Ni Mwaŵi Kuŵa na Ŵazengezgani Ŵaweme

“Muzengezgani wa pafupi ndi muweme kwakuruska mwanamunyako wa kutali.”—Zintharika 27:10.

NKHWANTA yinyake ya masambiro ya mu virimika vya mu handiredi lakudanga C.E. yikafumba Yesu kuti: ‘Kasi muzengezgani wane ni njani?’ Yesu wakamuphalira uyo wakaŵa muzengezgani wake, kweni kasi ncivici cikupangiska muntu kuŵa muzengezgani muweme? Mwambura kukayika mukuyimanya makora nkani iyi, iyo yikayowoyeka na Yesu. Yikumanyikwa na ŵanji nga ni ntharika ya Musamariya muweme ndipo yiri kulembeka mu Makani Ghaweme gha Luka. Yesu wakayowoya nteura za ntharika iyi:

“Muntu yunji wakafuma ku Yerusalemu wakikhanga kuya ku Yeriko; ndipo wakawira mu ŵaskoghi, aŵo ŵakamuvura, na kumutimba, ŵakamusida wakhala pa singo pera, ndipo ŵakaruta. Ndipo kukaŵa kuti msofi yunji wakikhanga mu ntowa yeneiyo: ndipo wakati wamuwona, wakaŵambara ku lwegha lunyake. Ndipo nteura Mulevi nayo wakati wafika penepapo, na kumuwona, wakaŵambara ku lwegha lunyake. Kweni Musamariya yunji pa ulendo, wakafika papo wakaŵapo yura: ndipo wakati wamuwona, wakamulengera lusungu, wakiza kwa iyo, wakamukaka mabamba ghake, na kupungulirapo mafuta na vinyo; ndipo wakati wamukwezga pa ciŵeto cake, wakiza nayo ku nyumba ya ŵalendo, ndipo wakamupwerera. Ndipo na macero wakafumya ndarama ziŵiri, wakamupa mwenenyumba, wakati, ‘Umupwererenge; na zinyake izo ungataya zakuruska izi, ndizamkuwezgerapo ine para ndaya kawera.’ Iwe ukuti, mu ŵantu aŵa ŵatatu ndi nju uyo wakaŵa mzengezgani wa uyo wakawira mu ŵaskoghi?”—Luka 10:29-36.

Musambiri yura wakapulikiska. Wakamanya kuti muzengezgani muweme ni uyo “wakamulengera lusungu” muntu uyo wakatimbika. Mwanteura Yesu wakamuphalira kuti: “Rutanga, nawe ukacitenge nteura.” (Luka 10:37) Mwee, ili ni sambiro liweme ilo likukonkoska ng’anamuro la kuŵa muzengezgani muweme! Ntharika ya Yesu iyi yikuticiska ise kujifumba kuti: ‘Kasi ine ndine muzengezgani wa mtundu wuli?’ Kasi fuko lake panji caru ico nkukhala ndivyo vikunipangiska kuleka kumanya awo mbazengezgani ŵane? Kasi ivi ndivyo vikunipangiska kuti nileke kuwovwira ŵanyane awo nkuwona kuti ŵali mu suzgo? Kasi nkuyezgayezga kuti niŵe muzengezgani muweme?

Kasi Tingacita Wuli?

Usange tikukhumba kunyolorera pa nkani iyi, tikwenera kwamba kusinta kaghanaghaniro kithu. Tikwenera kughanaghanira comene za umo tingaŵira muzengezgani muweme. Ici cingapangiska kuti tiŵe na ŵazengezgani ŵaweme. Pafupifupi virimika vikwi viŵiri ivyo vyajumpa, Yesu wakadidimizga fundo yakuzirwa comene yakukhwaskana na umo ŵantu ŵangakhalira pamoza mwakukolerana mu Upharazgi wake wakumanyikwa wa pa Phiri. Iye wakati: “Vyose ivyo mukukhumba kuti ŵantu ŵamucitirani, vyeneivyo namwe muŵacitirenge.” (Mateyu 7:12) Kucindika ŵanji na kuŵalengera lusungu kukuŵakhuŵirizga iwo kuti ŵamucitirani mwakuyana waka.

Mu nkani yakuti “Temwani Muzengezgani Winu,” iyo yikalembekanga mu magazini ya The Nation kwambira mu 1865, mulembi wake Lise Funderburg wakayowoya vintu vinyake ivyo vingacitika kuti tiŵe na ŵazengezgani ŵaweme. Iye wakalemba kuti: ‘Nkukhumba kuti ŵazengezgani ŵacitiranenge vintu viweme nanga vingaŵa vicoko-vicoko nga . . . nkupwererera ŵana para ŵapapi ŵawo ŵafumapo panji kuteŵeterana. Mwaciyerezgero usange imwe mukuruta ku musika ŵazengezgani ŵinu ŵangamutumani kuti mukaŵagulireko vintu vinyake. Nkukhumba kuti ubwezi wa nga ni uwu ucitikenge mu caru cambura citemwa ici umo ŵantu mbambura civikiliro cifukwa ca wofi na kuswa-marango.’ Iye wakasazgirapo kuti: “Mukwenera kwamba kucita nteura. Ndipo ŵanyinu nawo ŵazamucita mwakuyana waka.”

Magazini ya Canadian Geographic yikayowoya  fundo yiweme comene iyo yingawovwira ŵazengezgani kuti ŵatemwanenge. Mlembi munyake Marni Jackson wakayowoya kuti: “Nga ni umo muntu wangasankira yekha cara viŵaro vya mbumba, ndimo viliriso na ŵazengezgani. Ubwezi ukukhumbikwira kughanaghanirana na kucindikana.”

Ŵazengezgani Ŵaweme Ŵakovwirana

Mbunenesko kuti ŵanji ŵa ise cikutiŵira cakusuzga kucezga na ŵazengezgani ŵithu. Cikuŵa cipusu kuleka kudumbiskana nawo na kucita vintu mwakujipatura. Kweni Baibolo likuyowoya kuti “nkwa mwaŵi kupa kwakuruska kupokera.” (Milimo 20:35) Mwanteura, muzengezgani muweme wakuyezgayezga kuti wamanyanenge na ŵantu awo ŵakukhala nayo pafupi. Wakusanga nyengo yakudumbiskana vintu vyakukhozga nyengo na nyengo, mutepanji mwakwamba na kumwemwetera panji kuwuskirana woko.

Nga ni umo tawonera, ni “vintu vicoko-vicoko” ivyo ŵazengezgani ŵakucitirana ivyo vikukhozga ubwezi mucikaya. Mwanteura nciweme kuyowoya mazgu ghaweme ghacitemwa kwa muzengezgani winu, cifukwa para mukucita nteura mukukhozga cikolerano cinu ndipo mukucindikana. Mwakucita nteura tizamurondezga urongozgi wa mu Baibolo wakuti: “Ungaŵakaniranga uweme aŵo ŵakwenera kupokera para kuli mu nkongono zako kuti uwucite.”—Zintharika 3:27; Yakobe 2:14-17.

Ŵazengezgani Ŵaweme Ŵakuwonga

Cingaŵa ciweme usange waliyose uyo wapokera cawanangwa panji covwiro wangaŵa wakuwongera. Kweni ncacitima kuti umo ndimo vikuŵira nyengo zose yayi. Vyawanangwa vinandi na covwiro vikuperekeka kweni ŵakupokera waka kwambura kuwongera mwakuti uyo wakupereka wovwiri panji cawanangwa wangayowoya kuti, ‘Aka nkawumaliro, nizamuŵawovwiraso caa-a!’ Nyengo zinyake imwe mungaŵatauzga mwaubwezi na kuŵabayibiska kweni iŵo ŵangazgora nga ŵakukhumba haa.

Kweni, kanandi uyo wakupokera wakuŵa kuti ngwakuwonga, nangauli wangawoneka nteura yayi. Mutepanji mutheto wa kukwawo ndiwo ukamupangiska kucita nteura panji wakuŵa wakufwatuka cara lekani wakuzgora nga kuti vikumukhwaska cara. Kulwande linyake, mu caru cambura kuwongera ici, ŵanji wangakayikira ubwezi winu, panji wangaghanaghana kuti muli na vilato vinyake. Iwo ŵangakhumbikwira cikhuŵirizgo. Cifukwa ca ici kukhazikiska ubwezi weneco kukutora nyengo yitali na kuzizipizga. Ndipouli, ŵazengezgani awo ŵali na mtima wa kupereka ndiposo ŵakuwongera para ŵapika vintu ŵakupangiska kuti mucikaya muŵe mtende na cimwemwe.

Para Kwawa Masuzgo

Muzengezgani muweme wakuŵa wakuzirwa comene mu nyengo ya masuzgo. Mu nyengo ya masuzgo, nkaro yeneco ya ŵantu mucikaya yikumanyikwa. Pali vyakucitika vinandi ivyo vikurongora mukhaliro wa kujitemwa wa ŵazengezgani mu nyengo izi. Kweni kanandi soka likupangiska ŵazengezgani kucita vintu mwakukolerana na kovwirana. Nanga ŵangaŵa awo ŵakukolerana yayi kanandi ŵakucitira vintu lumoza.

Mwaciyerezgero, magazini ya New York Times yikapharazga kuti apo cindindindi cankongono cikacitika mu caru ca Turkey mu 1999, ŵazengezgani awo ŵakaŵa pa urwani ŵakacita vintu mwakukolerana comene. “Tiri kusambizgika kuti titinkenge comene ŵantu ŵa mu caru ca Turkey kwa virimika vinandi,” wakalemba nteura Anna Stergiou wa ku Greece mu nyuzipepala ya ku Athens. “Kweni tikasangwa cara na masuzgo agho iwo ŵakakumana nagho. Tikaŵa na citemwa, tikalira nga kuti thinko lamara penepapo tikawona vitanda vya ŵabonda.” Apo ŵantu awo ŵakaponoskanga ŵantu ŵakaleka mulimo wawo wakuthaska ŵantu, ŵantu ŵa ku caru ca Greece awo ŵakagwiranga ncito iyi ŵakakana kuleka kupenja ŵantu awo ŵakapona.

Kunjizgikamo mu ncito yakuponoska ŵantu pamanyuma pakuti suzgo yacitika ni ncito iyo ŵantu ŵakugwira mwakujipereka mucikaya. Nangauli vili nteura, kuponoska muzengezgani mwakumucenjezga pambere soka lindacitike ni mulimo wakuzirwa comene. Kweni, mdauko ukurongora kuti awo ŵakupereka cenjezgo la soka ilo licitikenge ŵantu ŵakuŵapulikira yayi, cifukwa cakuti panyengo iyo ŵakwamba kupereka cenjezgo pakuŵa kuti palije cimanyikwiro cilicose cakuti soka licitikenge. Ndipo awo ŵakucenjezga kanandi ŵakususkika. Ŵantu awo ŵakuyezgayezga kuti ŵawovwire ŵantu awo ŵakumanya yayi za suzgo ŵakwenera kuzizipizga na kujipereka.

Mulimo Wakuzirwa Nkanira Mucikaya

Lero, cintu cinyake cakofya comene kuruska soka la cilengiwa cicitikirenge ŵantu. Ni mulimo  wa Ciuta Wankongono Zose uwo ukayowoyekerathu kuti uzamumazga ucikana marango pa caru na uheni wose, kusazgapo masuzgo. (Civumbuzi 16:16; 21:3, 4) Cintu ici cizamucitika nadi mwambura kukayikira! Ŵakaboni ŵa Yehova mbakukhumbisiska kumuphalirani ivyo mukwenera kucita kuti muzakapone ku soka ilo latentemeska caru cose. Ndico cifukwa ŵakuleka cara mulimo wawo wakumanyikwa comene wa kupharazga pa caru cose. (Mateyu 24:14) Ŵakucita mulimo uwu mwakujikhumbira, cifukwa ŵakutemwa Ciuta na ŵazengezgani ŵawo.

Mwanteura, mungazomerezganga cara kusankana mitundu kumutimbanizgani kutegherezga para Ŵakaboni ŵiza pa nyumba pinu panji para mwakumana nawo kulikose. Iwo ŵakuyezgayezga kuti ŵaŵe ŵazengezgani ŵaweme. Zomerani pempo lawo kuti ŵasambire namwe Baibolo. Sambirani umo Mazgu gha Ciuta ghakutikhozgera pakuyowoya za muntazi umo ŵazengezgani ŵazamukhala mwa cimwemwe. Panyengo iyo, kusankana cifukwa ca mtundu, cisopo, panji kusankana cifukwa ca usambazi panji ukavu kuzamuŵavye.

[Vithuzithuzi pa peji 5]

Nciweme kucita milimo ya citemwa mu cikaya cinu

[Kulongosora Cithuzithuzi]

Globe: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.