‘Usange Ciuta Wali Nase, Ninjani Wimikanenge Nase?’
‘Usange Ciuta Wali Nase, Ninjani Wimikanenge Nase?’
‘Nteura tite wuli na vyeneivi? Usange Ciuta wali nase, ninjani wimikanenge nase?’—ŴAROMA 8:31.
1. Mbanjani awo ŵakafumira lumoza na Ŵaisrayeli mu Egupto, ndipo ncivici cikaŵapangiska kucita ici?
APO Ŵaisrayeli ŵakafumanga mu wuzga kuruta ku caru ca mtende pamanyuma pa kukhala virimika 215 mu Egupto, “ŵantu ŵanandi ŵakusazgikana ŵakakweraso naŵo pamoza.” (Exodus 12:38) Awo ŵakaŵa Ŵaisrayeli cara ŵakawona miliri khumi yakuziziswa iyo yikakora Ŵaegupto na kupangiska ŵaciuta ŵawo ŵautesi kusekeka. Panyengo yeneyiyo pera, ŵakawona umo Yehova wakathaskira ŵantu ŵake, comene-comene kufuma pa muliri wacinayi kuya muntazi. (Exodus 8:23, 24) Nangauli awo ŵakaŵa Ŵaisrayeli cara ŵakamanyisiska comene yayi za khumbo la Yehova, kweni ŵakasimikizga cintu cimoza: Ŵaciuta ŵa Egupto ŵakatondeka kuthaska Ŵaegupto penepapo Yehova wakajirongora yekha wankongono kurwera Ŵaisrayeli.
2. Ncifukwa wuli Rahabi wakacitira lusungu ŵanarumi Ŵaisrayeli awo ŵakaruta kukendera caru, ndipo ncifukwa wuli Rahabi wakabuda yayi kuŵika cigomezgo cake mwa Ciuta?
2 Virimika 40 vikati vyajumpapo, pambere Ŵaisrayeli ŵandanjire mu caru ca Layizgano, Yoswa, muhariri wa Moses, wakatuma ŵanarumi ŵaŵiri kukendera caru ici. Mu caru ici ŵakakumana na Rahabi, mweneuyo wakakhalanga mu msumba wa Yeriko. Pakuti Rahabi wakapulika umo Yehova wakacitira milimo yankongono kuthaska Ŵaisrayeli mukati mu virimika 40 kufuma apo ŵakafuma mu Egupto, iye wakamanya kuti usange wakukhumba kupokera vitumbiko vya Ciuta, wakenera kuŵacitira lusungu ŵantu Ŵake. Cifukwa ca kaghanaghaniro kake kaweme, iye na mbumba yake ŵakapona apo Ŵaisrayeli ŵakabwangandura msumba wa Yeriko. Umo Rahabi na mbumba yake ŵakaponera mwakuziziswa, ukaŵa ukaboni wambura kususkika wakuti Ciuta wakaŵa na ŵantu ŵake. Mwanteura, Rahabi wakabuda yayi kuŵika cigomezgo cake mwa Ciuta wa Ŵaisrayeli.—Joshua 2:1, 9-13; 6:15-17, 25.
3. (a) Ncakuziziswa wuli ico Yesu wakacita pafupi na msumba wakuzengekaso wa Yeriko, ndipo ŵarongozgi ŵa Ciyuda ŵakatepo wuli? (b) Kasi Ŵayuda ŵanyake, ndipo pamanyuma pake Ŵamitundu, ŵakamanya vici?
3 Virimika 1,500 vikati vyajumpapo, Yesu Kristu wakacizga mwanarumi wakupempapempa, wambura kulaŵiska, pafupi na msumba wakuzengekaso wa Yeriko. (Marko 10:46-52; Luka 18:35-43) Mwanarumi uyu wakapempa Yesu kuti wamulengere lusungu, kurongora kuti wakamanya kuti Yesu wakaŵa na nkongono ya Ciuta. Kulwande linyake, ŵarongozgi ŵa Ciyuda na ŵarondezgi ŵawo kanandi ŵakakananga kugomezga vyakuziziswa ivyo Yesu wakacitanga nga mbukaboni wakuti wakacitanga mulimo wa Ciuta. Iwo ŵakakhumbanga kuti ŵasangirepo kafukwa. (Marko 2:15, 16; 3:1-6; Luka 7:31-35) Nanga pangaŵa apo ŵakapulika kuti Yesu uyo ŵakamukoma wawuka, iwo ŵakagomezga cara kuti Ciuta ndiyo wakamuwuska. Mu malo mwake, ŵakaŵa maso pakuzikizga ŵarondezgi ŵa Yesu, kujandizga ncito yawo ya ‘kupharazga makani ghaweme gha Fumu Yesu.’ Kweni Ŵayuda ŵanyake, ndipo pamanyuma pake Ŵamitundu ŵanandi ŵakamba kusanda makora vyakucitika ivi na kukolerana navyo. Iwo ŵakamanya nkanira kuti Ciuta wakakana ŵarongozgi Ŵaciyuda awo ŵakajithya ŵarunji, ndiposo ŵakamanya kuti Ciuta wakaŵa na ŵarondezgi ŵa Yesu ŵakujicefya.—Milimo 11:19-21.
Mbanjani Lero Ŵali na Ciuta?
4, 5. (a) Ni mwauli umo ŵantu ŵanyake ŵakusankira cisopo? (b) Ni fumbo lakuzirwa ndi ilo tikwenera kujifumba para tikusanka cisopo caunenesko?
4 Pakuyowoya za nkani ya cisopo caunenesko, muliska wa cisopo cinyake apo wakafumbikanga sono-sono apa pa wayilesi ya sinema wakayowoya kuti: “Usange cisopo cikuzgora muntu kuŵa na mikhaliro yiweme para iye wakukolerana naco mbwenu ndikuti cisopo ico ncaunenesko.” Inya nadi, cisopo caunenesko cikuzgora nadi muntu kuŵa muweme. Kweni kasi kuzgora waka muntu kuŵa muweme mbukaboni wakuti cisopo ico cikurongozgeka na Ciuta? Kasi ncimanyikwiro cenecici pera cakumanyira cisopo caunenesko?
5 Muntu waliyose wakutemwa kusanka cintu cilicose ico wakhumba, kusazgapo kusanka cisopo. Kweni kuŵa na wanangwa wa kusanka kukung’anamura kuti muntu wasankenge mwakwenelera cara. Mwaciyerezgero, ŵantu ŵanyake ŵakusanka cisopo cifukwa cakuti cili na ŵantu ŵanandi, ncisambazi, cifukwa cakuti cikucita viphikiro, panji cifukwa cakuti ŵasekuru ŵawo ndimo ŵakaŵa. Vyose ivi ni vimanyikwiro vyakwenelera yayi ivyo tingamanyira cisopo caunenesko panji cautesi. Pa cifukwa ici, fumbo lakuzirwa ndakuti: Ncisopo nci ico cikuciska ŵantu ŵake kucita khumbo la Ciuta, ceneico cikurongora ukaboni weneco wa nkongono ya Ciuta, mwakuti ŵarondezgi ŵake ŵayowoye na mtima wose kuti ‘Ciuta wali nase’?
6. Ni mazgu nga gha Yesu agho ghakutiphalira za umo tingamanyira cisopo caunenesko na cautesi?
6 Yesu wakapereka cimanyikwiro ca kupambaniskira kusopa kwaunenesko na kwautesi, iye wakati: ‘Cenjerani na zincimi zitesi, izo zikwiza kwa imwe zakuvwara nga ndi mberere, kweni mukati ndi mpumpi zakukwapula. Muti muŵamanyenge na vipasi vyaŵo.’ (Mateyu 7:15, 16; Malaki 3:18) Tiyeni tiwone vinyake mwa “vipasi” panji vimanyikwiro vya cisopo caunenesko mwakuti timanye makora awo lero ŵali na Ciuta.
Umo Tingamanyira Awo Ŵali na Ciuta
7. Kasi kukung’anamuraci kusambizga visambizgo vyekha ivyo nvyakuzikika mu Baibolo?
7 Visambizgo vyawo nvyakuzikika mu Baibolo. Yesu wakati: ‘Visambizgo vyane kuti nvyane cara, kweni nvya uyo wakandituma. Usange muntu wakuzomera kucita khumbo Lake, wati wamanyenge na kusambizga uku, usange pakunji nkhwa Ciuta, pakunji nkuyowoya ndekha.’ Wakayowoyaso kuti: “Uyo ngwa Ciuta wakupulika mazgu gha Ciuta.” (Yohane 7:16, 17; 8:47) Kuyowoya unenesko, muntu kuti waŵe na cizomerezgo ca Ciuta, iye wakwenera kusambizga visambizgo vyekha ivyo Ciuta wakuyowoya mu Mazgu ghake na kutinka visambizgo vyakufuma mu vinjeru na maluso gha ŵantu.—Yesaya 29:13; Mateyu 15:3-9; Ŵakolose 2:8.
8. Cifukwa wuli ncakuzirwa kugwiriskira ncito zina la Ciuta para tikusopa?
8 Ŵakupharazga na kugwiriskira ncito zina la Ciuta, Yehova. Yesaya wakayowoyerathu kuti: “Mu zuŵa ilo mwayamkuti: ‘Murumbani Yehova, pharazgani zina lake; thuwuskani milimo yake mukati mwa ŵantu, ruvyani pakweru kuti zina lake likwezgeke. Muyimbirani Yehova, cifukwa wacita vya ucindami; cimanyikwenge ici mu caru cose ca pasi.’” (Yesaya 12:4, 5) Yesu wakasambizga ŵarondezgi ŵake kupempera kuti: ‘Ŵadada ŵithu mwa ŵa kucanya, litumbikike zina linu.’ (Mateyu 6:9) Mwanteura, kwali ŵakaŵa Ŵayuda panji Ŵamitundu, Ŵakristu ŵakenera kuteŵetera nga ni “fuko la zina [la Ciuta].” (Milimo 15:14) Kuyowoya unenesko, Ciuta ngwakukondwa kovwira awo ŵakutemwa kucemeka “fuko la zina lake.”
9. (a) Ncifukwa wuli awo ŵali mu cisopo caunenesko mbacimwemwe? (b) Ni mwauli umo Yesaya wakupambaniskira cisopo caunenesko na cautesi?
9 Ŵakurongora mukhaliro wa Ciuta wacimwemwe. Pakuŵa mweneco wa “ivangeli,” Yehova ni ‘Ciuta wacimwemwe.’ (1 Timote 1:11) Mwanteura, kasi ŵasopi ŵake ŵangaŵa wuli ŵacitima panji nyengo na nyengo kuŵa ŵakwenjerwa? Nangauli mu caru muli masuzgo ghambura kuyowoyeka, kweni Ŵakristu ŵaunenesko nyengo zose mbacimwemwe cifukwa nyengo na nyengo ŵakurya mwakukwana cakurya cauzimu. Yesaya wakuyowoya za mpambano iyo yilipo pakati pa awo ŵali mu cisopo caunenesko na awo ŵali mu cisopo cautesi: “Yehova Ciuta wakuti; ‘Wonani, ŵateŵeti ŵane tiŵaryenge, kweni imwe timuŵenge na njara; wonani, ŵateŵeti ŵane tiŵamwenge, kweni imwe timuŵenge na nyota; wonani, ŵateŵeti ŵane tiŵasekererenge, kweni imwe timuŵenge na soni; wonani, ŵateŵeti ŵane tiŵimbenge na mitima ya cimwemwe, kweni imwe timulirenge cifukwa ca kuŵinya mtima, na kubangura cifukwa ca kukweŵeka [kwa umoyo].’”—Yesaya 65:13, 14.
10. Kasi awo ŵali mu cisopo caunenesko ŵangacita wuli kuti ŵaleke kusambira mwa kucita danka ubudi?
10 Kacitiro kawo na vilato vyawo nvyakuzikika mu Baibolo. Mulembi wa Zintharika wakuticiska kuti: “Tamira mwa Yehova na mtima wako wose, ungeghamanga ku umanyi wako wekha.” Wakuyowoyaso kuti, “mu mendero ghako ghose umuzomere iye, ndipo tiwanyoroskenge ntowa zako.” (Zintharika 3:5, 6) Ciuta wakovwira awo ŵakutamira mwa iye kuti ŵapokere urongozgi wake mu malo mwa kugomezga vidokoni vya ŵantu awo ŵakutinka mahara gha Ciuta. Usange muntu wakuyezgayezga kukhala mwakukolerana na Mazgu gha Ciuta, mbwenu watceŵenge kusambira mwa kucita danka ubudi.—Salmo 119:33; 1 Ŵakorinte 1:19-21.
11. (a) Ncifukwa wuli awo ŵali mu cisopo caunenesko ŵangagaŵikana cara mu magulu ghaŵiri, ŵaliska na ŵantu-bweka? (b) Nciyerezgero wuli ico ŵarongozgi ŵa ŵantu ŵa Ciuta ŵakwenera kuŵa naco kurazga ku mskambo?
11 Ŵakucita mwakuyana na umo ukacitiranga mpingo wakwambilira Wacikristu. Yesu wakayowoya fundo yakuti: ‘Imwe mungacemekanga Rabi cara; cifukwa yumoza ndi msambizgi winu, ndipo imwe mose muli ŵabali. Ndipo mungamucemanga cara muntu kuti ndi wiskemwe pano pasi: cifukwa yumoza ndi Wiskemwe, Uyo wali kucanya. Ndiposo mungacemekanga ŵacirongozi cara: cifukwa yumoza ndi Cirongozi winu, mweneuyo ndi Kristu. Kweni uyo ndi mukuru mukati mwa imwe, waŵenge mteŵeti winu.’ (Mateyu 23:8-11) Mpingo wa ŵabali ukukanirathu kuŵa na gulu lapadera la ŵarongozgi ŵa cisopo lakujithya mazina gha ncindi, leneilo likujikwezga lekha pacanya pa ŵantu-bweka. (Job 32:21, 22) Awo ŵakuliska mskambo wa Ciuta ŵakuphalirika kucita ‘mwambura kukhuŵirizgika, kweni kwakuzomera, kwakulingana na Ciuta; nesi cifukwa ca ndarama za marikho, kweni mwampu; nesi nga mbakuyuzga-yuzga mu vigaŵa vyawo, kweni nga ndi mabambiro ku mskambo.’ (1 Petros 5:2, 3) Ŵaliska ŵeneco Ŵacikristu ŵakujizgora mafumu cara pacanya pa ŵanyawo. Pakuŵa ŵancito ŵamoza mu uteŵeti wa Ciuta, iwo ŵakuyezgayezga kurongora ciyerezgero ciweme.—2 Ŵakorinte 1:24.
12. Kasi awo ŵakukhumba kuŵa na nkongono ya Ciuta ŵakwenera kughawona wuli maboma gha ŵantu?
12 Ŵakujilambika ku maboma gha ŵantu kweni ŵakuleka kunjira mu ndyali. Muntu uyo wakuleka ‘kujilambika ku ŵamazaza ŵarara’ Ciuta wangaŵa naye cara. Cifukwa wuli? Cifukwa “ŵa mazaza aŵo ŵaliko ŵali kwimikika na Ciuta. Nteura uyo wakupindikana na ŵa mazaza, wakwimikana na cakwimikika ca Ciuta.” (Ŵaroma 13:1, 2) Ndipouli, Yesu wakamanya kuti nyengo zinyake paŵenge kuleka kukolerana, iye wakati: “Vya Kesare perekani kwa Kesare, ndipo vya Ciuta kwa Ciuta.” (Marko 12:17) Awo ŵakukhumba kuŵa na nkongono ya Ciuta ŵakwenera ‘kupenja nanga Ufumu [wa Ciuta], na urunji wake,’ panyengo yeneyiyo pera ŵapulikire marango gha ŵenecaru agho ghakukolerana na milimo ya Ciuta. (Mateyu 6:33; Milimo 5:29) Pakuyowoya za ŵasambiri ŵake, Yesu wakadidimizgapo comene nkani ya kuleka kunjira mu ndyali, iye wakati: “Kuti mba caru cara, nga ndi umo Ine kuti ndiriri wa caru cara.” Wakasazgirapo kuti: “Ufumu wane kuti ngwa caru cino cara.”—Yohane 17:16; 18:36.
13. Ni ncito wuli iyo citemwa cikucita kuti timanye awo mbantu ŵa Ciuta?
13 Ŵalije sanku ‘pakucitira ŵose uweme.’ (Ŵagalatiya 6:10) Citemwa ca Cikristu cilije sanku, cikupokelera ŵantu ŵa mitundu yose kwambura kupwererako za umo muntu wakuwonekera, kwali ngwacuma panji mukavu, ngwakusambira panji yayi, kwali ngwa caru wuli, panji ciyowoyero wuli. Kucitira uweme ŵantu wose, comene-comene awo mba cipulikano cimoza na cawo, kukovwira kumanya awo ŵali na Ciuta. Yesu wakati: “Na ceneici ndico ŵantu ŵose ŵati ŵamanyirenge kuti muli ŵasambiri ŵane, para mukutemwana.”—Yohane 13:35; Milimo 10:34, 35.
14. Kasi ŵantu awo Ciuta wakuŵatemwa mbakutemweka na caru ici? Longosorani.
14 Mbakunozgeka kusuzgika cifukwa ca kucita khumbo la Ciuta. Yesu wakacenjezgerathu ŵarondezgi ŵake kuti: “Usange ŵakandizikizga Ine, imwe namwe ŵamkumuzikizgani; usange ŵakasungirira mazgu ghane, ŵamkusungirira na ghinu wuwo.” (Yohane 15:20; Mateyu 5:11, 12; 2 Timote 3:12) Awo ŵali na Ciuta nyengo zose ŵaŵa ŵakutinkika, nga ni umo wakaŵira Nowa, muntu uyo wakasuska caru cifukwa ca cipulikano cake. (Ŵahebere 11:7) Lero, awo ŵakukhumba kuŵa na Ciuta ŵakwenera cara kuwelera nyuma panji kuthera mwakuti ŵagwegwete kuzikizgika. Nyengo zose ŵakuteŵetera Ciuta mwakugomezgeka, ndipo ŵakumanya kuti ŵantu ‘ŵazukumenge na kuŵatuka.’—1 Petros 2:12; 3:16; 4:4.
Kusanda Maukaboni
15, 16. (a) Ni mafumbo wuli agho ghatovwirenge kumanya cisopo ico cili na Ciuta? (b) Kasi ŵantu ŵanandi ŵafika pakumanya vici, ndipo ncifukwa wuli?
15 Sono, jifumbani kuti: ‘Ncisopo nci ico cikumanyikwa kuti cikurondezga nadi ivyo Mazgu gha Ciuta ghakuyowoya, nangauli visambizgo vyake vikupambana na vigomezgo vya ŵantu ŵanandi? Mbanjani awo ŵakugwiriskira ncito zina la Ciuta, nanga nkuligwiriskira ncito kuti ŵajirongore iwo ŵene? Mbanjani awo mwakunweka ŵakulaŵiska ku Ufumu wa Ciuta kuti ni munkhwara wekha wakumazgira masuzgo ghose gha ŵantu? Mbanjani awo ŵakudemelera ku mikhaliro yiweme ya mu Baibolo, nangauli ŵakuneneka kuti mbakugotomara? Ncisopo nci ico cikumanyikwa kuti cilije ŵaliska awo ŵakulipirika, kweni ŵantu wose mbapharazgi? Mbanjani awo ŵakurumbika kuti mbantu ŵakurondezga marango gha boma, nangauli ŵakunjira cara mu ndyali? Mbanjani awo na mtima wose ŵakugwiriskira ncito nyengo na ndarama zawo kovwira ŵanyawo kuti ŵasambire za Ciuta na khumbo lake? Kweniso, mbanjani awo ŵacali kuyuyulika, kusekeka, na kusuzgika cifukwa ca unenesko?’
16 Ŵantu mamiliyoni ghanandi pacaru cose capasi ŵasanda maukaboni agha ndipo ŵakhorwa kuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵekha ndiwo ŵali na cisopo caunenesko. Iwo ŵayowoya ntena cifukwa ca ivyo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakusambizga na umo ŵakukhalira iwo ŵene, ndiposo ŵamanya za ici pakuti ŵawona vyandulo ivyo cisopo cawo cili navyo. (Yesaya 48:17) Kuyana na Ŵakaboni ŵa Yehova, ŵantu ŵanandi ŵakuyowoya nga ni umo pali kuyowoyekerathu pa Zekariya 8:23 kuti: “Mutizomerezge tirute tose, cifukwa tapulika kuti Ciuta wali namwe.”
17. Cifukwa wuli nkujitemwa yayi para Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuyowoya kuti ŵali na cisopo caunenesko?
17 Kasi ndikuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakujitemwa para ŵakuyowoya kuti iwo ŵekha ndiwo ŵali na Ciuta? Yayi, kuyowoya unenesko, iwo ŵakuyana waka na umo Ŵaisrayeli ŵakayowoyera mu Egupto kuti Ciuta wakaŵa nawo nangauli vigomezgo vya Ŵaegupto vikazara, ndiposo, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakuyanaso waka na umo Ŵakristu ŵakwambilira ŵakayowoyera kuti Ciuta wakaŵa nawo ndipo ŵakajipatura ku ŵasopi ŵa Ciyuda. Agha ni maukaboni ghakuwonekerathu na ghambura kususkika. Mu vyaru 235, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakucita ncito iyo Yesu wakayowoyerathu kuti ŵarondezgi ŵake ŵaunenesko ŵazamuyicita mu nyengo ya umaliro: “Makani ghaweme gheneagha gha Ufumu ghamkupharazgika mu vyaru vyose ghaŵe cipanikizgo ku mitundu yose; penepapo ndipo umariro uti wizenge.”—Mateyu 24:14.
18, 19. (a) Ncifukwa wuli Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakwenera cara kulekezga mulimo wawo wa kupharazga nangauli ŵakususkika? (b) Kasi lemba la Salmo 41:11 likukhozgera wuli fundo yakuti Ŵakaboni ŵali na nkongono ya Ciuta?
18 Ŵakaboni ŵa Yehova ŵarutilirenge kucita ncito iyi, ŵazomerezgenge cara ntambuzgo kujandizga mulimo wawo. Mulimo wa Yehova ukwenera kucitika ndipo ucitikenge. Cilicose ico ŵantu ŵanyake ŵayezga kucita mu virimika vya muhandiredi lajumpa ili kuti ŵalekeske Ŵakaboni kucita mulimo wa Ciuta, catondekerathu nkanira, cifukwa Yehova wakalayizgirathu kuti: “Palije homwa ilo lafulikira iwe tilisakate, ndipo lulimi lose ilo tiluwukire iwe mu kweruzga tiulususkenge. Ici nciharo ca ŵateŵeti ŵa Yehova na urunji waŵo ukufuma kwa ine.”—Yesaya 54:17.
19 Cifukwa cakuti Ŵakaboni ŵa Yehova mbakukhora na ŵamwampu comene kuruska kale—nangauli ŵakutinkika pacaru cose—ici ncirongolero cakuti Yehova wakukondwa na ivyo ŵakucita. Themba Davide likati: “Mwa ici nkumanya kuti mukuca nane, pakuwona kuti murwani wane nta wandiruska.” (Salmo 41:11; 56:9, 11) Ŵarwani ŵa Ciuta ŵaruskenge cara ŵantu ŵa Yehova, cifukwa Murongozgi wawo, Yesu Kristu sono-sono apa watondenge.
Kasi Mungazgora?
• Ni viyerezgero wuli vya ŵantu ŵakale awo ŵakaŵa na nkongono ya Ciuta?
• Kasi ni vini vinyake mwa vimanyikwiro vyakumanyira cisopo caunenesko?
• Ncifukwa wuli imwe mwakhorwa kuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵali na Ciuta?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 24]
Awo ŵakukhumba kuŵa na Ciuta ŵakwenera kusambizga visambizgo vyekha vya mu Baibolo
[Cithuzithuzi pa peji 26]
Ŵarara Ŵacikristu ŵakuŵika ciyerezgero ciweme ku mskambo