Sembe Izo Zikakondweska Ciuta

“Msofi Mukuru yose wakwimikikira kupereka vyawanangwa na sembe wuwo.”—ŴAHEBERE 8:3.

1. Ncifukwa wuli ŵantu ŵakuwona kuti nkhwakukhumbikwa kuzgokera kwa Ciuta?

 “KUPEREKA sembe kukuwoneka kuŵa kwa ‘kawiro’ ku ŵantu nga ndi umo kuromba kuliri; uyo wakupereka sembe wakurongora umo iye wakujipulikira iyemwene, ndipo kuromba kukurongora umo iye wakujipulikira pakuyowoya za Ciuta,” wakalemba mwanteura wakulemba mdauko wa Baibolo, Alfred Edersheim. Kufuma panyengo iyo kwananga kukanjira mu caru, iko kuli kwiziska majuvyo, kuŵa muyeni kwa Ciuta, ndiposo kuŵa wakusoŵa cakucita. Kufwatuka ku maghanoghano ghanteura agha nkwakukhumbikwa. Ncakupulikikwa makora kuwona kuti para ŵantu ŵali mu ukhaliro wakuhangayiska wanteura uwo, ŵakuwona kukhumbikwa kwa kuzgokera kwa Ciuta kuti ŵasange covwiro.—Ŵaroma 5:12.

2. Kasi ndi cakulembeka wuli ca kupereka sembe kwa Ciuta ico tikucisanga mu Baibolo?

² Cakulembeka cakudanga ca mu Baibolo ca kupereka sembe kwa Ciuta ndi ca Kayini na Abelu. Tikuŵazga kuti: “Ghakati gharutapo mazuŵa, Kayini wakatora vipambi vya caru kuŵa cisopo kwa Yehova, Abelu nayeso wakatora mwana-mberere wakudanga na mafuta ghake wuwo.” (Genesis 4:3, 4) Mwakurondezgapo, Nowa nayeso wakati waponoskeka na Ciuta ku Ciwowota cikuru ico cikaparanya muwiro uheni wa munyengo yake, wakakhuŵirizgika ‘kupereka sembe zakoca pa jocero’ kwa Yehova. (Genesis 8:20) Pa vyakucitika vinandi, mteŵeti ndiposo bwezi lamagomezgeko la Ciuta, Abrahamu, cifukwa ca kukhuŵirizgika na vilayizgo na vitumbiko vya Ciuta, ‘wakazenga jocero na kucema pa zina la Yehova.’ (Genesis 12:8; 13:3, 4, 18) Panyuma pake, Abrahamu wakakumana na ciyezgo cikuru comene ca cipulikano cake peneapo wakaphalirika na Yehova kuti wapereke mwana wake mwanarumi Yisake kuŵa sembe yakoca. (Genesis 22:1-14) Nkani zanteura izi, nangauli zalongosoreka mwakudumura, zikupereka ng’anamuro likuru pa nkani ya sembe, nga ndi umo tiwonerenge.

3. Kasi ndi ncito wuli iyo sembe zili nayo pakusopa?

³ Kufuma mu nkani izi na zinyake za mu Baibolo, ncakuwonekerathu kuti kupereka sembe kukaŵa cigaŵa cikuru ca kusopa pambere Yehova wakaŵa wandapereke marango ghakwenelera kugharondezga pakupereka sembe. Mwakukoleranako na mazgu agha, buku linyake likukonkoska “sembe” nga ndi “mdauko wa cisopo weneuwo cintu cinyake cikuperekeka sembe kwa ciuta kuti pakhazikiskike, kukhozga, panji kuwezgerapo ubwezi uweme pakati pa muntu na cintu ico cikughanaghanirika kuŵa cakupatulika.” Kweni ici cikuwuska mafumbo ghanji ghakuzirwa gheneagho ngakukhumbikwira kughanaghanirapo mwakupwererera, mafumbo gha nga ndi agha: Ncifukwa wuli sembe ndi zakukhumbikwira pa kusopa? Kasi ndi mtundu wuli wa sembe izo ndi zakuzomerezgeka kwa Ciuta? Ndiposo, ndi ng’anamuro wuli ilo sembe zakale zili nazo kwa ise mazuŵa ghano?

Ncifukwa Wuli Sembe Zikaŵa Zakukhumbikwira?

4. Kasi ncici ico cikaŵa cakufumapo kwa Adamu na Heva panyengo iyo ŵakati ŵananga?

⁴ Peneapo Adamu wakati wananga, iye wakacita  mwanteura mwadala. Kutora ndiposo kurya cipambi kufuma mu khuni la kumanyiska uweme na uheni kukacitika na cakulata ca kuleka kupulikira. Cirango ca kuleka kupulikira uko cikaŵa nyifwa, nga ndi umo Ciuta wakayowoyera pakwambilira kuti: “Mu zuŵa leneilo tiuryerengepo, tiufwenge nadi.” (Genesis 2:17) Nga ncakufumapo cake, Adamu na Heva ŵakapokera njombe ya kwananga—ŵakafwa.—Genesis 3:19; 5:3-5.

5. Ncifukwa wuli Yehova wakacitapo kantu mwakwambilira mu malo mwa mpapu za Adamu, ndipo ncici ico Iye wakazicitira izo?

⁵ Wuli pakuyowoya za mpapu za Adamu? Cifukwa cakuti zahara kuwura ukongorekwa kufuma kwa Adamu, nazoso ndi ziyeni kwa Ciuta, zakusoŵa cakucita, ndiposo zikufwa nga ndi umo ŵantu ŵaŵiri ŵakutorana ŵakudanga ŵakacitira. (Ŵaroma 5:14) Ndipouli, Yehova kuti ndi Ciuta waurunji ndiposo wankongono pera cara, kweniso, ukhaliro wake ukuru ndi citemwa. (1 Yohane 4:8, 16) Anteura, iye wakucitapo kantu mwakwambilira kuti wamazge uheni uwo wulipo. Panyuma pakuyowoya kuti “njombe ya kwananga ndi nyifwa,” Baibolo likulutilira kulongosora kuti, “kweni cawanangwa ca Ciuta mbumoyo wa muyirayira mwa Kristu Yesu Fumu yitu.”—Ŵaroma 6:23.

6. Kasi khumbo la Yehova ndakuti wuli kurazga ku uheni uwo ukiza cifukwa ca kwananga kwa Adamu?

⁶ Cintu ciweme ico Yehova Ciuta wakacita paumaliro pake cikaŵa kuwoneseska kuti cawanangwa ico cikeneranga kupereka cintu cinyake cakuti cingamazga uheni uwo ukuŵapo cifukwa ca kwananga kwa Adamu. Mu Cihebere, lizgu lakuti ka·pharʹ pakwambilira likang’anamuranga “kubenekerera” panji “kumazga,” ndiposo lang’anamurika kuŵa “mpepeska.” a Mu kayowoyero kanyake, Yehova wakapereka ntowa yiweme comene ya kubenekerera zakwananga zakuhalirika kufuma kwa Adamu na kumazga uheni wose mwakuti ŵantu awo ŵenereskeke kuti ŵapokere cawanangwa ico ŵangafwatuka naco ku njeruzgo ya zakwananga na nyifwa.—Ŵaroma 8:21.

7. (a) Ncilindizga wuli ico cikaperekeka kwizira mu ceruzgo ca Ciuta pa Satana? (b) Kasi ndi mtengo wuli uwo wukwenera kulipilika kuti mtundu wa ŵantu wuwombokwe ku zakwananga na nyifwa?

⁷ Cilindizga ca kufwatuka ku wuzga wa kwananga na nyifwa cikakhazikiskika pakwambilira peneco panyengo iyo ŵantu ŵaŵiri ŵakutorana ŵakanangira. Pakupereka ceruzgo cake kwa Satana, mweneuyo wakayimilirika na njoka, Yehova wakalongosora kuti: “Tindiŵike cimpindikwa pakati pa iwe na mwanakazi, na pakati pa mpapu yako na mpapu yake; tiyibwanyenge mutu wako, iwe tiurumenge citende cake.” (Genesis 3:15) Kwizira mu mazgu gha ucimi agha, cilindizga cikakhazikiskika ca wose awo ŵangaŵa na cipulikano mu layizgano ilo. Ndipouli, pali mtengo uwo wukwenera kulipilika kuti paŵe kufwatuka uko. Mpapu yakulayizgika iyo kuti yikeneranga kwiza waka na kuparanya Satana cara; kweniso Mpapu iyo yikeneranga kurumika ku citende, mu mazgu ghanji, iyo yikeneranga kukomeka, nangauli kuti yikaŵa nyifwa yamuyirayira cara.

8. (a) Ndi mwauli umo Kayini wakazgokera kuŵa cikhuŵazgo? (b) Ncifukwa wuli sembe ya Abelu yikaŵa yakuzomerezgeka mu maso gha Ciuta?

⁸ Mwambura kukayika, Adamu na Heva ŵakaghanaghanirapo comene za Mpapu yakulayizgika iyo. Panyengo iyo Heva wakababa mwana wake mwanarumi wakwamba, Kayini, iye wakayowoya kuti: “Ndapokerera muntu kwa Yehova.” (Genesis 4:1) Kasi ndiko kuti iye wakaghanaghananga kuti panji mwana wake mwanarumi ndiye wangaŵa Mpapu iyo? Kwali ndimo wakaghanaghanira panji cara, Kayini, pamoza na sembe yake wakaŵa cikhuŵazgo. Mwakupambana, munung’una wake Abelu wakalongora cipulikano mu layizgano la Ciuta ndipo wakakhuŵirizgika kutora mwana-mberere wakudanga wa mskambo wake na kupereka sembe kwa Yehova. Tikuŵazga mwanteura: “Na cipulikano Abelu wakapereka kwa Ciuta sembe yiweme yakuruska Kayini, mu ceneico wakapokereramo mbiri yiweme yakuti ngwakunyoroka.”—Ŵahebere 11:4.

9. (a) Kasi Abelu wakaŵika cipulikano cake mwa njani, ndipo ndi mwauli umo iye wakarongolera? (b) Kasi sembe ya Abelu yikapereka ng’anamuro wuli?

⁹ Cipulikano ca Abelu kuti cikaŵa waka cipulikano bweka mwa Ciuta cara, ceneico Kayini nayeso wakwenera kuti wakaŵa naco. Abelu wakaŵa na cipulikano mu layizgano la Ciuta la Mpapu iyo yizamwiziska ciponosko ku ŵantu ŵamagomezgeko. Cikavumbukwa kwa iye cara mweneumo ici  cizamukwaniriskikira, kweni ndipera, layizgano la Ciuta likamupangiska Abelu kumanya kuti muntu yunji wakwenera kurumika ku citende. Inya, iye wakamanya nkanira kuti ndopa zikeneranga kuthiskika—ng’anamuro la sembe izo zikaperekekanga. Abelu wakapereka sembe kwa Cisimi ca umoyo iyo yikanjizgamo umoyo na ndopa, ndipo ici cikaŵa cimanyikwiro ca kunwekera kwake kukuru ndiposo cilindizga cake ca kufiskika kwa layizgano la Yehova. Cirongolero ca cipulikano ici ndico cikapangiska sembe ya Abelu kuŵa yakukondweska kwa Yehova, ndiposo pa cigaŵa cicoko, cimanyikwiro ici cikalongoraso ng’anamuro lake leneco la sembe—ntowa iyo ŵantu ŵakwananga ŵangamufikira Ciuta kuti ŵasange ucizi wake.—Genesis 4:4; Ŵahebere 11:1, 6.

10. Ndi mwauli umo ng’anamuro la sembe likarongorekera panyengo iyo Yehova wakafumba Abrahamu kuti wapereke Yisake kuŵa sembe?

¹⁰ Ng’anamuro likuru la sembe likawoneka makoraghene panyengo iyo Yehova wakalangura Abrahamu kuti wapereke mwana wake mwanarumi Yisake nga ndi sembe yakoca. Nangauli sembe iyo yikaperekeka nadi cara, kweni yikapereka cithuzithuzi ca ico Yehova wakeneranga kucita kuntazi—kupereka Kananda wake nga ndi sembe yikuru yakuruska kuti wafiske cilato Cake kurazga ku mtundu wa ŵantu. (Yohane 3:16) Kwizira mu sembe na vyakupereka vya mu Dango la Moses, Yehova wakalongora ntowa za ucimi kuti zisambizge ŵantu ŵake ŵakusankika kuti ŵacite ico ncakwenelera kuti ŵagowokereke zakwananga zawo ndiposo kuti ŵakhozge cilindizga cawo ca ciponosko. Kasi tingasambiraci kufuma pa ivi?

Sembe Zakuzomerezgeka kwa Yehova

11. Kasi ndi mitundu yiŵiri njini ya sembe izo zikaperekekanga na msofi mukuru wa Israyeli, ndipo cakulata cake cikaŵa civici?

¹¹ “Msofi Mukuru yose wakwimikikira kupereka vyawanangwa na sembe wuwo,” wakuphara mwanteura mpostole Paulos. (Ŵahebere 8:3) Wonani kuti Paulos wakugaŵa vyakupereka vyakuperekeka na msofi mukuru wa mu Israyeli wakale mu vigaŵa viŵiri, ivyo ndi, “vyawanangwa” na “sembe,” panji “sembe za zakwananga.” (Ŵahebere 5:1) Kanandi ŵantu ŵakupereka vyawanangwa kuti ŵalongore citemwa na kuwongera kwawo, ndiposo kuti ŵakuzge ubwezi wawo, cikolerano, panji cizomerezgano cawo. (Genesis 32:20; Zintharika 18:16) Mwanteura pera, sembe zinandi izo zalongosoreka mu Dango zingawonekaso nga ndi “vyawanangwa” kwa Ciuta kuti pasangike cizomerezgo na ucizi wake. b Zakwananga zakwanangira Dango zikakhumbikwiranga kulipilika, ndiposo kugowokereka, anteura “sembe za zakwananga” zikaperekekanga. Pentatuki, comene-comene mabuku gha Exodus, Leviticus, na Maŵazgo, ghakupereka cimanyisko cinandi cakukhwaskana na mitundu yakupambana-pambana ya sembe na vyakupereka. Nangauli cingaŵa cakusuzga kwa ise kuti tipulikiske makora na kukumbukira ndondomeko zake zose, kweni ndipera, fundo zikuru zakukhwaskana na mitundu yakupambana-pambana ya sembe izo zikukhumbikwira pwererero lithu.

12. Kasi ndi mpani mu Baibolo apo pakulongosora mitundu ya sembe izo zikaŵa mu Dango?

¹² Tingawona kuti mu vipaturo 1 mupaka 7 vya Leviticus, mitundu yinkondi ya sembe zikuru-zikuru zazunulika—sembe yakoca, sembe ya vyamuminda, sembe ya cimango, sembe ya kwananga, na sembe ya majuvyo—zose izi zakonkoskeka yiliyose payekha, nangauli zinyake mwa izo zikaperekekanga pamoza na zinyake. Tawonaso kuti sembe izi zakonkoskekaso kaŵiri mu vipaturo ivi, zakuŵa na vilato vyakupambana: malo ghakudanga ndi pa Leviticus 1:2 mupaka 6:7, ipo pakulongosora ivyo vikeneranga kuperekeka pa jocero, ndipo malo ghaciŵiri ndi pa Leviticus 6:8 mupaka 7:36, ipo pakulongosora vigaŵa ivyo vikagaŵirikira ŵapristi na uyo wakapereka sembe. Mwakusazgirapo, mu vipaturo 28 na 29 vya  Maŵazgo tikusangamo ndondomeko yakukonkoskeka makora iyo yikulongosora ivyo vikeneranga kuperekeka zuŵa lirilose, sabata yiliyose, mwezi wuliwose, ndiposo pa viphikiro vya pacirimika cilicose.

13. Konkoskani mitundu ya sembe izo zikaperekekanga mwawanangwa nga ndi vyawanangwa kwa Ciuta.

¹³ Pakati pa sembe izo zikaperekekanga mwawanangwa panji nga ndi ntowa yakumufikira Ciuta kuti yunji wasange ucizi wake, pakaŵa sembe zakoca, sembe za vyamuminda, na sembe za cimango. Ŵasambiri ŵanyake ŵakulongosora kuti, lizgu la Cihebere lakuti “sembe yakoca” likung’anamura kuti “sembe yakukwera kucanya.” Kalongosolero aka nkakwenelera cifukwa ncakuti pakupereka sembe yakoca, ciŵeto ico cikakomeka cikawotcekanga pa jocero ndipo sungo lakununkira makora, panji liweme, likakweranga kucanya kwa Ciuta. Ico cikaŵa cakupambana na sembe yakoca cikaŵa cakuti, panyuma pakuti ndopa zake zamijika pa jocero, ciŵeto cose cikaperekekanga kwa Ciuta. Mupristi wakeneranga ‘koca yose pa jocero, ndi sembe yakoca, sembe ya pa moto, ya sungo liweme kwa Yehova.’—Leviticus 1:3, 4, 9; Genesis 8:21.

14. Ndi mwauli umo sembe ya vyamuminda yikaperekekeranga?

¹⁴ Sembe ya vyamuminda yakonkoskeka mu cipaturo 2 ca Leviticus. Iyo yikaŵa sembe yawanangwa, yikasazgapo ufu wakulituka, uwo kanandi wukawazgikanga na mafuta, ndiposo lebona wakasazgikamo. ‘Mupristi watapepo ufu kuzura woko lake pamoza na mafuta, na lebona lose; ndipo iye woce nga ncikumbusko cake pa jocero, sembe ya pa moto, ya sungo liweme kwa Yehova.’ (Leviticus 2:2) Lebona wakaŵa cimoza mwa vintu ivyo vikasazgikangamo mu vyakununkira vyakupatulika ivyo vikawotcekanga pa jocero la vyakununkira mu cihema ca kukumanamo na tempele. (Exodus 30:34-36) Mwapakweru, Themba Davide likaŵa na ghanoghano ili peneapo likayowoya kuti: “Lurombo lwane luŵe nga ndi sungu liweme pantazi zinu, na kutumpuska-mawoko kwane nga ndi sembe ya mise!”—Salmo 141:2.

15. Kasi cilato ca sembe ya cimango cikaŵa civici?

¹⁵ Sembe yinyake yawanangwa yikaŵa sembe ya cimango, yeneiyo yakonkoskeka mu cipaturo 3 ca Leviticus. Zina ili lingang’anamurikaso kuŵa “sembe ya vyakupereka vya mtende.” Mu Cihebere, lizgu lakuti “mtende” likung’anamura vinandi kuruska waka kuŵa mwanangwa ku nkondo panji ntimbanizgo yiliyose. “Mu Baibolo, likung’anamura  ici, ndiposo likung’anamuraso kuŵa pa mtende na Ciuta, usambazi, ndiposo cimwemwe,” likuphara mwanteura buku lakuti Studies in the Mosaic Institutions. Anteura, sembe za cimango kuti zikaperekekanga kuti yunji wapenjerezge mtende na Ciuta cara, nga ndi para kuti wukumunyengelera, kweni mu malo mwake, zikaperekekanga nga ncilongolero cakuwongera, panji kukondwelera ukhaliro wakutumbikika wa mtende na Ciuta weneuwo ŵantu ŵamazomerezgeko kwa iye ŵakusangwa nawo. Ŵapristi na muntu uyo wapereka sembe ŵakaryanga sembe iyo panyuma pakuti ndopa na mafuta vyaperekeka kwa Yehova. (Leviticus 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Mu ntowa yiweme ndiposo yakuyerezgera, mupereki, mupristi, na Yehova Ciuta ŵakaryeranga lumoza cakurya ico, kulongora ubwezi uweme uwo wukaŵapo pakati pawo.

16. (a) Kasi cilato ca sembe ya kwananga na sembe ya majuvyo cikaŵa civici? (b) Ndi mwauli umo sembe izi zikupambanirana na sembe yakoca?

¹⁶ Sembe izo zikaperekekanga kuti zakwananga zigowokereke panji kuti ŵaphemaniske zakwananga zakwanangira Dango zikasazgapo sembe ya kwananga na sembe ya majuvyo. Nangauli sembe izi nazo zikotcekanga pa jocero, izo zikapambananga na sembe yakoca mu ntowa yakuti ciŵeto cose cikaperekekanga kwa Ciuta cara, ndi mafuta pera na vigaŵa vinyake ndivyo vikaperekekanga. Ciŵeto cose ico cikakhalako ŵakacitayanga kuwalo kwa msasa panji nyengo zinyake cikaryekanga na ŵapristi. Kupambana uku nkhwakuzirwa. Sembe yakoca yikaperekekanga nga ndi cawanangwa kwa Ciuta kuti pasangike mwaŵi wakumufikira, anteura, sembe yose yathuntu yikaperekekanga kwa Ciuta. Mwakukondweska, kanandi sembe yakoca yikaperekekanga panyuma pa sembe ya kwananga panji sembe ya majuvyo, ici cikapangiska kuti cawanangwa cakuperekeka na muntu wakwananga ciŵe cakuzomerezgeka na Ciuta, kugowokereka kwa zakwananga kukaŵa kwakukhumbikwa.—Leviticus 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5

17, 18. Kasi sembe ya kwananga yikaperekekanga pa cifukwa wuli, ndiposo kasi sembe za majuvyo zikaŵa na cilato wuli?

¹⁷ Sembe ya kwananga yikazomerezgekanga pekha usange yunji wandanangire ncene Dango, kwananga kwakucitika cifukwa cakuti thupi ndakutomboroka. “Usange muntu wananga, kwanangira ncene cara, mu linji la ivyo Yehova wakana kuti vicitike,” muntu wakwananga uyo wakeneranga kupereka sembe ya kwananga yakulingana na udindo uwo wali nawo mu cikaya. (Leviticus 4:2, 3, 22, 27) Kulwande linyake, ŵabudi ŵambura kurapa ŵakacimbizgikanga; kukaŵavya sembe zakuti ŵapereke.—Exodus 21:12-15; Leviticus 17:10; 20:2, 6, 10; Maŵazgo 15:30; Ŵahebere 2:2.

¹⁸ Ng’anamuro na cilato ca sembe ya majuvyo vyalongosoreka makoraghene mu vipaturo 5 na 6 vya Leviticus. Cingacitika kuti muntu wakanangira ncene cara. Kweni ndipera, zakwananga zake zingaŵa kuti zamupangiska iyemwene kuŵa wamajuvyo kwa munyake panji kwa Yehova Ciuta, ndipo kwananga uko kukeneranga kunyororeka panji kunozgeka. Mitundu yakupambana-pambana ya zakwananga yazunurika. Zakwananga zinyake zikaŵa za ku udesi (5:2-6), zakwananga zinyake zikaŵa zakwanangira “vintu vyakupatulika vya Yehova,” (5:14-16), ndipo zinyake, nangauli zingacitika mwambura ncene, zakwananga zinyake zikacitikanga cifukwa ca makhumbiro ghaheni panji cifukwa ca kutomboroka kwa thupi (6:1-3). Mwakusazgirapo pa kuzomerezga zakwananga zake, uyo wakabuda wakeneranga kuwezgerapo ico wakatora ndipo panyuma pake wakeneranga kupereka sembe ya majuvyo kwa Yehova.—Leviticus 6:4-7.

Cintu Ciweme Cakuti Cize

19. Nangauli ŵakaŵa na Dango na sembe zake, ncifukwa wuli Ŵaisrayeli ŵakatondeka kusanga ucizi wa Ciuta?

¹⁹ Dango la Moses, pamoza na sembe na vyakupereka vyake vinandi, likaperekeka ku Ŵaisrayeli kuti ciŵe camacitiko kwa iwo kuti ŵamufikire Ciuta kuti ŵasange na kusunga ucizi wake ndiposo na thumbiko  lake kuyakafika ku nyengo yakwizira Mpapu yakulayizgika. Mpostole Paulos, uyo wakaŵa Muyuda mwakawiro, wakalemba mwanteura: “Marango ghakaŵa nga ndi mulinda-ŵana wakutitolera kwa Kristu, mwakuti tirunjiskike na cipulikano.” (Ŵagalatiya 3:24) Mwacitima, mtundu wa Israyeli wukapulikira cara mulinda-ŵana uyo, kweni mu malo mwake, wukataya mwaŵi uwo. Nga ncakufumapo cake, sembe zawo zinandi izo zikazgoka ziheni comene mu maso mwa Yehova, mweneuyo wakayowoya kuti: “Ndakhuta na sembe zinu zakoca za mberererumi na za mafuta gha vyakuŵeta vyakututuŵiskika; Ine nta nkuca nazo ndopa za nkambako, panji za ŵanamberere, panji za vipongo.”—Yesaya 1:11.

20. Ncici cikacitika mu 70 C.E. pakuyowoya za Dango na sembe zake?

²⁰ Mu 70 C.E., mgonezi wa Ciyuda, pamoza na tempele na upristi wake, vikamara. Panyuma pake, ndondomeko ya sembe iyo yikalongosoreka mu Dango kuti yikaŵaso yakukhumbikwira cara. Kasi ici cikung’anamura kuti sembe izo zikaŵa cigaŵa cikuru ca Dango, kuzirwa kwake kwamara ku ŵasopi ŵa Ciuta ŵa mazuŵa ghano? Tidumbiskanenge fumbo ili mu nkani yakurondezgapo.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungalongosora?

• Kasi ncici cikapangiska ŵantu ŵamagomezgeko ŵakale kuti ŵapereke sembe kwa Yehova?

• Ncifukwa wuli sembe zikaŵa zakukhumbikwira?

• Kasi ndi mitundu wuli yikuru-yikuru ya sembe izo zikaperekekanga pasi pa Dango, ndipo vilato vyake vikaŵa vici?

• Mwakulingana na Paulos, kasi cilato cikuru ca Dango na sembe cikaŵa civici?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 8]

Sembe ya Abelu yikaŵa yakukondweska cifukwa yikalongora cipulikano cake mu layizgano la Yehova

[Cithuzithuzi pa peji 9]

Kasi mukumanya kuzirwa kwa cakucitika ici?