Kasi Kugomezga Mizimu Ndiko Kukumurongozgani?

PA CARU cose capasi pali vigomezgo na maluso ghakupambana-pambana. Nyengo zinyake vintu ivi vingaŵa vyakuzirwa comene cifukwa tikuvihara ku ŵapapi. Panji vingawoneka nga ni vyambura kuzirwa comene—vyakukondweska waka umoyo. Mu vyaru vya ku America na Europe, ŵantu ŵakuŵikako mahara yayi ku vigomezgo vya ŵapapi. Mu vyaru vinandi vya mu Africa, ŵantu ŵanandi ŵali na vigomezgo vyakupambana-pambana.

Ŵantu ŵa mu Africa ŵali na maluso ghanandi gha kugomezga mizimu. Maprogramu gha pa wayilesi ya sinema, gha pa wayilesi, na mabuku ghakulembeka mu Africa, kanandi ghakujinta comene pa vigomezgo vya ŵapapi ŵakale nga ni kucita mayere, kusopa ŵakufwa, na kutemera. Ncifukwa wuli ŵantu ŵali na vigomezgo ivi, ndipo kasi vigomezgo ivi vikufuma nku?

Kasi Vigomezgo ivi Vikufumanku?

Vigomezgo vinandi vikwamba cifukwa ca kopa mizimu ya ŵakufwa, na mizimu yinyake. Para kwacitika cintu cinyake, ŵantu awo ŵali na vigomezgo ivi ŵakughanaghana kuti mizimu yakwiya, yikuŵacenjezga za cintu cinyake, panji yikuŵatumbika.

Kugomezga mizimu kukukoleranaso na kucizga matenda, ndiposo mukhwara. Ku ŵantu ŵanandi awo ŵakukhara mu vyaru vikavu, munkhwara mazuŵa ghano ukuŵa wakukwera mtengo ndipo ŵakutondeka kugura. Mwanteura, ŵakupenja ntowa izo ŵangajicizgira panji kwamba kufumba ku mizimu, na kucita maluso ghanyake. Iwo ŵakufwatuka comene para ŵali na ng’anga iyo yikumanya maluso ghawo gha mu cikaya na ciyowoyero cawo kuruska para ŵali na dokotara wa ku cipatala. Mwanteura, kugomezga mizimu kukurutilira kuthandazgika.

Ŵantu awo ŵakugomezga mizimu ŵakuti matenda panji ngozi vikucitika waka cara, kweni vikucitika na nkongono za mizimu. Ng’anga zingayowoya kuti viŵanda vya ŵasekuru ŵake vyakwiya. Panji ŵantu awo ŵakufumba ku mizimu ŵangayowoya kuti fwiti zamulowa, lekani wakurwara panji lekani wacita ngozi.

Vigomezgo vya ŵapapi ŵakale ni vyakupambana-pambana pa caru cose, ndipo kuthandazgika kwake kukuthemba pa mitheto, vidokoni, na mukhaliro wa ŵantu mu muzi. Kweni cigomezgo ico ŵantu ŵanandi ŵali naco ncakuti ku caru ca mizimu kuli muntu munyake panji cintu cinyake ico cikukhumba kucikondweska.

Kasi Vigomezgo ivi ni Viweme panji ni Vyakupweteka?

Mu mbumba zinandi, kubaba ŵana ŵamleza ncakucitika cakukondweska comene. Kweni ku ŵantu awo ŵali na vigomezgo vinyake, nyengo zinyake kubaba ŵana ŵamleza kungang’anamura cintu cinyake kwa iwo. Mu vigaŵa vinyake vya ku manjiliro gha dazi kwa Africa, ŵantu ŵanandi para kwababika ŵana ŵamleza ŵakuwona nga kwababika ŵaciuta, ndipo ŵakwamba kusopa ŵana aŵa. Usange yumoza mwa ŵana aŵa  wafwapo, panji wose ŵafwa, ŵakupanga vikozgo vya ŵana ŵamleza, ndipo mbumba yikupereka cakurya ku vikozgo ivi. Mu vigaŵa vinyake, kubaba ŵana ŵamleza kukuwoneka nga kuti ŵatembeka, ndipo ŵapapi ŵanyake ŵakukomapo mwana yumoza. Cifukwa wuli? Iwo ŵakugomezga kuti usange ŵana wose ŵakura, zuŵa linyake ŵazamukoma ŵapapi ŵawo.

Viyerezgero ivi vikurongora kuti nangauli vigomezgo vinyake vingawoneka kuŵa viweme na vyambura kupweteka, kweni vinyake ni vyakupweteka ndiposo vyakukoma. Cifukwa ca kuleka kumanya makora, cintu ico ncirwani yayi cingazgoreka cirwani.

Kuyowoya unenesko, kugomezga mizimu ncigaŵa ca kusopa. Pakumanya urwani wa vigomezgo vinyake, ncakwenelera kufumba kuti: Kasi ninjani uyo wakwambiska vigomezgo na maluso agha?

Uko Kukufuma Vigomezgo Ivi

Mwambura kupwererako kantu za maukaboni agho ghalipo, ŵantu ŵanyake mazuŵa ghano ŵakukana kuti Satana panji mizimu yiheni yiriko. Ndipouli, panyengo ya nkondo, usange msilikari wangakana kuti ŵarwani ŵaliko, wangakumana na soka. Ndimo vingaŵiraso na nkondo iyo tiri nayo na vilengiwa vyauzimu, pakuti mpostole Paulos wakalemba kuti: ‘Kulimbana kwithu . . . kuli pa . . . vita vya mizimu yiheni.’—Ŵaefeso 6:12.

Nangauli mizimu yiheni tingayiwona yayi, kweni yiriko nadi. Baibolo likuyowoya kuti muntu wa thupi lauzimu wakagwiriskira ncito njoka, kuti wayowoyeskane na mwanakazi wakwamba, Heva, na kumupangiska kuti wagarukire Ciuta, nga ni umo muntu wangagwiriskirira ncito cidoli kuti ciyowoye ivyo wakukhumba. (Genesis 3:1-5) Baibolo likuzunura muntu wauzimu uyu kuŵa “njoka ya ciyamwaka, iyo yikucemeka Musesi na Satana, uyo wakupusika caru cose ca pasi.” (Civumbuzi 12:9) Satana wakanyengaso ŵangelo ŵanyake kuti ŵagarukire Ciuta. (Yuda 6) Ŵangelo ŵaheni aŵa ŵakazgoka viŵanda, ŵarwani ŵa Ciuta.

Yesu wakafumiskanga mizimu yiheni mu ŵantu, nga ni umo ŵakacitiraso ŵasambiri ŵake. (Marko 1:34, Milimo 16:18) Mizimu iyi kuti mbagogo awo ŵali kufwa cara, pakuti ŵakufwa “ŵakumanya  kantu cara.” (Mupharazgi 9:5) M’malo mwake, mbangelo ŵakugaruka awo ŵakapuruskika na Satana. Kuyowoyeskana nawo panji kupulikira ivyo ŵakukhumba ni nkani yicoko waka cara, pakuti ŵakuyana waka na murongozgi wawo Satana, nawo ŵakukhumba kutimirimitizga. (1 Petros 5:8) Khumbo lawo ndakuti ŵatiwuskeko ku cilindizga cekha ca ŵantu—Ufumu wa Ciuta.

Baibolo likuvumbura yimoza mwa ntowa izo Satana na viŵanda vyake ŵakugwiriskira ncito: “Satana nayo wakujizgora mungelo wa kungweruka.” (2 Ŵakorinte 11:14) Satana wakukhumba kutipusika mwakuti tiyambe kugomezga kuti wangatipa umoyo uweme. Mwanteura, para tikurondezga vigomezgo ivi nyengo zinyake tingayamba kwandula kwa kanyengo kacoko waka na mizimu yiheni. Kweni kucita nteura kungamazga yayi masuzgo ghithu kwamuyirayira. (2 Petros 2:4) Satana na viŵanda vyake ŵangapereka cara umoyo wamuyirayira ku muntu ndipo sono-sono apa ŵaparanyikenge. (Ŵaroma 16:20) Mlengi withu ncisimi cekha ca umoyo wamuyirayira na cimwemwe ceneco, ndipo wakupereka civikiliro cakuti citithaske ku mizimu yiheni.—Yakobe 4:7.

Yehova wakukana kupenja wovwiri mwa kufumba ku mizimu. (Duteronome 18:10-12; 2 Mathemba 21:6) Kucita nteura kukurongora kuti tikutemwana na ŵarwani ŵake, kuŵa pa ubwezi na awo ŵakususka Ciuta! Kupenda nyenyezi, kuruta kwa ng’anga kukawukwa, panji kuŵa na vigomezgo vinyake vyakukhwaskana na mizimu kungapangiska kuti mizimu yiheni yiyambe kurongozga umoyo winu. Vikuyana waka na kuti takolerana nayo pa kugarukira Ciuta.

Kasi Ncamacitiko Kuvikilirika ku Mizimu Yiheni?

Ade, a mwanarumi wa ku Niger, wakasambiranga Baibolo na mupharazgi wanyengo zose wa Ŵakaboni ŵa Yehova. Pakurongosora cifukwa ico wakasinkira sitoro yake, Ade wakati: “Ŵarwani mbanandi comene.” Uyo wakasambizganga Ade Baibolo wakamurongosorera kuti wakwenera kugomezga Yehova kuti wamupe civikiliro ceneco. Iye wakaŵazgira Ade lemba la Salmo 34:7, ilo likuti: “Mungelo wa Yehova wakuzingirizga aŵo ŵakumopa Yehova, na kuŵaponoska.” Ndipo Ade wakayowoya kuti: “Usange Yehova wanivikilirenge nadi, mbwenu nitayenge waka mphiyi izi.” Panyengo  yasono pajumpa virimika vinandi, ndipo iye wakuteŵetera nga ni murara pa mpingo ndiposo mteŵeti wanyengo zose. Palije murwani waliyose uyo wali kumupweteka.

Baibolo likurongora kuti vintu vyamabuci vikuwira tose, kwali tikugomezga mizimu panji yayi. (Mupharazgi 9:11) Kweni Yehova kuti wakutiyezga na vintu viheni yayi. (Yakobe 1:13) Nyifwa na kuŵavya urunji viliko cifukwa ca kwananga uko tiri kuhara kwa Adamu. (Ŵaroma 5:12) Pa cifukwa ici, waliyose wakurwara nyengo na nyengo na kucita maubudi agho ghangamupangiska kuŵa na vyakufumapo viheni. Mwanteura, cingaŵa ciheni kughanaghana kuti matenda ghose panji masuzgo vikufuma ku mizimu yiheni. Vigomezgo vya mtundu uwu vingatipangiska waka kuti tiyambe kupenja ntowa izo tingakondweskera mizimu. b Para tarwara, tikwenera kupenja mukhwara wakwenelera, na kuleka kufumba urongozgi kwa ‘mutesi, na wiske wa utesi,’ Satana Diabolosi. (Yohane 8:44) Kafukufuku wakurongora kuti ŵantu awo ŵakukhala mu vyaru umo muli vigomezgo vyakukhwaskana na mizimu ŵakuŵa na umoyo utali yayi, kweniso ŵakuŵavya umoyo uweme pakuyerezgera na ŵantu ŵa mu vyaru vinyake. Mwanteura, ncakuwonekerathu kuti kurondezga vigomezgo vinyake vya ŵapapi ŵakale kukupereka umoyo uweme yayi.

Yehova wali na nkongono zikuru kuruska mizimu yiheni, ndipo wakutitemwa. “Maso gha Fumu [Yehova] ghali pa ŵarunji, Ndipo makutu ghake ghakutegherezga kuŵeya kwaŵo.” (1 Petros 3:12) Rombani kwa iye kuti wamuvikilirani na kumupani mahara. (Zintharika 15:29; 18:10) Yezgayezgani kuti mupulikiske makora Mazgu ghake Ghatuŵa, Baibolo. Cimanyisko cakurongosoka cakufuma mu Baibolo ncivikiliro ciweme comene ico tikwenera kuŵa naco. Citovwirenge kumanya cifukwa ico viheni vikucitikira na umo tingaŵira paubwezi na Ciuta Wankongono-zose.

Uweme wa Kumanya Ciuta

Kumanya makora Yehova na khumbo lake—uko kukususkana na uburu ndiposo kugomezga mizimu—ni ntowa yakusangira civikiliro ceneco. Ici cikuwoneka mu nkani ya Jean, mwanarumi wa ku Benin. Mbumba ya Jean yikagomezganga comene mizimu. Kuyana na vigomezgo vya ŵantu ŵa mu cigaŵa ici, mwanakazi uyo wababa mwana mwanarumi wakwenera kukhala danka mu kacisakasa kwa mazuŵa ghankondi na ghanayi. Usange wababa mwana mwanakazi, wakwenera kukhala mu cisakasa kwa mazuŵa ghankondi na ghaŵiri.

Mu 1975, muwoli wa Jean wakababa mwana wakutowa comene, uyo ŵakamuthya Marc. Cifukwa ca kumanya Baibolo, Jean na muwoli wake ŵakakana kunjizgika mu vintu vya mizimu yiheni. Kweni kasi ŵakenera kopa kuti mizimu yingaŵapweteka, na kuzomerezga kuti mama wakhale mu kacisakasa? Yayi, iwo ŵakakana kurondezga mutheto uwu.—Ŵaroma 6:16; 2 Ŵakorinte 6:14, 15.

Kasi mbumba ya Jean yikapwetekeka? Pajumpa virimika vinandi, ndipo Marc panyengo yasono ni muteŵeti wakuteŵetera pa mpingo wa Ŵakaboni ŵa Yehova. Mbumba yose njakukondwa cifukwa cakuti ŵakakana kugomezga mizimu kuti ndiko kurongozge umoyo wawo, na kutimbanizga umoyo wawo wauzimu.—1 Ŵakorinte 10:21, 22.

Ŵakristu ŵaunenesko ŵakwenera kutceŵa vigomezgo viheni vya nga ni ivi ndipo ŵakwenera kuzomera ungweru wauzimu uwo Mlengi, Yehova, na mwana wake, Yesu Kristu ŵakupereka. Usange ŵacita ici, ŵakondwenge na mtende wa mu maghanoghano uwo ukwiza para ŵamanya kuti ŵakucita ivyo ni viweme pamaso pa Ciuta.—Yohane 8:32.

[Mazgu ghamusi]

[Bokosi pa peji 4]

Kufwatuka ku Kugomezga Mizimu

Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakapharazganga mu cigaŵa cinyake ku South Africa. Ŵakati ŵawodira panyumba yinyake, mwanakazi wakajurako, ndipo wakaŵa kuti wavwara maraya gha ung’anga. Iwo ŵakakhumba kufumapo pa nyumba iyi, kweni mwanakazi uyu wakaŵakoserezga kuti ŵayowoye uthenga wawo. Yumoza mwa Ŵakaboni wakaŵazga lemba la Duteronome 18:10-12 kuti warongore ivyo Baibolo likuyowoya pa nkani ya kugomezga mizimu. Ng’anga iyi yikapokera uthenga uwu ndipo yikazomera kuti ŵasambirenge nayo Baibolo. Iye wakayowoya kuti usange wakhorwenge pamanyuma pa kusambira Baibolo kuti kucita ung’anga nkwanangira Yehova, mbwenu walekenge.

Pamanyuma pa kusambira mutu 10 mu buku la Mungathe Kukhala ndi Moyo Kosatha m’Paradaiso pa Dziko Lapansi pamoza na Baibolo, iye wakawotca vintu vyake vyose vyakupangira ung’anga na ufwiti, ndipo wakayamba kwiza pa maungano pa Nyumba ya Ufumu. Kusazgaso apa, wakawereranaso na mufumu wake na kulembeska nthengwa yawo, nangauli ŵakaŵa kuti ŵalekana kwa virimika 17. Panyengo yasono, wose ŵali kujipereka kwa Yehova, ndipo Mbakaboni ŵakubapatizika.

[Bokosi/Cithuzithuzi pa peji 5]

Vigomezgo Vinyake Vyakukhwaskana na Mzimu Ivyo ni Vyakuzara pa Caru

• Kujintika tumakuni twakuryera mu mbale ya mpunga kukusikura nyifwa

• Kuwona phururu wakuduka namuhanya ndikuti paŵenge soka linyake

• Para kandulu wazimwa pa ciphikiro ncirongorero cakuti mizimu yiheni yili pafupi na malo agho

• Kuwiska ambulera pasi kukung’anamura kuti muntu munyake wakomekenge mu mbumba

• Kuŵika cisoti pa bede kukucema masoka

• Kulira kwa belu kukucimbizga viŵanda

• Kuzimwa kandulu waliyose kakwamba-na-kakwamba pa nyengo ya kukondwerera kuti muntu wababika, kukupangiska kuti vyose ivyo iye wakukhumba vizakacitike

• Kuyegamiska cipyelero ku bede kukucema mizimu yiheni kuti yize pa bede

• Para cona mufipa wadumura kuntazi kwa muntu ndikuti waŵenge na soka

• Kuwiska foloko pasi kukurongora kuti muntu wapokerenge mulendo

• Cithuzithuzi ca zovu cikwiziska mwaŵi usange carazgira ku muryango

• Kuŵika skapato ya ngamila pa muryango kukucema mwaŵi

• Usange maluŵa ghataŵa nyumba, ghakuvikilira muntu ku vintu viheni

• Ni muziro kwenda kusi kwa matanda

• Kuswa gilasi lakulaŵiskapo kukung’anamura kuti uŵenge na soka kwa virimika vinkondi na viŵiri

• Para muntu wakama sabora ndikuti wapindanenge na mubwezi wake

• Kuthira mucere pasi kukwiziska soka, lingatondeka kwekha usange muntu wangatapapo mcere uwo na kuwunyunyira pa ciŵeya ca kumazere

• Para muntu wakhwaska mupando uwo palije muntu ndipo wamba kusunkunyika, usange wandaulekeske mbwenu ukucema viŵanda kuti vikhalepo

• Usange skapato yagadaburika ndipo yarekeka ntena, yikucema soka

• Usange muntu watayika, mawindo ghakwenera kujurika mwakuti mzimu ufume

[Cithuzithuzi pa peji 4]

“Ng’anga” yikucima cifukwa ico capangiska muntu kurwara

[Cithuzithuzi pa peji 6]

Kumumanya makora Ciuta kukupereka civikiliro ceneco na cimwemwe