Rondezgani Yehova Pakusambizga Ŵana Ŵinu

“Asi ŵapapi wose ŵakuranga ŵana ŵawo?”—ŴAHEBERE 12:7, Contemporary English Version.

1, 2. Ncifukwa wuli ŵapapi ŵali na suzgo pakulera ŵana ŵawo lero?

 KUSANDA uko kukacitika mu virimika vyasono-sono apa ku Japan, kukavumbura kuti hafu ya ŵantu awo ŵakafumbika ŵakarongora kuti pali kuyowoyeskana kucoko pakati pa ŵapapi na ŵana ndiposo kuti ŵapapi ŵakulekerera comene ŵana ŵawo. Kusanda kunyake uko kukacitikaso mu caru cenecici, ŵantu ŵanyake ŵakucepera pa hafu ŵakazomerezga kuti ŵakamanyanga yayi umo ŵangadumbirana na ŵana ŵawo. Mukhaliro uwu ukucitika mu caru ici pera yayi. Nyuzipepala ya The Toronto Star yikati: “Ŵapapi ŵanandi mu caru ca Canada ŵakujiwona kuti mbakupereŵera pakusambizga ŵana.” Kulikose, ŵapapi ŵali na suzgo pakulera ŵana ŵawo.

² Ncifukwa wuli ŵapapi ŵali na suzgo pakulera ŵana? Cifukwa cikuru ncakuti tikukhala mu “mazuŵa gha ku umaliro” na mu “nyengo zinonono.” (2 Timote 3:1) Ndiposo, Baibolo likuti: “Maghanoghano gha mtima wa muntu ngaheni kwamba ku wanici wake.” (Genesis 8:21) Ndipo cifukwa cinyake ncakuti Satana wali maso comene kulimbana na ŵana, mweneuyo nga ni “nkalamo yakuwuruma” wakukhumba kubwaka uyo wapusa. (1 Petros 5:8) Ŵapapi Ŵacikristu ŵakusanga masuzgo ghanandi para ŵakulera ŵana ŵawo “mu kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu.” (Ŵaefeso 6:4) Kasi ŵapapi ŵangawovwira wuli ŵana ŵawo kuti ŵakure, ŵaŵe ŵasopi ŵakukhwima ŵa Yehova, ŵamanye kupatula “uweme na uheni”?—Ŵahebere 5:14.

3. Cifukwa wuli visambizgo vya ŵapapi nvyakukhumbikwa comene kuti ŵana ŵakure makora?

³ Themba lavinjeru Solomon likamanya kuti “undere ukuvungika mu mtima wa mwana.” (Zintharika 13:1; 22:15) Undere uwu kuti ufumemo mu mitima ya ŵana, ŵapapi ŵakwenera kusambizga mwacitemwa ŵana ŵawo. Enya, ni nyengo zose cara ŵana ŵakukondwa na urongozgi uwo ŵapapi ŵakupereka. Iwo kanandi ŵakukwiya na urongozgi nanga ungaperekeka na muntu wuli. Pa cifukwa ici, ŵapapi ŵakwenera kusambira ‘kulera ŵana mu ntowa iyo ŵakwenera kwendamo.’ (Zintharika 22:6) Usange ŵana ŵapulikirenge ivyo ŵapapi ŵawo ŵakuŵasambizga, mbwenu ŵaŵenge na umoyo. (Zintharika 4:13) Mwee, naco ncakuzirwa kuti ŵapapi ŵamanye ivyo vikukhumbikwa pakulera ŵana ŵawo!

Ng’anamuro la Kuranga

4. Kasi lizgu lakuti “kuranga” likung’anamura vici nga ni umo lagwiriskirika ncito mu Baibolo?

⁴ Cifukwa ca kopa kuti ŵangawoneka nga kuti ŵakucitira nkaza ŵana—kuŵatimba panji kuŵanena—ŵapapi ŵanyake ŵakuleka kuranga ŵana ŵawo. Tileke kuŵa na wofi wa nga ni uwu. Lizgu lakuti “kuranga” nga ni umo lagwiriskirika ncito mu Baibolo kuti likung’anamura nkaza panji kukaripa cara. Lizgu la mu Cigiriki lakuti “kuranga” comene-comene likukhwaskana na kusambizga, kunyolorera ndiposo, nyengo zinyake kufyapurako na kaluswazu pacoko mwacitemwa.

5. Cifukwa wuli ncakuzirwa kughanaghanira umo Yehova wakucitira vintu na ŵantu ŵake?

⁵ Yehova Ciuta walikupereka ciyerezgero ciwemi comene pa kuranga ŵana. Pakuyerezgera Yehova na dada wakuthupi, mpostole Paulos wakalemba kuti: “Asi ŵapapi wose ŵakuranga ŵana ŵawo? . . . Ŵadada ŵithu ŵakuthupi ŵakatifyapuranga  kwa nyengo yicoko, ndipo ŵakacitanga ici umo ŵakamanyiranga. Kweni Ciuta wakutifyapura kuti tiwone candulo, cifukwa wakukhumba kuti tiŵe ŵatuŵa.” (Ŵahebere 12:7-10, Contemporary English Version) Enya, Yehova wakuranga ŵantu ŵake mwakuti ŵaŵe ŵatuŵa na ŵakunyoroka. Tisambirenge vinandi vyakukhwaskana na kuranga ŵana para tighanaghanirenge umo Yehova wakusambizgira ŵantu ŵake.—Duteronome 32:4; Mateyu 7:11; Ŵaefeso 5:1.

Kukhuŵirizgika na Citemwa

6. Cifukwa wuli cingaŵa cinonono kuti ŵapapi ŵarondezge citemwa ca Yehova?

⁶ Mpostole Yohane wakati: “Ciuta nkutemwa.” Mwanteura, nyengo zose Yehova wakupereka cirango mwacitemwa. (1 Yohane 4:8; Zintharika 3:11, 12) Kasi ici cikung’anamura kuti ŵapapi awo mwakawiro ŵali na citemwa pa ŵana ŵawo kuŵenge kupusu kwa iwo kurondezga Yehova pa nkani iyi? Comene viŵi yayi. Cifukwa Ciuta wali na citemwa ca agape. Muntu munyake Wacigiriki uyo wakusanda Baibolo wakayowoya kuti citemwa ca nga ni ici “kanandi cikuyana yayi na citemwa ico muntu wali naco.” Ciuta wakuyeyeka-yeyeka maghanoghano cara. Iye wakusanda mwakupwererera ico cingaŵa ciwemi ku ŵantu ŵake.—Yesaya 30:20; 48:17.

7, 8. (a) Umo Yehova wakacitira na ŵantu ŵake, kasi nciyerezgero wuli ca citemwa ca agape ico wakaŵika? (b) Kasi ŵapapi ŵangarondezga wuli Yehova para ŵakovwira ŵana ŵawo kugwiriskira ncito ivyo Baibolo likuyowoya?

⁷ Awonani citemwa ico Yehova wakaŵa naco pa Ŵaisrayeli. Moses wakayowoya mazgu ghawemi apo wakalongosora citemwa ca Yehova pa mtundu upya wa Israyeli. Tikuŵazga kuti: ‘Umo nombo yikuparasulira civwimbo cake, kukuŵatira pa ŵana ŵake, kutandaura mapapindo ghake, kuŵanka na kuŵayeya pa mapapindo ghake, Yehova yekha ndiyo wakamurongozga [Jacob].’ (Duteronome 32:9, 11, 12) Para yikusambizga ŵana ŵake kuti ŵambe kuduka, nombo yanakazi ‘yikuparasula civwimbo cake,’ yikuphupa na kuduka mucanya kuciska ŵana ŵake kuti nawo ŵaduke. Para kamwana kakufuma mu civwimbo—ico kanandi cikuzengeka pacanya pa khuni litali—na kwamba kuduka, nombo yanakazi ‘yikukuŵatira’ pa kamwana kake. Usange kamwana kakuwoneka nga kuti kawenge pasi, nyina wake wakukhilira kusi kwa kamwana, na kukanyamulira mucanya pa “mapapindo ghake”. Mwakuyana waka, Yehova ndimo wakapwerereranga mtundu upya wa Israyeli. Wakaŵapa Dango kwizira mwa Moses. (Salmo 78:5-7) Ciuta wakawoneleranga mtundu wura, nyengo zose wakaŵanga pafupi na ŵantu ŵake kuŵathaska ku urwani.

⁸ Ni mwauli umo ŵapapi Ŵacikristu ŵangarondezgera citemwa ca Yehova? Cakwamba, ŵakwenera kusambizga ŵana ŵawo ivyo Mazgu gha Ciuta ghakuyowoya. (Duteronome 6:5-9) Cifukwa cikuru ca kusambizgira ŵana ncakuti ŵamanye umo ŵangacitira vintu mwakukolerana na ivyo Baibolo likuyowoya. Para ŵapapi ŵakucita ici ndikuti ŵakukuŵatira pacanya pa ŵana ŵawo, kuŵawonelera umo ŵakucitira na ivyo ŵakusambira. Para ŵana ŵakukura na kwamba kucita ŵekha vintu pacoko-pacoko, ŵapapi ŵacitemwa ŵakuŵa maso kuti ‘ŵaŵayanke’ na ‘kuŵayeya pa mapapindo ghawo’ usange ŵakumana na urwani. Ni urwani wa mtundu wuli uwo ŵangakumana nawo?

9. Ni urwani wuli uwo ŵapapi ŵakwenera kuŵa maso comene? Longosorani.

⁹ Yehova Ciuta wakaŵacenjezgerathu Ŵaisrayeli za urwani wa kwendezgana na ŵaheni. (Maŵazgo 25:1-18; Ezra 10:10-14) Kwendezgana na ŵantu ŵaheni nkurwani na lero wuwo. (1 Ŵakorinte 15:33) Ŵapapi Ŵacikristu ŵangacita makora kurondezga Yehova pa nkani iyi. Lisa, msungwana wa virimika 15, wakamba kwendezgana na munyamata uyo wakaŵa Kaboni cara. Lisa wakati: “Nyengo yeneyiyo ŵapapi ŵane ŵakawona kuti nkaro yane yasinta ndipo ŵakamba kunidandaulira. Nyengo zinyake ŵakanicenyanga ŵakanifyapuranga, ndipo nyengo zinyake ŵakanilimbikiskanga mwacitemwa.” Ŵapapi ŵake ŵakakhala nayo pasi Lisa na kupulikizga mwakufwasa ivyo iye wakayowoya, ndipo ŵakamovwira kuti wafumeko ku suzgo iyo ŵakayiwona—kutemweka na ŵawukirano ŵanyake. a

 Yowoyeskanani Mwakufwatuka Nyengo Zose

10. Ni mwauli umo Yehova wakaŵikira ciyerezgero ciwemi pakuyowoyeskana na Ŵaisrayeli?

¹⁰ Ŵapapi kuti ŵalere makora ŵana ŵawo, ŵakwenera kuyowoyeskana nawo nyengo zose. Nangauli Yehova wakumanya ivyo vili mu mtima withu, kweni wakuticiska kuti tiyowoyenge nayo. (1 Midauko 28:9) Pamanyuma pakuti wapereka Dango kwa Ŵaisrayeli, Yehova wakimika Ŵalevi kuti ŵasambizgenge ŵantu ŵake, ndipo wakatumaso ŵaprofeti kuti ŵadumbiskanenge nawo na kuŵanyolorera. Kweniso Yehova wakaŵa wakunweka kupulikizga mapempero yawo.—2 Midauko 17:7-9; Salmo 65:2; Yesaya 1:1-3, 18-20; Yeremiya 25:4; Ŵagalatiya 3:22-24.

11. (a) Ni mwauli umo ŵapapi ŵangalimbikiskira kuyowoyeskana kuwemi na ŵana ŵawo? (b) Cifukwa wuli ncakuzirwa kuti ŵapapi ŵaŵe ŵategherezgi ŵawemi para ŵakuyowoyeskana na ŵana ŵawo?

¹¹ Kasi ŵapapi ŵangarondezga wuli Yehova para ŵakuyowoyeskana na ŵana ŵawo? Cintu cakwamba na cakuzirwa, ndico kuŵika nyengo. Ŵapapi ŵangacita makora kuleka kuyowoya mazgu ghakudelera ŵana, nga ni “Ndico cingakusuzga ici? Natepanyake uyowoyenge cintu camahara”; “Ka mbucindere uwu”; “Sono ukuti nicite vici? Ucali mwana.” (Zintharika 12:18) Para ŵakuciska ŵana kuti ŵaŵe ŵakufwatuka, ŵapapi ŵavinjeru ŵakulimbikira kuŵa ŵategherezgi ŵawemi. Usange ŵapapi ŵakudelera ŵana ŵacali ŵacoko, para ŵakura nawo ŵangazakaŵadelera. Yehova nyengo zose waŵa wakunweka kupulikizga ku ŵantu ŵake. Iye wakujura khutu lake na kupulikizga kwa awo ŵakumuromba mwakujicepeska.—Salmo 91:15; Yeremiya 29:12; Luka 11:9-13.

12. Ni mikhaliro wuli iyo ŵapapi ŵakwenera kuŵa nayo yeneiyo yingapangiska ŵana kuyowoya nawo mwakufwatuka?

¹² Aghanaghaniraniso za mikhaliro yinyake ya Ciuta iyo yapangiska kuti ŵantu ŵayowoyenge nayo mwakufwatuka. Mwaciyerezgero, Davide, Themba la Israyeli, likacita uheni ukuru comene, likagonana na Bathsheba. Cifukwa cakuti wakaŵa muntu wambura urunji, Davide wakacitaso maubudi ghanyake mu umoyo wake. Kweni ndipouli, wakaleka cara kupempa Yehova kuti wamugowokere. Kuyowoya unenesko, citemwa na lusungu lwa Ciuta vikapangiska Davide kuweleraso kwa Yehova. (Salmo 103:8) Para ŵapapi ŵarongorenge mikhaliro ya Ciuta nga ni citemwa na lusungu, mbwenu kuŵenge kupusu kuyowoyeskana na ŵana ŵawo nangauli ŵana ŵangaŵabudira.—Salmo 103:13; Malaki 3:17.

Muŵe Ŵakuzika

13. Kasi kuzika kukusazgapo vici?

¹³ Para ŵakupulikizga ku ŵana ŵawo, ŵapapi ŵakwenera kuŵa ŵakuzika na kurongora “vinjeru ivyo nvyakucanya.” (Yakobe 3:17) Mpostole Paulos wakalemba kuti: ‘Kuzika kwinu kumanyikwe na ŵantu wose.’ (Ŵafilipi 4:5) Kasi kuzika kukung’anamuraci? Lizgu la Cigiriki likurongosora “kuzika” kuti “nkuleka kukosera nga-nga-nga pa marango.” Kasi ŵapapi ŵangaŵa wuli ŵakuzika penepapo ŵakulimbikiska ŵana kuti ŵaŵe na nkaro yiwemi na mikhaliro yauzimu?

14. Kasi Yehova wakarongora wuli kuzika umo wakacitira na Lot?

¹⁴ Yehova walikuŵika ciyerezgero ciwemi comene  pa nkani ya kuzika. (Salmo 10:17) Apo wakaphalira Lot na mbumba yake kuti ŵafumemo mu msumba uheni wa Sodom, Lot ‘wakazinazinanga.’ Pamanyuma pake, mungelo wa Yehova wati wamuphalira kuti wacimbilire ku mapiri, Lot wakati: “Ndingamanya kucimbirira ku mapiri cara . . . Wonani, muzi wura [Zoar] uli pafupi kucimbirirako [“pakuti ncipusu,” NW]. Awe, rekani ndicimbirire kwenekura—asi [“ncintu cipusu,” NW]?” Kasi Yehova wakazgora wuli? Wakati: “Laŵiska, ndakuzomerezga na pa cintu ici wuwo, kuti tindibwangandulenge cara muzi weneuwo wayowoya.” (Genesis 19:16-21, 30) Yehova wakapulikira ivyo Lot wakapempa. Mbunenesko kuti ŵapapi ŵakwenera kurondezga marango agho Yehova Ciuta walikuyowoya mu Mazgu ghake, Baibolo. Kweni ndipouli, usange palije kuswa marango gha Baibolo, cingaŵa ciwemi kughanaghanira ivyo ŵana ŵakukhumba.

15, 16. Ni sambiro wuli ilo ŵapapi ŵangatorapo pa ciyerezgero ca pa Yesaya 28:24, 25?

¹⁵ Kuzika kukusazgaposo kuskesketa mitima ya ŵana mwakuti ŵaŵe ŵakunozgeka kupokera urongozgi. Yesaya wakayerezgera Yehova na mulimi, wakati: “Kasi mulimi wakulima madazi ghose kuti waseŵe? Kasi wakusinda, na kupopota magadi kaŵiri-kaŵiri? Para waskesketa pacanya asi wakuseŵa maficezi, na kumija mbewu za dende, na kupanda tirigu na barle mizere-mizere, na tunyake mu mpepete mwa munda?”—Yesaya 28:24, 25.

¹⁶ Yehova ‘wakulima kuti waseŵe mbuto’ na “kupopota magadi.” Iye wakuskesketa mtima wa ŵantu ŵake pambere wandaŵacenye. Kasi ŵapapi ‘ŵangalima’ wuli mtima wa mwana wawo para ŵakumucenya? Dada munyake wakarondezga Yehova apo wakaranganga mwana wake musepuka wa virimika vinayi. Apo mwana wake wakatchaya mwana waŵene, cakwamba, dada uyo wakapulikizga mwakufwasa apo mwana wake wakajigowokeranga. Pamanyuma pake, nga kuti “wakulima” mtima wa mwana, dada yura wakamuphalira nkani yinyake mwana wake. Iyi yikaŵa nkani yakukhwaskana na kamwana kanyake ako muntu munyake wankaza wakakatimba comene mupaka ndopa suru-ru-ru-ru. Musepuka yura wapulike ntena, citima cikamukora ndipo wakayowoya kuti yura wakatimba munyake wakenera kupika cirango. ‘Kulima’ kwa nga ni uku kukapangiska mtima wa musepuka yura kuwona kuti mbembe nziheni.—2 Samuel 12:1-14.

17. Kasi pa Yesaya 28:26-29 pali sambiro wuli ilo ŵapapi ŵangatorapo pa nkani ya kuranga ŵana?

¹⁷ Yesaya wakayerezgeraso kucenya kwa Yehova na ncito ya kupwanta mbewu. Mulimi wakugwiriskira ncito virwero vyakupambana-pambana mwakuyana na unonono wa makanta ya mbewu iyo wakupwanta. Iye wakugwiriskira ncito kandodo kupwantira mbewu ya maficezi, ndipo para maficezi nganonono comene wakupwantira musi. Ndiposo, mulimi para wakupwanta mbewu ya makanta yanonono, kuti wakupwanta mupaka njere zizgoke ufu cara. Mwakuyana waka, para Yehova  wakukhumba kuwuskamo mikhaliro yiheni mu ŵantu ŵake, iye wakusinta-sinta cirango cake mwakuyana na umo ŵantu ŵaliri. Iye kuti ngwankaza panji munonono mtima cara. (Yesaya 28:26-29) Ŵana ŵanyake ŵakupulika na mazgu pera kufuma kwa ŵapapi, kwambura kuŵapa cirango. Ŵanyake ŵakukhumbikwira kuŵaphalira pafupi-pafupi, ndipo ŵanyake ŵakukhumbikwira kuyowoya nawo mwacitemwa. Ŵapapi ŵakuzika ŵakugwiriskira ncito cirango mwakuyana na umo mwana waliri.

Citiskani Sambiro la Mbumba Kuŵa Lakunozga

18. Ni mwauli umo ŵapapi ŵangaŵira na nyengo yakucitira sambiro la Baibolo na mbumba yawo?

¹⁸ Ntowa yiwemi comene yakuti musambizgire ŵana ŵinu ndiyo kucita sambiro la Baibolo na mbumba yinu nyengo zose na kudumbirana Malemba zuŵa na zuŵa. Sambiro la mbumba likuŵa lacandulo para likucitika nyengo zose. Usange likucitika kwambura kunozgekera, panji likucitika mwakamudompo-mudompo, ncakukayikiska kuti lingaŵa lacandulo. Pa cifukwa ici, ŵapapi ŵakwenera ‘kujiwombolera nyengo’ yakucitira sambiro. (Ŵaefeso 5:15-17) Nyengo zinyake cingaŵa cakusuzga kusanka nyengo iyo yingaŵa yiwemi kwa waliyose mu mbumba yinu. Dada munyake wakawona kuti apo ŵana ŵake ŵakakuranga, milimo yawo yikapangiskanga kuŵa kunonono kuti mbumba yose yikumane pamoza. Ndipouli, mbumba iyo nyengo zose yikakumananga pamoza pa usiku wa mazuŵa gha maungano gha mpingo. Mwanteura nyengo iyo dada yura wakasanka yikaŵa ya kucita sambiro la mbumba para ŵawerako ku mpingo. Nyengo iyi yikaŵa yiwemi kwa waliyose. Panyengo yasono, ŵana ŵake wose ŵatatu mbateŵeti ŵa Yehova ŵakubapatizika.

19. Kasi ŵapapi ŵangarondezga wuli Yehova para ŵakucitiska sambiro la mbumba?

¹⁹ Ncintu cambura candulo kusanda mwapacanya-pacanya nkani yakuzikika mu Malemba iyo mukusambira. Kwizira mwa ŵasofi awo ‘ŵakaŵazganga mwakupulikikwa makora,’ Yehova wakasambizga Ŵaisrayeli awo ŵakafuma ku wuzga kuti ‘ŵamanyiske ivyo vikaŵazgikanga.’ (Nehemiya 8:8) Dada munyake uyo wali kulera makora ŵana ŵake wose ŵankondi na ŵaŵiri kutemwa Yehova, nyengo zose wakarutanga ku cipinda cake pambere wandambe kucitiska sambiro. Wakanozgekeranga mwakukwana na kukoleraniska nkani iyo na mikhaliro ya mwana waliyose. Iye wakapangiska  sambiro la mbumba kuŵa lakukondweska ku ŵana ŵake. Mwana wake murara wakukumbuka makora ndipo wakuti: “Nyengo zose sambiro likaŵa lakunozga. Para tikatchayanga bora kuseri kwa nyumba, ndipo para tikapulikanga ncemo yakuti tikacite sambiro la mbumba, nyengo yeneyiyo tikaŵikanga pasi bora na kucimbilira ku sambiro. Nyengo zose zuŵa lakucitira sambiro likaŵa lakukondweska nkanira.”

20. Ni suzgo wuli iyo yingaŵapo nangauli ŵapapi ŵangafwilirapo kulera ŵana?

²⁰ Wamasalmo wakimba kuti: “Wonani, ŵana nciharo ca Yehova, na cipasi ca nthumbo ndi njombe.” (Salmo 127:3) Kusambizga ŵana kukukhumbikwira kuŵa na nyengo na citatata, kweni kucita ici kungapereka umoyo wamuyirayira ku ŵana ŵithu. Mwee, nayo yizamuŵa njombe yiwemi! Tiyeni na mtima wose tirondezge Yehova para tikulera ŵana ŵithu. Nangauli ŵapapi ŵali na mulimo wa ‘kulera [ŵana] mu kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu,’ kuti cikung’anamura kuti wose ŵakurenge makora cara. (Ŵaefeso 6:4) Nyengo zinyake ŵapapi ŵangafwilirapo comene kulera mwana, kweni wangaŵagarukira na kuleka kuteŵetera Yehova. Usange ndimo viliri, kasi ŵapapi ŵangacita wuli? Mu nkani yakurondezgapo tidumbiskanenge umo ŵapapi ŵangacitira.

[Mazgu ghamusi]

Mazgoro Ghinu Ngakuti Wuli?

• Ni mwauli umo ŵapapi ŵangarondezgera citemwa ca Yehova ico calongosoreka pa Duteronome 32:11, 12?

• Kasi mwasambirapo vici kuyana na umo Yehova wakayowoyeskerananga na Ŵaisrayeli?

• Kasi tikusambirapo vici kuyana na umo Yehova wakapulikizgira dandaulo la Lot?

• Pa nkani ya kuranga ŵana, ni sambiro wuli ilo mwatorapo pa Yesaya 28:24-29?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 20, 21]

Moses wakayerezgera umo Yehova wakusambizgira ŵantu ŵake na umo nombo yikucitira na ŵana ŵake

[Cithuzithuzi pa peji 22]

Ŵapapi ŵakwenera kuŵa na nyengo yakucezgera na ŵana ŵawo

[Cithuzithuzi pa peji 23]

“Nyengo zose zuŵa lakucitira sambiro likaŵa lakukondweska nkanira”