Ufumu wa Ciuta—Muwuso Wupya wa Caru Capasi
Ufumu wa Ciuta—Muwuso Wupya wa Caru Capasi
“Uthemba . . . wamkuteketa mauthemba ghose agha na kughamara kweni uwu tiwimirire muyirayira.”—DANIEL 2:44.
1. Kasi tingaŵa na cigomezgo wuli mu Baibolo?
BAIBOLO ncivumbuzi ca Ciuta ku ŵantu. Mpostole Paulos wakalemba kuti: “Para mukapokerera kwa ise mazgu gha uthenga, ndigho mazgu gha Ciuta, kuti mukaghapokerera nga ndi mazgu gha ŵantu cara, kweni nga ndi umo ghariri kwakuneneska, mazgu gha Ciuta.” (1 Ŵatesalonika 2:13) Mu Baibolo muli ivyo tikukhumbikwira kumanya pakuyowoya za Ciuta: cimanyisko cakuyowoya za wuntu wake, vilato vyake, na ivyo wakukhumba kwa ise. Ilo liri na urongozgi uweme wa umoyo wa mbumba na ukhaliro wa zuŵa na zuŵa. Likurongosora makora comene maucimi gheneagho ghakafiskika mu nyengo zakale, agho ghakufiskika sono, ndiposo agho ghazamufiskika muntazi. Inya “malembo ghose ghakuperekeka na Ciuta ghakwanduliraso kusambizga, na kucenya, na kunozga, na kulanga uko kuli mu urunji; mwakuti muntu wa Ciuta waŵenge wakufikapo, wakunozgekera nkanira milimo yose yiweme.”—2 Timote 3:16, 17.
2. Ni mwauli umo Yesu wakadidimizgira mutu wa Baibolo?
2 Ico ncakuzirwa comene mu Baibolo ni mutu wake weneuwo ni: kucindika muwuso wa Ciuta (wenelero wake wakuwusa) kwizira mu Ufumu wake wakucanya. Uwu ndiwo ukaŵa mutu ukuru wa upharazgi wa Yesu mu uteŵeti wake. “Yesu wakapharazganga na kunena, ‘ng’anamukani mu mtima; cifukwa Ufumu wa kucanya waneng’enera.’” (Mateyu 4:17) Iye wakarongora malo gheneagho Ufumu ukwenera kuŵa nagho mu maumoyo ghithu, mwakuciska kuti: “Penjani nanga Ufumu wake, na urunji wake.” (Mateyu 6:33) Iye wakarongoraso kuzirwa kwa Ufumu uwu mwakusambizga ŵarondezgi ŵake kuromba kwa Ciuta kuti: “Ufumu winu wize. Khumbo linu licitike pano pasi, nga nkucanya.”—Mateyu 6:10.
Muwuso Wupya wa Caru Capasi
3. Ncifukwa wuli Ufumu wa Ciuta ngwakuzirwa comene kwa ise?
3 Ncifukwa wuli Ufumu wa Ciuta ngwakuzirwa comene ku ŵantu? Cifukwa ncakuti sono-sono apa uzamucitapo kantu mwakusinta muwuso wa caru ici capasi kwamuyirayira. Ucimi wa pa Daniel 2:44 ukuyowoya kuti: “Mu mazuŵa gha mathemba agha [gheneagho ghakuwuska pacaru capasi sono] Ciuta wa kucanya wati wimike uthemba, [boma la kucanya] uwo kuti wamkuparanyika cara muyirayira, panji mazaza ghake ghasidike ku fuko linyake cara. Wamkuteketa mauthemba ghose agha na kughamara kweni uwu tiwimirire muyirayira.” Penepapo Ufumu wa Ciuta wa kucanya uzamuyamba kuwusa caru cose capasi, ŵantu ŵazamuŵaso na mwaŵi cara wakuwusa caru. Mpindano na muwuso wa ŵantu wambura kukhorweska vizamuŵakoso cara.
4, 5. (a) Ncifukwa wuli Yesu ngwakwenelera kuŵa Themba la Ufumu uwu? (b) Kasi ni ncito wuli iyo Yesu wazamuŵa nayo muntazi?
4 Muwusi Mukuru wakwenelera mu Ufumu wakucanya, pasi pa urongozgi wa Yehova—ni Yesu Kristu. Pambere wakaŵa wandize pa caru, iye wakaŵa kucanya nga ndi “fundi,” muŵere wa cilengiwa cose ca Ciuta. (Zintharika 8:22-31) “Ndiyo cikozgo ca Ciuta wambura kuwoneka, muŵere wa cakwatika cose. Pakuti mwa iyo vikalengekera vintu vyose, vya kucanya na vya pa caru.” (Ŵakolose 1:15, 16) Ndipo penepapo Yesu wakatumika pa caru capasi na Ciuta, iye nyengo zose wakacitanga khumbo la Ciuta. Iye wakazizipizga viyezgo vyakusuzga comene ndipo wakafwa wacali wakugomezgeka ku Ŵadada ŵake.—Yohane 4:34; 15:10.
5 Yesu wakatumbikika cifukwa ca kugomezgeka kwake kwa Ciuta mupaka penepapo wakafwira. Ciuta wakamuwuskira kucanya na kumupa iye wenelero wakuŵa Themba la Ufumu wa kucanya. (Milimo 2:32-36) Nga ndi Themba la Ufumu, Kristu Yesu wazamuŵa na ncito yakuzirwa comene yakupika na Ciuta yakurongozga vilengiŵa vinandi vyankongono vyakumzimu kufumyapo muwuso wa ŵantu na uheni wose pa caru cithu capasi. (Zintharika 2:21, 22; 2 Ŵatesalonika 1:6-9; Civumbuzi 19:11-21; 20:1-3) Mwanteura Ufumu wa Ciuta wakucanya wakurongozgeka na Kristu uzamuŵa muwuso wupya wamazaza, boma leneilo lizamuwusa caru cose capasi.—Civumbuzi 11:15.
6. Kasi ni muwuso wuli uwo tingawulindizga kwa Themba la Ufumu wa Ciuta?
6 Pakuyowoya za Muwusi mupya wa caru capasi, Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Kwa iye kukapika kuŵusa na ncindi na ufumu, kuti ŵantu ŵose, ŵamitundu yose, na mayowoyero ghose ŵamuteŵetere.” (Daniel 7:14) Cifukwa cakuti Yesu wazamurondezga citemwa ca Ciuta, kuzamuŵa mtende na cimwemwe ceneko pasi pa muwuso wake. (Mateyu 5:5; Yohane 3:16; 1 Yohane 4:7-10) “Uzali wa boma lake na mtende vizamumara cara, . . . uzamukhozgeka na kweruzga mu urunji.” (Yesaya 9:7, Revised Standard Version) Mwee, nalo ni thumbiko ilo lizamuwako kuŵa na Muwusi mweneuyo wakuwusa mwacitemwa, mwambura kutemwera, ndiposo mu urunji! Ndico cifukwa cake, pa 2 Petros 3:13 pakayowoyerathu kuti: “Kwakulingana na cilayizgano cake, tikulindirira macanya ghapya [Ufumu wa Ciuta wakucanya] na caru cipya [ŵantu ŵa mu caru cipya capasi] mwenemumo mukukhala urunji.”
7. Ni mwauli umo lemba la Mateyu 24:14 likufiskikira lero?
7 Mwanadi Ufumu wa Ciuta ni nkani yiweme comene ku awo ŵakutemwa ico nciweme. Ndico cifukwa cake, nga ncigaŵa ca cimanyikwiro cakuti sono tikukhala mu “mazuŵa gha ku umariro” gha kaŵiro kaheni aka, Yesu wakayowoyerathu kuti: “Makani ghaweme gheneagha gha Ufumu ghamkupharazgika mu vyaru vyose ghaŵe cipanikizgo ku mitundu yose; penepapo ndipo umariro uti wizenge.” (2 Timote 3:1-5; Mateyu 24:14) Ucimi uwo ukufiskika sono, peneapo Ŵakaboni ŵa Yehova pafupifupi mamiliyoni ghankondi na limoza mu vyaru 234 wakumalira maora ghakuruska pa 1 biliyoni pa cirimika kuphalira ŵanji za Ufumu wa Ciuta. Mwakwenelera, malo ghawo ghose ghakusoperamo gha mipingo 90,000 pacaru cose capasi ghakucemeka Nyumba ya Ufumu. Kwenekuko, ŵantu ŵakwiza kuzakasambira za boma lipya ilo likwiza.
Ŵawusi Ŵanyake
8, 9. (a) Kasi ŵawusi ŵanyake ŵa Kristu ŵazamufimira nku? (b) Ni cigomezgo wuli ico tingaŵa naco cakukhwaskana na muwuso wa Themba na ŵawusi ŵanyake?
8 Yesu Kristu wazamuwusa na ŵanyake mu Ufumu wakucanya. Civumbuzi 14:1-4 cikayowoyerathu kuti ŵantu ŵakukwana 144,000 “ŵakawomboleka mu ŵantu” na kuwuskikira ku umoyo wakucanya. Aŵa ŵakusazgapo ŵanarumi na ŵanakazi ŵeneawo, mumalo mwakuti ŵateŵetereke, ŵakuteŵetera Ciuta na ŵantu ŵanyawo. “Ŵati ŵaŵenge ŵasofi ŵa Ciuta na ŵa Kristu, ndipo ŵati ŵaŵusenge nayo pamoza myaka cikwi.” (Civumbuzi 20:6) Ciŵerengero cawo ncicoko kuruska ca “mzinda ukuru, uwo pakaŵavye muntu wakamanya kupenda, kufuma ku mtundu wose, na ku mafuko na ku ŵantu na ku malulimi” weneuwo uzamupona umariro wa kaŵiro aka. Aŵa nawo “ŵakumuteŵetera muhanya na usiku,” kweni ŵalije cilindizga cakuzakakhala kucanya. (Civumbuzi 7:9, 15) Iŵo ŵakupanga caru cipya cakuwusika na Ufumu wa Ciuta wakucanya.—Salmo 37:29; Yohane 10:16.
9 Pakusanka ŵeneawo ŵazamuwusa pamoza na Kristu kucanya, Yehova wakasanka ŵantu ŵakugomezgeka ŵeneawo ŵakakumana na masuzgo ghakupambana-pambana mu umoyo. Palije masuzgo agho ŵantu ŵakukumana nagho gheneagho mathemba na ŵasofi aŵa ŵalije kukumanapo nagho. Mwanteura umoyo uwo wakaŵa nawo pa caru capasi wuzamuŵawovwira kuwusa makora ŵantu. Nanga ndi Yesu nayo ‘wakasambira kupulikira mu ivyo wakakomwa navyo.’ (Ŵahebere 5:8) Mpostole Paulos wakayowoya nteura za iye: “Tiri nayo msofi mukuru cara uyo walive kukungana na uteciteci witu; kweni uyo wakayezgeka mu vyose kwakulingana na ise kweni wambura kwananga.” (Ŵahebere 4:15) Mwee, nako nkupembuzga kumanya kuti mu caru cipya caurunji ca Ciuta, ŵantu ŵazamuwusika na mathemba ndiposo ŵasofi ŵacitemwa na ŵalusungu!
Kasi Ufumu Ukaŵa Cilato ca Ciuta?
10. Ncifukwa wuli Ufumu wakucanya ukaŵa cara cigaŵa cakudanga ca khumbo la Ciuta?
10 Kasi Ufumu wa kucanya ukaŵa cigaŵa ca cilato ca Ciuta penepapo wakalenga Adamu na Heva? Mu nkani ya cilengiwa iyo yikusangika mu buku la Genesis, palije apo pakuyowoya za Ufumu weneuwo uzamuwusa mtundu wa ŵantu. Yehova iye mwene ndiyo ŵakaŵa Muwusi wawo, ndipo usange iwo ŵamupulikirenge iye, pakaŵavye cifukwa cakuŵira na muwuso unyake. Kwambura kukayika cipaturo 1 ca buku la Genesis cikurongora kuti Yehova, kwizira mwa Mwana wake muŵere wakucanya, ŵakaŵa ŵarongozgi ŵa Adamu na Heva. Baibolo likugwiriskira ncito mazgu gha nga ni agha, ‘Ciuta wakati kwa iŵo’ ndiposo “Ciuta wakurutizga kuyowoya” (NW) kwa iŵo.—Genesis 1:28, 29; Yohane 1:1.
11. Kasi nciyambi wuli ciweme ico ŵantu ŵakaŵa naco?
11 Baibolo likuyowoya kuti: “Ciuta wakawona vyose ivyo wakavilenga, ndipo wonani, vikaŵa viweme comene.” (Genesis 1:31) Cintu cilicose m’munda wa Eden cikaŵa cakutowa comene. Adamu na Heva ŵakakhalanga mu paradiso. Iwo ŵakaŵa na maghanoghano ghaweme na thupi liweme. Iwo ŵakayowoyeskananga na Mlengi wawo. Ndipo mwakukhalirira ŵakugomezgeka, ŵaketenge ŵababenge ŵana ŵakongorekwa. Cifukwa ca ici boma lipya la kucanya likakhumbikwiranga cara.
12, 13. Peneapo mtundu wa ŵantu ukandananga, ncifukwa wuli cikaŵa camacitiko kwa Ciuta kuyowoyeskana nawo?
12 Peneapo ŵantu ŵakandananga, kasi ni mwauli umo Ciuta wakayowoyeranga nawo? Aghanaghanirani za nyenyezi za kucanya. Izo zili kuwunganiskika pamoza mu tuviwuru uto tukucemeka vipingausiku. Vipingausiku vinyake vikuŵa na nyenyezi 1 biliyoni. Vinyake vikuŵa na nyenyezi pafupifupi 1 tiliriyoni. Ndipo ŵasayansi ŵakapenda kuti pali vipingausiku vyakukwana 100 biliyoni ivyo vikuwoneka kucanya! Ndipouli Mlengi wakuyowoya kuti: “Tumpuskirani kucanya maso ghinu, muwone: kasi uyo wakavilenga vyose ivi ndi njani? Uyo wakufumya ciwuru ca ivyo na kuvipenda, kuvicema vyose na mazina mu ukuru wa nkongono zake, ndipo cifukwa Iye ngwakukhora mu nkongono kulije cimoza cikuzgeŵa.”—Yesaya 40:26.
13 Cifukwa cakuti Ciuta wakumanya kupwerera vilengiŵa vyose vyakucanya, mwanadi ncambura suzgo kwa iye kupwererera ciŵerengero cicoko ca ŵantu. Nanga ndi sono, mamiliyoni ghanandi gha ŵateŵeti ŵake ŵakuromba kwa iye zuŵa lirilose. Malurombo agho ghakumufika Ciuta nyengo yeneyiyo. Mwanteura kuyowoyeskana na ŵantu ŵose ŵakongorekwa kukapereka suzgo cara kwa iye. Iye wakakhumbikwiranga kuŵa na Ufumu wakucanya cara kuti upwererere ŵantu. Mwee, nagho ni manozgero ghaweme—kuŵa na Yehova nga ni Muwusi, kuyowoyeskana nagho mwakudunjika, na kuŵa na cilindizga ca kukhala na umoyo wambura kufwa, kukhala kwamuyirayira mu paradiso pa caru capasi!
‘Nkwa Muntu Cara’
14. Ncifukwa wuli ŵantu ŵakukhumbikwira muwuso wa Yehova kwamuyirayira?
14 Ndipouli, ŵantu—nanga aŵo mbakongorekwa—ŵakukhumbikwira muwuso wa Yehova kwamuyirayira. Cifukwa wuli? Cifukwa cakuti Yehova wakaŵalenga na nkongono zakujiwusa ŵekha cara. Ili ni dango la mtundu wa ŵantu, nga ndi umo ncimi Yeremiya yikazomerezgera kuti: “A Yehova, nkumanya kuti ntowa ya muntu kuti yiri mwa iye yeka cara, kuti nkwa muntu uyo wakwenda cara kurunjika mendero ghake. A Yehova mundiyeruzge.” (Yeremiya 10:23, 24) Ungaŵa ucindere wa ŵantu kughanaghana kuti ŵangajiwusa makoraghene kwambura kuwusika na Yehova. Ici cingaŵa cakupambanirathu na umo wali kulengekera. Cakufumapo cake cakuleka kuŵa pasi pa muwuso wa Yehova ni ulyezi, thinko, nkaza, ciwawa, nkondo, na nyifwa. ‘Muntu wangaŵusa munyake mwakumupweteka.’—Mupharazgi 8:9, NW.
15. Ncakufumapo wuli ico cikiza cifukwa ca kusanka kuheni uko ŵapapi ŵithu ŵakudanga ŵakasanka?
15 Mwacitima, ŵapapi ŵithu ŵakudanga ŵakaghanaghana kuti ŵakakhumbikwiranga Ciuta cara nga ndi Muwusi wawo, ndipo ŵakasanka kujiwusa ŵekha. Nga ncakufumapo cake, Ciuta kuti wakaŵasungilira mu ukongorekwa cara. Iwo ŵakaŵa nga ndi cirwero ico cikugwira ncito cifukwa ca nkongono ya magesi ndipo cafumiskikako ku nkongono iyo. Mukuruta kwa nyengo, iwo ŵakacekuranga na kuleka kugwira ncito—ŵakafwa. Iwo ŵakaŵa nga nciyerezgero cambura kufikapo, ndipo ukhaliro uwo ndiwo ŵakalekera mpapu zawo. (Ŵaroma 5:12) “Jarawe [Yehova], mlimo wake ngwakufikapo; pakuti ntowa zake zose ndi urunji. . . . Ŵakhala naye uheni-uheni, kuti mbana wakeso sono cara cifukwa ca cirema caŵo.” (Duteronome 32:4, 5) Mbunenesko, Adamu na Heva ŵakacicizgika na cilengiwa cakumzimu cakugaruka ceneico cikazgoka Satana, kweni iwo ŵakaŵa ŵakongorekwa ndipo iwo nga ŵakakana masacizgo ghake ghaheni.—Genesis 3:1-19; Yakobe 4:7.
16. Kasi mdauko ukuyowoyaci za vyakufumapo vya kuleka kuwusika na Ciuta?
16 Mdauko ukucitira ukaboni wa vyakufumapo vya kuleka kuwusika na Ciuta. Kwa virimika vikwi vinandi, ŵantu ŵayezga-yezga mitundu yakupambana ya maboma, ntowa za cuma na za umoyo. Kweni ndipouli, uheni ‘ukurutirira pa kuhenipa.’ (2 Timote 3:13) Virimika vya mu handiredi la 20 vyarongora ici. Virimika ivi vikazura na thinko liheni comene, viwawa, nkondo, njara, ukavu, na masuzgo ghanandi kuruska virimika vyose mu mdauko. Mwambura kupwererako za kuruta pantazi kwa ntowa zakusangira munkwara, mukuruta kwa nyengo waliyose wakufwa. (Mupharazgi 9:5, 10) Mwakuyezgayezga kurongozga mendero ghawo, ŵantu ŵajikoreska iwoŵene kuŵa cakurya ca Satana na viŵanda vyake, mwakuti Baibolo likumuthya Satana kuŵa “ciuta wacaru cino.”—2 Ŵakorinte 4:4.
Wanangwa Wakujisankira
17. Kasi ni mwauli umo cawanangwa ca Ciuta cakujisankira cikeneranga kugwiriskikira ncito?
17 Ncifukwa wuli Yehova wakazomerezga ŵantu kuti ŵacite ivyo ŵakukhumba? Cifukwa iye wakaŵalenga na wanangwa uweme comene wakujisankira, mahara ghakujisankira ivyo ŵakukhumba. “Penepapo pali mzimu wa Fumu, penepapo pali wanangwa,” wakayowoya nteura mpostole Paulos. (2 Ŵakorinte 3:17) Palije muntu uyo wakukhumba kuŵa nga ndi roboti, kuŵa na muntu wakumuphalira ivyo wakwenera kucita na kuyowoya nyengo zose. Kweni Yehova wakukhumba kuti ŵantu ŵagwiriskirenge ncito makora wanangwa wakujisankira, kucita vintu vyakukolerana na khumbo lake na kukhalira mu muwuso wake. (Ŵagalatiya 5:13) Mwanteura wanangwa uwu ukaŵa na mphaka, kuti pareke kuŵa ntimbanizgo. Ukenerenga kucitika mwakukolerana na marango gha Ciuta.
18. Kasi Ciuta walongoraci mwakuzomerezga ŵantu kujisankira?
18 Mwakuzomerezga kuti ŵantu ŵacite ivyo ŵakukhumba, Ciuta warongora kuti tikukhumbikwira muwuso wake. Muwuso wake pera ndiwo uweme. Ukwiziska cimwemwe ceneko, kukhorweska, na usambazi. Ici cili cifukwa cakuti Yehova wakalenga maghanoghano na mathupi ghithu kuti ghagwirenge makora ncito usange tikucita vintu mwakuyana na marango ghake. “Ine ndine Yehova, Ciuta winu uyo wakumusambizgani kuti muwone candulo, uyo wakumurongozgani mu ntowa iyo mukwenera kwendamo.” (Yesaya 48:17) Wanangwa wakujisankira mwakukolerana na marango gha Ciuta ungaŵa wakuvuska cara kweni cakufumapo cake cingaŵa vyakurya viweme vyakupambana-pambana, nyumba, maluso, na sumu. Kugwiriskira ncito makora wanangwa wakujisankira kukatenge kwiziskenge umoyo wakukondweska wambura kumara mu paradiso wa caru capasi.
19. Ni ntowa wuli iyo Ciuta wakugwiriskira ncito kuphemaniskira ŵantu kwa iye?
19 Kweni cifukwa ca kusanka uheni, ŵantu ŵakajilekaniska ŵekha kwa Yehova, ŵakamba kwananga, kucekura, na kufwa. Mwanteura wakakhumbikwira kuwomboleka ku ukhaliro wacitima uwu na kuŵaso na ubwezi uweme na Ciuta nga ŵana ŵake. Ntowa iyo Ciuta wakasanka kuti wafiskire ici ni Ufumu wake, ndipo Muwomboli wake ni Yesu Kristu. (Yohane 3:16) Kwizira mu manozgero agha, awo ŵakung’anamuka mwanadi—nga ndi mwana wakusampanya wakurongosoreka mu ntarika ya Yesu—ŵazamuphemaniskika kwa Ciuta na kuzomerezgekaso na iye nga ndi ŵana ŵake.—Luka 15:11-24; Ŵaroma 8:21; 2 Ŵakorinte 6:18.
20. Kasi khumbo la Ciuta lizamufiskika wuli na Ufumu?
20 Mwambura kutondeka, khumbo la Yehova lizamufiskika pa caru capasi. (Yesaya 14:24, 27; 55:11) Kwizira mu Ufumu wake wakuwusika na Kristu, khumbo la Ciuta lizamucindikika (kurongora panji kusimikizgira) kuti ndiyo yekha wakwenera kuŵa Muwusi withu. Ufumu uwo uzamumazga muwuso wa ŵantu na wa viŵanda pa caru ici, ndipo uwo wekha uzamuwusa kufumira kucanya kwa virimika cikwi. (Ŵaroma 16:20; Civumbuzi 20:1-6) Ni mwauli umo nkongono za Yehova za kuwusa zizamulongorekera panyengo iyo? Ndipo panyuma pa virimika cikwi, kasi ni ncito wuli iyo Ufumu uwu uzamuŵa nayo? Mafumbo agha ghazamuzgoreka mu nkani yakurondezgapo.
Fundo za Kuweleramo
• Kasi mutu ukuru wa Baibolo ngwakuti wuli?
• Kasi mbanjani awo ŵakupanga muwuso wupya wa caru capasi?
• Ncifukwa wuli muwuso wa ŵantu ungaruta pantazi cara kwambura nkongono za Ciuta?
• Ni mwauli umo wanangwa wakujisankira ukwenera kucitikira?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 8]
Cisambizgo ca Yesu cikadidimizgira comene muwuso wa Ciuta kwizira mu Ufumu
[Vithuzithuzi pa peji 10]
Mu caru cilicose Ufumu wa Ciuta ndiwo cisambizgo cikuru ca Ŵakaboni ŵa Yehova
[Cithuzithuzi pa peji 12]
Mdauko ukucitira ukaboni za vyakufumapo viheni vyakuleka kuwusika na Ciuta
[Kulongosora Vithuzithuzi]
Ŵasirikari ŵa WWI: U.S. National Archives photos; Msasa wakutombozgerako ŵantu: Oświęcim Museum; mwana: Un PHOTO 186156/J. Isaac