Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Mafumbo Ghakufuma ku Ŵaŵazgi

Mafumbo Ghakufuma ku Ŵaŵazgi

Kasi khonde la tempile la Solomoni likaŵa litali wuli?

Khonde likaŵaso chigaŵa cha nthowa yakunjilira ku malo Ghatuŵa gha tempile. Kuyana na Baibolo la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chiphya ilo likasindikizgika pambere chaka cha 2023 chindafike, “khonde ilo likaŵa panthazi pa nyumba likaŵa mikono 20 mu utali, kuyana na usani wa nyumba, ndipo kufuma pasi kuya muchanya likaŵa 120.” (2 Mid. 3:4) Mabaibolo ghanyakeso ghakuti khonde likaŵa “mikono 120” kufuma pasi kuya muchanya, agho ni mamita 53 (mafiti 175).

Ndipouli, pakuyowoya vya khonde la tempile la Solomoni, Baibolo la Mang’anamuliro gha Charu Chiphya ilo likasindikizgika mu 2023 likuti: “Kufuma pasi kuya muchanya likaŵa mikono 20,” panji kuti pafupifupi mamita 9 (mafiti 30). a Wonani vifukwa vichoko waka ivyo tasinthira.

Utali wa khonde ukuzunulika yayi pa 1 Mathemba 6:​3, mu Baibolo la Chingelezi. Pa vesi ili, Yeremiya uyo wakalemba buku ili wakazunura waka vya mu utali na kunyang’amira kwa khonde, wakazunurapo yayi vya utali wakufuma pasi kuya muchanya. Kufuma apo mu chaputara chakulondezgapo, wakalongosora vigaŵa vinyake vikuruvikuru vya pa tempile, kusazgapo Nyanja yachisulo chakusongonora, vyakuyegheramo 10, na mizati yiŵiri yamkuŵa iyo yikaŵa mumphepete mwa khonde. (1 Mathe. 7:​15-37) Usange khonde likaŵa nadi litali mamita ghakujumpha 50 ndipo likaŵa litali kuluska tempile lose, chifukwa wuli Yeremiya wakazunurapo yayi vya utali wake? Nanga mphamanyuma pakuti pajumpha vyaka vinandi, Ŵayuda ŵakusanda mdauko ŵakalemba kuti khonde likaŵa litali yayi kuluska tempile lose la Solomoni.

Nkhwantha zikukayikira usange viliŵa vya tempile vikate vikhozgenge khonde litali mikono 120. Vinthu ivyo ŵakazengeranga malibwe na njerwa mu nyengo yakale, nga ni vipata vya tempile ku Eguputo, vikaŵanga visani pasi ndipo kuchanya vikaŵanga vyakufyota. Kweni tempile la Solomoni likaŵa lakupambanako. Nkhwantha zikusachizga kuti viliŵa vyake vikajumphanga yayi mikono 6, panji mamita 2.7 (mafiti 9), mu usani. Lekani wakusanda mdauko munyake zina lake Theodor Busink wakayowoya kuti: “Kuyana na usani wa viliŵa vya [mulyango wa tempile], vingachitika yayi kuti khonde liŵe litali mikono 120.”

Mazgu gha pa 2 Midauko 3:4 ghakwenera kuti ghakakopereka mwakubudika. Nangauli mipukutu yinyake yakale pa vesi ili pali “120,” mipukutu yinyake yakugomezgeka, nga ni mpukutu wa Codex Alexandrinus wa m’ma 400 C.E. na wa Codex Ambrosianus wa m’ma 500 C.E., pa vesi ili pali “mikono 20.” Chifukwa wuli vingachitika kuti mulembi wakabudiska na kulemba kuti “120”? Mazgu ghakuti “handiredi” na “mikono” mu Chihebere ghakuyanako waka. Ntheura mulembi wakwenera kuti wakalemba lizgu lakuti “handiredi” m’malo mwa “mikono.”

Mbunenesko kuti nangauli tikuyezgayezga kuti timanye makora vinthu ivi kweniso kumanya makora umo tempile la Solomoni likaŵira, kweni chomene chilato chithu chikuru nkhumanya ivyo tempile ili likimiranga—tempile likuru lauzimu. Tikuwonga chomene kuti Yehova waguza ŵateŵeti ŵake wose kuti ŵamusopenge pa tempile ili!—Heb. 9:​11-14; Chivu. 3:12; 7:​9-17.

a Mazgu ghamusi ghakulongosora kuti “mipukutu yinyake yakale ŵali kulembapo ‘120,’ apo yinyake na Mabaibolo ghanyake ŵali kulembapo ‘mikono 20.’”