Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Baibolo—Likatemweka Kweniso Likakanizgika Kusindikizgika

Baibolo—Likatemweka Kweniso Likakanizgika Kusindikizgika

Baibolo—Likatemweka Kweniso Likakanizgika Kusindikizgika

“Ningatemwa kuti mabuku ghakupatulika ghang’anamurike mu viyowoyero vyose,” umu ndimo wakalembera Desiderius Erasmus, nkwanta ya masambiro ya Cidatchi yakumanyikwa ya mu virimika vya handiredi la 16.

KHUMBO likuru la Erasmus likaŵa la kuzakawona ŵantu wose ŵakuŵazga na kupulikiska Malemba. Ndipouli, ŵantu awo ŵakutinka Baibolo ŵakakanizga ghanoghano ili. Panyengo iyo, ku Europe kukaŵa kwakofya kwa waliyose uyo wakasangika na Baibolo, nanga nkuŵa na kacigaŵa kake pera. Nyumba ya marango mu England yikaŵika dango ilo likalangura kuti “yose uyo waŵazgenge Malemba mu Cingelezi, wapokeke malo, katundu wake yose, ndipo wakomeke . . . usange wagowokereka kweni wacali na nkhwesa, panji wacali kucita kaluso kake, cakwamba wanyongeke danka cifukwa ca kuwukira fumu, ndipo pamanyuma pake wotceke cifukwa ca kugarukira Ciuta.”

Mu vyaru vinandi vya ku Europe, Khoti la Inquistion la Ŵakatolika likapenjerezga mwankaza ŵantu ŵa magulu gha visopo agho ŵakati “ngacigaruka,” mwaciyerezgero, Ŵawadensi ku France, ŵakayuzgika cifukwa ca kaluso kawo ka kupharazga “makani ghaweme ndiposo makalata gha mu Baibolo na malemba ghanyake ghakupatulika, . . . cifukwa kupharazga na kuyowoya malemba ghakupatulika [kukaŵa] kwakukanizgikirathu nkanira ku ŵantu-bweka.” Ŵantu ŵambura mapendeko ŵanarumi na ŵanakazi ŵakalangika kwa zanimuwone na kukomeka cifukwa ca kutemwa kwawo Baibolo. Ŵakapokeranga cirango cinonono cifukwa ca kuyowoya waka Lurombo lwa Fumu panji kusambizga ŵana ŵawo Marango Khumi.

Kujipereka pa Mazgu gha Ciuta kwa nga ni uku kukakhalirira mu mitima ya ŵangelezi ŵanandi awo ŵakakhalanga ku North America. Pakuyowoya za nyengo yakale mu America, buku lakuti A History of Private Life—Passions of the Renaissance likuti: “Kuŵazga na kusopa vikaŵa vyakukolerana comene pakuyambiska mikhaliro ya ŵantu yakuzikika pa cimanyisko ca mu Baibolo.” Mwakusazgirapo, uthenga uwo ukapharazgika mu Boston mu 1767 ukalangura kuti: “Fwiliranipo pa kuŵazga malemba ghatuŵa. Mulenji wuliwose na mise yiliyose mukwenera kuŵazga cipaturo cimoza ca Baibolo linu.”

Kuyana na Gulu la Kusandasanda la Barna mu Ventura, ku California, likasanga kuti ŵantu ŵa ku America ŵakujumpa pa 90 peresenti ŵali na Mabaibolo ghakujumpa pa ghatatu pa avireji. Kusanda uko kukacitika sono-sono apa kwalongora kuti nangauli Baibolo licali kutemweka comene ku malo agho, kweni “kuŵa na nyengo ya kuliŵazga, kulisambira na kurondezga ivyo likuyowoya . . . cikuwoneka kuŵa cintu cakale.” Ŵanandi ŵakulaŵiskamo waka ivyo vili mukati. Muntu munyake uyo wakulemba nkani mu nyuzipepala wakati: “Ghanoghano lakuti [Baibolo] licali kugwira ncito pa vyakumara-mahara na masuzgo ghasono ndakusoŵa.”

Kuleka Kukhazikika kwa Maghanoghano gha Ŵantu

Ŵantu ŵanandi ŵakughanaghana kuti tingakhala na umoyo uweme kwekha kwizira mu vinjeru na kukolerana pakati pa ŵantu. Baibolo likuwoneka nga ndimoza mwa mabuku ghanandi ghakuyowoya za maghanoghano gha cisopo na vyakukumana navyo vya ŵantu ŵanji, likuwoneka nga ni buku launenesko cara.

Kasi ŵantu ŵanandi ŵakucita wuli na nkani zikuru-zikuru na zakusuzga ndiposo na masuzgo ghanyake mu umoyo? Ŵakukhala kwambura ukhaliro uweme wakumzimu, ŵalije mikhaliro yiweme ndiposo unjirikizgi na maurongozgi gha cisopo. Ŵali nga ni sitima yambura sigilo, “ŵakuyinga-yinga uku na uku kuyegheka na mazgu ghali ghose gha cisambizgo ca ŵantu, . . . na upusikizgi na uryarya wa ŵantu.”—Ŵaefeso 4:14, The Twentieth Century New Testament.

Ipo tingafumba kuti, kasi Baibolo ni buku waka la cisopo? Panji ni Mazgu nadi gha Ciuta, leneliro liri na cimanyisko cakuzirwa ndiposo cakukhumbikwa? (2 Timote 3:16, 17) Kasi Baibolo ndakwenelera kuti tilisande? Nkani yakulondezgapo yizgorenge mafumbo agha.

[Cithuzithuzi pa peji 3]

Desiderius Erasmus

[Kulongosora Cithuzithuzi]

Kufuma mu buku la Deutsche Kulturgeschichte

[Cithuzithuzi pa peji 4]

Ŵawadensi ŵakayuzgika cifukwa ca kupharazga vya mu Malemba

[Kulongosora Cithuzithuzi]

Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam