweni mukati ni mphumphi zanjara. Muŵamanyenge na vipambi vyawo.”​—Mat. 7:15-20.

9. Kasi ni visambizgo wuli vinyake vyautesi ivyo Yesu wakavumbura?

⁹ Kasi Malemba ghakuti wuli? Baibolo likayowoyerathu za Mesiya kuti mwamphu wa nyumba ya Yehova uzamumurya. (Sal. 69:9; Yoh. 2:14-17) Mwamphu ukawovwira Yesu kuvumbura visambizgo vyautesi vya visopa na milimo yake. Mwachiyelezgero, Ŵafarisi ŵakasambizganga kuti mzimu ukufwa yayi; Yesu wakasambizganga kuti munthu uyo wafwa wakuyana waka na uyo wali mu tulo. (Yoh. 11:11) Ŵasaduki ŵakasuskanga kuti kuli chiwuka. Kweni Yesu wakawuska mubwezi wake Lazaro. (Yoh. 11:43, 44; Mil. 23:8) Ŵafarisi ŵakasambizganga kuti Chiuta wali kulemberathu chilichose icho chikuchitika; Yesu wakasambizganga kuti munthu wali na wanangwa kusankha kuteŵetera Chiuta panji yayi.​—Mat. 11:28.

10. Chifukwa wuli ŵanandi ŵakukhuŵara na ivyo tikusambizga?

¹⁰ Kasi mazuŵa ghano napo vikuchitika? Enya. Ŵanthu ŵanandi ŵakutikana chifukwa tikugwiliskira ntchito Baibolo kuvumbura visambizgo vyautesi ivyo visopa vikusambizga. Ŵalongozgi ŵa visopa ŵakusambizga ŵanthu kuti Chiuta wakotcha ŵanthu ŵakwananga ku moto. Ŵakusambizga ŵanthu visambizgo vyautesi na chilato chakuti ŵaŵawopenge. Pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova, awo ŵakusopa Chiuta wachitemwa, tikuvumbura visambizgo vyautesi ivi. Ŵalongozgi ŵa visopa ŵakusambizgaso kuti mzimu ukufwa yayi. Chisambizgo ichi chiŵenge kuti ntchaunenesko mphanyi palije uyo wakulindilira chiwuka. Kweni ise tikuvumbura kuti chisambizgo ichi ntchautesi kwizira mu Baibolo. Nangauli visopa vinandi vikusambizga kuti chilichose icho tikuchita Chiuta wali kulemberathu, kweni ise tikusambizga ŵanthu kuti waliyose wali na wanangwa wakusankha kuteŵetera Chiuta panji yayi. Kasi ŵalongozgi ŵa visopa  ŵakuchita wuli para tavumbura kuti ivyo ŵakusambizga ni vyautesi? Kanandi ŵakukwiya chomene.

11. Kuyana na mazgu agho Yesu wakayowoya pa Yohane 8:45-47, kasi Chiuta wakukhumbachi ku ŵanthu ŵake?

¹¹ Kasi tingachita wuli kuti tileke kukhuŵara? Usange tikutemwa nadi unenesko, tikwenera kupulikira ivyo Chiuta wakuyowoya. (Ŵazgani Yohane 8:45-47.) Mwakupambana na Satana, ise tiwutayengepo chara unenesko. Tikuchita yayi chilichose icho chikususkana na ivyo tikugomezga. (Yoh. 8:44) Chiuta wakukhumba kuti ŵanthu ŵake ‘ŵanyanyarenge icho ntchiheni’ na ‘kudemelera ku icho ntchiwemi,’ nga umo Yesu wakachitira.​—Rom. 12:9; Heb. 1:9.

12. Chifukwa wuli Ŵayuda ŵanandi ŵakakhuŵara na umo Yesu wakakomekera?

¹² Kasi Ŵayuda mu nyengo ya Yesu ŵakakhuŵaraso na vichi? Paulosi wakati: “Ise tikupharazga kuti Khristu wakapayikika pa khuni ndipo Ŵayuda ŵakuwona kuti ntchinthu chakukhuŵazga.” (1 Kor. 1:23) Chifukwa wuli ŵanandi ŵakakhuŵara na nyifwa ya Yesu? Chifukwa chakuti Yesu wakakomeka pa khuni lakusuzgikirapo, iwo ŵakawonanga nga ni Mesiya yayi, kweni nga ntchigeŵenga kweniso wakwananga.​—Doto. 21:22, 23.

13. Kasi awo ŵakakhuŵara na Yesu ŵakatondeka kumanya vichi?

¹³ Ŵayuda awo ŵakakhuŵara na Yesu, ŵakatondeka kumanya kuti wakaŵavya mulandu, ŵakamupusikizgira waka, kweniso kuti ŵakamuchitira waka vinthu mwambura urunji. Awo ŵakeruzganga Yesu ŵakachita vinthu mwambura urunji. Khoti likuru la Ŵayuda likachita vinthu mwakuchimbilira ndipo likalondezga malango yayi pakweruzga. (Luka 22:54; Yoh. 18:24) Ŵeruzgi m’malo mwa kutegherezga makora mulandu kwambura kutemwera na kusanga maukaboni agho ŵanthu ŵakamuyowoyeranga Yesu, iwo “ŵakapenjanga ukaboni wautesi kuti ŵamukome Yesu.” Ŵakati ŵatondeka kumusanga na kafukwa, mulara wa ŵasembe wakayezgaso kupangiska Yesu kuti wayowoye chinthu chinyake kuti ŵamusange na mulandu. Ivyo wakachitanga apa mulara wa ŵasembe vikasuskananga na malango. (Mat. 26:59; Mrk. 14:55-64) Ndipo Yesu wakati wawuka, ŵeruzgi ŵaheni aŵa ŵakapeleka “masiliva  ghanandi” ku ŵasilikari Ŵachiroma awo ŵakalindanga dindi la Yesu, kuti ŵathandazge mautesi ghakukhwaskana na chifukwa icho thupi la Yesu mukaŵavyira mu dindi.​—Mat. 28:11-15.

14. Kasi Malemba ghakayowoyerathu vichi vyakukhwaskana na nyifwa ya Mesiya?

¹⁴ Kasi Malemba ghakuti wuli? Nangauli Ŵayuda mu nyengo ya Yesu ŵakakhazganga kuti Mesiya wazamufwa yayi, wonani ivyo Malemba ghakayowoyerathu: “Wakapungura umoyo wake m’paka ku nyifwa ndipo wakapendekera pamoza na ŵakuswa malango. Wakayegha kwananga kwa ŵanthu ŵanandi, ndipo wakaŵeyelera m’malo mwa ŵakuswa malango.” (Yes. 53:12) Ntheura Ŵayuda ŵakaŵavya chifukwa chakupulikikwa chakukhuŵalira apo Yesu wakakomekanga nga ngwakwananga.

15. Kasi ni vinthu wuli ivyo ŵanthu ŵakuchitira Ŵakaboni ŵa Yehova ivyo vyapangiska ŵanyake kuŵakana?

¹⁵ Kasi mazuŵa ghano napo vikuchitika? Enya. Yesu ŵakamupusikizgira mautesi na kumweruzga kuti ngwakwananga. Mazuŵa ghano napo ndivyo ŵanthu ŵakuchitiraso Ŵakaboni ŵa Yehova. Tiyeni tiwone viyelezgero. Kufuma m’ma 1930 kufika m’ma 1950, mu makhoti gha ku United States mukaŵa milandu yinandi ya kutikanizga kusopa mwawanangwa. Ŵeruzgi ŵanyake ŵakawoneskerangathu pakweru kuti ŵakatitinkhanga chomene. Ku Quebec, Canada, Tchalitchi linyake likakolerana na gulu linyake kuti ŵatondeske mulimo withu. Ŵapharazgi ŵanandi ŵakajalirika chifukwa cha kuphalirako ŵazengezgani ŵawo vya Ufumu wa Chiuta. Mu nyengo ya chipani cha Nazi ku Germany, ŵabali ŵachiwukirano ŵanandi ŵakakomeka. Kweniso mu vyaka vyasonosono apa, ŵabali ŵanandi ku Russia ŵaŵajalira mu jele chifukwa cha kuphalirako ŵanyawo fundo za mu Baibolo, ndipo ŵakuti “tikuchita vinthu mwakutalulira.” Baibolo la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chiphya nalo ŵakuti muli “fundo zakutalulira” chifukwa muli zina la Yehova.

16. Kuyana na 1 Yohane 4:1, chifukwa wuli tikwenera yayi kupusikika na nkhani zautesi izo ŵanthu ŵakuyowoyera ŵateŵeti ŵa Yehova?

¹⁶ Kasi tingachita wuli kuti tileke kukhuŵara? Manyani unenesko. Pa Upharazgi wake wa pa Phiri, Yesu wakachenjezga awo ŵakamutegherezganga kuti ŵanyake ‘ŵazamuŵatetera uheni wa mtundu uliwose.’ (Mat. 5:11) Satana ndiyo wakupangiska mautesi ghose agha. Iyo wakupangiska ŵanthu awo ŵakutinkha unenesko kuthandazga mautesi ghaheni chomene ghakukhwaskana na awo ŵakutemwa unenesko. (Chivu. 12:9, 10) Tikwenera kukana mautesi agho ŵakutiyowoyera. Tingazomerezganga yayi kuti mautesi agho ŵakutiyowoyera ghatipangiske kopa kuteŵetera Chiuta panji kulopweska chipulikano chithu.​—Ŵazgani 1 Yohane 4:1.

17. Kasi ivyo vikachitika pambere Yesu wandakomeke vikwenera kuti vikaŵakhwaska wuli ŵanthu ŵanyake?

¹⁷ Pambere Yesu wandafwe, yumoza wa ŵapositole ŵake 12 wakamupeleka. Mpositole munyake wa Yesu wakamukana katatu, ndipo ŵapositole wose ŵakamuleka yekha na mise pambere wandakomeke. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Kweni Yesu wakazizwa yayi. Nakuti wakayowoyerathu kuti ndivyo vizamuchitika. (Yoh. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Ŵanthu ŵanyake ŵakwenera kuti ŵakakhuŵara ŵakati ŵawona ivyo vikachitika apa. Ŵakwenera kuti ŵakaghanaghananga kuti, ‘Usange umu ndimo ŵapositole ŵa Yesu ŵakuchitira vinthu, ine ningatemwa cha kuŵa yumoza wawo!’

18. Kasi ni mauchimi wuli ghakuyowoya vya Yesu agho ghakafiskika pambere wandafwe?

¹⁸ Kasi Malemba ghakuti wuli? Kale chomene pambere Yesu wandize pa charu chapasi, Yehova wakayowoyerathu mu Mazgu ghake kuti Mesiya wazamupelekeka pa mtengo wa masiliva 30. (Zek. 11:12, 13) Uyo wazamumupeleka wazamuŵa yumoza wa ŵabwezi ŵake. (Sal. 41:9) Ntchimi Zekariya nayo yikalemba kuti:  “Timba muliska, ndipo mskambo umbininike.” (Zek. 13:7) Ŵanthu ŵamitima yiwemi ŵakeneranga yayi kukhuŵara. Iyi ndiyo yikaŵa nyengo yakukhozgera chipulikano chawo pakuwona kuti mauchimi ghakuyowoya vya Yesu ghakufiskika.

19. Kasi ŵanthu ŵamitima yiwemi ŵakumanya vichi?

¹⁹ Kasi mazuŵa ghano napo vikuchitika? Enya. Mazuŵa ghano napo, Ŵakaboni ŵakumanyikwa ŵachoko waka ŵali kugaluka, ndipo ŵakuyezga kupatuska ŵanji. Iwo ŵakuthandazga malipoti ghautesi ghakukhwaskana na Ŵakaboni ŵa Yehova pa wayilesi, pa TV, na pa Intaneti. Kweni ŵanthu ŵamitima yiwemi ŵakupuluskika yayi. Iwo ŵakumanya kuti Baibolo likayowoyerathu kuti vinthu ivi vizamuchitika.​—Mat. 24:24; 2 Pet. 2:18-22.

20. Kasi tingachita wuli kuti tileke kukhuŵara na ŵanthu awo ŵaleka unenesko? (2 Timote 4:4, 5)

²⁰ Kasi tingachita wuli kuti tileke kukhuŵara? Tikwenera kukhozga chipulikano chithu. Kuti ivi vichitike, tikwenera kusambira nyengo zose, kulutilira kulomba, na kutangwanika chomene na mulimo uwo Yehova wali kutipa. (Ŵazgani 2 Timote 4:4, 5.) Usange tili na chipulikano, tizamufipa mtima yayi para tikupulika malipoti ghautesi agho ŵakutiyowoyera. (Yes. 28:16) Para tikutemwa Yehova, Mazgu ghake, kweniso ŵabali ŵithu, tizamukhuŵara yayi usange ŵanji ŵaleka unenesko.

21. Nangauli ŵanthu ŵanandi ŵangakana uthenga withu mazuŵa ghano, kweni tili na chigomezgo wuli?

²¹ Mu nyengo yakale, ŵanthu ŵanandi ŵakakhuŵara na kumukana Yesu. Kweni pakaŵaso ŵanandi awo ŵakamulondezga. Yumoza wawo wakaŵa wa mu khoti likuru la Ŵayuda la Sanihedirini kweniso “ŵasembe ŵanandi.” (Mil. 6:7; Mat. 27:57-60; Mrk. 15:43) Mazuŵa ghano napo, pali ŵanthu mamiliyoni ghanandi awo ŵandakhuŵare. Chifukwa wuli? Chifukwa ŵakumanya unenesko uwo uli mu Malemba ndipo ŵakuwutemwa chomene. Mazgu gha Chiuta ghakuti: “Awo ŵakutemwa dango linu ŵakuŵa na mtende ukuru, palije icho chingaŵakhuŵazga.”​—Sal. 119:165.