Ciponosko kwa Awo Ŵasanka Ungweru
Ciponosko kwa Awo Ŵasanka Ungweru
“Yehova ndiye kungweruka kwane na ciponosko cane; kasi ine ndopenge njani?”—SALMO 27:1.
1. Ni vyawanangwa wuli vyakupa umoyo ivyo Yehova wakupereka?
YEHOVA ndiyo Mweneco wa ungweru uwo ukupangiska kuti pacaru paŵe umoyo. (Genesis 1:2, 14) Ndiyo Mlengi wa ungweru wauzimu, weneuwo ukumazga mdima wa caru ca Satana. (Yesaya 60:2; 2 Ŵakorinte 4:6; Ŵaefeso 5:8-11; 6:12) Awo ŵasanka ungweru ŵangayowoya mwakukolerana na wamasalmo kuti: “Yehova ndiye kungweruka kwane na ciponosko cane; kasi ine ndopenge njani?” (Salmo 27:1a) Nga ni umo kukaŵira mu nyengo ya Yesu, awo ŵakutemwa mdima ŵasanka ceruzgo cakofya.—Yohane 1:9-11; 3:19-21, 36.
2. Mu nyengo yakale, ncivici cikacitikira awo ŵakaleka kwenda mu ungweru wa Yehova, ndiposo ncivici cikacitikira awo ŵakapulikira mazgu ghake?
2 Mu nyengo ya Yesaya, ŵantu ŵanandi awo Yehova wakacita nawo phangano ŵakaleka kwenda mu ungweru. Pacifukwa ici, Yesaya wakawona umo ukaparanyikira ufumu wa kumpoto wa Israyeli. Mu 607 B.C.E., Yerusalemu na tempele lake vikabwanganduka ndipo ŵantu ŵa mu Israyeli ŵakatorekera ku wuzga. Kulwande linyake, awo ŵakapulikira mazgu gha Yehova ŵakakhwima mtima na kukana ucigaruka wa mu nyengo yira. Kuyana na caka ca 607 B.C.E., Yehova wakalayizgirathu kuti awo ŵamupulikirenge ŵazamuponoskeka. (Yeremiya 21:8,9) Lero, usange tikutemwa ungweru tingasambira vinandi pa ivyo vikacitika mu nyengo yakale.—Ŵaefeso 5:5.
Mbamwaŵi Awo Ŵali mu Ungweru
3. Kasi lero tili na cigomezgo cakuti wuli, kasi tikutemwa “mtundu wa urunji” ngu, ndipo ni “muzi wakukhora” ngu uwo “mtundu” uwu wulinawo?
3 ‘Tiri na muzi wakukhora; Ciuta tiwimike ciponosko ciŵenge viriŵa na malinga. Jurani vipata, kuti mtundu wa urunji uwo ngwamagomezgeka wunjiremo.’ (Yesaya 26:1, 2) Ŵantu ŵekha awo ŵakagomezganga mwa Yehova ndiwo ŵakasekelera na kuyowoya mazgu agha. Ŵayuda ŵakugomezgeka mu nyengo ya Yesaya ŵakalaŵiskanga kwa Yehova yekha uyo Wakupereka civikiliro, ŵaciuta ŵatesi cara. Nase lero tili na cigomezgo cakuyana waka. Mwakusazgirapo, tikuwutemwa “mtundu wa urunji” wa Yehova—“Ŵaisrayeli ŵa Ciuta.” (Ŵagalatiya 6:16; Mateyu 21:43) Yehova nayo wakuwutemwa mtundu uwu cifukwa ngwakugomezgeka. Cifukwa cakuti Yehova wakuŵatumbika, Ŵaisrayeli ŵa Ciuta ŵali na “muzi wakukhora,” gulu la nga ni muzi ilo likovwira na kuvikilira.
4. Kasi tikwenera kuŵa na kaghanaghaniro wuli?
4 Awo ŵali mu “muzi” uwu ŵakumanya kuti ‘[Yehova] wakusunga mtima mu cimango cakufikapo, cifukwa ukutamira mwa iye [Yehova].’ Yehova wakusungilira awo ŵakugomezga mwa iye na kucita vintu mwakukolerana na marango ghake ghaurunji. Ndico cifukwa cake ŵantu ŵakugomezgeka mu caru ca Yuda ŵakapulikira pempo la Yesaya lakuti: “Gomezgani Yehova muyirayira, cifukwa Yehova Ciuta ndi jarawe lamtatakuya.” (Yesaya 26:3, 4; Salmo 9:10; 37:3; Zintharika 3:5) Awo ŵali na kaghanaghaniro aka ŵakugomezga “Yehova Ciuta” kuti ni Jarawe lekha la civikiliro. Ŵakukondwera mwa iye na “cimango cakufikapo.”—Ŵafilipi 1:2; 4:6, 7.
Ŵarwani ŵa Ciuta Ŵakakhozgeka Soni
5, 6. (a) Kasi Babulone wakale wakakhozgeka wuli soni? (b) Ni mwauli umo “Babulone Mukuru” wakakhozgekera soni?
5 Wuli para awo ŵakugomezga Yehova ŵakumana na suzgo? Iwo ŵakwenera kuŵa na wofi cara. Yehova wakulekelera suzgo iyo kucitika kwa kanyengo kacoko, kweni mukuruta kwa nyengo wakuŵawombora, ndipo awo ŵakucitiska suzgo iyo ŵakupokera ceruzgo. (2 Ŵatesalonika 1:4-7; 2 Timote 1:8-10) Tiyeni tiwone ivyo vikacitikira ‘muzi unyake wakutuntumuka.’ Yesaya wakuti: ‘[Yehova] wakhizgira pasi aŵo ŵakakhala pacanya, muzi wakutuntumuka pa mtununta. Wakuwuwiskira pasi sye-e, na kuwukandirizgira pasi pa fuvu. Rundi lamkuwuponderezgera pasi, marundi gha ŵakavu na marwayo gha ŵasokwano.’ (Yesaya 26:5, 6) Muzi wakutuntumuka uwo ukuyowoyeka apa ni Babulone. Muzi wura ukasuzga nadi ŵantu ŵa Ciuta. Kweni kasi ncivici cikacitikira Babulone? Mu 539 B.C.E., Ŵamedi na Ŵaperesi ŵakawuthereska muzi uwu. Mwee, nako nkukhozgeka soni!
6 Mu nyengo yithu iyi, mazgu ghaucimi gha Yesaya ghakukonkoska makora ivyo vikacitikira “Babulone Mukuru” kwamba mu 1919. Mu caka ici, muzi wakutuntumuka uwu ukakhozgeka soni apo ukacicizgika kufumiska ŵantu ŵa Yehova mu wuzga wauzimu. (Civumbuzi 14:8) Mukuruta kwa nyengo, muzi uwu ukakhozgekaso soni comene. Kagulu kacoko ka Ŵakristu kakamba ‘kuponderezgera pasi’ ŵarwani ŵawo. Mu 1922, iwo ŵakamba kupharazga pakweru umaliro wa Visopo vya Cikristu, kuthuwuska mauthenga gha mbata zinayi za ŵangelo za pa Civumbuzi 8:7-12 ndiposo na miliri yitatu iyo yikayowoyekerathu pa Civumbuzi 9:1; 11:15.
“Ntowa ya Ŵarunji ndi Kunyoroka”
7. Kasi awo ŵakwenda mu ungweru wa Yehova ŵakupokera urongozgi wuli, cilindizga cawo cili mwa njani, ndipo ŵakutemwa vici?
7 Yehova wakupereka ciponosko kwa awo ŵakwenda mu ungweru, ndipo wakurongozga mendero ghawo nga ni umo Yesaya wakuyowoyera kuti: ‘Ntowa ya ŵarunji ndi kunyoroka; Imwe mukuskesketeska ntowa ya ŵakunyoroka. Mu ntowa ya maweruzgo ghinu, A Yehova, ise tikumusimpirirani; khumbo la umoyo withu liri ku zina linu na ku cikumbusko cinu.’ (Yesaya 26:7, 8) Yehova ni Ciuta waurunji, ndipo awo ŵakumusopa ŵakwenera kusungilira mikhaliro yake yaurunji. Para ŵakucita ici, Yehova wakuŵarongozga, na kuskesketa ntowa yawo. Para ŵakuzika aŵa ŵakupulikira urongozgi wake, iwo ŵakurongora kuti ŵali na cilindizga mwa Yehova ndiposo kuti ŵakutemwa zina lake—‘cikumbusko’ cake.—Exodus 3:15.
8. Kasi Yesaya wakapereka ciyerezgero ciweme nci?
8 Yesaya wakalitemwa zina la Yehova. Mazgu ghakulondezgapo agha ghakusimikizgira za ici: ‘Nkumukhumbani na usiku, umoyo wane ukumupenjani na mlenji. Cifukwa para maweruzgo ghinu ghali mu caru ŵantu ŵenecaru ŵakusambira urunji.’ (Yesaya 26:9) Yesaya wakamupenja Yehova—enya, umoyo wake wose ukamupenja Iye. Awonani kuti ncimi iyi yikagwiriskira ncito nyengo yabata ya usiku kuti yipempe kwa Yehova, kumukhutulira maghanoghano ghake ghose na kupenjapenja urongozgi wa Yehova. Mwee, naco nciyerezgero ciweme! Mwakusazgirapo, Yesaya wakasambira urunji kufuma ku milimo ya ceruzgo ya Yehova. Apa, wakutikumbuska kukhumbikwa kwakuti nyengo zose tiŵe maso, timanye makora ilo ni khumbo la Yehova.
Ŵanyake Ŵakasanka Mdima
9, 10. Ni milimo yalusungu nji iyo Yehova wakacitira mtundu wambura kugomezgeka, kweni kasi iwo ŵakacitapo vici?
9 Yehova wakarongora lusungu lukuru pa ŵantu ŵa mu Yuda, kweni ni wose cara ŵakacitapo kantu. Ŵanandi ŵakagaruka na kuleka kwenda mu ungweru wa unenesko wa Yehova. Yesaya wakati: “Nanga citemwa cirongoreke ku muheni, kuti wakusambira urunji cara; mu caru cakunyoroka iye wakucita ubendezi ndipo nta wakuwona ucindami wa Yehova.”—Yesaya 26:10.
10 Mu nyengo ya Yesaya, apo Yehova wakavikilira caru ca Yuda ku ŵarwani ŵake, ŵantu ŵanandi ŵakatondeka kumanya za ici. Apo iye wakaŵapa mtende, mtundu uwu ukalongora kuwonga cara. Mwanteura, Yehova wakaŵaleka kuti ŵateŵetere “mafumu ghanyake,” paumaliro pake wakazomerezga kuti Ŵayuda ŵarute ku wuzga wa Babulone mu 607 B.C.E. (Yesaya 26:11, 13) Ndipouli, awo ŵakarutilira kuŵa ŵakugomezgeka ŵakawelera ku caru cawo.
11, 12. (a) Kasi awo ŵakatolera Ŵayuda ku wuzga muntazi mwa mukaŵa vici? (b) Kasi muntazi mwa awo ŵakatolera ŵateŵeti ŵakuphakazgika ku wuzga mu 1919 mukaŵa wuli?
11 Wuli pakuyowoya za awo ŵakatolera Ŵayuda ku wuzga? Mu mazgu ghake ghaucimi, Yesaya wakazgora kuti: ‘Ŵalikufwa ŵara, nta tiŵaghumengeso; mbamzguki, nta tiŵawukengeso; ici ndico cifukwa mukaŵendera na kuŵaparanya, na kumarizgira nkanira cikumbusko caŵo.’ (Yesaya 26:14) Enya, Babulone wakamara apo wakathereskeka mu 539 B.C.E. Mukuruta kwa nyengo, muzi uwu ukamalirathu kwamuyirayira. Muzi uwu ‘wulikufwa’ ndipo nkani yakuphara ufumu wake ukuru yili mu mabuku gha mdauko. Mwee, nayo ni ncenjezgo kwa awo ŵakuthemba ŵantu ŵamazaza ŵa caru ici!
12 Cigaŵa cinyake ca ucimi uwu cikakwaniriskika apo Ciuta wakazomerezga ŵateŵeti ŵake ŵakuphakazgika kutoreka kuya ku wuzga wauzimu mu 1918 na kuŵawomborako mu 1919. Kufuma apo, muntazi mwa awo ŵakaŵatolera ku wuzga, comene-comene Visopo vya Cikristu mukaŵa mdima pera. Kweni vitumbiko ivyo vikasungikira ŵantu ŵa Yehova vikaŵa vikuru kwakuruska.
“Mwandaniska Mtundu”
13, 14. Ni vitumbiko wuli ivyo Yehova wapereka ku ŵateŵeti ŵake ŵakuphakazgika kwamba mu 1919?
13 Mu 1919, Ciuta wakatumbika ŵateŵeti ŵake ŵakuphakazgika awo ŵakarapa ndipo kufuma apo ciŵerengero cawo cikasazgikira comene. Pakwamba, pakaŵa mulimo wa kuwunganya Ŵaisrayeli ŵa Ciuta, ndipo pamanyuma pake pakaŵa kuwunganya “mzinda ukuru”—“mberere zinyake.” (Civumbuzi 7:9; Yohane 10:16) Vitumbiko ivi vikayowoyekerathu mu ucimi wa Yesaya: “A Yehova, mwandaniska mtundu winu, mwandaniska mtundu ndipo mwacindamiskika; mwasanuska mpaka zose za caru. A Yehova, mu suzgo laŵo ŵakamwenderani, ŵakapungulira lurombo kwa imwe para kulanga kwinu kukaŵa pa iŵo.”—Yesaya 26:15, 16.
14 Lero, mphaka za Israyeli wa Ciuta zasanuka pacaru cose capasi, ndipo ŵa mzinda ukuru awo ŵandaniskika sono ŵali mamiliyoni ghankondi na limoza, ŵakupharazga makani ghaweme na mwampu wose. (Mateyu 24:14) Mwee, nalo ni thumbiko lakufuma kwa Yehova! Mwee, nako nkucindikika kwa zina lake! Zina lake sono likupulikikwa mu vyaru 235, layizgano lake lakwaniriskika nadi.
15. Nciwuka wuli cakuyerezgera ico cikacitika mu 1919?
15 Ŵayuda ŵakakhumbikwiranga covwiro ca Yehova kuti ŵawombokwe ku wuzga wa Babulone. Ici mpanyi cikacitika cara mu nkongono za iwo ŵekha. (Yesaya 26:17, 18) Mwakuyana waka, kuwomboreka kwa Ŵaisrayeli ŵa Ciuta mu 1919 ukaŵa ukaboni wa covwiro ca Yehova. Kwambura iye, ici mpanyi cikacitika yayi. Mukhaliro wawo ukasinta mwakuziziswa kwakuti Yesaya wakauyerezgera na ciwuka, wakati: “Ŵakufwa ŵinu tiŵaghumenge, mathupi ghaŵo tighawukenge. ‘Mwe mukukhala mu fuvu; wukani, yimbani! Pakuti jumi linu liri ngati jumi la mu mahamba, ndipo caru camkufumya ŵakufwa.” (Yesaya 26:19; Civumbuzi 11:7-11) Enya, ŵantu awo ŵakafwa mwakuyerezgera ŵakawuka na kwambaso kucita mulimo wawo.
Civikiliro mu Nyengo ya Suzgo
16, 17. (a) Kasi Ŵayuda ŵakenera kucitaci kuti ŵapone apo Babulone wakabwangandukanga mu 539 B.C.E.? (b) Kasi lero “vipinda” ni vici, ndipo tikwandula navyo wuli?
16 Ŵateŵeti ŵa Yehova nyengo zose ŵakukhumba civikiliro kufuma kwa iye. Nangauli sono-sono apa Yehova waparanyenge caru ca Satana, ŵasopi Ŵake ŵakhumbenge covwiro cikuru. (1 Yohane 5:19) Pakuyowoya za nyengo ya suzgo iyo, Yehova wakuticenjezga kuti: “Zaninge, mwa ŵantu ŵane, njirani mu vipinda vinu, jarani vijaro vinu pamasinda pinu; bisamani kanyengo kacoko mpaka kutukutwa kwa ukari kwajumpa. Cifukwa wonani, Yehova wakufuma mu malo ghake kulanga ŵa mu caru cifukwa ca ubendezi waŵo, ndipo caru camkuvumbura ndopa izo zikatikapo, nta camkubenekerera na kubisa ŵakukomeka ŵake.” (Yesaya 26:20, 21; Zefaniya 1:14) Ncenjezgo iyi yikarongora umo Ŵayuda ŵakatenge ŵaponerenge apo Babulone wakabwangandukanga mu 539 B.C.E. Usange ŵanji ŵapulikirenge ncenjezgo iyi mpanyi ŵakakhala mu nyumba zawo na kupona apo ŵasilikari ŵakabwangandulanga muzi uwu.
17 Lero, “vipinda” ivyo vikuyowoyeka mu ucimi uwu, vikuyerezgereka na mipingo yinandi ya ŵantu ŵa Yehova pacaru cose capasi. Nanga ni sono mipingo iyi ni malo gha civikiliro umo Ŵakristu ŵakubisika mukati mwa ŵabali ŵawo mwenemumo ŵarara ŵakuŵapwererera makora. (Yesaya 32:1, 2; Ŵahebere 10:24, 25) Ici ncakukhumbikwa cifukwa umaliro wa kaŵiro aka ka vintu waneng’enera ndipo kupona kukuthemba pa kupulikira.—Zefaniya 2:3.
18. Ni mwauli umo Yehova sono-sono apa ‘wakomerenge cinjoka ca mu nyanja’?
18 Kuyowoya za nyengo iyo, ucimi wa Yesaya ukuti: “Mu zuŵa ilo Yehova tiwalange Leviatani na lupanga lwake lwankongono, lukuru, na lwakuŵinya, Leviatani cinjoka cakuwuruka na cakunyongoroka-nyongoroka, ndipo tiwakome cinjoka ca mu nyanja.” (Yesaya 27:1) Kasi “Leviatani” walero ni njani? Mwakuwonekerathu ni “njoka ya ciyamwaka,” Satana, pamoza na kaŵiro kake ka vintu ako wakugwiriskira ncito kurwera nkondo na Israyeli wa Ciuta. (Civumbuzi 12:9, 10, 17; 13:14, 16, 17) Mu 1919, Leviatani wakaleka kuwusa pa ŵantu ŵa Ciuta. Mukuruta kwa nyengo Leviatani wazamuwukapo pamoza na ŵalondezgi ŵake. (Civumbuzi 19:19-21; 20:1-3, 10) Mwanteura,Yehova ‘wazamukoma cinjoka ca mu nyanja.’ Panyengo yasono Leviatani waruskenge yayi mulimose umo wangacitira na ŵantu ŵa Yehova. (Yesaya 54:17) Mwee, naco ncisangulusko kumanya za ici!
“Munda wa Mpeska Wakukondweska”
19. Kasi ŵakukhalira ŵali mu ukhaliro wuli lero?
19 Kasi tikukondwa yayi kuwona ungweru wose uwu wakufuma kwa Yehova? Enya, tili ŵakukondwa nadi! Yesaya wakakonkoska makoraghene cimwemwe ca ŵantu ŵa Yehova apo wakalemba kuti: ‘Mu zuŵa ilo: “Munda wa mpeska wakukondweska, wuyimbani! Ine Yehova ndine nkuwusunga; nyengo zose nkuwuthirira maji. Mzile yunji wawunange nkuwuvikirira usiku na mhanya.”’ (Yesaya 27:2, 3) Yehova ‘wakuvikirira munda wake wa mpeska,’ ŵakukhalira ŵa Israyeli wa Ciuta, pamoza na ŵanyawo ŵamwampu. (Yohane 15:1-8) Cakufumapo cake caŵa kupambika vipasi ivyo vikucindika zina lake na kupangiska cimwemwe cikuru mwa ŵateŵeti ŵake pano pasi.
20. Kasi Yehova wakuvikilira wuli mpingo Wacikristu?
20 Tili ŵakukondwa kumanya kuti nangauli Yehova wakakwiya na ŵateŵeti ŵake ŵakuphakazgika na kuzomerezga kuti ŵarute ku wuzga wauzimu mu 1918, kweni sono ukari wake wamara. Yehova wakayowoya kuti: “Ukari mulije mwa ine. Ndiŵenge navyo mkorankanga na minga kukomana navyo, mphanyi ndasorotamo na kuviwoca vyose pamoza. Kweni usange ŵakorerere ku nkongono zane ŵadange ŵacite nane cimango, ŵadange ŵacite nane cimango.” (Yesaya 27:4, 5) Kuti wawoneseske kuti munda wake wa mpeska ukupambika ‘mwakukondweska,’ Yehova wakuzgura na kotca cilicose ico cili nga ni duru ico cingatimbanizga kakuliro ka mpeska. Enya, paŵavye waliyose wa ise watimbanizge kendero ka mpingo Wacikristu. Tiyeni tose ‘tikoreske ku nkongono za Yehova,’ tipempe citemwa na civikiliro cake. Para ticitenge ntena, mbwenu tiŵenge pa cimango na Ciuta—cintu cakuzirwa ico Yesaya wakacizunura kaŵiri.—Salmo 85:1, 2, 8; Ŵaroma 5:1.
21. Ni mwauli umo caru cazulira na “vipasi”?
21 Kuyowoya za vitumbiko ivyo, ucimi ukuti: ‘Mu mazuŵa agho tighizenge, Yakobe tiwajinte nkorozi, Israyeli tiwaphuke na kupalala na kuzuzga caru cose capasi na vipasi.’ (Yesaya 27:6) Vesi ili likakwaniriskika kwambira mu 1919 kurongora ukaboni wa nkongono ya Yehova. Ŵakristu ŵakuphakazgika ŵazuzga caru na “vipasi,” vyauzimu. Nangauli ŵali mu caru ciheni, kweni na cimwemwe cose ŵakusungilira mikhaliro yiweme ya Ciuta. Yehova wakurutilira kuŵapa vitumbiko vinandi. Cifukwa ca ici, ŵanyawo mamiliyoni ghanandi, ŵa mberere zinyake, “ŵakumuteŵetera [Ciuta] muhanya na usiku.” (Civumbuzi 7:15) Tileke kuruwa kugwiriskira ncito mwaŵi ukuru wa kurya “vipasi” ivi na kugaŵirako ŵanyithu.
22. Kasi awo ŵakwenda mu ungweru ŵakupokera vitumbiko wuli?
22 Mu nyengo zinonono izi, penepapo cisi cabenekelera caru na mdima ukuru pa mitundu yose, kasi tingamuwonga cara Yehova cifukwa ca kupereka ungweru wauzimu pa ŵantu ŵake? (Yesaya 60:2; Ŵaroma 2:19; 13:12) Wose awo ŵakupokelera ungweru uwu ŵakuŵa na cimwemwe ndiposo mtende wa maghanoghano ndipo kwakuruska vyose uzamupereka umoyo wamuyirayira muntazi. Na cifukwa ciweme, ise tikutemwa ungweru tiyeni timurumbe Yehova na kukolerana nayo wamasalmo kuti: “Yehova ndiye linga la umoyo wane; kasi ine nditentemenge njani? Lindirira Yehova na kumulaŵirira; khwima mtima, mtima wako uŵe wakukhwima; enya nadi, lindirira na kumulaŵirira Yehova.”—Salmo 27:1b, 14.
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi awo ŵakusuzga ŵantu ŵa Yehova muntazi mwawo muli vici?
• Kasi nkhwandana kwa vici uko ucimi wa Yesaya ukuyowoya?
• Kasi tikwenera kukhalirira mu “vipinda” nvi, ndipo cifukwa wuli?
• Cifukwa vici mukhaliro wa ŵantu ŵa Yehova ukupereka marumbo kwa iye?
[Mafumbo]
[Bokosi pa peji 30]
BUKU LIPYA
Fundo zinandi izo zili mu nkani ziŵiri izi, zafuma mu nkani iyo yikayowoyeka pa ungano wa cigaŵa wa 2000/2001. Paumaliro wa nkani iyo, buku lipya likafumiskika la mutu wakuti Ulosi wa Yesaya—Muuni wa Anthu Onse I (Ucimi wa Yesaya—Ungweru wa Ŵantu Wose I). Buku ili la mapeji 416 likukonkoska vesi lirilose la vipaturo vyakwamba 40 vya buku la Yesaya.
[Cithuzithuzi pa peji 26]
Ŵekha awo mbankunyoroka ndiwo ŵakuzomerezgeka kukhala mu “muzi wakukhora” wa Yehova, mu gulu lake
[Cithuzithuzi pa peji 27]
Yesaya wakapenja Yehova “na usiku”
[Cithuzithuzi pa peji 29]
Yehova wakuvikilira ‘munda wake wa mpeska’ na kuwupangiska kuti upambike vipasi