Kasi Mukukhala Mwakuyana na Kujipatulira Kwinu?
Kasi Mukukhala Mwakuyana na Kujipatulira Kwinu?
‘Kose ako mukucita, citani na mtima wose, nga ndi para nku Fumu [Yehova] ndiko, ku ŵantu cara.’—ŴAKOLOSE 3:23.
1. Kasi nkujipereka kwa mtundu wuli uko kukucitika mu maseŵero?
KASI nkhwanta za maseŵero zikucita wuli kuti ziruske mu cipharizgano cawo? Mu maseŵero gha tennis, bola la marundi, kucimbira, golf, basketball, baseball, panji maseŵero ghanyake ghalighose, awo ŵakuseŵera kuti ŵaruske ni pekha para ŵakujipereka na mtima wose, kuzoŵezga thupi na maghanoghano ghawo kuti vizgoŵerane na seŵero ilo ŵasanka. Kuŵa na thupi liweme na maghanoghano ghakukhazikika nvyakukhumbikwa. Kasi ni mtundu uwu pera wa kujipereka uwo tikwenera kuŵa nawo mu maghanoghano para tikupulika za kujipatulira uko Baibolo likuyowoya?
2. Kasi “kujipatulira” uko Baibolo likuyowoya kukung’anamuraci? Perekani ciyerezgero.
2 Kasi “kujipatulira” uko Baibolo likuyowoya kukung’anamuraci? Mazgu gha Cihebere ghakung’anamurika kuti “patulira” ghakung’anamura kuti “kukhala wakulekana; lekana naco; fumako.” a Mu Israyeli wakale, Musofi Mukuru, Aroni, wakavwaranga mphumphu iyo pacanya pake pakaŵa ciphapha ico cikaŵa “cimanyikwiro cituŵa ca kujipatulira” kwake. Ciphapha ici cikaŵa cakung’azima ca golide liweme ndipo cikalembeka mazgu gha mu Cihebere ghakuti “Kupatulira kwa Yehova.” Ici cikakumbuskanga musofi mukuru kuti waleke kucita kantu kalikose ako kakatenge kafipiskenge malo ghakupatulika ‘cifukwa cimanyikwiro ca kujipatulira, na mafuta gha Ciuta wake ghakuphakazga ghakaŵa pa iye.’—Exodus 29:6; 39:30; Leviticus 21:12.
3. Kasi kujipatulira kukwenera kukhwaska wuli kakhaliro kithu?
3 Mwanteura, tingawona kuti kujipatulira mu nkani iyi ncintu cakuzirwa. Kukukhumbikwira kujirongora kufumira pasi pamtima kuti ndise ŵateŵeti ŵa Ciuta, ndiposo kukukhumbikwira kuŵa na kakhaliro katuŵa. Mwanteura tingamanya cifukwa ico Petros wakayowoyera mazgu agho ghakayowoyeka kale na Yehova kuti: “Muŵenge ŵatuŵa; pakuti Ine ndine mutuŵa.” (1 Petros 1:15, 16) Ise Ŵakristu ŵakujipatulira tili na mulimo ukuru wa kucita mwakuyana na kujipatulira kwithu, kukhala ŵakugomezgeka mupaka ku umaliro. Kweni kasi kujipatulira kwa Cikristu kukusazgapo vici?—Leviticus 19:2; Mateyu 24:13.
4. Kasi tikufika wuli pa sitepu ya kujipatulira, ndipo kungayerezgereka na vici?
4 Apo tikasanga cimanyisko cakufikapo ca Yehova Ciuta na vilato vyake ndiposo ca Yesu Kristu na ncito yake pakukwaniriska vilato ivyo, tikajisankira ise taŵene kuti titeŵeterenge Ciuta na mtima withu wose, maghanoghano, umoyo, na nkongono zithu zose. (Marko 8:34; 12:30; Yohane 17:3) Kacitiro aka kangawonekaso nga ncirapo ca ise taŵene, kujipatulira kwa Ciuta na mtima withu wose. Kujipatulira kwithu kukacitika cifukwa cakuti tikatoreka waka mtima cara. Kweni tikagwiriskira ncito nkongono ya kaghanaghaniro, tikaghanaghanirapo mwakupwererera na kuŵika nkani iyo mu pempero. Pa cifukwa ici, cakusanka cithu cikaŵa cakuti titeŵetere pakanyengo kacoko waka cara. Tingatemwa cara kukozgana na muntu uyo wamba kulima munda ndipo walimako pacoko waka na kuleka cifukwa cakuti ni ncito yikuru, panji cifukwa cakuti wakuwona kuti pajumpenge nyengo yitali kuti wazakakolore, ndipo mutepanji wakukayikaso kuti wazamukolora. Tiyeni tiwone viyerezgero vya ŵanji awo ‘ŵaŵika mawoko ghawo pa cilimiro’ ca ncito ya teokrase mu nyengo ya visuzgo.—Luka 9:62; Ŵaroma 12:1, 2.
Ŵakaleka Cara Kujipatulira Kwawo
5. Kasi Yeremiya wakaŵa wuli ciyerezgero capadera ca muteŵeti wakujipatulira wa Ciuta?
5 Uteŵeti wa ncimi Yeremiya mu Yerusalemu ukatora vyaka vyakujumpa pa 40 (647-607 B.C.E.), ndipo yikaŵa ncito yamaseŵera cara. Wakamanyanga makora za kupereŵera kwa maluso ghake. (Yeremiya 1:2-6) Zuŵa na zuŵa wakeneranga kukhwima mtima na kuzizipizga cifukwa ca ŵantu ŵanonono mitima ŵa mu caru ca Yuda. (Yeremiya 18:18; 38:4-6) Kweni ndipouli, Yeremiya wakatamira mwa Yehova Ciuta wake mweneuyo wakamukhozga, ndipo wakarongora kuti ni muteŵeti nadi wakujipatulira wa Ciuta.—Yeremiya 1:18, 19.
6. Kasi mpostole Yohane walikutipa ciyerezgero wuli?
6 Wuli pakuyowoya za mpostole wakugomezgeka Yohane, mweneuyo ŵakamuŵika mu cirwa ca Patimo mu vyaka vya ucekuru ‘cifukwa ca kuyowoya mazgu gha Ciuta na cisimikizgo ca Yesu’? (Civumbuzi 1:9) Wakazizipizga, ndiposo wakacita mwakuyana na kujipatulira kwake pafupifupi vyaka 60. Yohane wakaŵa wacali wamoyo panyengo iyo ŵasilikari ŵa Roma ŵakabwangandula Yerusalemu. Wakaŵa na mwaŵi wa kulemba Makani Ghaweme, wakalemba makalata ghakufunyilirika ghatatu, na buku la Civumbuzi, mwenemumo wakawonerathu nkondo ya Haramagedoni. Kasi wakaleka ncito yake cifukwa cakuti wakamanya kuti Haramagedoni yizenge mu mazuŵa ghake cara? Kasi wakamba kugongowa? Yayi, Yohane wakarutilira kuŵa wakugomezgeka kufikira nyifwa yake, nangauli wakamanya kuti ‘nyengo yakuŵikika yikaneng’enera,’ kweni kukwaniriskika kwa maucimi ghake kukaŵa muntazi.—Civumbuzi 1:3; Daniel 12:4.
Viyerezgero Vyasono vya Kujipatulira
7. Ni mwauli umo mbali munyake wakaŵira ciyerezgero ciweme ca kujipatulira kwa Cikristu?
7 Mu nyengo yasono iyi, vikwi vinandi vya Ŵakristu ŵakugomezgeka ŵakoreska na mtima wose kujipatulira kwawo nangauli ŵangaŵa kuti ŵawonenge cara Haramagedoni. Yumoza mwa ŵantu aŵa ni Mbali Ernest E. Beavor wa ku England. Iye wakaŵa Kaboni mu caka ca 1939, apo Nkondo Yaciŵiri ya Caru Cose yikamba waka, ndipo wakaleka bizinesi yake iyo yikamwenderanga makora ya kusindikizga mabuku mwakuti wacite uteŵeti wanyengo zose. Cifukwa cakuti wakakana kunjira mu vyakucitika vya caru pakuŵa Mkristu, wakaŵikika mu gadi kwa vyaka viŵiri. Mbumba yake yikakhala mwakugomezgeka comene, ndipo mu 1950 ŵana ŵake ŵatatu ŵakaruta kukasambira umishonale ku Sukulu ya Gileadi ya Baibolo ya Watchtower, ku New York. Mbali Beavor wakaŵa na mwampu comene mu ncito yakupharazga kwakuti mabwezi ghake ghakamuthya zina lakuti Haramagedoni Ernie. Wakakhala mwakukolerana na kujipatulira kwake, ndipo wakapharazga za kuneng’enera kwa nkondo ya Ciuta ya Haramagedoni kufikira nyengo ya nyifwa yake mu 1986. Iye wakawona kujipatulira kwake nga ni phangano na Ciuta la kanyengo kacoko yayi. b—1 Ŵakorinte 15:58.
8, 9. (a) Kasi ŵawukirano ŵanandi ku Spain ŵakarongora ciyerezgero wuli mukati mwa ufumu wa Franco? (b) Kasi ni mafumbo ngani agho ngakwenelera kufumbika?
8 Ciyerezgero cinyakeso ca mwampu wambura kuwelera nyuma cikufumira ku Spain. Mu nyengo ya ufumu wa Franco (1939-75), Ŵakaboni ŵaciwukirano mahandiredi ghanandi ŵakakhwima mtima na kukana kucita nawo vyakucitika vya caru. Ŵanandi ŵa iwo ŵakamalira vyaka khumi panji kujumpirapo ŵali mu gadi la ŵasilikari. Kaboni yumoza, Jesús Martín wakasangika na mirandu yinandi ndipo yose kuyisazga pamoza, wakeneranga kukhala mu gadi vyaka 22. Wakatcayika kwa zanimuwone mu gadi la ŵasilikari Kumpoto kwa Africa. Pakaŵavya cilicose ico cikaŵa ciweme, kweni ndipouli, wakathera cara.
9 Nyengo zinandi, ŵawukirano aŵa ŵakamanyanga cara nyengo yakufumiskika usange kukaŵa kwamacitiko, cifukwa ŵakapokera vyeruzgo vinandi mwakuwerezga-werezga. Ndipouli, panyengo iyo ŵakaŵa mu wuzga, ŵakarutilira kuŵa ŵakugomezgeka na ŵamwampu mu uteŵeti. Apo suzgo yikamba kusinta mu 1973, ŵanandi mwa Ŵakaboni aŵa panyengo iyo ŵakaŵa na vyaka vya mu ma 30, ŵakafumiskika mu gadi ndipo nyengo yeneyiyo ŵakaruta kukacita uteŵeti wanyengo zose, ŵanji ŵakaŵa ŵapayiniya ŵapadera na ŵalaŵiliri ŵakwendakwenda. Iwo ŵakacita mwakuyana na kujipatulira kwawo apo ŵakaŵa mu gadi, ndipo ŵanandi ŵarutilira kucita ntena panyuma pakufumiskika. c Wuli pakuyowoya za ise lero? Kasi nase tikucita mwakuyana na kujipatulira kwithu nga ni umo ŵakacitira ŵantu ŵakugomezgeka aŵa?—Ŵahebere 10:32-34; 13:3.
Kuwona Mwakwenelera Kujipatulira Kwithu
10. (a) Ni mwauli umo tikwenera kuwonera kujipatulira kwithu? (b) Kasi Yehova wakuwuwona wuli uteŵeti withu kwa iye?
10 Kasi ni mwauli umo tikuwonera kujipatulira kwithu kwa Ciuta pakucita khumbo lake? Kasi kujipatulira ncintu cakwamba mu umoyo withu? Mulimose umo tingaŵira, kwali ndise mwana panji murara, wakutora panji wambura kutora, wankongono panji murwari, tikwenera kuyezgayezga kuti ticite mwakuyana na kujipatulira kwithu, ndiposo mwakukolerana na mikhaliro yithu. Mikhaliro ya muntu yingamuzomerezga kuti wambe uteŵeti wanyengo zose wa nga ni upayiniya, kuteŵetera pa ofesi ya muntavi wa Watch Tower Society, mishonale panji kuŵa muteŵeti wakwendakwenda. Ku lwande linyake, ŵapapi ŵanyake ŵangaŵa ŵakutangwanika na ncito ya kupwererera mbumba yawo kuthupi na kumzimu. Maora ghacoko agho ŵakupanga mu uteŵeti mwezi wuliwose, kasi ndikuti Yehova walije nagho ncito pakuyerezgera na maora ghanandi agho muteŵeti wanyengo zose wakuŵa nagho? Yayi. Ciuta wakukhumba cara kuti timupe ivyo tilije. Mpostole Paulos wakayowoya kuti: ‘Usange pampu liripo, ncakupokerereka kwakuyana na umo muntu wariri navyo, ivyo walije cara.’—2 Ŵakorinte 8:12.
11. Kasi ciponosko cithu cikuthemba pa vici?
11 Mulimose umo vingaŵira, ciponosko cithu cikuthemba pa cilicose ico tingacita cara, kweni cikuthemba pa ucizi wa Yehova kwizira mwa Kristu Yesu, Fumu yithu. Paulos wakalongosora mwakupulikikwa makora comene kuti: “Ŵose ŵali kwananga, ndipo ŵalive kufikapo pa ucindami wa Ciuta; ndipo ŵali kurunjiskika kwawanangwa na ucizi wake mu uwombozi uwo uli mwa Yesu Kristu.” Ndipouli, milimo yithu yikucitira ukaboni umo cipulikano cithu ciliri cankongono mu malayizgano gha Ciuta.—Ŵaroma 3:23, 24; Yakobe 2:17, 18, 24.
12. Ncifukwa wuli tikwenera cara kuyerezgera uteŵeti withu na wa ŵanyithu?
12 Palije cifukwa cakuti tiyerezgere uteŵeti withu na wa ŵanji pakuyowoya za nyengo iyo tikugwiriskira ncito mu uteŵeti wa Ciuta, mabuku ghakurongosora Baibolo agho tikugaŵira, panji unandi wa masambiro gha Baibolo agho tikucitiska. (Ŵagalatiya 6:3, 4) Kwambura kupwererako kantu umo tikucitira mu uteŵeti Wacikristu, tose tikwenera kukumbuka mazgu ghakujicepeska gha Yesu ghakuti: “Nteura na imwe wuwo, para mwacita vyose ivyo vikuneneka kwa imwe, mutenge, Tiri ŵazga ŵambura candulo; tacita ico cikaŵa mulimo witu kucita ndipera.” (Luka 17:10) Kasi tingayowoya kalinga kuti tacita nadi vyose “ivyo vikuneneka” kwa ise? Mwanteura fumbo ndakuti, Kasi uteŵeti withu kwa Ciuta ukwenera kuŵa wuli?—2 Ŵakorinte 10:17, 18.
Kupanga Zuŵa Lirilose Kuŵa Lacandulo
13. Kasi tikwenera kuŵa na kaghanaghaniro wuli para tikuteŵeta mwakuyana na kujipatulira kwithu?
13 Pamanyuma pa kupereka urongozgi ku ŵafumu, ŵawoli, ŵapapi, ŵana, na ŵazga, Paulos wakulemba kuti: ‘Kose ako mukucita, citani na mtima wose, nga ndi para nku Fumu ndiko, ku ŵantu cara; pakumanya kuti ku Fumu [Yehova] ndiko mwamkupokerako cakuwezgerapo ca cihariro: teŵeterani Fumu Kristu.’ (Ŵakolose 3:23, 24) Tikuteŵeta kuti tikondweske ŵantu cara na ivyo tikucita mu uteŵeti wa Yehova. Tikuyezga kuteŵetera Yehova mwakulondezga ciyerezgero ca Yesu Kristu. Iye wakacita mwaphampu uteŵeti wake wa nyengo yifupi.—1 Petros 2:21.
14. Kasi Petros wakayowoya ncenjezgo wuli yakukhwaskana na mazuŵa gha umaliro?
14 Mpostole Petros nayo wakarongora phampu. Mu kalata yake yaciŵiri, wakacenjezga kuti mu mazuŵa gha umaliro kuzamuŵa ŵakunyoza—ŵakugaruka na ŵakukayika—ŵeneawo, kwakuyana na ivyo iwo ŵakukhumba, ŵazamufumba mafumbo ghakukhwaskana na kwiza kwa Kristu. Ndipouli, Petros wakati: “Fumu [Yehova] kuti njakuziulika cara na cilayizgano cake, umo ŵanji ŵakutiri nciziulika; kweni nja ucivindwe kwa imwe, njambura kukhumba kuti ŵanji ŵaparanyike, kweni kuti ŵose ŵafikeko ku cing’anamuka mu mtima. Kweni zuŵa la Fumu liti lizenge nga ndi munkhungu.” Enya, zuŵa la Yehova lizenge nadi. Pa cifukwa ici, zuŵa lirilose tiwoneseske mwakupwererera umo cipulikano cithu ciliri cakukhora mu layizgano la Ciuta.—2 Petros 3:3, 4, 9, 10.
15. Kasi zuŵa lirilose mu umoyo withu tikwenera kuliwona wuli?
15 Kuti ticite makora mwakuyana na kujipatulira kwithu, tikwenera kugwiriskira ncito zuŵa lirilose kucindikira Yehova. Kuumaliro kwa zuŵa lirilose, kasi tingakumbuka ivyo tacita mu zuŵa ilo na kuwona umo tacitira mu ntowa yinyake pa kutuŵiska zina la Ciuta na kupharazga makani ghaweme gha Ufumu? Panyake tangutuŵiska zina la Yehova kwizira mu kakhaliro kithu katuŵa, cidumbirano ciweme, panji kutemwa mbumba yithu na mabwezi ghithu. Kasi tangugwiriskira ncito mwaŵi uwo tanguŵa nawo kuphalirako ŵanji za cilindizga cithu ca Cikristu? Kasi tovwirapo muntu munyake kughaghanirapo mwakupwererera za malayizgano gha Ciuta? Tiyeni tiyezgeyezge kucitapo kantu kanyake kacandulo kumzimu zuŵa lirilose, kusungiska usambazi ku banki lakumzimu.—Mateyu 6:20; 1 Petros 2:12; 3:15; Yakobe 3:13.
Iŵani na Kalaŵiskiro Kaweme
16. Kasi ni ntowa zini izo Satana wakuyezga kuwezgera nyuma kujipatulira kwithu kwa Ciuta?
16 Tikukhala mu nyengo izo zikuhenipira-henipira kwa Ŵakristu. Satana na ŵalondezgi ŵake ŵakuyezga kujara mpambano pakati pa ico nciweme na ciheni, cituŵa na cakufipirwa, nkaro yiweme na yiheni, kacitiro kakwenelera na kambura kwenelera. (Ŵaroma 1:24-28; 16:17-19) Wapangiska kuti mitima na maghanoghano ghithu vinangike mwa kuwonelera mafilimu gha pa wayilesi ya sinema. Kalaŵiskiro kithu kakumzimu kangajandika, panji kuleka kulaŵiska makora, na kutondeka kumanya makora mauryarya gha Satana. Kusimikizga kwithu kuti ticite mwakuyana na kujipatulira kwithu kungawelera nyuma ndiposo tingatondeka kukoreska mwankongono “cilimiro” usange tingaleka kurondezga mikhaliro yithu yiweme yakumzimu.—Luka 9:62; Ŵafilipi 4:8.
17. Kasi urongozgi wa Paulos ungatovwira wuli kuti tisunglire ubwezi withu na Ciuta?
17 Mwanteura, mazgu gha Paulos ku mpingo wa mu Tesalonika nga panyengo yake, iye wakati: “Khumbo la Ciuta ndeneili, utuŵa winu, kuti mupatukeko ku ureŵi; kuti muntu yose wa imwe wamanye kuŵa na muwoli wake na wake mu utuŵa na mu ncindi, mu kuramparampa kwa makhumbiro cara, nga ndi umo ŵakucitira ŵamitundu aŵo mbambura kumanya Ciuta.” (1 Ŵatesalonika 4:3-5) Uzaghali wapangiska ŵanji kusezgeka mu mpingo Wacikristu, ŵantu ŵa nga ni aŵa ŵakasurako kujipatulira kwawo kwa Ciuta. Iwo ŵakaleka kuzirwiska ubwezi wawo na Ciuta, kwakuti iye wakaŵaso wakuzirwa cara mu umoyo wawo. Ndipouli, Paulos wakati: “Ciuta kuti wakaticemera ku ukazuzi cara, kweni ku utuŵa. Nteura uyo wakukana vyeneivi, kuti wakukana muntu cara, kweni Ciuta, uyo wakumupani mzimu wake mutuŵa.”—1 Ŵatesalonika 4:7, 8.
Kasi Mwasimikizga Kucita Vici?
18. Kasi tasimikizga kucitaci?
18 Usange tamanya kuzirwa kwa kujipatulira kwithu kwa Yehova Ciuta, kasi tikwenera kusimikizga kucitaci? Tikwenera kusimikizga na mtima wose kuti tiŵe na njuŵi yiweme pose paŵiri, mu kakhaliro kithu na uteŵeti withu. Petros wakaciska kuti: ‘Muŵe na njuŵi yiweme, mwakuti mu vyeneivyo ŵakumunenani uheni, ŵakozgeke soni aŵo ŵakutuka kakhaliro kinu kaweme ka mwa Kristu.’ (1 Petros 3:16) Nyengo zinyake tingasuzgika ndiposo na kuneneka cifukwa ca kakhaliro kithu ka Cikristu, Yesu nayo ndimo vikamucitikira cifukwa ca cipulikano cake na kugomezgeka kwake kwa Ciuta. Petros wakati: “Apo Kristu wakakomwera mu thupi, namweso muvware mtima wakuyana; pakuti uyo wakomwera mu thupi wali kurekaso kwananga.”—1 Petros 4:1.
19. Kasi tingatemwa kuti ŵanji ŵayowoye vici za ise?
19 Inya nadi, kusimikizga kwithu na mtima wose kuti tikhale mwakuyana na kujipatulira kwithu, kutivikilirenge ku vipingo vya caru ca Satana ico ncirwari kumzimu, mumakhaliro, na mukawonekero. Kweni pali vinandi kuruska apa, tiŵenge ŵakusimikizga kuti tili na cizomerezgo ca Ciuta, ceneico ncintu ciweme comene nkanira kuruska cilicose ico Satana na ŵalondezgi ŵake ŵangapereka. Mwanteura, tingatemwa cara kuti ŵantu ŵayowoye za ise kuti taleka citemwa ico tikaŵa naco pakwambilira apo tikamba kusambira unenesko. Kweni, tingatemwa kuti ŵayowoye za ise nga ni umo kukaŵira na ŵantu ŵa mpingo wa mu vyaka vya mu handiredi lakwamba ku Thuatera, kuti: “Nkumanya milimo yako, na kutemwa kwako, na cipulikano cako, na uteŵeti, na ucivindwe, na kuti milimo yako yakumarira njinandi yakuruska yakudanga.” (Civumbuzi 2:4, 18, 19) Enya, tileke kuŵa ŵakulopwa pakuyowoya za kujipatulira kwithu, kweni tiŵe ‘ŵakuŵira mu mzimu,’ ŵamwampu mupaka ku umaliro—enya umaliro waneng’enera.—Ŵaroma 12:11; Civumbuzi 3:15, 16.
[Mazgu ghamusi]
a Wonani Gongwe la Mulinda la Cingelezi la April 15, 1987, peji 31.
b Kuti mumanye vinandi vya nkani ya Ernest Beavor, wonani Gongwe la Mulinda la Cingelezi la March 15, 1980, mapeji 8-11.
c Wonani 1978 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, mapeji 156-8, 201-18, lakupharazgika na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi kujipatulira kukusazgapo vici?
• Kasi ni viyerezgero vini vyakale na vyasono vya ŵateŵeti ŵakujipatulira ŵa Ciuta ivyo tikwenera kuvilondezga?
• Kasi tikwenera kuwuwona wuli uteŵeti withu kwa Ciuta?
• Kasi tasimikizga kucita vici pakuyowoya za kujipatulira kwithu kwa Ciuta?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 24]
Yeremiya wakaŵa wakugomezgeka nangauli ŵakamucitiranga nkaza
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Ernest Beavor wakarongora ciyerezgero ca mwampu Wacikristu ku ŵana ŵake
[Cithuzithuzi pa peji 26]
Ŵakaboni ŵaciwukirano mahandiredi ghanandi mu gadi la ku Spain ŵakarutilira kuŵa ŵakugomezgeka
[Vithuzithuzi pa peji 27]
Tiyeni tiyezgeyezge kucitapo kantu kanyake kacandulo kumzimu zuŵa lirilose