Umo Ciuta Wakuwonera Mikhaliro Yiweme
Umo Ciuta Wakuwonera Mikhaliro Yiweme
“Ine ndine Yehova, Ciuta winu uyo wakumusambizgani kuti muwone candulo, uyo wakumurongozgani mu ntowa iyo mukwenera kwendamo.”—YESAYA 48:17.
1, 2. (a) Ni mwauli umo ŵantu ŵanandi ŵakuwonera nkani ya kugonana? (b) Kasi Ŵakristu ŵakuyiwona wuli nkani ya kugonana?
LERO, mu vigaŵa vinandi vya caru, mikhaliro yiweme yikuwoneka kuŵa nkani ya wamwene. Ŵantu wakuwona kugonana kuŵa ukhaliro wakawiro wakurongolera citemwa weneuwo wungacitika nyengo yiliyose apo ŵakukhumbira, ŵakupwererako cara kuti ncintu ceneico cikwenera kucitika mu ntengwa pera. Iwo ŵakughanaghana kuti usange palije urwani, mbwenu nkwananga cara kujisankira wamwene umo ungacitira vintu. Iwo ŵakughanaghana kuti ŵantu ŵakwenera cara kweruzgana za mikhaliro, comene-comene pa nkani ya kugonana.
2 Kweni awo ŵakumumanya Yehova ŵali na kawonero kanyake. Iwo ŵakusangwa kurondezga urongozgi wa mu Malemba cifukwa ŵakutemwa Yehova ndipo ŵakukhumba kumukondweska. Iwo ŵakumanya kuti Yehova wakuŵatemwa ndipo wakuŵapa urongozgi weneuwo ukuŵawovwira, urongozgi weneuwo ngwacandulo nadi kwa iwo ndipo ukuŵapangiska kuŵa ŵacimwemwe. (Yesaya 48:17) Cifukwa cakuti Ciuta ni Muyambiski wa umoyo, ncakwenelera kuti ŵalaŵiskenge kwa iye cifukwa ca urongozgi umo ŵangagwiriskilira ncito mathupi ghawo, comene-comene pa nkani iyi yeneiyo yikukolerana comene na umoyo.
Cawanangwa Cakufuma kwa Mlengi Wacitemwa
3. Kasi ŵantu ŵanandi ŵasambizgika vici na Visopo vya Cikristu pakuyowoya za kugonana, ndipo ni mwauli umo ivi vikulekera kukolerana na ivyo Baibolo likusambizga?
3 Mwakupambana na ivyo caru cikusambizga, mu visopo vinyake vya Cikristu ŵakusambizga kuti kugonana nkwakukhozga soni, nkwananga, ndipo “kwananga kwakudanga” uko kukacitika mu munda wa Eden kukaŵa kugonana kwa Adamu na Heva. Kasambizgiro aka nkakupambana nadi na ivyo Malemba ghakufunyilirika ghakuyowoya. Baibolo likusambizga kuti ŵantu ŵaŵiri ŵakudanga ŵakaŵa “muntu na muwoli wake.” (Genesis 2:25) Ciuta wakaŵaphalira kuti ŵababe ŵana, peneapo wakayowoya kuti: “Babanani, mwandane, muzuzge caru.” (Genesis 1:28) Cingaŵa cakupulikwa cara kwa Ciuta kulangura kuti Adamu na Heva ŵababe ŵana ndipo panyuma pake kuŵalanga cifukwa ca kurondezga maurongozgi agho ŵakaphalirika.—Salmo 19:8.
4. Ncifukwa wuli Ciuta wakapereka ku ŵantu khumbiro la kugonana?
4 Mu languro ilo likapika kwa ŵapapi ŵithu ŵakudanga, leneilo likaperekekaso kwa Nowa na ŵana ŵake, tikuwona cilato cikuru ca kugonana: nkubaba ŵana. (Genesis 9:1) Ndipouli, Mazgu gha Ciuta ghakurongora kuti ŵateŵeti ŵake ŵakutorana kuti ŵakucicizgika kugonana na cilato ca kubaba ŵana pera cara. Kugonana kukukhorweska vyakukhumba vya thupi na maghanoghano ndiposo ncitopoko ca cimwemwe ku ŵantu ŵakutorana. Kwa iwo ni ntowa yinyake yakulongorerana citemwa ceneco.—Genesis 26:8, 9; Zintharika 5:18, 19; 1 Ŵakorinte 7:3-5.
Mphaka Zakuŵikika na Ciuta
5. Kasi ncivici ico Ciuta wakukanizga ŵantu pa nkani ya kugonana?
5 Cifukwa cakuti kugonana ncawanangwa cakufuma kwa Ciuta, iko kuti kukwenera kucitika kwambura kujikora cara. Nanga mungaŵa mu manozgero gha mbumba fundo iyi yikugwiraso ncito. (Ŵaefeso 5:28-30; 1 Petros 3:1, 7) Kugonana na muntu mweneuyo mundatorane nayo, wa kuwalo kwa ntengwa ncakukanizgika comene. Baibolo likuyowoya mwakudunjika pa nkani iyi. Mu Dango leneilo Ciuta wakapereka ku mtundu wa Israyeli, ilo likaphara kuti: “Ungaleŵanga.” (Exodus 20:14) Panyuma pake Yesu wakasazgapo “mauzaghali” na “maghanoghano ghaheni” gheneagho ghakufuma mu mtima ndigho ghakufipiska muntu. (Marko 7:21, 22) Mpostole Paulos wakafunyilirika kuti ŵacenjezge Ŵakristu ŵa ku Korinte kuti: “Cimbirani uzaghali.” (1 Ŵakorinte 6:18) Ndipo mu kalata yake iyo wakalembera Ŵahebere, Paulos wakayowoya kuti: “Nthengwa yiŵenge ya ulemu mu ŵantu ŵose, ndipo citara ciŵenge cambura kukazuzgika: cifukwa ŵazaghali na ŵareŵi Ciuta wamkuŵeruzga.”—Ŵahebere 13:4.
6. Mu Baibolo, kasi lizgu lakuti “uzaghali likung’anamuraci?
6 Kasi lizgu lakuti “uzaghali” likung’anamuraci? Lizgu ili likufumira ku lizgu la Cigriki por·neiʹa, leneilo nyengo zinyake likugwiriskirika ncito pakuyowoya za kugonana kwa ŵantu ŵambura kutorana. (1 Ŵakorinte 6:9) Malo ghanyake nga mpa Mateyu 5:32 na Mateyu 19:9 lizgu ili liri na mang’anamuro ghanandi ndipo likung’anamuraso ureŵi, kugonana kwa pa ubali, na kugonana na cinyama. Paliso mitundu yinyake ya kugonana ya ŵantu ŵambura kutorana yeneiyoso yingacemeka kuŵa por·neiʹa, ya nga ndi kugonana m’mulomo, kugonana ku matako na kuseŵereska viŵaro vyakugonanirana vya muntu munyake na cilato ca kumuwuska khumbiro la kugonana. Kacitiro kose aka nkakukanizgika—mwakudunjika panji mwambura kudunjika—mu Mazgu gha Ciuta.—Leviticus 20:10, 13, 15, 16; Ŵaroma 1:24, 26, 27, 32. *
Kwandula na Marango gha Ciuta gha Mikhaliro Yiweme
7. Kasi tikwandula wuli para tikusungilira mikhaliro yiweme?
7 Kupulikira urongozgi wa Yehova wakukhwaskana na nkani ya kugonana kungaŵa kwakusuzga kwa ŵantu ŵambura ukongorekwa. Wafilosofi wa Ciyuda wa mu virimika vyamu 1200 wakucemeka Maimonides wakalemba kuti: “Mu Torah yose [Dango la Moses] mulije languro lakusuzga comene kulirondezga kuruska lakukanizga kugonana kwa pa ubali na kugonana kwakucicizga.” Kweni ndipouli usange tikupulikira urongozgi wa Ciuta, tikwandula comene. (Yesaya 48:18) Mwaciyerezgero, pa nkani iyi kupulikira kukovwira kuvikilirika ku matenda gheneagho ghakuthandazgika kwizira mu kugonana, ghanji gha igho ghakucizgika cara ndipo ghangakoma nadi muntu. * Tikuvikilirika kuti tileke kutora pathupi na ŵantu ŵakuwalo kwa ntengwa. Kugwiriskira ncito vinjeru vya uciuta kukutipangiska kuŵa na njuŵi yiweme. Kucita mwanteura kukutikhuŵirizga kujicindika ise taŵene na kucindikaso ŵanji, kusazgapo ŵabali ŵithu, ŵanyithu ŵa mu ntengwa, ŵana ŵithu, ndiposo ŵabali na ŵadumbu ŵithu Ŵacikristu. Kukutipangiskaso kuŵa na umoyo uweme, kuŵa na kaghanaghaniro kaweme kakukhwaskana na nkani ya kugonana kenekako kakovwira kuti mu ntengwa muŵe cimwemwe. Mwanakazi munyake Wacikristu wakalemba nteura: “Unenesko wa Mazgu gha Ciuta ncivikiliro ciweme comene nkanira. Nkulindirira kuti nitengwe, ndipo para nazakatengwa nizamuŵa wakukondwa kuphalira mwanarumi Wacikristu uyo wazamunitora kuti naskepelerera comene ku mikhaliro yiweme.”
8. Ni mwauli umo mikhaliro yithu yiweme yingarutiskira pantazi kusopa kwaunenesko?
8 Mwakurutirizga kuŵa na mikhaliro yiweme, tingacita vinandi kumazga maghanoghano gha upuvyi ghakukhwaskana na kusopa kwa unenesko na kuguzira ŵantu kwa Ciuta mweneuyo tikusopa. Mpostole Petros wakalemba kuti: “[Rutirizgani kuŵa, NW] na kakhaliro kinu kakutowa mu ŵamitundu; mwakuti ŵamucindike Ciuta mu zuŵa la kuyezgekera, cifukwa ca milimo yinu yiweme iyo ŵakuyiwona, nanga ŵakumunenani kuti muli ŵakucita uheni.” (1 Petros 2:12) Nangauli awo ŵakuteŵetera cara Yehova ŵakutondeka kumanya panji kuzomerezga mikhaliro yithu yiweme, kweni tingaŵa ŵakusimikizga kuti Ŵadada ŵithu ŵakucanya ŵakuwona, ŵakuzomerezga nanga kungaŵa kukondwa cifukwa ca kuyezgayezga kwithu kurondezga urongozgi wake.—Zintharika 27:11; Ŵahebere 4:13.
9. Ncifukwa wuli tikwenera kuthemba urongozgi wa Ciuta, nangauli tingapulikiska vyose cara? Perekani ciyerezgero.
9 Kuŵa na cipulikano mwa Ciuta kukusazgapo kumuthemba kuti wakumanya ivyo tikutemwa, nanga pangaŵa peneapo tikuleka kupulikiska makora umo wakutirongozgelera. Aghanaghanani za ciyerezgero cimoza kufuma mu Dango la Moses. Dango limoza lakukhwaskana na misasa ya ŵasilikari likalangura kuti para muntu wapatuka wakeneranga kuwundira bibi kuwalo kwa msasa. (Duteronome 23:13, 14) Mutepanji Ŵaisrayeli wakazizwa za urongozgi uwu; ndipo ŵanji panyake ŵakaghanaghananga kuti ukaŵa wambura kwenelera. Ndipouli, kufumira apo ŵasayansi awo ŵakumanya za thupi la muntu ŵakabowozga kuti dango ili likovwiranga kuti maji ghaŵe ghaweme ghakuvikilirika ku matenda ghakupambana-pambana gheneagho ghakuthandizgika na membe. Mwakuyana waka, pali vifukwa vyakumzimu, kuthupi, kakhaliro, na kaghanaghaniro ivyo Ciuta wazomerezgera kugonana kuti kukwenera kucitika mu ntengwa pera. Tiyeni tiwone viyerezgero vicoko waka vya mu Baibolo vya awo ŵakasungilira mikhaliro yiweme.
Yosefe—Wakatumbikika Cifukwa ca Nkaro Yake Yiweme
10. Ni njani uyo wakayezgayezga kumunyengelera Yosefe kuti wacite nayo uzaghali, ndipo ni mwauli umo Yosefe wakazgolera?
10 Mwambura kukayika mukumanya za ciyerezgero ca mu Baibolo ca Yosefe, mwana wa Yakobe. Peneapo wakaŵa na virimika 17, iye wakaŵa muzga wa Potifara, murara wa ŵalinda ŵa Faro ku Egupto. Yehova wakamutumbika Yosefe, ndipo mukuruta kwanyengo iye wakimikika kuŵa murara wakulaŵilira nyumba yose ya Potifara. Peneapo wakafika virimika vya mu ma 20, Yosefe wakaŵa “wakutowa, na wa mbonekera yiweme.” Muwoli wa Potifara wakamudokera comene, mweneuyo wakayezgayezga kumunyengelera. Yosefe wakayowoya mwakupulikwa makora za kimiro kake, wakalongosora kuti usange wangazomera mbwenu wanganangira sekuru wake pera cara, kweniso ‘nkwanangira Ciuta.’ Ncifukwa wuli Yosefe wakaghanaghana nteura?—Genesis 39:1-9.
11, 12. Nangauli pakaŵavya dango lakulembeka lakuperekeka na Ciuta la kukanizga uzaghali na ureŵi, ncifukwa wuli Yosefe wakacita nteura?
11 Mwambura kukayika, fundo ya Yosefe kuti yikazikika pa kopa kusangika na ŵantu cara. Mbumba ya Yosefe yikakhalanga kutali comene, ndipo ŵadada ŵake ŵakaghanaghananga kuti iye wali kufwa. Usange Yosefe wakati wacitenge uzaghali, mbumba yake nga yikamanyapo na kamo cara. Kwananga kwa nga ndi uku ntena kukamanyikwaso cara kwa Potifara na ŵateŵeti ŵake ŵanarumi, cifukwa yikaŵapo nyengo yeneiyo iwo ŵakafumangamo mu nyumba. (Genesis 39:11) Kweni Yosefe wakamanya kuti ukhaliro wa nga ndi uwu wungabisika cara kwa Ciuta.
12 Yosefe wakenera kuti wakaghanaghanira za umo wakamumanyira Yehova. Mu ntowa yiliyose iye wakamanya ivyo Yehova wakayowoya m’munda wa Eden kuti: “Pa cifukwa ici mwanarumi tiwasidenge wiske na nyina na kubatikana na muwoli wake, ndipo tiŵaŵenge tupi limoza.” (Genesis 2:24) Kweniso, Yosefe wakamanya ivyo Yehova wakaphalira themba la Ŵafilisiti leneilo likatora ŵabuya ŵake ŵa Sara. Yehova wakaphalira themba lira kuti: “Wona, uli muntu wakufwa iwe, cifukwa ca mwanakazi uyo watora; pakuti ndi muwoli wa mwene. . . . Ndipo ineso nkakukanizga kuti ureke kundanangira; kwa cifukwa ici kuti nkakuzomerezga cara kumukwaska. (Genesis 20:3, 6) Nangauli panyengo iyo Yehova wakaŵa wandapereke dango lakulembeka, kaghanaghaniro kake kurazga ku ntengwa kakaŵa kakumanyikwa makora. Kaghanaghaniro kaweme ka Yosefe, pamoza na khumbiro lake la kukondweska Yehova, kakamupangiska iye kutceŵa uzaghali.
13. Mwambura kukayika, ncifukwa wuli cikaŵa cakusuzga kuti Yosefe wamutceŵe muwoli wa Potifara?
13 Ndipouli muwoli wa Potifara, wakamukoserezga, wakamuŵeyeleranga “zuŵa na zuŵa” kuti wagone nayo. Ncifukwa wuli Yosefe kuti wakamutceŵanga waka cara? Eya, nga ndi muzga, wakaŵa na ncito zakuti wacite ndipo wakakhumbanga cara cintu cinyake kutondeska ncito zake. Ukaboni wa ivyo vili kufukulika pasi ukurongora kuti kazengero ka nyumba za ku Egupto kakaperekanga mwaŵi wakujumpa mukati mweneco mwa nyumba kuya ku vipinda vyakusungiramo katundu. Mwanteura, cikaŵa cipusu cara kwa Yosefe kumugwenta muwoli wa Potifara.—Genesis 39:10.
14. (a) Ncici cikamucitikira Yosefe panyuma pa kumucimbira muwoli wa Potifara? (b) Ni mwauli umo Yehova wakamutumbikira Yosefe cifukwa ca kugomezgeka kwake?
14 Zuŵa linyake mukaŵevye muntu nayumo mu nyumba. Muwoli wa Potifara wakamukora Yosefe na kumuphalira kuti: “Gona nane”! Yosefe wakacimbira. Mtima ukamupweteka comene mwanakazi uyu, ndipo wakamutetera Yosefe kuti wakhumbanga kugona naye mwakumucicizga. Kasi cakufumapo cake cikaŵa civici? Kasi Yehova wakamutumbika Yosefe nyengo yeneiyo cifukwa ca kugomezgeka kwake? Cara. Yosefe wakaŵikika mu gadi na kukakika na unyoro. (Genesis 39:12-20; Salmo 105:18) Yehova wakawona kuwura urunji uko ndipo mukuruta kwanyengo wakamukwezga Yosefe mwakumufumya mu gadi kuya ku nyumba ya themba. Iye wakaŵa muntu waciŵiri wamazaza comene mu Egupto ndipo wakatumbikika na muwoli na ŵana. (Genesis 41:14, 15, 39-45, 50-52) Nkani ya kugomezgeka kwa Yosefe yikalembeka virimika 3,500 ivyo vyajumpa mwakuti ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵatorepo kantu kwambira panyengo iyo. Mwee, navyo ni vitumbiko vyakukondweska cifukwa ca kuskeperera ku marango ghaurunji gha Ciuta! Mwakuyana waka, ise nase mazuŵa ghano tingawona cara nyengo yeneiyo vyandulo vya kuŵa ŵakugomezgeka ku mikhaliro yiweme, kweni tingaŵa na cisimikizgo kuti Yehova wakuwona ndipo wazamutitumbika mu nyengo yake.—2 Midauko 16:9.
Job ‘Wakacita Pangano na Maso Ghake’
15. Kasi Job ‘wakapangana vici na maso ghake’?
15 Muntu munyake wakugomezgeka wakaŵa Job. Munyengo ya viyezgo ivyo Diabolosi wakamuyezganga, Job wakasanda umoyo wake na kuyowoya kuti wakaŵa wakunozgeka kulangika usange iye wakaŵa kuti waswa limoza mwa marango gha Yehova gha kugonana. Job wakayowoya kuti: “Ndacita pangano na maso ghane; ine ndingamanya uli kulaŵiska mwali?” (Job 31:1) Job wakang’anamuranga kuti kuyezgayezga kwake kuti waŵe wakugomezgeka kwa Ciuta, wakenera kutceŵa kudodoliska mwali na kuŵa na cilato ca kugona nayo. Mbunenesko kuti iye wakawonanga ŵanakazi zuŵa lirilose mu umoyo wake ndipo mwakanandi wakaŵawovwiranga iwo usange ŵakakhumbanga covwiro. Kweni iye wakakhumbanga cara kuŵalaŵisiska mupaka khumbiro lakugonana liwuke. Peneapo viyezgo vyake vikaŵa vindambe, iye wakaŵa mwanarumi wakusambazgika comene, uyo “wakaruska ŵose ŵaku mafumiro gha dazi.” (Job 1:3) Ndipouli, iye wakagwiriskira ncito cara usambazi wake kunyengera ŵanakazi. Ncakuwonekerathu kuti iye wakayingayinganga na cilato ca kugona ŵamwali cara.
16. (a) Ncifukwa wuli Job wali ciyerezgero ciweme kwa Ŵakristu wakutora? (b) Ni mwauli umo nkaro ya ŵanarumi ŵa mu nyengo ya Malaki yikaŵira yakupambana na ya mu nyengo ya Job, ndipo wuli pakuyowoya za mazuŵa ghano?
16 Mwanteura, mu nyengo zose ziweme na za masuzgo, Job wakaŵa wakugomezgeka ku mikhaliro yiweme. Yehova wakawonanga vyose ivi ndipo wakamutumbika comene. (Job 1:10; 42:12) Mwee, Job nciyerezgero ciweme comene nadi kwa Ŵakristu ŵakutorana, wose ŵanarumi na ŵakazi! Ndico cifukwa cake iye wakatemweka comene na Yehova! Mwakupambana na iye, nkaro ya ŵantu ŵanandi mazuŵa ghano yikuyana comene na ivyo vikacitikanga mu nyengo ya Malaki. Ncimi iyi yikadandaula kuti ŵafumu ŵanandi mwakanandi ŵakalekanga ŵawoli ŵawo, na kutora ŵamwali. Jocero la Yehova likazura na masozi gha ŵawoli awo wakalekeka, ndipo Ciuta wakaŵakalipira awo ŵakacita “kuwuramagomezgeka” na ŵawoli ŵawo.—Malaki 2:13-16.
Mwali Wakulangwa
17. Ni mwauli umo Mushulam wakaŵira nga ndi “munda wakuŵighiririka”?
17 Muntu wacitatu wakugomezgeka wakaŵa mwali Mushulam. Wakaŵa muwukirano ndiposo wakutowa comene, ŵanarumi ŵanandi ŵakamutemwa, kuti muliska pera cara kweniso na themba lisambazi la ku Israyeli, Solomon. Mu nkani yakukondweska iyo yikusangika mu Sumu ya Solomon, Mushulam uyu wakakhalirira wakulangwa, mwanteura ŵantu ŵakamucindikanga. Solomon wakafunyilirika na Ciuta kulemba nkani ya mwali uyu, nangauli wakamukana. Muliska uyo wakamutemwa nayeso wakacindikanga mikhaliro yake yiweme. Pa nyengo yinyake iye wakamughanaghanira Mushulam uyu kuŵa nga ndi “munda wakuŵighiririka.” (Sumu ya Solomon 4:12) Mu Israyeli wakale, minda yakutowa yikaŵa na mpangwe ziweme zamitundu yakupambana-pambana, maluŵa gha sungu liweme, na makuni ghakuzirwa. Minda ya nga ndi iyi yikaŵa yakuzingirizgika na cipanga ndipo yikaŵa na malo ghamoza waka ghakujirira. (Yesaya 5:5) Kwa muliska uyo, mikhaliro yiweme ya Mushulam na kutowa kwake kukaŵa nga ndi munda wakutowa. Wakaŵa na nkaro yiweme comene. Citemwa cake cizamuŵa pa mufumu wake pera wamuntazi.
18. Kasi nkani ya Yosefe, Job, na Mushulam yikutikumbuska vici?
18 Mushulam uyu wakarongora ciyerezgero ca mikhaliro yiweme comene kwa ŵanakazi ŵa Cikristu ŵa mazuŵa ghano. Yehova wakawona na kuwongera mikhaliro yiweme ya msungwana wa ku Shulam uyu na kumutumbika nga ndi umo wakatumbikira Yosefe na Job. Nkani ya mikhaliro yawo yakugomezgeka yili kulembeka mu Mazgu gha Ciuta nga ndi urongozgi kwa ise. Mazuŵa ghano kuyezgayezga kwithu kuti tikhalirire ŵakugomezgeka kukulembeka cara mu Baibolo, kweni Yehova wali na “buku la cikumbusko” kwa awo ŵakuyezgayezga kucita khumbo lake. Mpanyi taleka kuluwa kuti Yehova ‘wakutegherezga’ na kusangwa peneapo tikuyezgayezga mwakugomezgeka kusungirira mikhaliro yiweme.—Malaki 3:16.
19. Ni mwauli umo tikwenera kuwonera mikhaliro yiweme? (b) Kasi tizamudumbiskana vici mu nkani yakulondezgapo?
19 Nangauli awo ŵalije cipulikano ŵangatiseka, ise tikusangwa pakupulikira Mlengi withu wacitemwa. Tili na mikhaliro yiweme yapacanya, mikhaliro yiweme ya uciuta. Ni cintu cakuti tikwenera kusangwa naco, cintu cakuti ticivikilire. Mwakulutirizga kusungirira mikhaliro yiweme, tingaŵa na cimwemwe mu vitumbiko vya Ciuta ndipo tingasungilira cilindizga cithu ca muntazi ca umoyo wambura kumara. Ni mwauli umo tingacitira kuti tisungirire mikhaliro yiweme? Nkani yakulondezgapo yizamuzgora fumbo lakuzirwa ili.
[Mazgu ghamusi]
^ ndime 6 Wonani Gongwe la Mulinda, la Cingelezi la March 15, 1983, mapeji 29-31.
^ ndime 7 Ncacitima kuti nyengo zinyake Mkristu wamikhaliro yiweme wakutora matenda ghakupirana kwizira mu kugonana kufuma kwa munyake wamuntengwa wambura kupulikana mweneuyo wakurondezga cara urongozgi wa Ciuta.
Kasi Mungalongosora?
• Kasi Baibolo likusambizga vici pakuyowoya za kugonana?
• Kasi lizgu lakuti “uzaghali” likung’anamuraci mu Baibolo?
• Ni mwauli umo tikwandulira para tikusungilira mikhaliro yiweme?
• Ncifukwa wuli Yosefe, Job, na mwali Mushulam ŵali viyerezgero viweme comene ku Ŵakristu lero?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 21]
Yosefe wakacimbira kucita uzaghali
[Cithuzithuzi pa peji 22]
Mwali Mushulam wakaŵa nga ndi “munda wakuŵighiririka”
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Job wakapanga ‘pangano na maso ghake’