Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Joseph F. Rutherford na ŵabali ŵanyake apo ŵakaŵa ku Europe

1920—Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha

1920—Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha

KWAMBA mu 1920, ŵanthu ŵa Yehova ŵakaŵikapo mtima kuchita mulimo wawo na nkhongono zawo zose. Lekani lemba la chaka cha 1920 likaŵa lakuti “FUMU ndiyo nkhongono zane na sumu yane.”—Sal. 118:14, Mazgu gha Chiuta mu Kang’anamuliro Kaphya.

Yehova wakaŵapa nadi nkhongono ŵapharazgi ŵakulimbikira aŵa. Mu chaka cha 1920 ichi, chiŵelengero cha makopotara panji kuti ŵapayiniya chikakwera kufuma pa 225 kufika pa 350. Ndipo kwanyengo yakwamba, ŵanthu ŵakujumpha 8,000 ŵakapeleka lipoti lawo la mu uteŵeti ku likuru lithu. Yehova wakaŵatumbika chomene ŵanthu ŵake.

ŴAKALIMBIKIRANGA CHOMENE

Pa 21 Malichi, 1920 Joseph F. Rutherford, uyo panyengo iyo wakalongozganga milimo ya Ŵasambiri ŵa Baibolo, wakayowoya nkhani ya mutu wakuti “Ŵanthu Ŵanandi Awo Mbamoyo Sono Ŵafwenge Yayi.” (Millions Now Living Will Never Die!) Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita vyose ivyo ŵakafiska kuti ŵachemereko ŵanthu ŵakunweka ku nkhani iyi. Ŵakachita renti holo yikuru mu msumba wa New York, ndipo ŵakagaŵira tumapepara twakuchemerako ŵanthu ku nkhani iyi, twakukwana 320,000.

Nyuzipepara iyo yikapharazga za nkhani ya mutu wakuti “Ŵanthu Ŵanandi Awo Mbamoyo Sono Ŵafwenge Yayi”

Kukiza ŵanthu ŵanandi kujumpha umo Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakakhazgiranga. Ŵanthu ŵakujumpha 5,000 ŵakazura mu holo iyo ŵakachita renti, ndipo ŵanyake 7,000 ŵakanjira yayi chifukwa holo yikachepa. Gongwe la Mulinda likati “uwu ukaŵa umoza wa maungano ghapadera chomene agho Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachitiska.”

Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakamanyikwa chomene chifukwa cha kupharazga kuti “ŵanthu ŵanandi awo mbamoyo sono ŵafwenge yayi.” Panyengo iyo, ŵakamanyanga yayi kuti uthenga wa Ufumu ndiwo ukwenera kupharazgika chomene. Kweni nipera ŵakaŵa ŵakulimbikira chomene. Ida Olmstead uyo wakamba kuwungana mu 1902, wakati, “Tikamanyanga kuti pali vitumbiko vinandi ivyo vyasungikira ŵanthu, lekani tikaŵikapo mtima kuphalirako ŵanthu wose awo tikakumananga nawo mu uteŵeti uthenga uwemi uwu.”

KUPANGA MABUKU GHITHU

Kuti ŵanthu ŵasangenge chakurya chauzimu mwambura kusuzga, ŵabali ku Beteli ŵakamba kupulinta ŵekha mabuku ghanyake. Ŵakagura mashini, ndipo ŵakaghaŵika mu nyumba iyo ŵakachitangamo renti ku 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, New York, kufupi na Beteli.

Leo Pelle na Walter Kessler ŵakamba uteŵeti wa pa Beteli mu Janyuwale 1920. Walter wakati, “Tikati tafika, mubali uyo wakalaŵiliranga mulimo wakupulinta mabuku wakatilaŵiska na kutiphalira kuti, ‘Kwakhala ora limoza na hafu kuti tigwire ntchito pambere nyengo ya chakurya yindakwane. Ntheura wakatiphalira kuti tambe kunyamura makatoni gha mabuku kuluta nagho mu chipinda chamuchanya.”

Leo wakukumbuka ivyo vikachitika zuŵa lakulondezgapo kuti: “Ŵakatipa ntchito yakutozga viwumba mu chipinda chakwamba cha nyumba iyo ŵakachitangamo renti. Yikaŵa ntchito yapasi chomene iyo nkhaŵa kuti nindagwirepo pa umoyo wane. Kweni yikaŵa yakukondweska pakuti yikaŵa ntchito ya Fumu.”

Mashini agho ŵakagwiliskiranga ntchito pakupulinta Gongwe la Mulinda

Pati pajumpha masabata ghachoko waka, ŵateŵeti ŵakulimbikira awo ŵakajipeleka ŵakamba kupulinta Gongwe la Mulinda. Makope gha Gongwe la Mulinda la Febuluwale 1, 1920, ghakukwana 60,000 ghakasindikizgika. Mulimo uwu ukachitikira mu chipinda chachiŵiri. Kweni mu chipinda chapasi, ŵakaŵikapo mashini agho ŵakaghachemanga kuti Battleship. Ŵakambaso kusindikizga magazini ya The Golden Age, ndipo magazini yakwamba kusindikizga pa mashini agha yikaŵa ya Epulero 14, 1920. Apa vikawonekerathu kuti Yehova wakatumbikanga mulimo wa ŵabali ŵakujipeleka aŵa.

“Ukaŵa mulimo wa Fumu lekani ukaŵa wakukondweska”

“TIYENI TIKHALE MWAMTENDE”

Ŵanthu ŵakugomezgeka ŵa Yehova, ŵakakondwanga na mulimo uwo ŵakambiraso kuchita kweniso kusopa pamoza. Kweni Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵanyake ŵakaŵa kuti ŵalireka gulu chifukwa cha masuzgo agho ghakaŵako kufuma mu 1917 m’paka 1919. Kasi ntchivichi chikachitika kuti ŵanthu aŵa ŵawovwirike?

Mu Gongwe la Mulinda la Epulero 1, 1920, mukaŵa nkhani ya mutu wakuti “Tiyeni Tikhale Mwamtende.” (Let Us Dwell in Peace”) Mwachitemwa nkhani iyi yikachiska kuti: “Tikugomezga kuti wose awo ŵakukhumba kupulikira Yehova, ŵaluwenge vyose ivyo ŵakanangiska kumanyuma, ndipo ŵakoleranengeso na ŵanthu ŵa Chiuta pakuchita mulimo wake.”

Ŵanandi ŵakachitapo kanthu ŵakati ŵaŵazga nkhani iyi. Mbumba yinyake yikalemba kuti: “Tikabudiska chomene kuleka kupharazga chaka chamara na vyaka vinyake kumanyuma, apo ŵanyithu ŵakalutiliranga kuchita mulimo wakupharazga. Tili na chigomezgo kuti tipulukengeso yayi.” Ŵanthu aŵa ŵakaŵa na milimo yinandi yakuti ŵachite.

KUGAŴIRA MAGAZINI YA “ZG”

Pa Juni 21, 1920, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakamba upharazgi wapadera wakugaŵira magazini ya “ZG,” iyo yikapangika kufuma ku buku la The Finished Mystery. * Ghanandi mwa mabuku agha ghakasungika waka, buku ili lati lakanizgika mu 1918.

Ŵapharazgi wose na makopotara ŵakapempheka kuti ŵachiteko upharazgi wapadera uwu. Ŵakaphalirika kuti: “Mupharazgi waliyose wakubatizika mu mpingo, uyo wakukhumba kuchitako mulimo uwu, wakwenera kujipeleka na mtima wose. Mulimo wakugaŵira buku ili ndiwo uŵe chinthu chakuzirwa chomene pa milimo yose.” Edmund Hooper wakati pa upharazgi uwu, ŵanandi kakaŵa kakwamba kupharazga nyumba na nyumba, ŵakaŵa kuti ŵandawuchitepo mulimo uwu. Wakatiso, “Sono tikamba kupulikiska ivyo vikakhumbikwanga pakuchita mulimo uwu, uwo ukeneranga kuthandazgika kuluska umo tikaghanaghaniranga.”

MULIMO WITHU MU EUROPE

Pakuti chikaŵa chakusuzga kuyowoyeskana na Ŵasambiri ŵa Baibolo awo ŵakaŵa mu vyaru vinyake, chifukwa cha Nkhondo Yakwamba ya pa Charu Chose, Mubali Rutherford wakakhumbanga kukachiska ŵabali aŵa kweniso kukawovwira pa umo mulimo wakupharazga ukwenera kuchitikira. Ntheura pa Ogasiti 12, 1920, iyo pamoza na ŵabali ŵanyake 4 ŵakenda ulendo utali kuluta ku England na vyaru vinyake vinandi.

Mubali Rutherford ku Egypt

Mubali Rutherford wati wafika ku Britain, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita maungano gha chigaŵa ghatatu kweniso maungano ghanyake 12. Chiŵelengero cha awo ŵakiza chikaŵa pafupifupi 50,000. Pakuyowoya za maulendo agha, Gongwe la Mulinda linyake likati: “Ŵabwezi ŵithu ŵakakhozgeka chomene. Ŵakamba kuchitira lumoza vinthu kweniso kukolerana pakuchita mulimo wa Chiuta, ndipo ivi vikapangiska kuti ŵaŵe ŵakukondwa chomene.” Ku Paris nako, Mubali Rutherford wakayowoyaso nkhani ya mutu wakuti “Ŵanthu Ŵanandi Awo Mbamoyo Sono Ŵafwenge Yayi.” Nkhani iyi yikati yamba, holo yose yikazura. Ndipo ŵanthu 300 ŵakakhumbanga kumanya vinandi.

Positara yakumanyiska za nkhani iyo yikayowoyekera ku London ku holo ya Royal Albert

Masabata ghakulondezgapo, ŵabali ŵanyake ŵakaluta ku Athens, Cairo, na Jerusalem. Kuti ŵawovwire makora ŵanthu ŵanandi awo ŵakalongora kunweka ku malo agha, Mubali Rutherford wakakhazikiska malo ghakuti kufikirenge mabuku ghithu mu msumba wa Ramallah, kufupi na Jerusalem. Kufuma apo wakaweleraso ku Europe na kukakhazikiska ofesi na kunozga kuti ŵapulintenge mabuku ghithu kwenekura.

KUVUMBURA VINTHU VYAMBURA URUNJI

Mu Seputembala 1920, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakafumiska magazini yapadera ya The Golden Age No. 27, iyo yikavumbura vinthu vyambura urunji ivyo vikachitikiranga Ŵasambiri ŵa Baibolo mu 1918. Battleship, mashini agho tangughazunura pakwamba, ghakagwiranga ntchito usiku na muhanya kuti ghasindikizge makope ghakujumpha 4 miliyoni.

Chithuzi cha Emma Martin wati wakakika

Awo ŵakaŵerenga magazini iyi, ŵakamanya vinthu vyambura urunji ivyo vikachitikira Emma Martin. Mudumbu Martin wakachitanga ukopotara ku San Bernardino, California. Pa Malichi 17, 1918, iyo pamoza na ŵabali ŵanyake ŵatatu, E. Hamm, E. J. Sonnenburg, na E. A. Stevens, ŵakaluta ku ungano wa Ŵasambiri ŵa Baibolo uko kukaŵa ŵanthu ŵachoko waka.

Munthu munyake uyo wakiza pa ungano uwu, wakapukwa kuzakasambira Baibolo yayi. Iyo wakati: “Nkhaluta ku ungano uwu kuti nkhasangeko waka ukaboni wa vinyake, uwo boma likawukhumbanga.” Wakawusanga “ukaboni” uwo wakakhumbanga, likaŵa buku la The Finished Mystery. Mazuŵa ghachoko waka ghakati ghajumphapo, Mudumbu Martin na ŵabali ŵatatu ŵakakakika. Ŵakaŵakaka chifukwa chakuti ŵati ŵakaswa dango pakuthandazga buku ilo likaŵa lakukanizgika.

Emma na ŵabali ŵatatu ŵara ŵakaŵasanga na mulandu ndipo ŵakapika vyaka vitatu kuti ŵakhale mu jele. Pa Meyi 17, 1920, ma apilu yose agho ŵakapanga, ghakakanika ndipo ŵakajalirika nadi mu Jele. Kweni vinthu vikasinthaso mwaluŵiro.

Pa Juni 20, 1920, Mubali Rutherford wakayowoya ivyo vikachitikira ŵabali aŵa pa ungano wa chigaŵa uwo ukachitikira ku San Francisco. Awo ŵakaŵa pa ungano uwu, ŵakazizwa chomene na vinthu vyambura urunji ivyo vikachitikira Ŵakhristu aŵa, ndipo ŵakatumizga uthenga kwa pulezidenti wa ku United States. Iwo ŵakalemba kuti: “Tikuwona kuti kukakika kwa Mrs Martin nkhwambura kwenelera kuyana na dango. Tikuwona kuti boma likagwiliskira ntchito uheni nkhongono zake chifukwa likachita kunozga kuti ŵakore Mudumbu Martin na kumujalira mu jele.”

Machero ghake, Pulezidenti Woodrow Wilson mwaluŵiro wakasintha ivyo khoti likadumura pa mulandu wa Mudumbu Martin, Mubali Hamm, Sonnenburg, na Stevens. Ivyo khoti likadumura mwambura urunji, vikamalira penepapa.

Apo chaka cha 1920 chikafikanga kuumaliro, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakaŵa na vifukwa vinandi vyakuŵira ŵakukondwa. Mulimo ku likuru lithu ukalutilira kukura, ndipo kuluska kumasinda kose, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakapharazga chomene kuti Ufumu wa Chiuta ndiwo uzamumazga masuzgo ghose gha ŵanthu. (Mat. 24:14) Ndipo chaka chakulondezgapo cha 1921, ndicho chikaŵaso chapadera chomene pa nkhani ya kupharazga unenesko wa Ufumu.

^ ndime 18 The Finished Mystery yikaŵa voluyumu ya nambara 7 ya buku la Studies in the Scriptures. “ZG” yikaŵa magazini ya chikopi chitechi, ndipo ŵakayisindikizga nga ni Gongwe la Mulinda la Malichi, 1918. “Z” wakwimira Zion’s Watch Tower, ndipo “G” ntchilembo cha nambara 7 pa afabeti, ndipo chikwimira voluyumu 7.