Kasi Cipulikano Cinu Ncakukhora Wuli?
Kasi Cipulikano Cinu Ncakukhora Wuli?
“Mu cipulikano cinu mukungangamika.”—2 ŴAKORINTE 1:24.
1, 2. Cifukwa wuli tikwenera kuŵa na cipulikano, ndipo ico cingakhora wuli?
ŴATEŴETI ŵa Yehova ŵakumanya kuti ŵakwenera kuŵa na cipulikano. Na iko nako, “ncambura macitiko kumukondweska [Ciuta] kwambura cipulikano.” (Ŵahebere 11:6) Nteura, tikucita makora kuromba kuti tipokere mzimu utuŵa na cipulikano, ico ncimoza ca vipambi viweme. (Luka 11:13; Ŵagalatiya 5:22, 23) Kurondezga cipulikano ca Ŵakristu ŵanyithu nako kungatikhozga.—2 Timote 1:5; Ŵahebere 13:7.
2 Cipulikano cithu cizamuŵa cakukhora usange tikurutilira kwenda mu ntowa iyo Mazgu gha Ciuta ghakujulira Ŵakristu wose. Cipulikano cithu cingakura usange tikulimbikira kusambira Malemba mwakovwirika na mabuku ghakuperekeka na “mulinda . . . wa magomezgeko na wa vinjeru.” (Luka 12:42-44; Joshua 1:7, 8) Tikukhozgeka na cipulikano ca yumoza na munyake mwa kufika pa maungano gha Cikristu nyengo zose, maungano gha dera na gha cigaŵa. (Ŵaroma 1:11, 12; Ŵahebere 10:24, 25) Ndiposo cipulikano cithu cikukhozgeka usange tikuyowoya na ŵantu mu uteŵeti.—Salmo 145:10-13; Ŵaroma 10:11-15.
3. Pakuyowoya za cipulikano, ni covwiro wuli ico tingapokera kufuma kwa ŵarara Ŵacikristu?
3 Mwakupereka urongozgi wa mu Malemba na cikhuŵirizgo, ŵarara ŵacitemwa ŵakutovwira kukhozga cipulikano cithu. Ŵali na mzimu wakuyana na wa Paulos uyo wakaphalira Ŵakorinte kuti: “Tiri ŵalimi ŵanyinu ŵa cimwemwe cinu: cifukwa mu cipulikano cinu mukungangamika.” (2 Ŵakorinte 1:23, 24) Baibolo linyake likuti: “Tikuteŵetera lumoza na imwe kuti timusanguruskani, cifukwa cipulikano cinu ncakukhora.” (Contemporary English Version) Ŵarunji ŵakukhala ŵamoyo na cipulikano. Mbunenesko kuti palije uyo wangarongora cipulikano m’malo mwithu, nesi kutipangiska kuŵa ŵakugomezgeka. Pa nkani iyi, ‘tikwenera kuyegha mphingo yithu.’—Ŵagalatiya 3:11; 6:5.
4. Kasi nkani za mu Malemba za awo ŵakaŵa ŵakugomezgeka zingakhozga wuli cipulikano cithu?
4 Malemba ghali na nkani zinandi za awo ŵakaŵa na cipulikano. Panji tikumanya makora vintu vinandi vikuru ivyo ŵakacita, kweni wuli pakuyowoya za cipulikano ico ŵakarongora zuŵa na zuŵa, panji kwa moyo wawo wose? Kuwona umo ŵakarongolera cipulikano mu mikhaliro yakuyana na yithu kungawovwira kukhozga cipulikano cithu.
Cipulikano Cikutipa Cikanga
5. Ni ukaboni wuli wa mu Malemba uwo ukurongora kuti cipulikano cikutikhozga kuti tipharazge mazgu gha Ciuta mwacikanga?
5 Cipulikano cikutikhozga kuti tipharazgenge mazgu gha Ciuta na cikanga. Enoki wakayowoyerathu mwacikanga za ceruzgo ca Ciuta. Wakati, “Ehena, Fumu [Yehova] yikwiza na ŵatuŵa ŵake vikwi khumi, kwiza kaŵeruzga wose na kususkira wambura-Ciuta wose na milimo yawo yose iyo ŵayicitira mu kuwura Ciuta, na vinonono vyose ivyo ŵaheni ŵambura-Ciuta ŵamunena iyo.” (Yuda 14, 15) Pakupulika mazgu agha, ŵarwani ŵa Enoki ŵambura kopa Ciuta ŵakakhumbanga kumukoma. Kweni, cifukwa ca cipulikano wakayowoya na cikanga ndipo Ciuta “wakamutora” mwa kumugoneka tulo twa nyifwa, kuti waleke kupulika urwirwi wa nyifwa. (Genesis 5:24; Ŵahebere 11:5) Ise tikuwona mintondwe iyi yayi, kweni Yehova wakuzgora malurombo ghithu kuti tipharazge mazgu ghake na cipulikano na cikanga.—Milimo 4:24-31.
6. Kasi cipulikano na cikanga cakuperekeka na Ciuta cikamovwira wuli Nowa?
6 Na cipulikano, Nowa “wakanozga cingaraŵa cakuponoskeramo mbumba yake.” (Ŵahebere 11:7; Genesis 6:13-22) Nowa wakaŵaso “mpharazgi wa urunji” uyo wakayowoya mwacikanga cenjezgo la Yehova kwa awo ŵakakhalanga mu nyengo yake. (2 Petros 2:5) Ŵakwenera kuti ŵakasurako uthenga wake wakuyowoya za Cigumula, nga ni umo ŵanji ŵakucitira usange tikuŵarongora ukaboni wakuti caru ciheni ici cizamuparanyika. (2 Petros 3:3-12) Ndipouli, nga ni Enoki na Nowa, tingayowoya uthenga uwu mwacikanga cifukwa ca cipulikano cithu cakuperekeka na Ciuta.
Cipulikano Cikutovwira Kuzizipizga
7. Ni mwauli umo Abrahamu na ŵanyake ŵakarongolera cipulikano na kuzizipizga?
7 Tikukhumbikwira cipulikano na kuzizipizga, comene-comene apo tikulindirira umaliro wa caru ciheni ici. Sekuru wakopa Ciuta Abrahamu wazamuŵa pakati pa awo ‘ŵazamuharira malayizgano mu cipulikano na cizizipizgo.’ (Ŵahebere 6:11, 12) Na cipulikano wakafuma mu msumba wa Uri na kuleka viweme ivyo vikaŵamo, kuŵa mulendo mu caru ico Ciuta wakamulayizga. Yisake na Yakobe ŵakaŵa ŵahaliri ŵa layizgano leneliro pera. Ndipouli, “wose aŵa ŵakafwira mu cipulikano, kwambura kufikako ku malayizgano.” Na cipulikano, ‘ŵakakhumbiska caru ciweme cakuruska, uko ndiko kuti, cakucanya.’ Mwakwenerera, Ciuta ‘waŵanozgera msumba.’ (Ŵahebere 11:8-16) Enya, Abrahamu, Yisake na Yakobe lumoza na ŵawoli ŵawo ŵakopa Ciuta ŵakalindirira mwakuzizipizga Ufumu wakucanya wa Ciuta, apo ŵazamuwuskikira ku umoyo wamuyirayira pa caru capasi.
8. Abrahamu, Yisake na Yakobe ŵakarongora kuzizipizga na cipulikano mwambura kupwerererako vici?
8 Abrahamu, Yisake na Yakobe ŵakataya yayi cipulikano. Ŵakaŵako yayi pa nyengo ya kuthereska na kupoka caru ca layizgano, nesi kuwona kutumbikika kwa mitundu kwizira mu mpapu ya Abrahamu. (Genesis 15:5-7; 22:15-18) Nangauli ŵakeneranga kuzakawona ‘msumba wakuzengeka na Ciuta’ virimika mahandiredi ghanandi kuntazi, ŵanarumi aŵa ŵakarutilira kurongora cipulikano na kuzizipizga mu umoyo wawo wose. Mwaunenesko, ise tikwenera kucita vinandi pakuti sono Ufumu wakuwusika na Mesiya wakhazikika kucanya.—Salmo 42:5, 11; 43:5.
Cipulikano Cikutipa Vilato Vyapacanya Comene
9. Kasi cipulikano cikukhwaska wuli vilato vithu?
9 Ŵantu ŵakale ŵakugomezgeka aŵa ŵakatolera yayi ukhaliro uheni wa Ŵakenani cifukwa ca vilato vyapacanya ivyo ŵakaŵa navyo. Nase cipulikano cikutipa vilato vyauzimu ivyo vikutovwira kukana kutolera vyakucitika vya caru ico cikugona mu nkongono za muheni, Satana Dyabulosi.—1 Yohane 2:15-17; 5:19.
10. Kasi tikumanya wuli kuti Yosefe wakajiŵikira cilato capacanya kuruska kumanyikwa na caru?
10 Mwakurongozgeka na khumbo la Ciuta, mwana wa Yakobe, Yosefe wakateŵetera nga ni mulaŵiliri wa vyakurya mu Egupto, kweni wakaŵavya cilato cakuti ŵaŵe muntu wakumanyikwa pa caru. Na cipulikano cakuti vilayizgo vya Yehova vizamufiskika, apo wakaŵa na virimika 110 wakati kwa ŵakuru ŵake: ‘Ndiri pafupi kufwa; kweni Ciuta [“wasindamirenge pa imwe,” NW] na kumufumyani mu caru cino kuruta ku caru ico wakarapa kwa Abrahamu, kwa Yisake, na kwa Yakobe.’ Yosefe wakapempa kuti wakasungike mu caru ca layizgano. Wakati wafwa, ŵakamuphaka munkhwara na kumugoneka mu bokosi ku Egupto. Kweni Ŵaisrayeli ŵakati ŵafuma mu wuzga wa Ŵaegupto, mprofeti Moses wakatora viwangwa vya Yosefe kuti vikasungike mu Caru ca Layizgano. (Genesis 50:22-26; Exodus 13:19) Cipulikano nga nca Yosefe cikwenera kutipangiska kujiŵikira vilato vyapacanya kuruska kumanyikwa na caru.—1 Ŵakorinte 7:29-31.
11. Ni mwauli umo Moses wakarongolera kuti wakaŵa na vilato vyauzimu?
11 Moses ‘wakasanka kusuzgika pamo na ŵantu ŵa Ciuta kwakuruska kuti wademwere na masekeresko gha uheni,’ na kuŵa muntu wakusambira mu nyumba yacifumu mu Egupto. (Ŵahebere 11:23-26; Milimo 7:20-22) Cikang’anamura kuleka kuŵa wakuzirwa, nanga ni kukana kusungika mu bokosi lakutowa mu mararo ghakumanyikwa ku Egupto. Kweni kasi ivi vikatenge viŵe vyakuzirwa kuruska kuŵa “muntu wa Ciuta [waunenesko, NW],” nkoswe ya Dango la pangano, mprofeti wa Yehova na mulembi wa Baibolo? (Ezra 3:2) Kasi khumbo linu ndakuti muŵe ŵakumanyikwa ku caru, panji kasi cipulikano camupani vilato vyauzimu vyapacanya?
Cipulikano Cikupangiska Kukhorwa na Umoyo
12. Kasi cipulikano cikasintha wuli umoyo wa Rahabi?
12 Cipulikano kuti cikupereka waka vilato vyapacanya kwa ŵantu yayi, kweniso umoyo wakukhorweska. Rahabi wa ku Yeriko wakwenera kuti wakakhalanga umoyo wambura kukhorweska wa ureŵe. Kweni, vintu vikasinta wakati waŵa na cipulikano! “Wakarunjiskika na milimo [ya cipulikano], para wakapokelera zimpaci [za Israyeli], ndipo wakazifumiska mu ntowa yinyake,” kugwenta ŵarwani ŵa ku Kenani. (Yakobe 2:24-26) Pakumanya kuti Yehova ni Ciuta waunenesko, Rahabi wakarongora cipulikano cake mwa kuleka ureŵe. (Joshua 2:9-11; Ŵahebere 11:30, 31) Wakatengwa kwa muteŵeti wa Yehova, kuti mwanarumi wambura cipulikano wa ku Kenani yayi. (Duteronome 7:3, 4; 1 Ŵakorinte 7:39) Rahabi wakaŵa na mwaŵi ukuru wa kuŵa mpapu iyo mukababikira Mesiya. (1 Midauko 2:3-15; Ruth 4:20-22; Mateyu 1:5, 6) Mwakuyana na ŵanyake awo nawo ŵaleka ureŵe, iye wazamupokera njombe yinyakeso—kuwuka kuzakakhala pa caru capasi ca paradiso.
13. Kasi Davide wakananga wuli na Batisheba, kweni wakarongora mtima wuli?
13 Wakati waleka umoyo wakwananga, ncakuwonekerathu kuti Rahabi wakarutilira kucita urunji. Ndipouli, ŵanyake awo ŵaŵa ŵakujipatulira kwa Yehova nyengo yitali ŵacita kwananga kukuru. Fumu Davide wakareŵa na Batisheba na kukomeska mfumu wake ku nkondo ndipo panyuma pake wakamutora kuŵa muwoli wake. (2 Samuel 11:1-27) Pa kurapa na citima cikuru, Davide wakaŵeyelera Yehova kuti: “Mureke kuwuskapo pa ine mzimu winu utuŵa.” Mzimu wa Ciuta ukamuleka yayi Davide. Wakagomezga kuti Yehova mu lusungu lwake, wangasura yayi “mtima wakupyoka na kupera” para wananga. (Salmo 51:11, 17; 103:10-14) Cifukwa ca cipulikano cawo, Davide na Batisheba ŵakaŵa na mwaŵi wa kuŵa na malo mu mzere wakuwiramo Mesiya.—1 Midauko 3:5; Mateyu 1:6, 16; Luka 3:23, 31.
Cipulikano Cikukhozgeka na Cisimikizgo
14. Kasi ncisimikizgo wuli ico Gidiyoni wakapika, ndipo nkani iyi yingakhwaska wuli cipulikano cithu?
14 Nangauli tikwenda na cipulikano, nyengo zinyake tingakhumbikwira cisimikizgo cakuti Ciuta watovwirenge. Ndimo vikaŵira na Mweruzgi Gidiyoni, yumoza wa “awo mu cipulikano ŵakathereska maufumu.” (Ŵahebere 11:32, 33) Apo Ŵamidiyani na ŵanyawo ŵakazingirizga Israyeli, mzimu wa Ciuta ukiza pa Gidiyoni. Kuti wasimikizge kuti Yehova wakaŵa nayo, wakasacizga kuti waŵike weya wa mberere pa malo ghakupwantirapo mbuto mupaka namacero. Pakwamba, jumi likawa pa weya pera, kweni pasi pakaŵa pomizo. Vintu vikasinta wakati wayezga kaciŵiri. Wakati wakhozgeka na visimikizgo ivi, Gidiyoni muntu wakucenjera, wakacitapo kantu na cipulikano na kuthereska ŵarwani ŵa Israyeli. (Ŵeruzgi 6:33-40; 7:19-25) Mwa kuromba cisimikizgo para tikukhumba kucita cintu, tikurongora kuti tilije cipulikano yayi. Tikurongora cipulikano mwa kupenja urongozgi mu Baibolo na mabuku gha Cikristu ndiposo kuromba mzimu utuŵa pakusanka vyakucita.—Ŵaroma 8:26, 27.
15. Kasi tingawovwirika wuli mwa kughanaghanira za cipulikano ca Baraki?
15 Cipulikano ca Mweruzgi Baraki cikakhozgeka na cisimikizgo kwizira mu cikhuŵirizgo. Ncimi yanakazi Debora yikamukhozga kuti wacitepo kantu kuthaska Ŵaisrayeli ku wuzga wa Themba la Ŵakenani, Jabini. Na cipulikano na cisimikizgo cakuti Ciuta wamovwirenge, Baraki na ŵanarumi 10,000 kwambura virwero vyakukwana ŵakarwa na kuthereska ŵanarumi ŵankongono ŵa Jabini na murongozgi wawo Sisera. Ŵakimba sumu yakukhwimiska ya Debora na Baraki cifukwa ca kutonda. (Ŵeruzgi 4:1–5:31) Debora wakakhuŵirizga Baraki kuti waŵe murongozgi wakusankika na Ciuta wa Ŵaisrayeli ndipo wakaŵa yumoza wa ŵateŵeti ŵa Yehova awo na cipulikano “ŵakadikiska zinkondo za ŵayeni.” (Ŵahebere 11:34) Kuwona umo Ciuta wakatumbikira Baraki cifukwa ca kucitapo kantu na cipulikano kungatovwira kucitapo kantu para tikuziulika kufiska mlimo wakusuzga mu uteŵeti wa Yehova.
Cipulikano Cikurutiska Pantazi Mtende
16. Kasi Abrahamu wali kuŵika ciyerezgero wuli mwa kupanga mtende na Loti?
16 Nga ni umo cipulikano cikovwilira kuti tifiske milimo yakusuzga mu uteŵeti wa Ciuta, cikurutiskaso pantazi mtende. Abrahamu uyo wakaŵa murara, wakapereka mwaŵi kwa Loti mwana wa mukuru wake kusanka caru ciweme pa nyengo ya kupatukana cifukwa ca kulimbana kwa ŵaliska ŵawo. (Genesis 13:7-12) Abrahamu wakwenera kuti wakaromba na cipulikano covwiro ca Ciuta pakumazga suzgo iyi. M’malo mwa kujikondweska yekha, wakamazga nkani mwamtende. Usange tapambana na mbali withu Wacikristu, tiyeni tirombe mu cipulikano na ‘kupenja mtende,’ kukumbukira ciyerezgero ca citemwa ca Abrahamu.—1 Petros 3:10-12.
17. Cifukwa wuli tingayowoya kuti mpindano pakati pa Paulos, Barnaba na Marko yikamazgika mwamtende?
17 Ghanaghanirani umo kurondezga ntowa ya Cikristu kungatovwilira kurutiska pantazi mtende. Apo Paulos wakaŵa pafupi kwamba ulendo wake waciŵiri wa umishonale, Barnaba wakazomera kuti ŵaruteso kukacezgera mipingo ku Kupro na Asiya. Ndipouli, Barnaba wakakhumbanga kuti ŵarute na muvyara wake Marko. Kweni Paulos wakakana cifukwa Marko wakawelera pa Pamfuliya pa ulendo wakwamba. “Kukawuka kupyiskana mtima,” ndipo mpindano iyi yikapangiska kuti ŵapatukane. Barnaba wakatora Marko na kukhupukira ku Kupro, kweni Paulos wakasora Sila ndipo ‘ŵakasorota mu Suriya na Kilikiya, kukakhozga mipingo.’ (Milimo 15:36-41) Pamanyuma pake, mpindano yira yikamazgika, cifukwa Marko wakaŵa na Paulos ku Roma ndipo mpostole uyu wakamurumba. (Ŵakolose 4:10; Filemone 23, 24) Apo Paulos wakaŵa mu jere ku Roma m’ma 65 C.E., wakaphalira Timote kuti: “Tora Marko, ndipo wize nayo: cifukwa ngwakundovwira mu uteŵeti.” (2 Timote 4:11) Mwakuwonekerathu, Paulos wakarombanga na cipulikano cifukwa ca ubali wake na Barnaba ndiposo Marko, ndipo cakufumapo cake cikaŵa mtende wa maghanoghano uwo ukukolerana na “mtende wa Ciuta.”—Ŵafilipi 4:6, 7.
18. Ncivici ico cikwenera kuti cikacitika mu nkani ya Yuodiya na Suntuke?
18 Enya, pakuti tiri ŵakwananga, ‘tose tikukhuŵara kanandi waka.’ (Yakobe 3:2, NW) Suzgo yikawuka pakati pa ŵanakazi Ŵacikristu ŵaŵiri, Paulos wakalemba za iwo kuti: “Nkuciska Yuodiya, ndipo nkuciska Suntuke, kuti ŵayanenge mtima mu Fumu. . . . Wovwira ŵanakazi aŵa, cifukwa ŵakateŵetera pamoza na ine mu ivangeli.” (Ŵafilipi 4:1-3) Ncakuwonekerathu kuti ŵanakazi ŵakopa Ciuta aŵa ŵakamazga suzgo yawo mwamtende mwakugwiriskira ncito urongozgi nga ni uwo wuli kulembeka pa Mateyu 5:23, 24. Kugwiriskira ncito urongozgi wa Malemba na cipulikano kuzamovwira comene kurutiska pantazi mtende lero.
Cipulikano Cikutovwira Kuzizipizga
19. Kasi nciyezgo wuli ico cikatondeka kumazga cipulikano ca Yisake na Rabeka?
19 Na cipulikano nase tingazizipizga masuzgo. Panyake tikusuzgika na maghanoghano cifukwa cakuti munyake wa mbumba yithu, uyo ngwakubapatizika waleka kupulikira Ciuta mwa kutorana na wambura cipulikano. (1 Ŵakorinte 7:39) Yisake na Yakobe ŵakakweŵeka cifukwa cakuti mwana wawo Esau wakatora ŵanakazi ŵambura kopa Ciuta. Ŵanakazi ŵake Ŵahiti “ŵakaŵa cakukwiyiska mtima” kwa iwo, mwakuti Rabeka wakadandaura kuti: ‘Vyalema na umoyo wane cifukwa ca ŵanakazi Ŵahiti. Usange Yakobe watora muwoli mu ŵanakazi Ŵahiti, wakuŵa nga mbana ŵasungwana ŵa caru cino, kasi umoyo wane tiundicitire ine kaweme kakuŵa uli?’ (Genesis 26:34, 35; 27:46) Kweni cipulikano ca Yisake na Rabeka cikazilara yayi cifukwa ca ciyezgo ici. Mphanyi nase tarutilira na cipulikano cithu para tiri mu mikhaliro yakusuzga.
20. Nciyerezgero wuli ca cipulikano ico tikusambira kwa Rute na Naomi?
20 Cokoro cicekuru, Naomi wa ku Yudeya wakamanyanga kuti ŵanakazi ŵanyake mu Yudeya ŵangababa ŵana-ŵanarumi awo Mesiya wangazakawiramo. Pakuti ŵana ŵake ŵakafwa kwambura ŵana ndipo iye wakajumpa msinku wakuti wangababa, mwaŵi wakuti mbumba yake yingaŵa na malo mu mzere wakuwiramo Mesiya ukaŵa ucoko. Ndipouli, mkamwana wake Rute uyo nayo wakaŵa cokoro, wakatengwa kwa Boazi, na kubaba mwana uyo wakazakaŵa sekuru wa Yesu, Mesiya! (Genesis 49:10, 33; Ruth 1:3-5; 4:13-22; Mateyu 1:1, 5) Cipulikano ca Naomi na Rute cikawovwira kuzizipizga masuzgo na kwiziska cimwemwe pa iwo. Nase tizamusanga cimwemwe usange tasungirira cipulikano cithu mu nyengo ya suzgo.
21. Kasi cipulikano cikuticitira vici, ndipo tikwenera kusimikizga kucitaci?
21 Nangauli tikumanya yayi ivyo viri muntazi mwithu, waliyose payekha, na cipulikano tingazizipizga suzgo. Cipulikano cikutipa cikanga na kuzika. Cikutipa vilato vyapacanya na umoyo wakukhorweska. Cipulikano cikupangiska kuŵa pa ubwezi na ŵanyithu na kutonda suzgo. Mwanteura, mphanyi taŵa “ŵamo na aŵo ŵakupulikana kuya ku kuponoska mzimu.” (Ŵahebere 10:39) Na nkongono zakufuma kwa Ciuta withu wacitemwa, Yehova, tiyeni tirutilire kuŵa na cipulikano cakukhora kuti tipereke ucindami kwa iye.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi pali ukaboni wuli wa mu Malemba wakuti cipulikano cikutipa cikanga?
• Cifukwa wuli tingayowoya kuti cipulikano cikutipa umoyo wakukhorweska?
• Ni mwauli umo cipulikano cikurutiskira pantazi mtende?
• Kasi pali ukaboni wuli wakuti cipulikano cikutipangiska kuzizipizga masuzgo?
[Mafumbo]
[Vithuzithuzi pa peji 12]
Cipulikano cikakhozga Nowa na Enoki kupharazga uthenga wa Yehova
[Vithuzithuzi pa peji 13]
Cipulikano nga nca Moses cikutipangiska kuŵa na vilato vyauzimu
[Vithuzithuzi pa peji 14]
Cisimikizgo cakuti Ciuta wamovwirenge cikakhozga cipulikano ca Baraki, Debora na Gidiyoni