1. Kasi mwakawiro tose tikukhumba vichi?

KASI mungajipulika wuli para munthu uyo mukumumanya na kumuchindika waluwa zina linu, panji wakuti wakumumanyani yayi? Mungakhuŵara chomene. Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti tose mwakawiro tikukhumba kumanyikwa. Kweni tikukhumba kuti ŵanthu ŵatimanyenge waka yayi. Tikukhumbaso kuti ŵamanyenge udindo withu na ivyo tafiska.—Maŵa. 11:16; Yobu 31:6.

2, 3. Ntchivichi icho nyengo zinyake chingachitika para tikukhumba kumanyikwa? (Wonani chithuzi chakwamba.)

² Kweni para tili maso yayi, khumbo lithu lakawiro lakuti timanyikwenge lingaŵa lambura kwenelera, panji lingatimbanizgika chifukwa chakuti tili ŵambura kufikapo. Tingamba kukhumba ntchindi zambura kwenelera. Charu cha Satana chikukhumba kuti tikhumbenge kutchuka na kumanyikwa, na kuluwa kupeleka ntchindi kwa Adada ŵithu ŵakuchanya, a Yehova Chiuta, awo mbakwenelera ntchindi na kusopeka.—Chivu. 4:11.

³ Mu nyengo ya Yesu, ŵalongozgi ŵanyake ŵa visopa ŵakakhumbanga ntchindi zambura kwenelera. Yesu wakachenjezga ŵasambiri  ŵake kuti: “Chenjerani na ŵalembi. Ŵakutemwa kuvwara minjilira yitali na kwendendeka uku na uku. Ŵakutemwa kuti ŵanthu ŵaŵatawuzgenge mwantchindi mu misika. Ŵakutemwa vitengo vyakunthazi [“viwemi chomene,” mazgu ghamusi] mu masunagoge kweniso malo ghakuzirwa chomene pa viphikiro.” Wakayowoyaso kuti: “Ŵazamupokera cheruzgo chikuru.” (Luka 20:46, 47) Kweni Yesu wakalumba chokoro chikavu icho chikatayamo tundalama tuchoko uto ŵanthu ŵakaŵikako mahara yayi. (Luka 21:1-4) Apa vikulongora kuti Yesu wakawonanga vinthu mwakupambana na umo ŵanthu ŵakawoneranga. Nkhani iyi yitovwirenge kuti tiwonenge ntchindi na kumanyikwa mu nthowa yakwenelera, mwakuti tikondweske Yehova Chiuta.

4. Kasi nkhumanyikwa wuli uko nkhwakuzirwa chomene, ndipo chifukwa wuli?

⁴ Kasi nkhumanyikwa wuli uko nkhwakuzirwa chomene? Ŵanthu ŵanandi ŵakukhumba kumanyikwa chomene chifukwa cha masambiro ghawo, bizinesi, panji pa vyakusanguluska. Kweni kumanyikwa uku nkhwakuzirwa yayi. Wonani kumanyikwa uko Paulosi wakayowoya. Iyo wakati: “Sono pakuti mwamumanya Chiuta, panji titi, pakuti sono Chiuta wamumanyani, kasi mukuweleraso wuli ku vinthu vya charu, vyawakawaka na vyambura ntchito na kukhumba kuŵaso ŵazga ŵa vinthu ivi?” (Gal. 4:9) Ni mwaŵi ukuru chomene ‘kumanyikwa na Chiuta,’ uyo ni Muwusi wa Chilengiwa Chose. Iyo wakukhumba kuŵa nase paubwezi. Nkhwantha yinyake yikayowoya kuti para Chiuta watimanya “wakutitemwa ndipo wakuwona kuti tili ŵakuzirwa chomene.” Yehova wakatilenga kuti tiŵe ŵabwezi ŵake. Ntheura para tili ŵabwezi ŵake ndikuti tafiska icho wakatilengera.—Muph. 12:13, 14.

5. Kasi tingachita wuli kuti Chiuta watimanyenge?

⁵ Mozesi wakamanyikwa na Chiuta. Apo wakapempha Yehova kuti wamumanyiske nthowa zake, Yehova wakazgora kuti: “Nichitengeso chinthu icho wapempha, chifukwa wasanga uwemi pamaso pane ndipo nkhukumanya na zina.” (Eks. 33:12-17) Nase tingatumbikika chomene para Yehova wangatimanya na zina. Kweni kasi tingachita wuli kuti Yehova watimanyenge? Wangatimanya usange tikumutemwa na kujipatulira kwa iyo.—Ŵerengani 1 Ŵakorinte 8:3.

6, 7. Ni vinthu wuli ivyo vingananga ubwezi withu na Yehova?

⁶ Kweni tikwenera kulutilira kuŵa paubwezi na Adada ŵithu ŵakuchanya. Nga Mbakhristu ŵa ku Galatiya awo Paulosi wakaŵalembera kalata, nase tikwenera chara kuŵa ŵazga ŵa vinthu “vyawakawaka na vyambura ntchito” vya mu charu ichi, panji kukhumba kumanyikwa na charu. (Gal. 4:9) Ŵakhristu awo Paulosi wakaŵalembera kalata iyi, ŵakakura mwauzimu mwakuti ŵakamanyikwa na Chiuta. Kweni Paulosi wakayowoya kuti ŵabali aŵa ŵakamba ‘kuweleraso’ ku vinthu vyawaka. Mu kayowoyero kanyake, Paulosi wakatenge: “Pakuti muli kuleka kale vinthu vinandi, chifukwa wuli mukuweleraso ku vinthu vyawakawaka na vyambura ntchito ivyo mukavileka kale?”

⁷ Kasi nase tingawelera ku vinthu vyakale? Enya. Tikati tamanya Yehova, nga ni Paulosi, tikaleka vinthu vyose ivyo mphanyi tikamanyikwa navyo mu charu cha Satana. (Ŵerengani Ŵafilipi 3:7, 8.) Panji tikaŵa na mwaŵi wa kusambira chomene kweni tikawuleka. Panji tikakana kukwezgeka pa ntchito, panyake tikaleka bizinesi ya ndalama zinandi. Panji tikaŵa na luso lwa kwimba panji lwa kuchita maseŵero, ndipo tikatenge timanyikwenge chomene na kuŵa ŵasambazi, kweni vyose ivi tikavileka. (Heb. 11:24-27) Chingaŵa chambura mahara kughanaghana kuti tili kutaya mwaŵi. Para tingaghanaghana nthena, tingambaso kupenja  vinthu vya mu charu ichi ivyo tikawona kuti ni “vyawakawaka na vyambura ntchito.” *

8. Ntchivichi chingatovwira kuti tiŵikepo mtima kuti timanyikwe na Yehova?

⁸ Ntchivichi chingatovwira kuti tiŵikepo mtima kuti timanyikwe na Yehova, m’malo mwa kumanyikwa na charu? Tikwenera kukumbuka fundo ziŵiri. Yakwamba njakuti nyengo zose Yehova wakumanya awo ŵakumuteŵetera mwakugomezgeka. (Ŵerengani Ŵahebere 6:10; 11:6) Wakutemwa chomene muteŵeti wake waliyose, ndipo wakuwona kuti ‘mburunji yayi’ kuŵataya awo mbakugomezgeka kwa iyo. Nyengo zose “Yehova wakuŵamanya awo mbake.” (2 Tim. 2:19) Iyo “wakumanya nthowa ya ŵarunji,” ndipo wakumanya kuŵathaska ku chiyezgo.”—Sal. 1:6; 2 Pet. 2:9.

9. Yowoyani chiyelezgero icho chikulongora kuti Yehova wakuŵatemwa ŵanthu ŵake.

⁹ Nyengo zinyake Yehova wakuchita vinthu vyapadera kulongora kuti wakuŵatemwa ŵanthu ŵake. (2 Mid. 20:20, 29) Mwachiyelezgero, Yehova wakaponoska ŵanthu ŵake pa Nyanja Yiswesi apo ŵasilikari ŵa Farawo ŵakaŵaskeranga. (Eks. 14:21-30; Sal. 106:9-11) Ivyo vikachitika apa vikaŵa vyapadera chomene. Ŵanthu ŵa ku malo agha ŵakaŵa kuti ŵachali kuyowoya ivyo vikachitika apa nangauli pakajumpha vyaka 40 kufuma apo vikachitikira. (Josh. 2:9-11) Sonosono apa Gogi wa ku Magogi watiwukirenge, ndipo tikukhozgeka chomene para tikukumbuka umo Yehova wakalongolera nkhongono na chitemwa ku ŵanthu ŵake mu nyengo yakale. (Ezek. 38:8-12) Panyengo iyo, tizamuwonga chomene kuti tikakhumbanga kumanyikwa na Chiuta m’malo mwa kumanyikwa na charu.

10. Kasi tikwenera kukumbuka vichi pa nkhani ya umo Yehova wakumanyira ŵanthu ŵake?

¹⁰ Tikwenera kukumbukaso fundo yachiŵiri yakuzirwa chomene: Yehova wangalongora kuti wakutimanya mwakutichitira vinthu ivyo talindizganga yayi. Awo ŵakuchita viwemi kuti ŵanthu ŵaŵawone ŵakuphalirika kuti ŵazamupokera njombe yiliyose yayi kwa Yehova. Chifukwa wuli? Chifukwa ŵakupokerathu njombe yawo yose kufuma ku ŵanthu. (Ŵerengani Mateyu 6:1-5.) Kweni Yesu wakati Awiske “ŵakuwona vyose” ndipo ŵakuwona ŵanthu awo ŵakuchita viwemi nangauli ŵanthu ŵakuŵawona yayi. Ŵakuwona vyose ivyo munthu wakuchita ndipo ŵazamumupa njombe kuyana na mulimo wake. Kweni nyengo zinyake, Yehova wakutipa njombe mu nthowa iyo talindiliranga yayi. Tiyeni tiwone umo wakuchitira.

11. Kasi Yehova wakalongora wuli kuti wakamuwonanga Mariya?

¹¹ Nyengo yikati yakwana kuti Mwana wa Chiuta wababike pa charu, Yehova wakasankha msungwana wambura kumanyikwa mu charu kweniso wambura kugonanapo na mwanalume, zina lake Mariya, kuti ndiyo wababe mwana wapadera uyu. Mariya wakakhalanga mu msumba wambura kuzirwa wa Nazarete, uwo ukaŵa kutali na Yerusalemu ndiposo tempile lake likuru. (Ŵerengani Luka 1:26-33.) Chifukwa wuli Chiuta wakasankha Mariya kuti ndiyo wapike mwaŵi uwu? Mungelo Gabriyeli wakamuphalira kuti “watumbikika na Chiuta.” Mariya wakalongora kuti wakaŵa munthu wakutemwa chomene vinthu vyauzimu apo wakachezganga na mubali wake Elizabeti. (Luka 1:46-55) Yehova wakamuwonanga Mariya ndipo wakamupa mwaŵi uwo wakakhazganga yayi chifukwa wakaŵa wakugomezgeka.

12, 13. Kasi Yesu wakamanyikwa wuli panyengo iyo wakababikiranga, kweniso wakachindikika wuli ŵati ŵaluta nayo ku tempile pati pajumpha mazuŵa 40 kufuma apo wakababikira?

 ¹² Mariya wakati wababa Yesu, Yehova wakaŵaphalira yayi ŵawusi panji ŵanthu ŵakumanyikwa ŵa mu Yerusalemu na Betelehemu ivyo vikachitika. Mungelo wakawonekera ku ŵaliska ŵambura kumanyikwa awo ŵakaliskanga mberere kuthondo, kuwaro kwa Betelehemu. (Luka 2:8-14) Pamanyuma, ŵaliska aŵa ŵakiza kuzakawona bonda. (Luka 2:15-17) Mariya na Yosefe ŵakwenera kuti ŵakazizwa chomene kuti Yesu wakamanyikwa mu nthowa iyi. Wonani mphambano pakati pa umo Yehova wakuchitira vinthu na umo Dyabulosi wakuchitira vinthu. Apo Satana wakatuma ŵakumanya nyenyezi ku ŵapapi ŵa Yesu, nkhani ya kubabika kwa Yesu yikathandazgika mu Yerusalemu mose. Ichi chikapangiska masuzgo ghakuru chomene. (Mat. 2:3) Ŵana ŵanandi ŵambura mulandu ŵakakomeka chifukwa cha kuthandazgika kwa nkhani iyi.—Mat. 2:16.

¹³ Dango la Yehova likatenge para pajumpha mazuŵa 40 kufuma apo mama wababira mwana, iyo wakwenera kupeleka sembe kwa Yehova. Ntheura Mariya wakafuma ku Betelehemu kuluta ku tempile ku Yerusalemu kukapeleka sembe. Pakaŵa mtunda wa makilomita 9. (Luka 2:22-24) Apo Mariya na Yosefe ŵakalutanga na Yesu ku Yerusalemu, Mariya wakwenera kuti wakajifumbanga usange wasembe mukuru wamuchita chinthu chapadera kuti wachindike Yesu. Mwana wake wakachindikika nadi, kweni mu nthowa iyo Mariya wakakhazganga yayi. Yehova wakasankha munthu “murunji na wakutemwa kusopa,” zina lake Simiyoni, na ntchimi yanakazi, zina lake Ana, uyo wakaŵa chokoro cha vyaka 84, kuti ŵayowoye kuti Yesu ndiyo waŵenge Mesiya panji Khristu uyo wakalayizgika.—Luka 2:25-38.

14. Kasi Yehova wakamutumbika wuli Mariya?

¹⁴ Wuli pakuyowoya za Mariya? Kasi Yehova wakalutilira kulongora kuti wakumumanya Mariya chifukwa cha kulera Mwana wake mwakugomezgeka? Enya. Chiuta wakasankha kuti ivyo Mariya wakachita na kuyowoya vilembeke mu Baibolo. Vikuwoneka kuti Mariya wakendanga na Yesu yayi mu vyaka vitatu na hafu ivyo Yesu wakateŵetera pa charu chapasi. Panji Mariya wakakhala ku Nazarete chifukwa chakuti wakaŵa chokoro. Nangauli vinandi vikamujumpha, kweni wakaŵapo panyengo iyo Yesu wakafwiranga. (Yoh. 19:26) Nyengo yikati yajumphapo, Mariya wakaŵa ku Yerusalemu pamoza na ŵasambiri apo kukakhala mazuŵa ghachoko waka kuti ŵapokere mzimu utuŵa pa Pentekoste. (Mil. 1:13, 14) Nayo wakwenera kuti wakaphakazgika na mzimu utuŵa pamoza na ŵasambiri. Para ndimo vikaŵira nadi, ndikuti wali kupika mwaŵi wa kuluta kuchanya kukaŵa na Yesu muyirayira. Iyo wakatumbikika nadi chifukwa cha kuteŵetera Chiuta mwakugomezgeka.

15. Apo Yesu wakaŵa pa charu chapasi, kasi Yehova wakalongora wuli kuti wakukondwa nayo?

¹⁵ Yesu wakakhumbanga kuchindikika na ŵalongozgi ŵa visopa panji ŵandyali yayi. Kweni Yesu wakwenera kuti wakakhozgeka chomene apo Yehova wakalongora kuti wakukondwa nayo. Katatu kose, Yehova wakayowoya kufuma kuchanya kuti wakumutemwa. Yesu wakati wabatizika waka mu Mlonga wa Yorodani, Yehova wakati: “Uyu ni Mwana wane, wakutemweka, mweneuyo nkhukondwa nayo.” (Mat. 3:17) Vikuwoneka kuti ni Yohane Mubatizi pera uyo wakapulikako mazgu agha. Kweniso kukati kwakhala pafupifupi chaka chimoza kuti Yesu wafwe, ŵapositole ŵake ŵatatu ŵakapulika apo Yehova wakayowoya za Yesu kuti: “Uyu ni Mwana wane wakutemweka, uyo  nkhukondwa nayo. Mupulikirani.” (Mat. 17:5) Paumaliro, kukati kwakhala mazuŵa ghachoko waka kuti Yesu wafwe, Yehova wakayowoyaso na Mwana wake kufuma kuchanya.—Yoh. 12:28.

16, 17. Kasi Yehova wakamuchindika wuli Yesu mu nthowa iyo wakakhazganga yayi?

¹⁶ Nangauli Yesu wakamanyanga kuti wafwenge nyifwa yakukhozga soni ndiposo ŵamupusikizgirenge kuti wakutuka Chiuta, kweni wakalomba kuti khumbo la Yehova ndilo lichitike, lake yayi. (Mat. 26:39, 42) Iyo “wakazizipizga khuni lakusuzgikirapo, wakasulako soni,” ndipo wakakhumba yayi kumanyikwa na charu, kweni na Adada ŵake. (Heb. 12:2) Kasi Yehova wakalongora wuli kuti wakumumanya Mwake wake?

¹⁷ Apo Yesu wakaŵa pa charu chapasi, wakalomba kuti Adada ŵake ŵamuchindike na uchindami uwo wakaŵa nawo kuchanya. (Yoh. 17:5) Palije chilichose icho chikulongora kuti Yesu wakakhumbanga vinandi kujumpha apa. Wakakhumbanga kukwezgeka kujumpha apa yayi. Kweni kasi Yehova wakachita wuli? Yehova wakamuchindika Yesu mu nthowa iyo wakakhazganga yayi. Wakamuwuska na kumukwezga “pa malo ghapachanya” ndiposo kumupa chawanangwa icho panyengo iyo wakaŵa kuti wandapelekepo kwa chilengiwa chilichose. Wakamupa umoyo wakuti ungafwa yayi. * (Fil. 2:9; 1 Tim. 6:16) Yehova wakamuchindika nadi Yesu chifukwa cha kumuteŵetera mwakugomezgeka.

18. Ntchivichi chingatovwira kuti tileke kujipenjera ntchindi mu charu ichi?

¹⁸ Ntchivichi chingatovwira kuti tileke kujipenjera ntchindi mu charu ichi? Kumbukani kuti nyengo zose Yehova wakumanya na kupeleka njombe kwa ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka ndipo kanandi wakuŵatumbika mu nthowa iyo ŵakhazganga yayi. Ninjani wangamanya, panji Yehova wazamutipa vitumbiko vinyake ivyo takhazganga yayi. Kweni panyengo yasono, apo tikuzizipizga masuzgo na viyezgo vya mu charu chiheni ichi, nyengo zose tikumbukenge kuti charu ichi chikuluta pamoza na ntchindi zose izo chikupeleka ku ŵanthu. (1 Yoh. 2:17) Adada ŵithu a Yehova ‘mbambura urunji yayi kuti ŵaluwe mulimo withu na chitemwa icho tikulongora ku zina lawo.’ (Heb. 6:10) Iwo ŵazamutitumbika mu nthowa iyo takhazganga yayi.