Mungasungirira Mikhaliro Yiweme

“Kumutemwa Ciuta nceneici, cakuti tisungirire marango ghake.”—1 YOHANE 5:3.

1. Kasi ni mpambano wuli ya mikhaliro iyo ŵantu wakuyirongora mazuŵa ghano?

VIRIMIKA vinandi ivyo vyajumpa, ncimi Malaki yikafunyilirika kuyowoyerathu za nyengo iyo mikhaliro ya ŵantu ŵa Ciuta yizamuwonekerathu kuŵa yakupambana na ya ŵantu awo ŵakuteŵetera cara Ciuta. Ncimi iyi yikalemba kuti: “Penepapo [imwe mwa ŵantu, NW] mwamkumanyiskaso kupatura pakati pa ŵakunyoroka na ŵaheni, pakati pa uyo wakuteŵetera Ciuta na uyo kuti wakumuteŵetera cara.” (Malaki 3:18) Ucimi uwo ukufiskika mazuŵa ghano. Kusungirira marango gha Ciuta, kusazgapo agho ghakukhwaskana na mikhaliro yiweme, ncamahara ndiposo ncakwenelera mu umoyo. Ndipouli, ici kuti ncipusu cara nyengo zose. Ndico cifukwa cake Yesu wakayowoya kuti Ŵakristu ŵakwenera kuyezgayezga comene kuti wasange ciponosko.—Luka 13:23, 24.

2. Ni vintu wuli ivyo vikupangiska kuti ciŵe cakusuzga ku ŵanji kuti ŵasungirire mikhaliro yiweme?

² Ncifukwa wuli ncakusuzga kusungirira mikhaliro yiweme? Cintu cimoza ncakuti pali vyakukumana navyo ivyo vikutimbanizga maghanoghano. Awo ŵakucita malonda gha vyakusanguruska ŵakurongora kuti kucita uzaghali, nkwakukondweska, ndiposo nkukura kwa muntu, mwambura kupwerererako vyakufumapo vyake viheni. (Ŵaefeso 4:17-19) Mwakanandi ŵantu awo ŵakurongoreka kuti ŵakugonana ni ŵantu ŵambura kutorana. Nyengo zinandi mafilimu na wayilesi ya sinema vikurongora ŵantu awo wali pa cibwezi waka, ŵakuti ŵandatorane kweni ŵakugonana. Nyengo zinandi, ubwezi na kucindikana pakuŵavya. Ŵanandi ŵaŵa ŵakulaŵilira mikhaliro ya nga ni iyi kwambira ku wanici wawo. Ndiposo, pali kufyenyekezgeka kukuru kwa ŵantanga uko kungapangiska kuti muntu watoremo cigaŵa mu mikhaliro yiheni mazuŵa ghano, ndipo awo wakuleka kutoramo cigaŵa ŵakuhoyeka panji kutukika.—1 Petros 4:4.

3. Ncifukwa wuli ŵantu ŵanandi ŵakucita uzaghali?

³ Thupi nalo likucitiskaso kuti kusungirira mikhaliro yiweme kuŵe kwakusuzga. Yehova wakalenga  ŵantu na khumbo la kugonana, ndipo khumbo ili lingaŵa lankongono comene. Makhumbiro ghakukolerana comene na ivyo tikughanaghana, ndipo uzaghali ukucitika cifukwa ca kaghanaghaniro ako nkakukolerana cara na mikhaliro ya Yehova. (Yakobe 1:14, 15) Mwaciyerezgero, mwakuyana na kafukufuku wasono-sono apa uyo wakapharazgika mu British Medical Journal, ŵantu ŵanandi awo ŵakanjizgika mu kugonana kwa nyengo yakwamba ŵakakhumbanga waka kuti ŵamanye umo kugonana kukuŵira. Ŵanji ŵakagomezganga kuti ntanga zawo zinandi zikacitanga uzaghali, mwanteura nawo ŵakakhumbanga kunjizgikamo. Ndipouli ŵanji wakayowoya kuti ŵakatutuzgika waka na makhumbiro ghawo panji wakaŵa kuti “ŵaloŵera pacoko pa nyengo iyo.” Usange tikukhumba kukondweska Ciuta, tikwenera kughanaghana mwakupambanako. Kasi ni kaghanaghaniro wuli ako kangatovwira kusungirira mikhaliro yiweme?

Iŵani na Cakusanka Cakukhora

4. Kuti tisungirire mikhaliro yiweme, kasi tikwenera kucitaci?

⁴ Kuti tisungirire mikhaliro yiweme, tikwenera kumanya kuti kacitiro aka nkacandulo comene. Ici cikukolerana na ivyo Paulos wakayowoya ku Ŵakristu ŵa mu Roma kuti: ‘Ŵapimiske ico ndi khumbo la Ciuta, ciweme na cakukondweska, na cakufikapo.’ (Ŵaroma 12:2) Kumanya kuti mikhaliro yiweme njakuzirwa kukunjizgamo vinandi kuruska kutceŵa waka mikhaliro iyo Mazgu gha Ciuta ghakususka. Cikunjizgamo kupulikiska cifukwa ico mikhaliro yiheni njakukanizgika ndiposo umo tikusangira candulo para tikuyitceŵa. Zinyake mwa fundo izi tikasambira mu sambiro lakwamba.

5. Ncifukwa wuli cikuru ico Ŵakristu wakukhumbikwira kukhalirira na mikhaliro yiweme?

⁵ Kweni kuyowoya unenesko, vifukwa vikuru ivyo Ŵakristu ŵakutceŵera uzaghali nvyakukhwaskana na ubwezi withu na Ciuta. Tasambira kuti iye wakumanya ivyo nviweme kwa ise. Citemwa cithu pa iye citovwirenge kutinka ico nciheni. (Salmo 97:10) Ciuta ndi Mupi wa “vyawanangwa viweme vyose.” (Yakobe 1:17) Iye wakutitemwa. Mwakugomezgeka kwithu kwa iye, tikurongora kuti tikumutemwa ndipo tikuwongera vyose ivyo wakuticitira. (1 Yohane 5:3) Tikukhumba cara kumukozga soni Yehova ndiposo kumukwiyiska mwakuswa marango ghake ghaurunji. (Salmo 78:41) Tikukhumba cara kucita vintu muntowa yeneiyo yingapangiska kusopa kwake kutuŵa kutukika. (Tito 2:5; 2 Petros 2:2) Mwakusungirira mikhaliro yiweme, tikumukondweska Ciuta.—Zintharika 27:11.

6. Ni mwauli umo kuphalira ŵanji za mikhaliro yithu yiweme kukovwirira?

⁶ Para tasanka kusungirira mikhaliro yiweme, tikwenera kuphalira ŵanji za cakusanka ico kuti ciŵe civikiliro cakusazgikira. Ŵamanyiskani ŵantu kuti ndimwe muteŵeti wa Yehova Ciuta ndipo muli wakusimikizga kusungirira mikhaliro yake yapacanya. Ni umoyo winu, thupi linu, cakusanka cinu. Ncici ico mukukhumba kuvikilira? Ubwezi winu wakuzirwa na Ŵadada ŵinu ŵakucanya. Mwanteura ŵamanyiskani kuti kugomezgeka kwinu ku mikhaliro yiweme nkwambura kumara. Iŵani wakukondwa kwimilira Ciuta mwakusungirira mikhaliro yake yiweme. (Salmo 64:10) Mungacitanga  soni cara kudumbirana na ŵanji za cakusanka cinu ca kusungirira mikhaliro yiweme. Kuphalira ŵanji kungamukhozgani, kumuvikilirani, na kukhuŵirizga ŵanji kurondezga ciyerezgero cinu.—1 Timote 4:12.

7. Ni mwauli umo tingacitira kuti tisungirire cakusanka cithu ca mikhaliro yiweme?

⁷ Cakurondezgapo, para tasimikizga kusungirira mikhaliro yiweme na kuphalira ŵanji za cakusanka cithu, tikwenera kurondezga ntowa za kuskeperera ku cakusanka cithu. Ntowa yimoza yakucitira nteura ndiyo kusanka mwamahara mabwezi ghithu. “Uyo wakwenda na ŵavinjeru naye tiwaŵe wavinjeru,” likuyowoya nteura Baibolo. Temwenani na awo ŵakurondezga mikhaliro yiweme; ndipo ŵazamukukhozgani. Lemba ili likuyowoyaso kuti: “Kweni murongozgani wa vindere tiwapwetekekenge.” (Zintharika 13:20) Tikwenera kuyezgayezga kutceŵa ŵantu awo ŵangatitondeskani kurondezga cakusanka cithu.—1 Ŵakorinte 15:33.

8. Ncifukwa wuli tikwenera kughanaghanira vintu ivyo nviweme? (b) Ni vintu wuli ivyo tikwenera kutceŵa?

⁸ Mwakusazgirapo, tikwenera kunjizga mu maghanoghano ghithu vintu ivyo nvyakuneneska, nvya ncindi, nvya urunji, nvituŵa, nvyakutowa, nvya lumbiri luweme, vyakuzirwa, na vyakurumbika. (Ŵafilipi 4:8) Tikucita ivi mwakusanka ivyo tikulaŵilira, kuŵazga ndiposo sumu izo tikutegherezga. Kuyowoya kuti mabuku agho ghakurongosora za uzaghali ghangananga cara mikhaliro ya muntu kukuyana waka na kuyowoya kuti mabuku agho ghakurongosora za mikhaliro yiweme ghalije candulo. Kumbukirani kuti ŵantu ŵambura ukongorekwa ncapafupi kunjizgika mu uzaghali. Mwanteura, mabuku, magazini, mafilimu, na sumu zeneizo zikukhuŵirizga khumbo la kugonana vikurongozgera ku makhumbiro ghaheni, ndipo mukuruta kwanyengo vikurongozgera ku kwananga. Kuti tisungirire mikhaliro yiweme, tikwenera kuzuzga maghanoghano ghithu na vinjeru vya uciuta.—Yakobe 3:17.

Vyakucitika Ivyo Vikurongozgera ku Uzaghali

9-11. Nga ndi umo wakayowoyera Solomon, kasi ni vyakucitika wuli ivyo vikarongozgera pungwe munyake kucita uzaghali?

⁹ Mwakanandi pakuŵa vyakucitika vyakumanyikwirathu makora vyeneivyo vikurongozgera ku uzaghali. Cakucitika cilicose cikuŵa cakusuzga kucileka. Awonani umo ici cikukonkoskekera pa Zintharika 7:6-23. Solomon wakawona ‘pungwe yumoza wambura mahara,’ panji wambura cilato ciweme. Pungwe uyu “wakendanga mu gurwe pafupi pa cingodya [ca mzaghali] na kurazga ntowa kuya ku nyumba ya iye, namisemise, apo zuŵa lapendama.” Uku nkwananga kwake kwakwamba. Nyengo ya mise “mtima” wake ukamurongozgera, ku gurwe linyake cara, kweni uko wakumanya kuti wangakakumana na mzaghali.

¹⁰ Kaciŵiri tikuŵazga kuti: “Wonani, wakakumana naye mwanakazi, wakavwara vya muleŵeleŵe, wa mtima uryarya.” Ndipo wakakumana naye! Wakakhumbanga kuwelera ku nyumba, kweni pa nyengo iyi cikaŵa cakusuzga, cifukwa khumbo la kugonana likaŵa likuru. Mwanakazi uyu wakamukora na kumufyofyonta. Panyuma pakufyofyonteka, wakategherezga mazgu ghake ghakunyengelera ghakuti: “Sembe za cimango ziri na ine; mhanya uno ndamara virapo vyane.” Sembe za cimango zikasazgapo nyama, ufu, mafuta, na vinyo. (Leviticus 19:5, 6; 22:21; Maŵazgo 15:8-10) Mwakuzunura ivi, iye wakang’anamuranga kuti iye ngwakukhora kumzimu, ndiposo, wakamumanyiskanga kuti wali na vyakurya na vyakumwa viweme vinandi panyumba yake. “Zanga,” wakamuŵeyerera nteura, “tiye tikondwere na kutemwa mpaka na mlenji; tijisanguruske na kutemwa.”

¹¹ Cakufumapo cake ncakumanyikwirathu. ‘Wakumukoserezga na kumunyengerera na mlomo wake.’ Wakumurondezga kunyumba kwake “nga ndi nkambako iyo yikuyakakomeka.” Solomon wakumarizga na mazgu ghamahara agha: ‘Walije kumanya kuti watyika umoyo wake.’ Umoyo wake ukunjizgikamo cifukwa “ŵazaghali na ŵareŵi Ciuta wamkuŵeruzga.” (Ŵahebere 13:4) Mwee, nawo mbuweme wa sambiro ili ku ŵanarumi na ŵanakazi! Tikwenera kutceŵa mendero ghaliyose gheneagho ghakukwiyiska Ciuta.

12. Kasi mazgu ghakuti “wambura mahara” ghakung’anamuraci”? (b) Ni mwauli umo tingaŵira na mikhaliro yiweme yakukhora?

¹² Awonani kuti pungwe mu nkani iyi wakaŵa “wambura mahara.” Mazgu agha ghakutiphalira kuti maghanoghano ghake, makhumbiro, ivyo wakatemwa, na vilato vyake vya umoyo vikaŵa vyambura kuzomerezgeka na Ciuta. Mikhaliro yake yikamurongozgera  ku vyakufumapo viheni. Mu “mazuŵa gha ku umaliro” agha, tikukhumbikwira kuyezgayezga kuti tiŵe na mikhaliro yiweme. (2 Timote 3:1) Ciuta wakutipa covwiro. Iye wakutipa maungano gha mpingo wa Cikristu kuti ghatikhuŵirizge mu ntowa yakwenelera na kutiwunganiska pamoza na ŵantu awo cilato cawo ncakuyana waka na cithu. (Ŵahebere 10:24, 25) Pali ŵarara wa mpingo ŵeneawo ŵakutipwererera na kutisambizga ntowa zaurunji. (Ŵaefeso 4:11, 12) Tili na Mazgu gha Ciuta, Baibolo, leneilo likutinjirikizga na kutirongozga. (2 Timote 3:16) Ndiposo nyengo zose, tili na mwaŵi wakuromba mzimu wa Ciuta kuti wutovwire.—Mateyu 26:41.

Kusambira Kufuma ku Zakwananga za Davide

13, 14. Ni mwauli umo Themba Davide likanjizgikira mu kwananga kukuru?

¹³ Nangauli viri nteura, ncacitima kuti nanga ŵangaŵa ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Ciuta ŵanjizgikamo mu uzaghali wa kugonana. Yumoza wa iwo likaŵa Themba Davide, leneilo kwa virimika vinandi likateŵetera Yehova mwakugomezgeka. Ncakukayikiska cara kuti ilo likamutemwa nadi Ciuta. Kweni ndipouli, likanjizgika mu kwananga. Nga ndi umo wakacitira pungwe mweneuyo Solomon wakamukonkoska, pakaŵa vyakucitika vinyake vyeneivyo vikamurongozgera Davide ku kwananga.

¹⁴ Panyengo iyo, Davide wakaŵa na virimika vyamu ma 50. Kufuma pacanya pa mtenje wa nyumba yake wakawona Bathsheba mwanakazi wakutowa comene wakugeza. Wakafumba za mwanakazi uyo ndipo wakamumanya. Wakapanikizga kuti mfumu wake, Yuraya, wakaŵa ku nkondo kukapoka Raba, msumba wa Ŵaamoni. Davide wakamutolera ku nyumba yake ndipo wakagona naye. Panyuma pake, vintu vikasuzga—Bethsheba wakapanikizga kuti wapika nthumbo na Davide. Mwakuŵa na cigomezgo cakuti Yuraya wazamugona na muwoli wake, Davide wakaphalira Yuraya kuti wawereko ku nkondo. Mwantowa iyi, Yuraya wakatenge wawonekenge nga kuti ndiye wapereka nthumbo kwa Bethsheba. Kweni Yuraya wakaruta cara kunyumba kwake. Davide wakwenjerwa comene cifukwa cakutondeka kubisa kwananga kwake, ndipo wakamutumizgaso Yuraya ku Raba na kalata yakuti wakapereke kwa murara wa ŵasilikari yeneiyo yikaphara kuti Yuraya wakwenera kuŵikika pa malo gheneagho wangakomeka. Mwanteura Yuraya wakakomeka, ndipo Davide wakatora cokoro ico pambere vindamanyikwe kuti cikaŵa na nthumbo.—2 Samuel 11:1-27.

15. (a) Kasi kwananga kwa Davide kukavumbulika wuli? (b) Ni mwauli umo Davide wakacitira na kucenya kwa luso kwa Natan?

¹⁵ Mwakuwonekerathu, khumbo la Davide la kubisa kwananga kwake likafiskika. Myezi yinandi yikajumpa. Mwana-musepuka—wakababika. Usange Davide wakaghanaghanira za nkani iyi peneapo wakalembanga Salmo 32, ncakuwonekerathu kuti njuŵi yake yikamusuzga comene. (Salmo 32:3-5) Ndipouli, kwananga uku kukabisika cara kwa Ciuta. Baibolo likuyowoya kuti: “Cintu ico Davide wakacita cikaŵa ciheni pamaso pa Yehova.” (2 Samuel 11:27) Yehova wakatuma ncimi Natan kwa Davide, yeneiyo mwaluso yikaphalira Davide za ivyo wakacita. Nyengo yeneiyo Davide wakazomera na kuromba Yehova kuti wamugowokere. Kulapa kwake kwakufumira pasi pamtima kukamuphemaniska na Ciuta. (2 Samuel 12:1-13) Davide wakakwiya cara cifukwa ca kucenyeka. Mu malo mwake iye wakarongora kaghanaghaniro kaweme ako kakukonkoskeka pa Salmo 141:5 kuti: “Usange murunji wanditimba, nditenge ndusungu, ndipo para wandicenya, nditenge ndi mafuta ku mutu.”

16. Kasi ni ncenjezo wuli na unjirikizgi zeneizo Solomon wakapereka za kukhwaskana na zakwananga?

¹⁶ Solomon, mweneuyo wakaŵa mwana wa Davide waciŵiri kwa Bethsheba, panji wakaghanaghananga za cakucitika ciheni ici ico ŵadada ŵake ŵakacita. Iye panyuma pake wakalemba kuti: “Uyo wakubisa zakwananga zake kuti tiwaŵe na mwaŵi cara, kweni uyo wakuzizomera na kuzireka tiwapokere lusungu.” (Zintharika 28:13) Usange tacita cakwananga cikuru, tikwenera kupulikira unjirikizgi wakufunyilirika uwu, weneuwo ni ncenjezgo ndiposo unjirikizgi. Tikwenera kuzomera kwa Yehova na kuŵafika ŵarara ŵa mpingo kuti ŵatovwire. Ncito yakuzirwa comene ya ŵarara njakovwira awo ŵanjizgika mu kwananga kuti ŵasinte.—Yakobe 5:14, 15.

Kuzizipizga Vyakufumapo vya Kwananga

17. Nangauli Yehova wakugowokera zakwananga, kasi iye wakuleka kutivikilira ku vici?

¹⁷ Yehova wakamugowokera Davide. Cifukwa wuli? Cifukwa Davide wakaŵa mwanarumi wakugomezgeka,  wakaŵa na lusungu ku ŵanji, ndiposo cifukwa cakuti kulapa kwake kukaŵa kwakufumira pasi pamtima. Kweni ndipouli, Davide kuti wakavikilirika ku vyakufumapo viheni vya kwananga uko cara. (2 Samuel 12:9-14) Ndimo viliriso lero. Nangauli Yehova wakwiziska masoka cara ku ŵantu ŵakulapa, iye wakuŵavikilira cara ku vyakufumapo vya kwananga kwawo. (Ŵagalatiya 6:7) Cinyake mwa vyakufumapo vya uzaghali cingaŵa kupatana, nthumbo zambura kukhumbikwa, matenda ghakupirana mwakugonana, na kumara kwa kugomezgeka na ncindi.

18. Kasi Paulos wakaphalira mpingo wa ku Korinte kucitaci pakuyowoya za nkani ya uzaghali? (b) Ni mwauli umo Yehova wakurongolera citemwa na lusungu ku ŵantu ŵakwananga?

¹⁸ Usange tananga, ncipusu kuŵa ŵakuzimbwa penepapo tikusuzgika na vyakufumapo vya kwananga uko tikacita. Ndipouli, tikwenera cara kuzomerezga cintu cinyake kutitondeska kung’anamuka na kuphemaniskika kwa Ciuta. Mu virimika vyamu handiredi lakudanga, Paulos wakalembera kalata Ŵakorinte kuti ŵakwenera kusezga mu mpingo mwanarumi mweneuyo wakugonana na mbali wake. (1 Ŵakorinte 5:1, 13) Para muntu uyu walapa mwakufikapo, Paulos wakanjirikizga mpingo kuti: ‘Mukwenera kumugowokera na kumusanguluska [ndipo] mumukhozgere na kutemwa kwinu.’ (2 Ŵakorinte 2:5-8) Mu unjirikizgi wakufunyilirika uwu, tikuwona citemwa ca Yehova na lusungu lwake kurazga ku ŵantu ŵakwananga awo ŵang’anamuka mtima. Ŵangelo kucanya ŵakuŵa na cimwemwe para muntu wakwananga wang’anamuka mtima.—Luka 15:10.

19. Kasi kuŵa na citima cakwenelera cifukwa ca kwananga kukuŵa na candulo wuli?

¹⁹ Nangauli tikuŵa na citima cifukwa ca kwananga, citima ici cingatovwira ‘kucenjera, kuti tileke kuŵikaso mtima withu pa ubendezi.’ (Job 36:21) Mwanadi, vyakufumapo vyakuŵinya vya kwananga vikwenera kutikhozga kuti tileke kuzakawerezgaso kwananga. Ndiposo, Davide wakagwiriskira ncito cakukumana naco cake cakukozga soni ca kwananga kwake kunjirikizgira ŵanji. Iye wakati: “Apo ndipo tindisambizge ŵajuvyi ntowa zinu, ndipo ŵakwananga tiŵawererenge kwa Imwe.”—Salmo 51:13.

Kuteŵetera Yehova Kukwiziska Cimwemwe

20. Ni vyandulo wuli ivyo tingasanga para tikupulikira ivyo Ciuta wakukhumba?

²⁰ Yesu wakayowoya kuti “mba mwawi awo wakupulika mazgu gha Ciuta na kughasungirira”! (Luka 11:28) Kupulikira ivyo Ciuta wakukhumba kukwiziska cimwemwe sono ndiposo na muntazi mwambura kumara. Usange tasungirira mikhaliro yiweme, tiyeni tilutilizge kucita mwanteura mwakugwiriskira ncito manozgero ghose gheneagho Yehova wapanga kuti ghatovwire. Usange tanjizgika mu ukhaliro wambura kwenelera, tikwenera kumanya kuti Yehova wakugowokera wose awo wakung’anamuka na mtima wose, ndipo tikwenera kuyezgayezga kuti tileke kuwerezgaso zakwananga izo.—Yesaya 55:7.

21. Kasi ni unjirikizgi wuli uwo mpostole Petros wakapereka ungatovwira kusungirira mikhaliro yiweme para tikuwungwiriskira ncito?

²¹ Sono-sono apa caru cambura urunji ici cimarenge, pamoza na mikhaliro ndiposo maluso ghake  ghaheni. Mwakusungirira mikhaliro yiweme, tisangenge candulo sono ndiposo kwamuyirayira. Mpostole Petros wakalemba kuti: “Mwa ŵakutemweka, apo mukulindirira vyeneivi, mupampukire kuti mwizekasangika mu mtende, ŵambura kabanga na kamrandu pa maso pake. . . . Apo mukumanyira nkanira vyeneivi, mucenjere mzire muŵe ku kucinta kwinu para mwakhuŵirizgika na kusovya kwa ŵaciswa-marango.”—2 Petros 3:14, 17.

Kasi Mungalongosora?

• Ncifukwa wuli cingaŵa cakusuzga kusungirira mikhaliro yiweme?

• Kasi zinyake mwantowa izo zingakhozgera kuyezgayezga kwithu kusungirira mikhaliro yiweme ni zini?

• Kasi ni sambiro wuli ilo tingasambira kufuma ku kwananga kwa pungwe wakuyowoyeka na Solomon?

• Kasi ciyerezgero ca Davide cikutisambizgaci pakuyowoya za kung’anamuka?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 25]

Ncivikiliro kuphalira ŵanji kimiro kinu pa nkani ya mikhaliro yiweme

[Vithuzithuzi pa peji 28, 29]

Cifukwa cakuti Davide wakalapa mwakufumira pasi pamtima, Yehova wakamugowokera