Tikwandula na Marango gha Ciuta
Tikwandula na Marango gha Ciuta
‘A! nkutemwa dango linu!’—SALMO 119:97.
1. Nkaghanaghaniro wuli ako kandana pa nkani ya kupulikira marango gha Ciuta?
LERO, mbantu ŵanandi yayi ŵakupulikira marango gha Ciuta. Ŵanandi ŵakuwona kuti ncawakawaka kujilambika ku muntu wambura kuwoneka uyo wali na mazaza ghakuru. Tikukhala mu nyengo iyo mikhaliro yiwemi yanjira pasi, nyengo iyo mphaka za pakati pa ciwemi na ciheni zasisitika, na nyengo ya unyankasi ukuru. (Zintharika 17:15; Yesaya 5:20) Kuyana na umo ŵantu ŵanandi ŵakughanaghanira lero, voti iyo yikacitika sono-sono apa yikarongora kuti “ŵantu ŵanandi ku America ŵakukhumba kuti ŵajipimirenge ŵekha ciwemi na cakwenelera.” Ŵakukhumba Ciuta uyo “wakulekelera uheni.” Ŵakukhumba cara marango ghanonono. Ŵakutemwa cara kukhala na ŵantu ŵa mazaza, awo ŵakuwoneseska kuti ŵantu ŵali na mikhaliro yiwemi. Muntu munyake uyo wakusanda kakhaliro ka ŵantu wakawona kuti lero “ŵantu ŵakujimanyira ŵekha umo ŵangakhalira na umoyo wakunyoroka na utuŵa.” Wakasazgirapo kuti: “Wose awo ŵali na mazaza ŵakwenera kusintasinta marango mwakuyana na umo ŵantu ŵakukhumbira.”
2. Kasi marango gha Ciuta gha mu Baibolo ghakukolerana wuli na vitumbiko vyake?
2 Pakuti ŵanandi ŵakukayika kuti marango gha Yehova ngawemi, ipo ise tikwenera kugomezga nkanira kuti marango agha ngacandulo kwa ise. Ncakukondweska kuwona nkani ya mu Baibolo iyo yikuzunura marango kwanyengo yakwamba. Pa Genesis 26:5, tikuŵazga kuti Ciuta wakati: ‘Abrahamu . . . wakasungilira marango ghane, vilayizgo vyane, na malanguro ghane.’ Mazgu agha ghakayowoyeka virimika vinandi pambere Yehova wandapereke marango ghanandi ku mpapu ya Abrahamu. Ni mwauli umo Ciuta wakatumbikira Abrahamu cifukwa ca kupulikira, na kurondezga Marango Ghake? Yehova Ciuta wakalayizga kuti: “Mu mpapu yako mitundu yose ya caru tiyitumbikike, cifukwa wapulikira mazgu ghane.” (Genesis 22:18) Pa cifukwa ici, kupulikira marango gha Ciuta kukukolerana na vitumbiko.
3. (a) Kuyana na marango gha Yehova, kasi wamasalmo wakati wuli? (b) Ni mafumbo wuli agho tikwenera kughasanda?
3 Yumoza wa awo ŵakimba salmo—panyake mwana wa fumu ya caru ca Yuda uyo wakazakaŵa themba—wakarongora cimwemwe ico lero mbantu ŵanandi cara ŵali naco pakurondezga dango. Wakati kwa Ciuta: ‘A! nkutemwa dango linu!’ (Salmo 119:97) Muntu uyu wakalaŵantanga waka yayi. Wakarongora umo wakalitemwera khumbo la Ciuta ilo likurongosoreka mu marango ghake. Yesu Kristu, Mwana wambura kwananga wa Ciuta, nayo ndimo wakatemwera ntena. Ucimi ukayowoyerathu kuti Yesu wazamuyowoya kuti: “Nkuca kucita khumbo linu A Ciuta wane; dango linu liri mkati mwa mtima wane.” (Salmo 40:8; Ŵahebere 10:9) Ise ke? Kasi nase tikukondwa pakucita khumbo la Ciuta? Kasi tikugomezga nadi kuti marango gha Yehova ngakuzirwa na gha candulo? Kasi kupulikira marango gha Ciuta kuli pa malo wuli mu umoyo withu wauzimu, wa zuŵa na zuŵa, mu milimo yithu, na para tili pamoza na ŵanyithu? Kuti titemwe marango gha Ciuta, ipo timanye danka cifukwa ico Ciuta waliri wakwenelera kuŵika marango.
Yehova Ngwakwenelera Kuŵika Marango
4. Cifukwa wuli Yehova ngwakwenelera nadi kuŵika marango?
4 Pakuti Yehova ni Mlengi, iye ngwakwenelera nkanira kuŵika marango pa caru capasi na m’mlengalenga. (Civumbuzi 4:11) Mprofeti Yesaya wakati: “[Yehova] ndiye wakutiwusa.” (Yesaya 33:22) Walikuŵika marango ghakuti vintu vyakuthuta na vyambura kuthuta virondezge. (Job 38:4-38; 39:1-12; Salmo 104:5-19) Pakuti muntu wali kulengeka na Ciuta, iye wali pasi pa marango gha Yehova. Nangauli muntu wali na vinjeru vya kupambaniska vintu, wali na wanangwa wa kusanka cintu, kweni wangaŵa na cimwemwe kwekha para wakupulikira marango gha Ciuta ghakuthupi na ghauzimu.—Ŵaroma 12:1; 1 Ŵakorinte 2:14-16.
5. Kasi mazgu gha pa Ŵagalatiya 6:7 ghakurongora wuli kuti ngaunenesko kuyana na marango gha Ciuta?
5 Nga ni umo tikumanyira, marango gha Yehova ngakukhazikika. (Yeremiya 33:20, 21) Usange muntu wakuleka kurondezga marango ghanyake ghakuthupi, nga ni dango ilo liri mu nkongono iyo yikuguza na kututuzga, soka likumuwira. Mwakuyana waka, marango gha Ciuta gha kakhaliro ghakusintasinta cara ndipo ghakusweka cara. Marango agha ngakukhora na ghaunenesko, nangauli tingawona yayi uwemi wake nyengo yeneyiyo. “Ciuta kuti ngwakusekeka cara; cifukwa ceneico muntu wakumija, ndico wati wavunenge.”—Ŵagalatiya 6:7; 1 Timote 5:24.
Umo Liliri Dango Lose la Yehova
6. Kasi marango gha Ciuta ghakusazgapo vici?
6 Kuzirwa kwa dango la Ciuta kukawoneka mu Dango ilo wakapereka kwa Moses. (Ŵaroma 7:12) Nyengo yikati yarutapo, Yehova Ciuta wakaŵika “dango la Kristu” mu malo mwa Dango la Moses. a (Ŵagalatiya 6:2; 1 Ŵakorinte 9:21) Pakuti tili pasi pa “dango lakufiskika la wanangwa,” tikumanya kuti marango gha Ciuta ghakukhwaska vigaŵa vicoko waka yayi vya umoyo withu, vigomezgo panji mitheto. Marango ghake ghakukhwaska vigaŵa vyose vya umoyo withu, kusazgapo umoyo wa mbumba, malonda, umo tingacitira kurazga kwa ŵanarume panji ŵanakazi, umo tingacitira na Ŵakristu ŵanyithu, ndiposo kuŵikapo mtima pa kusopa kutuŵa.—Yakobe 1:25, 27.
7. Zunurani marango ghanyake ghakuzirwa gha Ciuta.
7 Mwaciyerezgero, Baibolo likuti: “Nanga manyi mbazaghali, manyi mbakusopa vikozgo, manyi mbareŵi, manyi mbauyaya, manyi mbakukazuzgana ŵanarumi pera, manyi mbankhungu, manyi mbakudokera, manyi mbaroŵevu, manyi mbakutuka, panji nesi ŵakukwapula, kuti ŵamkuharira Ufumu wa Ciuta cara.” (1 Ŵakorinte 6:9, 10) Uzaghali na ureŵe kuti “mbuyaya” waka cara. Kugonana ŵanarume pera panji ŵanakazi pera, ni “vilere” waka yayi. Kucita ivi nkunangira dango la Yehova. Kwiba, kuteta, na kusesa nako nkunangira dango lake. (Salmo 101:5; Ŵakolose 3:9; 1 Petros 4:15) Yakobe wakususka mukhaliro wakujiwoneska, ndipo Paulos nayo wakuti tileke kuyowoya vibwetu na milangwe. (Ŵaefeso 5:4; Yakobe 4:16) Ŵakristu, ŵakuwona marango ghose agha gha kakhaliro kuti ghali mu dango lakufikapo la Ciuta.—Salmo 19:7.
8. (a) Kasi dango la Yehova liri wuli? (b) Kasi lizgu la Cihebere lakuti “dango” likung’anamuraci?
8 Mu Mazgu gha Yehova, marango agha ghakurongora kuti ngakuzirwa nkanira kuruska kuŵa waka nga ni ndondomeko ya marango ghanonono. Marango agha ghakucitiska umoyo kuŵa wakukondweska, wakukhazikika, ndiposo ghakusinta nkaro ya muntu kuŵa yiwemi. Dango la Ciuta ndiwemi, ndakukondweska, ndiposo ndakovwira. (Salmo 119:72) Lizgu lakuti “dango,” nga ni umo wamasalmo wakayowoyera, likufuma ku lizgu la Cihebere lakuti toh·rahʹ. Muntu munyake wakusanda Baibolo wakuti: “Lizgu ili likupangika kufuma ku verebu ilo likung’anamura kurongozga, kudinika, kurazga, na kudunjika. Ng’anamuro lake . . . nda kurunjika nkaro yithu.” Wamasalmo wakawona dango kuŵa cawanangwa cakufuma kwa Ciuta. Mwakuyana na wamasalmo, kasi nase tikwenera cara kutemwa dango, kuzomerezga kuti liwumbe umoyo withu?
9, 10. (a) Ncifukwa wuli tikukhumba urongozgi wakugomezgeka? (b) Kasi tingaŵa wuli na umoyo uwemi na wakukondweska?
9 Vilengiwa vyose vikukhumba urongozgi wakwenelera na wakugomezgeka. Umu ndimo viliriso na Yesu na ŵangelo ŵanyake awo ni vilengiwa vyapacanya kuruska ŵantu. (Salmo 8:5; Yohane 5:30; 6:38; Ŵahebere 2:7; Civumbuzi 22:8, 9) Usange vyamoyo ivi vyambura kwananga ndivyo vikwandula na urongozgi wa Ciuta, asi kwakuruska ise taŵantu ŵakwananga tingandula comene? Lumbiri lwa ŵantu na ivyo vyaŵawira vyarongora kuti mazgu gha mprofeti Yeremiya ngaunenesko: “A Yehova, nkumanya kuti ntowa ya muntu kuti yiri mwa iye yekha cara, kuti nkhwa muntu uyo wakwenda cara kurunjika mendero ghake.”—Yeremiya 10:23.
10 Usange tikukhumba kukhala na umoyo uwemi na wakukondweska, ipo tikwenera kulaŵiska kwa Ciuta kuti watirongozge. Themba Solomon likamanya uheni wa kukhala mwakuyana na mphaka za taŵene kwambura kugomezga Ciuta kuti watirongozge: “Yiriko ntowa iyo yikuwoneka ngati njakunyoroka ku muntu, kweni umariro wake ndi ntowa ya nyifwa.”—Zintharika 14:12.
Vifukwa vya Kutemwera Dango la Yehova
11. Ncifukwa wuli tikwenera kuŵa na mtima wakuti timanye makora dango la Ciuta?
11 Tikwenera kuŵa na mtima wakuti timanye makora dango la Yehova. Wamasalmo wakarongora kunweka apo wakati: “Jurani maso ghane kuti ndiwone vyakuzizwiska vya mu dango linu.” (Salmo 119:18) Para tamanya Ciuta na ntowa zake, apo ndipo tiwonenge unenesko wa mazgu gha Yesaya: “Ine ndine Yehova, Ciuta winu uyo wakumusambizgani kuti muwone candulo, uyo wakumurongozgani mu ntowa iyo mukwenera kwendamo. A! mupulikirenge marango ghane.” (Yesaya 48:17, 18) Yehova wakukhumba cara kuti ŵantu ŵake ŵasange soka, kweni kuti ŵapulikire marango ghake na kukhala na umoyo uwemi. Tiyeni tiwone vifukwa vinyake vyakuzirwa ivyo tikwenera kutemwera dango la Ciuta.
12. Ncifukwa wuli Yehova ni muwemi na wakwenelera kutipa marango?
12 Dango la Ciuta likufuma kwa Uyo wakutimanya makora. Pakuti Yehova ni Mlengi withu, ncakumanyikwirathu kuti wakumanya makora ŵantu. (Salmo 139:1, 2; Milimo 17:24-28) Ŵabwezi ŵithu, ŵabali ŵithu ŵakuthupi, nanga mbapapi ŵangatimanya makora cara nga ni umo Yehova wakutimanyira. Inya, Ciuta wakutimanya makora nkanira kuruska umo ise taŵene tikujimanyira. Kuruska muntu waliyose, Mlengi withu wakumanya vintu vyauzimu na vyakuthupi ivyo tikukavuka. Iye wakutimanya fikepo kalengekero kithu, khumbo lithu, na ivyo tikudokera. Yehova wakumanya kuti tili ŵantu ŵakwananga, kweniso wakumanya kuti tingacita makora vintu vinyake. Wamasalmo wakuti: ‘[Yehova iye mweneko] wakumanya kalengekero kithu, wakukumbuka kuti tiri fuvu.’ (Salmo 103:14) Para tendenge mu dango lake, na kujilambika na mtima wose ku urongozgi wake, mbwenu tiwonenge kuti tili ŵakuvikilirika mwauzimu.—Zintharika 3:19-26.
13. Kasi tingagomezga wuli kuti Yehova wakutikhumbira viwemi?
13 Dango la Ciuta likufuma kwa Uyo wakutitemwa. Ciuta wakukhumba kuti tizakaŵe na umoyo wamuyirayira. Asi wakajipuzura pakupereka Mwana wake yekha kuŵa “thumba la kuwombola ŵanandi”? (Mateyu 20:28) Asi Yehova wakulayizga kuti ‘wazomerezgenge cara kuti tiyezgeke kujumpa nkongono zithu’? (1 Ŵakorinte 10:13) Asi Baibolo likutiphalira kuti ‘wakutipwererera’? (1 Petros 5:7) Palije waliyose uyo wakutitemwa wakuti wangapereka urongozgi uwemi ku ŵantu kuruska umo Yehova wakucitira. Wakumanya ico nciwemi kwa ise na kuŵika mphaka pakati pa ico cingapereka cimwemwe na ico cingapereka citima. Nangauli tili ŵakwananga, ndiposo kuti tikubuda, kweni para tirondezgenge urunji, iye wawoneskenge citemwa cake pa ise mwakuti tiŵe na umoyo na vitumbiko.—Ezekiel 33:11.
14. Kasi dango la Ciuta likupambana wuli na maghanoghano gha ŵantu?
14 Dango la Ciuta ndambura kusintasinta. Mu nyengo zakufipiska mtima izo tikukhalamo, Yehova ni jarawe lakukhora ilo likaŵako kufuma ku muyirayira na kuya ku muyirayira. (Salmo 90:2) Iye mweneko wakuti: “Ine Yehova kuti nkuzgoka cara.” (Malaki 3:6) Marango gha Yehova agho ghalikulembeka mu Baibolo, ngakugomezgeka nkanira kuruska maghanoghano gha ŵantu agho ghali nga ni mcenga uwo ukuyeyeka na maji. (Yakobe 1:17) Mwaciyerezgero, virimika vinandi ivyo vyajumpa, ŵadokotala awo ŵakupima mahara gha muntu, ŵakatenge nciwemi kulekelera mwana pakumulera, kweni sono ŵasinta ndipo ŵakuzomerezga kuti ŵakabuda pakusambizga ntena. Marango na urongozgi wa kucaru pa nkani iyi ukuyeyeka waka nga kuti ukuputa na mpepo. Ndipouli, Mazgu gha Yehova ghakusunkunyika yayi. Virimika vinandi vyajumpapo, Baibolo laŵa likupereka urongozgi uwemi pa nkani ya kulera ŵana mwacitemwa. Mpostole Paulos wakalemba kuti: “Mwa ŵawiskeŵo mungatopolanga moyo ŵana ŵinu: kweni muŵalere mu kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu.” (Ŵaefeso 6:4) Inya, nciwemi nadi kugomezga marango gha Yehova, igho ghasintengepo cara!
Vitumbiko pa Awo Ŵakupulikira Marango gha Ciuta
15, 16. (a) Kasi paŵenge cakufumapo wuli para tipulikirenge marango gha Yehova? (b) Ni mwauli umo marango gha Ciuta ghaliri ghawemi mu nthengwa?
15 Kwizira mwa mprofeti wake Yesaya, Ciuta wakati: “Mazgu ghane agho ghakufuma mu mlomo wane . . . tighafiske ico nkuca naco.” (Yesaya 55:11) Para tirondezgenge marango agho ghali mu Mazgu ghake, tiŵenge ŵamwaŵi, ticitenge vintu viwemi, ndipo tiŵenge ŵacimwemwe.
16 Awonani uwemi wa marango gha Ciuta kuti nthengwa yiŵe yakukondweska. Paulos wakalemba kuti: ‘Nthengwa yiŵenge ya ulemu mu ŵantu ŵose, ndipo citara ciŵenge cambura kukazuzgika: cifukwa ŵazaghali na ŵareŵi Ciuta wazamkuŵeruzga.’ (Ŵahebere 13:4) Mufumu na muwoli ŵakwenera kucindikana na kutemwana yumoza na munyake: “Yumoza na yumoza, yose watemwenge muwoli wake na wake nga ndi mweneco; ndipo muwoli nayo wacindike mufumu wake.” (Ŵaefeso 5:33) Citemwa ico cikukhumbikwa ni ico cazunurika pa 1 Ŵakorinte 13:4-8: ‘Citemwa cikuzizipizga, ndipo ncalusungu; cikujirumba cara, kuti cikutukumuka cara, kuti cikucitira nkaza cara, kuti cikupenja vyake pera cara, kuti cikutopoka moyo cara, kuti cikukontora uheni cara; kuti cikusekerera na kuwura-urunji cara, kweni cikusekerera na unenesko; cikukuntirapo vyose, cikupulikana na vyose, cikugomezga vyose, cikuzizipizgapo vyose. Citemwa kuti cikupereŵera cara.’ Nthengwa iyo yili na citemwa ca mtundu uwu yikumara bweka yayi.
17. Ni uwemi wuli ukuŵapo cifukwa ca kupulikira marango gha Yehova pa nkani ya kumwa vinyo?
17 Ukaboni unyake wakuti marango gha Yehova ngawemi ngwakuti Ciuta wakukana uroŵevu. Wakutinka muntu uyo ‘wakumwa vinyo linandi.’ (1 Timote 3:3, 8; Ŵaroma 13:13) Ŵanandi awo ŵakuleka kupulikira ivyo Ciuta wakuyowoya pa nkani iyi, ŵakukoleka na matenda cifukwa ca uroŵevu. Kuleka kupulikira urongozgi wa Baibolo pa nkani ya kuleka kumweska vinyo, ŵanyake ŵaŵa na kaluso ka kumwa vinyo linandi “mwakuti ŵakondwepo.” Pali vyakumara-mahara vinandi ivyo vikucitika cifukwa ca kumwa mwakujumpizga nga ni kwambana mu nyumba panji nthengwa yikumara, kusakaza ndarama, kufumiskika ncito, ndiposo kuleka kujicindika. (Zintharika 23:19-21, 29-35) Kasi ivyo Yehova wakuyowoya pa nkani ya kumwa vinyo vikutivikilira yayi?
18. Kasi marango gha Ciuta ngakuzirwa pa nkani ya ndarama? Rongosorani.
18 Marango gha Ciuta ngakuzirwaso pa nkani ya ndarama. Baibolo likuphalira Ŵakristu kuti ŵaŵenge ŵakugomezgeka na ŵakulimbikira ncito. (Luka 16:10; Ŵaefeso 4:28; Ŵakolose 3:23) Cifukwa ca kupulikira urongozgi uwu, Ŵakristu ŵanandi ŵakwezgeka panji kukhalirira pa ncito penepapo ŵanyawo ŵaŵalekeska ncito. Ndarama zikwenda makora para muntu wakuleka kunjira mu mikhaliro iyo Baibolo likukana nga ni kuseŵera njuga, kukhweŵa hona, na kumwa munkhwara wakunanga wongo. Inya, mungayowoya uwemi unyake wa marango gha Ciuta pakugwiriskira ncito ndarama.
19, 20. Cifukwa wuli ncamahara kupokera na kudemerera ku marango gha Ciuta?
19 Ncipusu kuti ŵantu ŵakwananga ŵafumemo mu marango gha Ciuta. Aghanaghanani za Ŵaisrayeli pa Phiri la Sinai. Ciuta wakati kwa iwo: “Usange timupulikire mazgu ghane nadi na kusunga pangano lane, apo timuŵenge usambazi wane wa padera pacanya pa ŵantu wose.” Ŵakazgora ŵakati: “Vyose ivyo Yehova wayowoya titicitenge.” Ndipouli, ŵakacita vyawo mwakupambana na ivyo ŵakayowoya kuti ŵacitenge! (Exodus 19:5, 8; Salmo 106:12-43) Mwakupambana na iwo, tiyeni tipokere na kudemerera ku marango gha Ciuta.
20 Cintu ciwemi na camahara ndico kudemerera ku marango ghapacanya agho Yehova wapereka kuti gharongozge umoyo withu. (Salmo 19:7-11) Kuti ticite ici, tikwenera kumanya uwemi wa marango gha Ciuta gha kakhaliro. Nkani yakurondezgapo yizamurongosora za marango agha.
[Mazgu ghamusi]
a Kuti mumanye vinandi vya “dango la Kristu,” wonani Gongwe la Mulinda la Ciceŵa la September 1, 1996, mapeji 14-24.
Kasi Mukukumbuka?
• Cifukwa wuli tingagomezga kuti marango gha Ciuta ngacandulo kwa ise?
• Kasi tikwenera kutemwa marango gha Yehova pa vifukwa wuli?
• Kasi tikwandula wuli na marango gha Ciuta?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 7]
Abrahamu wakatumbikika cifukwa ca kupulikira dango la Yehova
[Cithuzithuzi pa peji 9]
Umoyo walero wakutangwanika ungatondeska ŵanandi kurondezga dango la Ciuta
[Cithuzithuzi pa peji 11]
Nga ni nyumba yakuzengeka pa jarawe, dango la Ciuta ndakukhora ndipo likusintasinta yayi