1. Kasi ŵadumbu ŵakovwira wuli mu gulu la Yehova? Kweni kasi ŵanandi ŵakusangana na masuzgo wuli? (Wonani chithuzi cha pa chikopi.)

TILI ŵakukondwa chomene kuti tili na ŵadumbu ŵanandi ŵakulimbikira mu mpingo. Mwachiyelezgero, ŵakutorapo chigaŵa pa maungano, kweniso ŵakupharazga na kusambizga ŵanthu makani ghawemi. Ŵanyake ŵakovwirapo pa mulimo wakunozga Nyumba za Ufumu, ndipo ŵakulongora kuti ŵakuŵika pakwamba vyakukhumba vya ŵabali na ŵadumbu. Nangauli ŵakuchita ivi, kweni nawo ŵakusangana na masuzgo. Ŵanyake ŵakupwelelera ŵapapi ŵawo awo mbachekuru. Ŵanyake ŵakususkika na ŵamumbumba yawo. Kweniso ŵanyake awo ŵalije munyawo wa mu nthengwa, ŵakulimbikira kuti ŵasangire ŵana ŵawo ivyo vikukhumbikwa.

2. Chifukwa wuli tikwenera kovwira ŵadumbu ŵithu?

² Chifukwa wuli tikwenera kovwira ŵadumbu ŵithu? Chifukwa ntchakuti kanandi charu chikuwona ŵanakazi kuti mbakuzirwa viŵi yayi. Kweniso Baibolo likutichiska kuti tiŵawovwirenge. Mwachiyelezgero, mpositole Paulosi wakaphalira mpingo wa ku Roma kuti upokelere Febe na ‘kumovwira pa chilichose icho wangakhumba.’ (Rom. 16:1, 2) Pakuŵa Mufarisi, Paulosi wakakulira mu mtundu uwo ŵanakazi ukaŵawonanga kuti mbapasi. Kweni wati wazgoka Mkhristu, wakayezga Yesu, ndipo ŵanakazi wakaŵachindikanga na kuŵachitira lusungu.—1 Kor. 11:1.

3. Kasi Yesu wakachitanga wuli vinthu na ŵanakazi, ndipo wakaŵawonanga wuli ŵanakazi awo ŵakachitanga khumbo la Chiuta?

³ Ŵanakazi wose Yesu wakachitanga nawo vinthu mwantchindi. (Yoh. 4:27) Wakapambananga na umo ŵalongozgi ŵa chisopa cha Ŵayuda ŵakaŵawoneranga. Nakuti buku linyake lakulongosora Baibolo likuti: “Yesu wakayowoyapo yayi mazgu ghalighose ghakuyuyura ŵanakazi.” Ŵanakazi awo ŵakachitanga khumbo la Awiske wakaŵachindikanga chomene. Wakaŵawonanga kuti mbadumbu ŵake, ndipo nawo ŵakaŵaŵika mu gulu la ŵanthu ŵa mu mbumba yake yauzimu.—Mat. 12:50.

4. Kasi tiwonenge vichi mu nkhani iyi?

 ⁴ Nyengo zose Yesu wakaŵanga wakunozgeka kovwira ŵanakazi awo ŵakateŵeteranga Chiuta. Wakaŵawonganga na kuŵavikilira. Tiyeni tiwone umo nase tingamuyezgera pa nkhani ya kughanaghanira ŵadumbu ŵithu.

5. Chifukwa wuli chingaŵa chakusuzga ku ŵadumbu ŵanyake kusanga ŵabwezi awo ŵakukhumba?

⁵ Tose, kwali ndise ŵabali panji ŵadumbu, tikukhumba kuŵa na ŵabwezi ŵawemi. Kweni nyengo zinyake chingaŵa chakusuzga ku ŵadumbu kuti ŵasange ŵabwezi ŵawemi awo ŵakukhumba. Chifukwa wuli? Wonani ivyo ŵakayowoya ŵadumbu ŵanyake. Mudumbu munyake zina lake Jordan * wakuti, “Chifukwa chakuti nindatengwe, kanandi nkhuwona kuti ndine wambura ntchito mu mpingo.” Kristen, mupayiniya uyo wakasamira ku chigaŵa chinyake kuti wasazgireko uteŵeti wake, wakuti, “Para wasamira waka mu mpingo unyake ukuŵa na phukwa.” Ŵabali ŵanyake nawo ŵangajipulika nthena. Awo ŵakukhala mu mbumba iyo ŵachibali ŵawo Mbakaboni ŵa Yehova yayi, vingaŵasuzga kuti ŵaŵe paubwezi na ŵamumbumba yakwawo. Kweniso ivi vingapangiska kuti ŵajipaturenge ku ŵabali na ŵadumbu mu mpingo. Ŵadumbu ŵanyake ŵangaŵa na phukwa chifukwa cha ulwari, ndipo ŵakutondeka kuwukapo panyumba. Kweniso ŵanyake ŵangaŵa na phukwa chifukwa chakuti ŵakupwelelera waka mulwari panyumba. Annette wakuti, “Nkhatondekanga kuwukapo panyumba kuti nkhachezge na ŵabali na ŵadumbu chifukwa nkhapweleleranga amama.”

6. Kuyana na Luka 10:38-42, kasi Yesu wakawovwira wuli Mariya na Malita?

⁶ Yesu wakapaturanga nyengo yakuchezga na ŵanakazi awo ŵakachitanga khumbo la Chiuta, ndipo wakaŵa mubwezi wanadi kwa iwo. Ghanaghanirani ubwezi uwo ukaŵapo pakati pa iyo, Mariya na Marita. Ŵanakazi aŵa, wose ŵakaŵa ŵambura kutengwa. (Ŵazgani Luka 10:38-42.) Ivyo wakayowoyanga na kuchita ndivyo vikwenera vikapangiska kuti ŵafwatukenge nayo. Mwachiyelezgero, pakuŵa msambiri, Mariya wakafwatuka kukhala musi mu malundi gha Yesu. * Marita nayo wakafwatuka kuphalira Yesu maghanoghano ghake apo wakawona kuti Mariya wakumovwirako yayi kunozga chakurya. Pa zuŵa ili, Yesu wakawovwira ŵanakazi aŵa kusambira vinthu vyakuzirwa. Ndipo wakalongora kuti wakaŵaghanaghaniranga ŵanakazi aŵa na mudumbu wawo, Lazaro, chifukwa chakuti wakaŵayenderangaso mazuŵa ghanyake. (Yoh. 12:1-3) Lekani ntchakuzizika yayi kuti Mariya na Marita ŵakapempha Yesu kuti waŵawovwire apo Lazaro wakalwara.—Yoh. 11:3, 5.

7. Ni nthowa wuli yinyake iyo tingaŵakhozgera ŵadumbu?

⁷ Ku ŵadumbu ŵanyake, pa maungano ndipo ŵakuŵa na mwaŵi wakuŵira lumoza na ŵasopi ŵanyawo. Ntheura tikwenera kuŵapokelera, kuchezga nawo na kuŵalongora kuti tikuŵaghanaghanira. Jordan, uyo tamuzunura kale wakuti: “Nkhukhozgeka chomene para ŵanji ŵakuniwonga chifukwa cha kuzgorapo pa maungano, kunjira nane mu uteŵeti kweniso para ŵakulongora kuti ŵakunighanaghanira munthowa zakupambanapambana.” Ŵadumbu ŵithu ŵakwenera kumanya kuti tikuŵawona kuti mbakuzirwa kwa ise. Kia wakuti: “Para natondeka kuluta ku maungano, nkhumanyirathu kuti ŵabali na ŵadumbu ŵanyake ŵanilemberenge meseji pa foni kuti ŵamanye usange nili makora. Ivi vikulongora kuti ŵabali na ŵadumbu ŵakunitemwa chomene.”

8. Kasi ni nthowa wuli zinyake izo tingamuyezgera Yesu?

⁸ Nga ni Yesu, nase tikwenera kupatura nyengo kuti tichezgenge nawo ŵadumbu ŵithu. Tingaŵachemerako kunyumba kwithu kuti tikarye nawo chakurya panji kuchitira lumoza  vyakusanguluska vinyake. Ndipo apo tikuchezga, tikwenera kuwoneseska kuti ivyo tikuyowoya viŵenge vyakukhozga. (Rom. 1:11, 12) Ŵalara ŵakwenera kuwona vinthu nga umo Yesu wakaviwoneranga. Yesu wakamanyanga kuti ku ŵanyake lingaŵa suzgo kukhala kwambura kutora panji kutengwa. Ndipouli, wakayowoya mwakupulikikwa makora kuti munthu wakuŵa wakukondwa para wali pa nthengwa pera yayi nesi para wali na ŵana. (Luka 11:27, 28) Kweni munthu wakuŵa wakukondwa zanadi para wakuŵika pakwamba Yehova mu moyo wake.—Mat. 19:12.

9. Kasi ŵalara ŵangachita wuli kuti ŵawovwire ŵadumbu?

⁹ Ŵalara ndiwo chomene ŵakwenera kuchita vinthu na ŵanakazi Ŵachikhristu nga mbadumbu ŵawo, na ŵamama ŵawo. (1 Tim. 5:1, 2) Pambere maungano ghandambe panji para ghamara waka, ŵalara ŵangachita makora kupatura nyengo kuti ŵayowoyeskanenge na ŵadumbu. Kristen wakuti: “Mulara munyake wakamanya kuti nkhutangwanika chomene ndipo wakakhumbanga kuwona umo ndondomeko yane yiliri. Apa nkhawonga chomene chifukwa wakalongora kuti wakunighanaghanira.” Para ŵalara ŵakupatura nyengo kuyowoyeskana na ŵadumbu, ŵakulongora kuti ŵakuŵaghanaghanira. * Annette, uyo tamuzunura kale, wakalongosora chifukwa icho ntchakuzirwa  chomene kuyowoyeskana na ŵalara pafupipafupi. Iyo wakuti: “Nkhwamba kuŵamanya makora, ndipo nawoso ŵakwamba kunimanya makora. Ndipo para nasangana na masuzgo nkhuŵa wakufwatuka kupempha wovwiri kwa iwo.”

10. Kasi ni vichi ivyo vingawovwira ŵadumbu kuti ŵakondwenge?

¹⁰ Kwali ndise ŵanakazi panji ŵanalume, tose tikukhozgeka para ŵanyithu ŵakutilumba chifukwa cha maluso ghithu na milimo iyo tikuchita. Nakuti para palije uyo wakutilumba na kuwonga milimo iyo tikuchita, tingagongowa. Mupayiniya munyake wambura kutengwa zina lake Abigail wakuti ŵanthu ŵakumumanya viŵi yayi. Ŵakumanya waka ŵabali ŵake na ŵapapi ŵake. Iyo wakuti: “Nyengo zinyake nkhujipulika nga kuti palije uyo wakunighanaghanira.” Wonaniso ivyo wakayowoya mudumbu munyake wambura kutengwa zina lake Pam. Wakateŵeterapo nga mishonale. Kweni wakalekezga dankha na kuwelera ku charu cha kwake kuti wakapwelelere ŵapapi ŵake. Pasono wali na vyaka vya m’ma 70, kweni wachali kuchita upayiniya. Iyo wakuti: “Icho chanovwira chomene kuti nikondwenge na uteŵeti ntchakuti ŵanthu ŵakuniwonga pa mulimo uwo nkhuchita.”

11. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakawonganga mulimo wa ŵanakazi ŵakugomezgeka awo ŵakamuteŵeteranga?

¹¹ Yesu wakawonganga chomene wovwiri uwo wakapokeranga kufuma ku ŵanakazi ŵakugomezgeka awo ŵakamuteŵeteranga na “vyuma vyawo.” (Luka 8:1-3) Yesu wakaŵazomerezga kuti ŵamuteŵeterenge kweniso wakaŵasambizganga unenesko wakuzirwa wakukhwaskana na khumbo la Chiuta. Mwachiyelezgero, wakaŵaphalira kuti wafwenge ndipo wazamuwuskika. (Luka 24:5-8) Wakawovwira ŵanakazi aŵa kunozgekera masuzgo agho ŵakumanenge nagho, nga umo wakachitira na ŵapositole. (Mrk. 9:30-32; 10:32-34) Yesu ŵati ŵamukora, ŵapositole ŵake ŵakamuchimbira. Kweni ŵanakazi ŵanyake awo ŵakamuteŵeteranga ŵakamuchimbira yayi, ndipo ŵakaŵa nayo pafupi apo wakafwanga pa khuni lakusuzgikirapo.—Mat. 26:56; Mrk. 15:40, 41.

12. Kasi ni mulimo wuli uwo Yesu wakapa ŵanakazi?

¹² Yesu wakapa ŵanakazi mulimo wakuzirwa. Mwachiyelezgero, ŵanakazi ŵanyake ŵakugomezgeka ndiwo ŵakaŵa ŵakwamba kumanya kuti Yesu wawuskika. Wakatuma ŵanakazi aŵa kuti ŵakaphalire ŵapositole kuti iyo wawuskika ku ŵakufwa. (Mat. 28:5, 9, 10) Ndipo pa Pentekoste 33 C.E, ŵanakazi ŵakwenera kuti ŵakaŵa mu gulu la ŵasambiri awo ŵakaphakazgika na mzimu utuŵa. Usange ndimo vikaŵira, mbwenu ndikuti nawo ŵakamba kuyowoya mu viyowoyero vyakupambanapambana na kuphalirako ŵanji za “vinthu vikuru vya Chiuta.”—Mil. 1:14; 2:2-4, 11.

13. Kasi ŵadumbu ŵakuchita vichi mazuŵa ghano, ndipo tingalongora wuli kuti tikuŵawonga pa ivyo ŵakuchita?

¹³ Ŵadumbu ŵithu ŵakwenera kulumbika pa vyose ivyo ŵakuchita pakuteŵetera Yehova. Iwo ŵakovwirapo pa mulimo wakuzenga na kunozga Nyumba za Ufumu na vinthu vinyake vya gulu. Kweniso ŵakovwira tumagulu twa viyowoyero vinyake, ndipo ŵakujipeleka kukateŵetera ku Beteli. Ŵakovwiraso pa mulimo wakung’anamura, para kwachitika masoka, ndiposo ŵakuchita upayiniya panji umishonale. Nga umo viliri na ŵabali, ŵadumbu nawo ŵakunjira sukulu ya ŵapayiniya, Sukulu ya Ŵapharazgi ŵa Ufumu, na Sukulu ya Giliyadi. Kweniso ŵadumbu ŵakovwira chomene ŵafumu ŵawo kuti ŵafiske maudindo ghakupambanapambana agho ŵali nagho mu gulu la Yehova. Ŵabali aŵa ni “vyawanangwa mu ŵanthu” ndipo ŵakuchita vinandi kuti ŵawovwire ŵanji. Kweni viŵenge kuti ŵawoli ŵawo ŵakuŵawovwira yayi mphanyi chikuŵaŵira chakusuzga kufiska milimo yawo. (Efe. 4:8) Kasi mungaghanaghanira nthowa zinyake izo tingawovwilira ŵadumbu ŵithu pa milimo iyo ŵakuchita?

14. Kuyana na ivyo vili pa Salimo 68:11, kasi ŵalara ŵavinjeru ŵakuchita wuli?

 ¹⁴ Ŵalara ŵakumanya kuti ŵadumbu ni “wumba ukuru” wa ŵanthu ŵakujipeleka, ndipo kanandi ndiwo ŵakuchita makora chomene mulimo wakupharazga makani ghawemi. (Ŵazgani Salimo 68:11.) Ndipo ŵalara nawo ŵakusambirako. Abigail, uyo tamuzunura kale mu nkhani iyi, wakuti wakukhozgeka chomene para ŵabali ŵakumufumba nthowa ziwemi izo wasanga, zakwambiskira chidumbirano na ŵanthu mu chigaŵa cha mpingo wawo. Iyo wakuti: “Ivi vikunovwira kuwona kuti Yehova wanipa ntchito yakuzirwa chomene yakuti nichite mu gulu lake.” Mwakusazgirapo, ŵalara ŵakumanya kuti ŵadumbu ŵachilara ŵakugomezgeka ŵakovwira chomene ŵadumbu ŵachiwukirano para ŵasangana na masuzgo. (Tito 2:3-5) Lekani ŵadumbu ŵithu tikwenera kuŵatemwa na kuŵawonga.

15. Kasi mphawuli apo ŵadumbu ŵithu ŵangakhumbikwira kovwirika?

¹⁵ Nyengo zinyake ŵadumbu para ŵasangana na suzgo, ŵangakhumbikwa kuŵavikilira na kuŵawovwira. (Yes. 1:17) Mwachiyelezgero, mudumbu uyo ni chokoro panji uyo nthengwa yake yili kumara, wangakhumbikwira kumuvikilira na kumovwira pa milimo yinyake iyo mfumu wake wakachitanga. Mudumbu muchekuru wangakhumbikwira munthu wakuti wamuyowoyerenge kwa dokotala. Panji mudumbu uyo ni mupayiniya kweni wakuchitaso uteŵeti unyake mu gulu la Yehova, wangakhumbikwira munthu munyake kuti wamuvikilire para ŵanji ŵakumunena kuti wakupharazga viŵi yayi nga umo ŵakuchitira ŵapayiniya ŵanyake. Kasi tingaŵawovwiraso wuli ŵadumbu ŵithu? Apaso, tiyeni tiwone ivyo Yesu wakachita.

16. Kasi Yesu wakamuvikilira wuli Mariya nga umo pakulongolera pa Mariko 14:3-9?

¹⁶ Yesu wakaŵavikiliranga ŵanakazi awo ŵakateŵeteranga Chiuta para ŵanthu ŵakuŵapulikiska yayi. Mwachiyelezgero, wakavikilira Mariya apo Marita wakamunenanga. (Luka 10:38-42) Wakavikiliraso kachiŵiri Mariya apo ŵanji ŵakaghanaghananga kuti wandachite makora. (Ŵazgani Mariko 14:3-9.) Yesu wakapulikiska icho chikamupangiska Mariya kuchita nthena, ndipo wakamuwonga, wakati: “Wanichitira mulimo uwemi. . . . Wachita icho wakwaniska.” Ndipo wakayowoyaso kuti ivyo mwanakazi uyu wakachita apa vizamuyowoyeka “kulikose uko makani ghawemi ghakupharazgika mu charu chose.” Nakuti ndivyo nkhani iyi yikuchita apa. Ntchakukondweska chomene kuti Yesu wakayowoya kuti makani ghawemi ghazamupharazgika pa charu chose wati walumba Mariya chifukwa cha viwemi ivyo wakamuchitira. Mazgu agho wakayowoya ghakamukhozga chomene Mariya apo ŵanthu ŵakamupulikiskanga yayi.

17. Kasi mphawuli apo tikwenera kuvikilira ŵadumbu? Pelekani viyelezgero.

¹⁷ Kasi imwe mukuŵavikilira ŵadumbu usange ntchakukhumbikwa? Wonani viyelezgero ivi. Ŵapharazgi ŵanyake ŵakuwona kuti mudumbu uyo mfumu wake ni Kaboni yayi, kanandi wakufika mwakuchedwa ku maungano, ndipo para maungano ghamara waka mbwenu wakuwera. Ndipo ŵakuwona kuti wakutemwa yayi kwiza na ŵana ŵake. Ntheura ŵakumunena chifukwa iwo ŵakughanaghana kuti wakwenera kumuphalira mfumu wake kuti wamuzomerezgenge kuti nyengo zose wizenge na ŵana ŵake ku maungano. Kweni icho ŵakumanya yayi ntchakuti mudumbu uyu wakuchita vyose ivyo wangafiska kuti wizenge ku maungano. Iyo walije mazaza pa ŵana ŵake, ndipo mfumu wake wali na mazaza pa chilichose. Kasi imwe mungachita wuli para mungapulika ŵanji ŵakumunena mudumbu uyu? Usange mungamuwonga mudumbu uyu kweniso kuphalirako ŵanji viwemi ivyo wakuchita, mbwenu mungawovwira kuti ŵanji ŵaleke kumunena.

18. Kasi tingaŵawovwiraso wuli ŵadumbu ŵithu?

¹⁸ Tingaŵalongora ŵadumbu ŵithu kuti tikuŵatemwa,  para tingaŵawovwira pa vinthu vyakupambanapambana. (1 Yoh. 3:18) Mudumbu Annette, uyo wakupwelelera amama ŵake awo mbalwari wakuti: “Ŵabali na ŵadumbu ŵanyake ŵakwizanga kunyumba kuzakanovwira kupwelelera amama kuti ine nichitengeko milimo yinyake, ndipo nyengo zinyake ŵakunyamurako chakurya. Apa nkhujipulika kuti nkhutemweka kweniso ndine wakuzirwa mu mpingo.” Jordan nayo wakawovwirika. Mubali munyake wakamovwira umo wanganozgera galimoto yake. Iyo wakuti: “Ntchakukondweska chomene kuti ŵabali na ŵadumbu ŵakunighanaghanira.”

19. Kasi ni nthowa wuli zinyakeso izo ŵalara ŵangawovwilira ŵadumbu?

¹⁹ Ŵalara nawo ŵakuyezgayezga chomene kovwira ŵadumbu. Ŵakumanya kuti Yehova wakukhumba kuti ŵadumbu ŵapwelerekenge. (Yak. 1:27) Ntheura ŵalara ŵakuyezga Yesu ndipo ŵakuchita vinthu mwamahara. Ŵakungangamira waka pa malango yayi apo ntchakwenelera kulongora lusungu. (Mat. 15:22-28) Para ŵalara ŵakufwilirapo kovwira ŵadumbu, vikovwira kuti ŵadumbu ŵajipulikenge kuti Yehova pamoza na gulu lake ŵakuŵatemwa chomene. Mulaŵiliri wa gulu la uteŵeti ilo Kia wakateŵeteranga wati wamanya kuti Kia wasamenge, wakanozga vyakuti wamovwire. Kia wakuti: “Nkhapumuzgika chomene. Pakuti ŵalara ŵakanikhozga na kunipa wovwiri uwo nkhakhumbikwiranga, ŵakalongora kuti ndine wakuzirwa mu mpingo kweniso kuti nili nekha yayi pa nyengo ya masuzgo.”

20-21. Kasi tingalongora wuli kuti tikuŵatemwa ŵadumbu ŵithu?

²⁰ Mazuŵa ghano mu mpingo muli ŵadumbu ŵanandi ŵakulimbikira awo ŵakukhumbikwira wovwiri withu. Nga umo tasambilirako kwa Yesu, tingaŵawovwira para tikuchezga nawo na kuŵamanya makora. Tiŵawongenge pa ivyo ŵakuchita pakuteŵetera Chiuta. Ndipo tikwenera kuŵavikilira usange ntchakwenelera.

²¹ Kuumaliro wa kalata yake iyo wakalembera Ŵakhristu ŵa ku Romu, mpositole Paulosi wakazunura ŵanakazi 9 ŵakugomezgeka. (Rom. 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Ŵanakazi aŵa ŵakwenera kuti ŵakakhozgeka chomene kupulika kuti Paulosi wakuŵatawuzga na kuŵawonga. Nase tikwenera kovwira ŵadumbu ŵithu wose mu mpingo withu. Para tichitenge nthena, tilongorenge kuti tikuŵatemwa chomene ndipo nawo ŵawonenge kuti ŵali mu mbumba yauzimu.