Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kasi Ni Vyaunenesko?

Kasi Ni Vyaunenesko?

“Usange munthu wakuzgora nkhani pambere wandayipulikiske, mbuchindere na soni.”—ZINTH. 18:13.

SUMU: 126, 95

1, 2. (a) Kasi nyengo zose tikwenera kuchita vichi, ndipo chifukwa wuli? (b) Kasi mu nkhani iyi tidumbiskanenge vichi?

PAKUŴA Ŵakhristu ŵaunenesko, nyengo zose tikwenera kusanda ivyo tapulika usange ni vyaunenesko nadi. (Zinth. 3:21-23; 8:4, 5) Para tingaleka kuchita nthena, mbwenu maghanoghano ghithu ghapuluskikenge na Satana na charu chake. (Efe. 5:6; Kol. 2:8) Kweni para tingamanya nkhani yose ndipo tingamanya usange njaunenesko nadi. Lemba la Zintharika 18:13 likuti “usange munthu wakuzgora nkhani pambere wandayipulikiske, mbuchindere na soni.”

2 Mu nkhani iyi, tidumbiskanenge masuzgo agho ghakuŵapo kuti munthu wamanye nkhani yose na kumanya usange nkhani iyo njaunenesko panji yayi. Tiwonengeso fundo na viyelezgero vya mu Baibolo ivyo vingatovwira kumanya usange nkhani njaunenesko panji yayi.

KUGOMEZGA “MAZGU GHALIGHOSE” YAYI

3. Chifukwa wuli tikwenera kulondezga fundo ya mu Baibolo iyo yili pa Zintharika 14:15? (Wonani chithuzi chakwamba.)

3 Mazuŵa ghano tikupulika tunkhani tunandi chomene. Nkhani zili waka mbwee pa Intaneti, TV, manyuzipepara na vinyake. Ŵanthu ŵanandi ŵakupokeraso mauthenga, tunkhani, na malipoti kufuma ku ŵabwezi na ŵabali ŵawo awo ŵakuŵa na chilato chiwemi waka. Pakuti ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ŵakuthandazga nkhani zautesi kweniso ŵakubendezgera dala nkhani, tikwenera kusanda mwakupwelelera ivyo tikupulika. Ni fundo wuli ya mu Baibolo iyo yingatovwira? Lemba la Zintharika 14:15 likuti: “Munthu muzeleza wakugomezga mazgu ghalighose, kweni wakuchenjera wakulanguruka pa mendero ghake ghose.”

4. Kasi lemba la Ŵafilipi 4:8, 9 likutovwira wuli pakusankha ivyo tikuŵazga, ndipo chifukwa wuli ntchakuzirwa kumanya usange nkhani njaunenesko? (Wonaniso bokosi la mutu wakuti “Ivyo Vingatovwira Kuti Timanye Nkhani Zaunenesko.”)

4 Kuti tisankhe makora vinthu, tikwenera kumanya fundo zose. Ntheura tikwenera kuŵa maso chomene ndipo tikwenera kusankha ivyo tingaŵazga. (Ŵerengani Ŵafilipi 4:8, 9.) Tikwenera kutaya nyengo yayi kuŵazga nkhani zambura maukaboni pa Intaneti, panji izo ŵanthu ŵakutumizgirana pa kompyuta panji pa mafoni. Mawebusayiti gha ŵakugaluka ndigho tikwenera kughagega chomene. Chilato chawo nkhuwiska ŵanthu ŵa Chiuta na kubendezga unenesko. Para tikuŵazga vinthu vyautesi, mbwenu tisankhenge vinthu mwambura mahara. Lekani kujipusika kuti mtima na maghanoghano ghinu vinganangika yayi nanga mungaŵazga vinthu vyautesi.—1 Tim. 6:20, 21.

5. Ni lipoti wuli lautesi ilo Ŵaisrayeli ŵakapulika, ndipo ŵakakhwaskika wuli?

5 Kugomezga nkhani yautesi kungaŵa kwakofya. Mwachiyelezgero, ghanaghanirani ivyo vikachitika mu nyengo ya Mozesi, apo mphachi 12 zikatumika kukayendera Charu cha Layizgano. Mphachi 10 zikiza na lipoti liheni. (Maŵa. 13:25-33) Pakuti mphachi izi zikabendezga unenesko na kusazgirako fundo zawo, vikapangiska kuti ŵanthu ŵa Yehova ŵawope chomene. (Maŵa. 14:1-4) Chifukwa wuli ŵanthu ŵakawopa? Panji ŵakaghanaghananga kuti pakuti mphachi izo zikayowoya lipoti liheni ndizo zikaŵa zinandi, ndikuti ndizo zikaneneskanga. Ŵanthu ŵakakana kutegherezga lipoti launenesko kufuma ku ŵanthu ŵakugomezgeka, Joshuwa na Kalebi. (Maŵa. 14:6-10) M’malo mwakuti ŵasande dankha na kugomezga Yehova, ŵakasankha kugomezga lipoti liheni. Ŵanthu aŵa ŵakachita mwambura mahara chomene.

6. Chifukwa wuli tikwenera kukhwaskika chomene yayi para tapulika mautesi ghakukhwaskana na ŵanthu ŵa Yehova?

6 Tikwenera kuŵa maso chomene para tapulika lipoti lakukhwaskana na ŵanthu ŵa Yehova. Kuluwa yayi kuti Satana wakunena ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Chiuta. (Chivu. 12:10) Lekani Yesu wakachenjezga kuti ŵakususka ‘ŵazamutitetera uheni wa mtundu uliwose.’ (Mat. 5:11) Para tikupulikira chenjezgo ili, tikhwaskikenge chomene yayi para tapulika mautesi ghakukhwaskana na ŵanthu ŵa Yehova.

7. Pambere tindatumizgire munthu uthenga, kasi tikwenera kujifumbani vichi?

7 Kasi mukutemwa kutumizgira ŵanyinu panji ŵabali ŵinu mauthenga pa kompyuta panji pa foni? Usange ni nthena, para mwawona nkhani yiphya panji mwapulika chinthu chinyake icho chachitika, mungatemwa kuti ŵanyinu ŵambe kupulika kwa imwe nkhani iyo. Ndipouli, pambere mundatumizgire munthu uthenga, jifumbani kuti: ‘Kasi nasimikizga nadi kuti ivyo nkhukhumba kutumizgira ŵanyane ni vyaunenesko? Kasi nasanda makora?’ Para mukumanya makora yayi usange ni vyaunenesko, mbwenu muthandazgenge mautesi ku ŵabali na ŵadumbu. Para mukukayikira usange nkhani iyo mwapulika njaunenesko, kutumizgira ŵanyinu yayi, wuskanimo panji kuti dilitani waka.

8. Kasi ŵalwani ŵithu mu vyaru vinyake ŵachita wuli, ndipo mwambura kumanya, tingakolerana nawo wuli?

8 Paliso ngozi yinyake iyo yingaŵapo usange tikuchimbilira kutumizgira ŵanyithu mauthenga agho tapokera kufuma ku ŵanthu ŵanyake. Mu vyaru vinyake, mulimo withu ngwakukanizgika panji tikuzomerezgeka yayi kuchita vinthu vinyake. Ŵalwani ŵithu mu vyaru ivi ŵangathandazgira dala mautesi kuti tiŵe na wofi panji tileke kugomezgana. Wonani ivyo vikachitika mu boma la Soviet Union. Ŵapolisi ŵachisisi ŵakuchemeka KGB, ŵakathandazga utesi wakuti ŵabali ŵanyake ŵakumanyikwa ŵaleka unenesko. * Ŵabali ŵanandi ŵakagomezga utesi uwu ndipo ŵakalireka gulu la Yehova. Chikaŵa chachitima chomene. Tikuwonga kuti nyengo yikati yajumphapo, ŵanandi ŵakaweleraso mu gulu, kweni ŵanyake ŵakalekerathu. Chipulikano chawo chikabwangasuka nga ni ngalaŵa. (1 Tim. 1:19) Kasi tingachita wuli kuti ivi vileke kuchitika? Tileke kuthandazga nkhani zambura kukhozga panji zambura ukaboni. Tileke kugomezga waka vilivyose ivyo tapulika. Tisandenge dankha usange ni vyaunenesko.

NKHANI ZAMBURA UKABONI

9. Chifukwa wuli nyengo zinyake vikusuzga kumanya usange nkhani njaunenesko nadi?

9 Nkhani izo kaunenesko kalimo zikuŵa zakusuzga kumanya usange ni zaunenesko nadi panji yayi. Nkhani iyo muli kaunenesko kachoko waka yikupuluska chomene ŵanthu. Kasi tingachita wuli kuti tileke kupuluskika na nkhani zautesi izo muli kaunenesko kachoko waka?—Efe. 4:14.

10. Chifukwa wuli Ŵaisrayeli ŵakakhala pachoko kurwa nkhondo na ŵabali ŵawo, ndipo chifukwa wuli nkhondo yikatondeka?

10 Ghanaghanirani ivyo vikachitikira Ŵaisrayeli awo ŵakakhalanga kumanjiliro gha dazi kwa Mlonga wa Yorodani mu mazuŵa gha Joshuwa. (Josh. 22:9-34) Ŵakapulika kuti Ŵaisrayeli awo ŵakakhalanga kumafumiro gha dazi kwa Yorodani (fuko la Rubeni, Gadi, na hafu ya fuko la Manase) ŵazenga chijotchero chikuru chomene pafupi na Yorodani. Kaunenesko kakaŵamo mu ivyo ŵakapulika. Ŵaisrayeli ŵakumanjiliro gha dazi kwa Yorodani ŵakati ŵapulika nthena, ŵakawona kuti ŵabali ŵawo ŵagalukira Yehova. Ntheura ŵakawungana kuti ŵakarwe nkhondo na Ŵaisrayeli ŵakumafumiro gha dazi. (Ŵerengani Joshuwa 22:9-12.) Kweni chakukondweska ntchakuti pambere ŵandalute kukarwa nkhondo, ŵakatumizga dankha mathenga ghakugomezgeka kuti ghakafumbe usange vikaŵa vyaunenesko panji yayi. Kasi mathenga agha ghakasanga vichi? Ghakasanga kuti Ŵaisrayeli ŵa fuko la Rubeni, Gadi, na hafu ya fuko la Manase ŵakazenga nadi jotchero, kweni likaŵa lakupelekerapo sembe yayi, likaŵa waka lachikumbusko. Ŵakakhumbanga kuti munthazi, wose ŵazakamanye kuti nawo ŵakaŵa ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Yehova. Ŵaisrayeli ŵakumanjiliro gha dazi kwa Yorodani ŵakwenera kuti ŵakawonga chomene kuti ŵakakoma yayi ŵabali ŵawo chifukwa cha nkhani yambura ukaboni, kweni ŵakasanda dankha.

11. (a) Chifukwa wuli Mefibosheti ŵakamuchitira vinthu vyambura urunji? (b) Kasi Davide mphanyi wakachita vichi kuti weruzge mwaurunji?

11 Nyengo zinyake nase ŵangatichitira vinthu vyambura urunji chifukwa chakuti munthu munyake wayowoya panji kuthandazga nkhani iyo njaunenesko viŵi yayi. Wonani nkhani yakukhwaskana na Themba Davide na Mefibosheti. Davide wakalongora lusungu kwa Mefibosheti, wakamuwezgera charu chose cha sekuru wake Sauli. (2 Sam. 9:6, 7) Kweni nyengo yikati yajumphapo, Davide wakapulika lipoti liheni lakukhwaskana na Mefibosheti. Davide wakasanda yayi usange ivyo wakapulika ni vyaunenesko, ndipo wakamupoka Mefibosheti katundu wake yose. (2 Sam. 16:1-4) Pamanyuma, Davide wakati wadumbiskana na Mefibosheti, wakamanya kuti wakeruzga uheni ndipo wakamuwezgera chigaŵa chinyake cha munda wake. (2 Sam. 19:24-29) Kweni Davide wasandenge dankha nkhani yose mwakupwelelera na kuleka kuchimbilira, mphanyi wakeruzga uheni yayi.

12, 13. (a) Kasi Yesu wakachita wuli apo ŵanthu ŵakamuyowoyeranga mautesi? (b) Kasi tingachita wuli para munthu wathandazga mautesi ghakukhwaskana na ise?

12 Kweni wuli usange munthu wamuyowoyerani vinthu vyautesi? Yesu na Yohane Mubatizi nawo ŵakasangana nalo suzgo ili. (Ŵerengani Mateyu 11:18, 19.) Kasi Yesu wakachita wuli apo ŵanthu ŵakamuyowoyeranga mautesi? Wakamaliranga nyengo yake na nkhongono pa kujivikilira yayi. M’malo mwake, wakachiskanga ŵanthu kuti ŵasange ŵekha unenesko pa ivyo wakachitanga na kusambizga. Yesu wakati, “vinjeru vikuwoneka vyaurunji na milimo yake.”—Mat. 11:19.

13 Apa tikusambirapo sambiro lakuzirwa. Nyengo zinyake ŵanthu ŵangatiyowoyera vinthu viheni. Tingakhumba kuti urunji uwoneke ndipo tingatemwa kuchitapo kanthu kuti tivikilire lumbiri lwithu. Kweni pali chinthu chinyake icho tingachita. Para munthu wathandazga mautesi ghakukhwaskana na ise, tikwenera waka kulongora nkharo yiwemi kuti ŵanthu ŵawone ŵekha kuti munthu yura wakatetanga. Ivyo Yesu wakachita vikutisambizga kuti para Taŵakhristu tikulongora nkharo yiwemi, tikususka mautesi ghose agho ŵanthu ŵangatiyowoyera.

KASI MUKUJIGOMEZGA CHOMENE?

14, 15. Kasi kugomezga pa kapulikiskiro kithu kungaŵa wuli chipingo?

14 Tawona kuti ntchakusuzga kumanya usange nkhani iyo tapulika njaunenesko panji yayi. Suzgo linyake ndakuti tili ŵambura kufikapo. Wuli usange tateŵetera Yehova vyaka vinandi? Tikwenera kuti tili na mahara kweniso luso lwa kughanaghana. Panji ŵanyithu ŵakutichindika chifukwa tikusankha vinthu mwamahara. Kweni kasi ichi chingaŵaso chipingo?

15 Enya, chingaŵa chipingo usange tikugomezga chomene pa kapulikiskiro kithu. Tingamba kwendera waka maghanoghano ghithu panji umo tikuwonera vinthu. Tingamba kughanaghana kuti tingamanya chakuchita nanga tingaleka kupulikiska nkhani yose. Ichi ntchakofya chomene. Baibolo likutichenjezga mwakupulikikwa makora kuti tileke kugomezga pa kapulikiskiro kithu.—Zinth. 3:5, 6; 28:26.

16. Mu chiyelezgero ichi, ntchivichi chikachitika mu resitiranti, ndipo Tom wakajifumbanga vichi?

16 Wonani chiyelezgero ichi. Apo mulara munyake uyo wateŵetera nyengo yitali, zina lake Tom wakaŵa mu resitiranti usiku unyake, wakazizwa chomene kuwona mulara munyake zina lake John wali pa thebulu na mwanakazi munyake uyo wakaŵa muwoli wake yayi. Tom wakawona kuti ŵakuseka ndipo ŵakulongora kuti ŵakutemwana chomene, kweniso ŵakuvumbatirana mwachitemwa. Tom vikamukhwaska chomene. Wakajifumbanga kuti, kasi nthengwa yake yimarenge yayi? Ntchivichi chichitikirenge muwoli wake? Ŵana ŵake ke? Tom wali kuwonapo masuzgo agho ghakuŵapo para nthengwa yamara. Kasi imwe muŵengepo mphanyi mukajipulika wuli?

17. Mu chiyelezgero ichi, kasi pamanyuma Tom wakachita vichi, ndipo tikusambirapo vichi?

17 Kweni lindilirani muwone ivyo vikachitika mu chiyelezgero ichi. Nangauli Tom wakawona kuti John ngwambura kugomezgeka kwa muwoli wake, kweni kasi wakamanya unenesko wose? Nyengo yinyake usiku uwu, Tom wakimbira foni John. Tom mtima ukwenera kuti ukakhala pasi wakati wamanya kuti mwanakazi uyo wakaŵa na John mu resitiranti wakaŵa mudumbu wa John, ndipo wakaŵa kuti wiza waka mu tawuni iyi. John na mudumbu wake ŵakaŵa kuti ŵakhala vyaka vinandi kwambura kuwonana. Pakuti mudumbu wake wakajumphiliranga ndipo wakaŵa na nyengo yichoko waka yakuti ŵangawonerana, John wakawona kuti ŵakumane waka mu resitiranti na kulyera lumoza chakurya. Muwoli wake wakatondeka kuŵa nawo. Chakukondweska ntchakuti Tom wakathandazga yayi maghanoghano ghake ghakubudika. Kasi tikusambirapo vichi apa? Nanga tingaŵa kuti tateŵetera Yehova vyaka vinandi, tikwenera kusanda dankha nkhani kuti timanye usange njaunenesko.

18. Ntchivichi chingapangiska kuti tigomezge chinthu chinyake chiheni chakukhwaskana na mubali withu?

18 Chikuŵa chakusuzga kusanda nkhani usange njaunenesko panji yayi para yikukhwaska mubali uyo tikukolerana nayo yayi. Para tikutemwa kuŵika mahara ku ivyo tikupambana, tingamba kumukayikira mubali withu. Tikukaŵa yayi kugomezga para tapulika chinthu chiheni chakukhwaskana na mubali uyo. Kasi sambiro ndakuti wuli? Para tikusungira ŵabali ŵithu vyakusingo, tikukaŵa yayi kugomezga para tapulika nkhani yiheni yakukhwaskana na iwo. (1 Tim. 6:4, 5) Tileke kuzomerezga thinkho panji sanji kutipangiska kuti tigomezgenge vinthu vilivyose vyakukhwaskana na ŵabali ŵithu. M’malo mwa kusunga vyakusingo, tikwenera kumanya kuti Yehova wakukhumba kuti titemwenge ŵabali ŵithu na kuŵagowokera kufuma pasi pa mtima.—Ŵerengani Ŵakolose 3:12-14.

FUNDO ZA MU BAIBOLO ZITIVIKILIRENGE

19, 20. (a) Ni fundo wuli za mu Baibolo izo zingatovwira kuti tisandenge makora nkhani? (b) Kasi mu nkhani yakulondezgapo tizamuwona vichi

19 Mazuŵa ghano chikuŵa chakusuzga kumanya usange nkhani njaunenesko panji yayi chifukwa nkhani zinandi zikuŵa zambura maukaboni, zinyake mukuŵa kaunenesko kachoko waka, kweniso tili ŵambura kufikapo. Kasi ntchivichi chingatovwira pa nkhani iyi? Tikwenera kumanya fundo za mu Baibolo na kuzilondezga. Fundo yimoza njakuti usange munthu wakuzgora nkhani pambere wandayipulikiske, mbuchindere na soni. (Zinth. 18:13) Fundo yinyake ya mu Baibolo yikutikumbuska kuti tileke kugomezga mazgu ghalighose kwambura kusanda dankha. (Zinth. 14:15) Ndipo fundo yaumaliro njakuti nanga tingaŵa kuti tateŵetera Yehova vyaka vinandi, tileke kugomezga pa kapulikiskiro kithu. (Zinth. 3:5, 6) Fundo za mu Baibolo zitivikilirenge usange tikusanda nkhani kuti timanye unenesko wose na kusankha vinthu mwamahara.

20 Kweni paliso suzgo linyake. Suzgo lake ndakuti tikutemwa kweruzga kuyana na kawonekero kakuwaro. Mu nkhani yakulondezgapo, tizamuwona vipingo ivyo vingaŵapo para tikuchita nthena kweniso umo tingavigegera.

^ ndime 8 Wonani Buku Lapachaka la Ŵakaboni ŵa Yehova Lachingelezi la 2004 peji 111-112, ndiposo la 2008 peji 133-135.