Vikirirani Mtima Winu

“Vikirira mtima wako kwakuruska vyose; cifukwa mkati mwake muli cisimi ca umoyo.”—ZINTHARIKA 4:23.

1, 2. Ncifukwa wuli tikwenera kuvikirira mtima withu?

 PAMANYUMA pakuti kavuluvulu mukuru waputa pa cirwa ca Caribean, doda linyake pa cirwa ici likafumira kuwaro kwa nyumba yake. Likati laraŵiska pa luŵaza, likawona kuti cikhuni cikuru ico cikaŵa pa luŵaza lwa nyumba yake kwa virimika vinandi, cikavikitika uheni nkanira. Doda lira likayasama ‘Cifukwa wuli cikhuni ici cavikitika penepapo makuni yanyake yacoko-yacoko yacali ciliri-i-i?’ Doda lira likasanga zgoro apo likasendelera pafupi na cikhuni cira. Likawona kuti mukati mwa cikhuni mukavundanga, ndipo kavuluvulu ndiyo wakavumbura ntenda ya cikhuni cira.

² Mwee, nayo ni ngozi usange musopi waunenesko uyo wawonekanga wakukhora mu Cikristu wathera ku ciyezgo! Baibolo likuyowoya makora kuti “maghanoghano gha mtima wa muntu ngaheni kwamba ku wanici wake.” (Genesis 8:21) Ici cikurongora kuti usange tilekenge kupwererera mtima withu nyengo zose, nanga ni mtima wakukhora unganyengeka kucita ico nciheni. Pakuti mtima wa ŵantu ŵambura urunji ungaŵa na mikhaliro yiheni, ipo ncamahara kurondezga urongozgi uwu: ‘Vikirira mtima wako kuruska vyose; cifukwa mkati mwake muli cisimi ca umoyo.’ (Zintharika 4:23) Kasi tingavikirira wuli mtima withu wakuyerezgera?

Nciwemi Kuwusanda Pafupi-pafupi

3, 4. (a) Kuyana na mtima weneco, ni mafumbo wuli yangafumbika? (b) Ncivici cingatovwira kusanda mtima withu wakuyerezgera?

³ Para mwaruta kwa dokotala kuti wakamupimani, iye kanandi wakusanda mtima winu. Kasi thupi linu lose, kusazgapo mtima winu, likurongora kuti mukurya vyakurya vya magulu yose? Kasi ndopa zinu zikwenda wuli? Kasi mtima winu wuli makora ndiposo ngwankongono? Kasi mukucita maseŵero mwakukwana? Kasi mtima winu ukukoleka mwaluŵiro na ntenda ya kwenjerwa?

⁴ Usange mtima weneco ukwenera kupimika pafupi-pafupi, wuli mtima wakuyerezgera? Yehova wakuwupima. (1 Midauko 29:17) Ipo nase ndimo ticitirenge. Mwauli? Mwa kujifumba kuti: ‘Kasi mtima wane ukurya mwakukwana cakurya cauzimu pa sambiro lane na pa maungano gha mpingo? (Salmo 1:1, 2; Ŵahebere 10:24, 25) Kasi uthenga wa Yehova wuli mu mtima wane nga ni “moto wakunyeka wakujaririka mu viŵangwa,” kuniciska kucita ncito yakupharazga Ufumu na kupanga ŵasambiri? (Yeremiya 20:9; Mateyu 28:19, 20; Ŵaroma 1:15, 16) Mwakuyana na nkongono zane, kasi nkulimbalimba comene kuti nicite vigaŵa vinyake vya uteŵeti? (Luka 13:24) Kasi mtima wane wakuyerezgera nkuwuŵika pa malo gha mtundu wuli? Kasi nkutemwa kucezga na ŵantu awo mitima yawo yili kudemelera pa kusopa kutuŵa? (Zintharika 13:20; 1 Ŵakorinte 15:33) Tiyeni timazge mwaluŵiro matenda aya para tamanya.

5. Kasi viyezgo vikugwira ncito wuli?

⁵ Cigomezgo cithu cikuyezgeka nyengo na nyengo. Kuyezgeka uku kukutipa mwaŵi wakuti timanye umo mtima withu wuliri. Moses wakaphalira Ŵaisrayeli awo ŵakakhala pacoko kunjira mu Caru ca Layizgano kuti: “Yehova Ciuta winu wakamurongozgani mu mapopa virimika ivi makumi ghanayi, kumucefyani na kumuyezgani, kuti wamanye ico cikaŵa mu mtima winu, ngati timusunge marango ghake  panji cara.” (Duteronome 8:2) Kasi nyengo zose tikuzizwa cara na mahara na vinjeru ivyo vikuŵapo para takumana na ciyezgo camabuci? Viyezgo ivyo Yehova wakuzomerezga kucitika vingatipa mwaŵi wa kumanya apo pali rumwa mwakuti timatepo. (Yakobe 1:2-4) Tingaruwanga cara kupempera para tili mu viyezgo.

Kasi Mazgu Ghithu Ghakurongoraci?

6. Kasi nkani izo tikutemwa kuyowoya zingavumburaci pakuyowoya za mtima withu?

⁶ Kasi tingamanya wuli vintu ivyo mtima withu ukutemwa comene? Yesu wakati: “Muntu muweme mu usambazi uweme wa mu mtima wake wakufumya ico nciweme; ndipo muntu muheni mu usambazi uheni wakufumya ico nciheni: pakuti ivyo viri kuzara mu mtima ndivyo mlomo wake ukuyowoya.” (Luka 6:45) Ivyo kanandi tikuyowoya vikurongora ivyo mtima withu ukutemwa. Kasi nyengo zinandi tikuyowoya za cuma cakuthupi na milimo yakucaru? Para tikudumbiskana na ŵanyithu nyengo zose, kasi tikuyowoyapo vintu vyauzimu ivyo tikughanaghana kuzakacita muntazi? Mu malo mwa kuthandazga ubudi wa ŵanyithu, kasi tikuŵatemwa na kufufuta ivyo ŵabuda? (Zintharika 10:11, 12) Kasi tikutemwa kuyowoya comene ivyo ŵanyithu ŵakucita kweni kuyowoya pacoko mikhaliro yiwemi yauzimu? Kasi ici cingaŵa cirongolero cakuti tamba kunjilirapo pa nkani zaŵene?—1 Petros 4:15.

7. Ni sambiro wuli lakukhwaskana na kuvikirira mtima withu ilo tingasambira pa nkani ya ŵakuru khumi ŵa Joseph?

⁷ Awonani ico cikacitika mu mbumba yinyake yikuru. Ŵana ŵarara khumi ŵa Jacob “ŵakayowoyanga naye makora mwa cimango cara” munung’una wawo Joseph. Cifukwa wuli? Cifukwa ŵakaŵa na sanje pakuti ŵadada ŵawo ŵakamutemwanga comene. Panyengo yinyake apo Ciuta wakamupa maloto Joseph, kurongora kuti Yehova wakakondwa naye, iwo “ŵakamutinka iye comene nadi.” (Genesis 37:4, 5, 11) Cifukwa ca ukari wawo, ŵakaguriska munung’una wawo ku ŵantu awo ŵakaguranga ŵazga. Pamanyuma pake, kuti ŵabise kwananga kwawo, ŵakapusika ŵadada ŵawo kuti Joseph wakomeka na cikoko. Ŵakuru khumi ŵa Joseph ŵakatondeka kuvikirira mtima wawo panyengo yira. Usange  tili na mtima wa kukwiyira ŵanyithu, kasi ici cingaŵa cimanyikwiro cakuti tili na sanje mu mtima withu? Tiŵe maso kumanya na kusanda ico cikufuma mu mlomo withu ndipo tizgure mwaluŵiro maghanoghano ghaheni.

8. Ncivici cingatovwira kusanda mtima withu usange tayowoya utesi?

⁸ Nangauli ‘ncambura macitiko kuti Ciuta watete,’ kweni ŵantu ŵambura urunji kanandi ŵakuteta. (Ŵahebere 6:18) Wamasalmo wakadandaula kuti ‘ŵantu wose mbatesi.’ (Salmo 116:11) Nanga ni mpostole Petros wakamukana Yesu katatu. (Mateyu 26:69-75) Ticenjere kuti tileke kuteta, cifukwa Yehova wakutinka “lulimi lwa utesi.” (Zintharika 6:16-19) Usange tayowoya utesi, ipo nciwemi kusanda ico cangwambiska. Kasi canguŵa cifukwa ca kopa muntu? Kasi canguŵa cifukwa ca kopa cirango? Kasi canguŵa cifukwa ca kopa kunanga zina lithu? Muli mose umo vingaŵira, kweni nciwemi kughanaghanira nkani iyo, kuzomera ubudi uwo tacita, ndiposo kupempa Yehova kuti watigowokere, na kumupempa kuti watovwire kuti tileke utesi. “Ŵarara ŵa ekleziya” ŵangatovwira pa nkani iyi.—Yakobe 5:14.

9. Kasi mapempero yithu yangavumburaci za mtima withu?

⁹ Apo Themba Solomon likapempa vinjeru na mahara, Yehova wakazgora kuti: “Cifukwa ici cikaŵa mu mtima wako, nta ukaromba usambazi, panji mpango, panji ulemu, . . . vinjeru na mahara vyapika kwa iwe. Tindikupeso na usambazi, na mpango, na ulemu.” (2 Midauko 1:11, 12) Pakuwona ivyo Solomon wakaromba na ivyo wakaleka kuromba, Yehova wakamanya ivyo mtima wa Solomon ukatemwanga. Kasi mapempero yithu kwa Ciuta yakuvumburaci za mtima withu? Kasi mapempero yithu yakurongora kuti tikukhumba vinjeru, mahara, na umanyi? (Zintharika 2:1-6; Mateyu 5:3) Kasi mtima withu ukupenja vintu vya Ufumu? (Mateyu 6:9, 10) Usange mapempero yithu yazgoka nga ni sumu waka, ipo tikhale pasi na kuranguruka pa milimo ya Yehova. (Salmo 103:2) Ŵakristu wose ŵakwenera kuŵa maso kumanya ico mapempero yawo yakuvumbura.

Kasi Milimo Yithu Yikuyowoyaci?

10, 11. (a) Kasi uzaghali na uleŵe vikufumira nku? (b) Ncivici cingatovwira kuleka ‘kucita uleŵe mu mtima’?

¹⁰ Milimo yikuvumbura vinandi kuruska ivyo tikuyowoya. Kuyowoya unenesko, milimo yithu yikuyowoya vinandi za umo mtima withu wuliri. Mwaciyerezgero, pa nkani za mikhaliro yiwemi, kuvikirira mtima kukusazgapo vinandi kuruska waka kuŵambara uzaghali. Apo Yesu wakapharazgiranga ŵantu pa Phiri, iye wakati: “Yose uyo wakulaŵiska mwanakazi na kumukhumbira, wareŵa nayo kale mu mtima wake.” (Mateyu 5:28) Ni mwauli umo tingalekera kucita uleŵe nanga mungaŵa mu mtima withu?

¹¹ Job, muntu wakugomezgeka walikuŵika ciyerezgero ciwemi kwa Ŵakristu ŵanarumi na ŵanakazi awo ŵali mu ntengwa. Mwambura kukayika, Job wakaŵanga nawo pafupi ŵamwali nanga nkuŵawovwira para kantu kaŵasoŵa. Kweni khumbiro lakuti wacite nawo uzaghali, likaŵa kutali na muntu wakugomezgeka uyu. Cifukwa wuli? Cifukwa wakakanirathu kudodoliska mwanakazi na kumudokera. Job wakati: “Ndacita pangano na maso ghane; ine ndingamanya uli kulaŵiska mwali?” (Job 31:1) Nase ticite phangano la nga ni ili na maso yithu mwakuti tivikirire mtima withu.

12. Kasi mungagwiriskira wuli ncito Lemba la Luka 16:10 pa nkani ya kuvikirira mtima winu?

¹² Mwana wa Ciuta wakati: “Uyo ngwakugomezgeka mu kacoko waka, ndiyo ngwakugomezgekaso mu vikuru: ndipo uyo ngwakubendera mu kacoko waka, ndiyo ngwakubendera na mu vinandi wuwo.” (Luka 16:10) Enya, tikwenera kusanda nkaro yithu mu vintu vicoko vya zuŵa na zuŵa, nanga ni ivyo tikucita kwatekha mu nyumba yithu. (Salmo 101:2) Para tili mu nyumba yithu tikuwonelera TV, panji usange tili pa programu ya Internet, kasi tikurondezga urongozgi wa mu Malemba wakuti “uzaghali, na ukazuzi wose, panji udokezi, vireke nanga nkuzunulikapo mukati mwinu umo kukwenerera ŵatuŵa; panji nesi nthonto,  na vibwetu, panji milangwe, ivyo kuti vikuyana cara”? (Ŵaefeso 5:3, 4) Wuli usange pa TV panji pa vidiyo pali maseŵero yakurongora nkaza? “Yehova wakusanda ŵarunji na ŵakwananga,” ndimo wakayowoyera wamasalmo, ‘ndipo mzimu wake ukutinka uyo wakutemwa nkaza.’—Salmo 11:5.

13. Ni ncenjezgo wuli yilipo para tikusanda ivyo vikufuma mu mtima withu?

¹³ Yeremiya wakacenjezga kuti: “Mtima ngwakupusika kwakuruska vyose, nguheni wambura kulorako.” (Yeremiya 17:9) Kupusika uku kukuwoneka usange tikujigowokera para tananga, kucepeska ubudi withu, kujiwoneska nga kuti tikubuda cara, panji kujirumba tekha cifukwa ca milimo iyo tikucita. Mtima uheni ukuyowoya vintu paŵiri—milomo yikuyowoya vinyake, milimo yikurongora vinyakeso. (Salmo 12:2; Zintharika 23:7) Mwee, naco ncakuzirwa kuti tiyowoyenge unenesko na kusanda ivyo vikufuma mu mtima!

Kasi Jiso Linu Ndiwemi?

14, 15. (a) Kasi ‘jiso liwemi’ likung’anamuraci? (b) Kasi kuŵa na jiso liwemi kukutovwira wuli kuti tivikirire mtima?

¹⁴ Yesu wakati: “Nyali ya thupi ndi jiso.” Ndipo wakasazgirapo kuti: “Usange jiso lako ndiweme, thupi lako lose liti lingwerukenge.” (Mateyu 6:22) Jiso ilo ndiweme likulaŵiska waka pa ncintu cimoza, likusuŵilira na vintu vinyake yayi. Inya nadi, jiso lithu likwenera ‘kupenja danka ufumu na urunji [wa Ciuta].’ (Mateyu 6:33) Ncivici cingacitikira mtima withu wakuyerezgera usange jiso lithu ndiweme yayi?

¹⁵ Aghanaghanani za nkani ya kupenja ndarama. Kupwererera mbumba yithu ni mulimo uwo Mkristu wakwenera kucita. (1 Timote 5:8) Wuli usange tikudokera kuŵa na cintu cipya, ciwemi comene, na kupenja vintu vyapacanya comene nga ni cakurya, cakuvwara, nyumba, na vinyake? Kasi tingaŵa kuti tikusuzga mtima na maghanoghano cara, kutipangiska kuleka kusopa Ciuta na mtima wose? (Salmo 119:113; Ŵaroma 16:18) Tajitangwaniskiraci na kupenja vintu vyakuthupi kwakuti mu mutu withu mukwenda vya mbumba pera, malonda na cuma cakuthupi? Kumbukani urongozgi wa Yesu uwu: “Mujicenjerere, mzire pakunji mitima yinu yizotope na kudindiŵara, na kuroŵera, na vyenjezgo vya umoyo uno, ndipo zuŵa lira liti limwizirani na kucirukizga nga ndi nkhoka: cifukwa nteura ndimo liti lizirenge pa ŵose aŵo  ŵakukhala pa cisko ca caru cose ca pasi.”—Luka 21:34, 35.

16. Ni urongozgi wuli uwo Yesu wakapereka pakuyowoya za jiso, ndipo cifukwa wuli?

¹⁶ Jiso ndakuzirwa comene pakuyeya uthenga kuruta nawo ku mtima na ku maghanoghano. Ivyo likuwona vikukhwaska comene maghanoghano na milimo yithu. Yesu wakayowoya za nkongono ya ciyezgo ca kuwona, wakati: “Usange jiso lako la ku maryero likukhuŵazga iwe, ulikozombole, ulitaye: cifukwa ncandulo kwa iwe para cinangike cimoza ca viŵaro vyako, ndipo thupi lako lose lireke kuponyeka mu Gehena.” (Mateyu 5:29) Tikwenera kukanizga jiso kuwona vintu vyawakawaka. Mwaciyerezgero, tikanizge jiso kudodoliska vintu ivyo vingawuska khumbiro liheni.

17. Kasi kupulikira urongozgi wa pa Ŵakolose 3:5 kukutovwira wuli kuti tivikirire mtima?

¹⁷ Jiso kuti nciŵaro cekha pera yayi ico cikuyeya uthenga. Paliso viŵaro vinyake nga ni makutu ivyo vikugwira ncito yakuzirwa, ndipo paliso viŵaro vinyake vya thupi ivyo tikwenera kuvipwererera. Mpostole Paulos wakati: “Komaninge viŵaro vinu ivyo viri pa caru; uzaghali, ukazuzi, kulakalaka, kukhumba kuheni, na kudokera, kweneuko nkusopa vikozgo.”—Ŵakolose 3:5.

18. Kasi tingacitaci kuti timazge maghanoghano ghawakawaka?

¹⁸ Kudokera kuheni kungamba mu maghanoghano ghithu. Kanandi kudokera uku para kwakura kukuwuska khumbiro liheni mukati mwithu na kunanga mtima. ‘Ndipo khumbiro para lakura, likubaba kwananga.’ (Yakobe 1:14, 15) Ŵanandi ŵakuzomerezga kuti khumbiro ili likucitiska muntu kufumiska wanarume panji wanakazi. Mwee, naco ncakuzirwa kuti tizuzge maghanoghano ghithu na vintu vyauzimu! (Ŵafilipi 4:8) Para maghanoghano ghaheni ghiza mu mtima, tiyezgeyezge kughacimbizga.

‘Teŵeterani Yehova na Mtima Wakufikapo’

19, 20. Kasi tingacita wuli makora para tikuteŵetera Yehova na mtima wakufikapo?

¹⁹ Themba Davide likati lacekura, likaphalira mwana wake kuti: “Solomon mwana wane, mumanye Ciuta wa ŵauso, umuteŵetere na mtima wakufikapo na umoyo wakuzomera; pakuti Ciuta wakupenjapenja mitima yose, ndipo wakumanyiska kaghanaghaniro kali kose.” (1 Midauko 28:9) Solomon iye mweneko wakapempera kuti waŵe na “mtima [“wakupulikira,” NW].” (1 Mathemba 3:9) Kweni suzgo yake yikaŵa yakuti wakatondeka kusungilira mtima wa nga ni uwu mu umoyo wake wose.

²⁰ Usange tikukhumba kucita makora pa nkani iyi, ipo tiŵe na mtima wakukolerana na Yehova ndiposo tiwuvikirire. Kuti ticite ici, tikwenera kusungirira Mazgu gha Ciuta mu mtima withu—inya, ‘mkati mwa mtima.’ (Zintharika 4:20-22) Tiŵeso na kaluso ka kusanda mtima withu, ndiposo, mwa kugwiriskira ncito pempero, tisande ivyo mazgu na milimo yithu vikuvumbura. Kasi kusanda uku kungaŵa na candulo wuli usange tikuleka kupempa covwiro ca Yehova kuti tinyolorere ubudi uwo tawona? Mwee, naco ncakuzirwa kuŵa maso kuwona ivyo vikunjira mukati mwithu! Para ticitenge ici, tigomezgenge kuti “mtende wa Ciuta, uwo ukuzungura kuwamo kose, uti usungirirenge mitima [yithu] na maghanoghano [ghithu] mwa Kristu Yesu.” (Ŵafilipi 4:6, 7) Enya, kuruska vyose ivyo tikwenera kuvikirira, tiyeni tivikirire mtima withu na nkongono zose ndipo titeŵetere Yehova na mtima wakufikapo.

Kasi Mukukumbuka?

• Cifukwa wuli ncakuzirwa kuvikirira mtima?

• Kasi kusanda ivyo tikuyowoya kukutovwira wuli kuti tivikirire mtima withu?

• Cifukwa wuli tikwenera kuŵa na ‘jiso liwemi’?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 18]

Kasi tikutemwa kuyowoya vici para tili mu uteŵeti wa m’munda, pa maungano, na panyumba?

[Cithuzithuzi pa peji 20]

Jiso ilo ndiwemi likutimbanizgika na vintu vinyake cara