Ivyo Baibolo Likuyowoya pa Nkani ya Umutu

UMUTU ukayamba kugwira ncito apo ŵantu ŵaŵiri ŵakwamba ŵakalengeka. Muntu wakalengeka mu cikozgo ca Ciuta, ndipo wakaŵa na wanangwa wa kujisankira. Wakaŵa wakufwatuka kusanka kucita uweme panji uheni. Wapulikirenge Mlengi wake mwacitemwa, iye wakatenge waperekenge ncindi na ucindami kwa Ciuta. Mphanyi mwamahara wakarumba Ciuta cifukwa ca mikhaliro Yake yapacanya na kukhozgera muwuso Wake.

Kweni wanangwa wa Adamu ukaŵa na mphaka; ukaŵa wambura cigoti yayi. Wakatenge wakhalenge mwakukondwa kwekha mwa kupulikira muwuso wa Yehova. Khuni la kumanyiska uweme na uheni, ilo Adamu wakakanizgika kurya vipambi vyake likayimiranga muwuso wa Ciuta. Kurya vipambi vya khuni ilo kukaŵa kuleka kupulikira, inya, kugarukira muwuso wa Ciuta.​—⁠Genesis 2:​9, 16-17.

Mwakuyana waka, ncakuzirwa kuti ŵasopi ŵa Ciuta lero ŵamanyenge umo iye wakuwonera umutu. Nkani yagona pa ivyo lemba la 1 Ŵakorinte 11:3 likuyowoya kuti: “Mutu wa muntu yose ndi Kristu; ndipo mutu wa mwanakazi ndi mfumu wake; ndipo mutu wa Kristu ndi Ciuta.”

Malo gha Yesu Kristu

Nga ni mutu wa mpingo Wacikristu, Yesu Kristu wali na mazaza pa vintu vyakukhwaskana na kendeskero ka mpingo na kurongora nkongono zake pa iwo. (Ŵaefeso 5:23) Kweniso umutu wake ukumupangiska kuti wazomere udindo wa kupwererera mpingo, na kuwona umo vyakusanka vyake vikukhwaskira mpingo.

Nyengo zose, Yesu Kristu wacita vintu mwakuyana na dango la umutu, na kurongora kuti wali pasi pa mazaza gha Ŵawiske, mu mazgu na vyakucita wuwo. Nanga paŵe pamanyuma pakuti wawusa caru capasi kwa virimika 1000, wazamumanya nipera kuti Yehova ndiyo ni mutu wa cilengiwa cose, mwa kuwezgera Ufumu kwa Yehova na ‘kujilambika kwa Mweneuyo wakamulambiskira vyose, mwakuti Ciuta waŵe vyose ku waliyose.’​—⁠1 Ŵakorinte 15:​24-28; Ŵafilipi 2:​5-8.

Malo gha Mwanarumi

Nangauli mwanarumi ni mutu mu mbumba, wakwenera yayi kucita vintu mwakujiyimira nga kuti walije “mutu.” M’malo mwake, wakwenera kurondezga urongozgi na ndondomeko yakuperekeka na mutu wake, Kristu. (1 Yohane 2:⁠6) Wakwenera kucita ntena mu vyakucitika vyauzimu pera yayi, kweniso vya iyemwene.

Mwaciyerezgero, usange ngwakutora, kuti warongore ncindi kwa mutu wake Kristu, wakwenera kupulikira urongozgi wakuti wakhalenge makora na muwoli wake kwakuyana na mahara, ‘uku wakumupa ncindi mwanakazi, nga nciŵiya cakutomborokako.’ Wakweneraso kulimbikira kuti wasambizge ŵana ŵake mu ntowa yakwenelera.​—⁠1 Petros 3:7; Ŵaefeso 6:⁠4.

Pakuti mwanarumi ndiyo wakayamba kulengeka, wali kupika mwaŵi kuŵa na mazaza pa mwanakazi. (1 Timote 2:​12, 13) Mwanakazi wakapangika kufuma ku mbambo iyo yikatoreka ku mwanarumi. (Genesis 2:​22, 23) Mwanakazi wakalengekera mwanarumi, kuti mwanarumi wakalengekera mwanakazi yayi. (1 Ŵakorinte 11:⁠9) Ipo, mu manozgero gha Ciuta gha  nthengwa, mwanakazi wakwenera kupulikira mfumu wake ndipo wakwenera yayi kuwunukira mazaza ghake. (Ŵaefeso 5:​22, 23) Kweniso mu mpingo Wacikristu, mwanakazi wakwenera yayi kusambizga ŵanarumi ŵakubapatizika, panji kuŵa na mazaza pa iwo.​—⁠1 Timote 2:⁠12.

Ŵahebere kale ŵakacindikanga udindo ukuru uwo ukaperekekanga kwa ŵanarumi, mu mbumba na mu mafuko. Sara wakapulikiranga mfumu wake, wakacemanga Abrahamu kuti “fumu yane,” cifukwa cakuti wakacindikanga umutu wake.​—⁠Genesis 18:12; 1 Petros 3:​5, 6.

Malo gha Mwanakazi

Kale, pakaŵanga vyakucitika vinyake apo mwanakazi wakeneranga kuvwara thaulo kuti warongore kujilambika. (Genesis 24:65) Pakuyowoya za manozgero gha umutu mu mpingo Wacikristu, mpostole Paulos wakarongosora kuti usange mwanakazi wakuromba panji kucima mu mpingo, ndiko kuti wakucita ncito iyo Ciuta wali kupa mwanarumi, wakwenera kuvwara thaulo.

Usange nkhwakwenelera kuti mwanakazi wacite nteura cifukwa cakuti palije mwanarumi wakubapatizika uyo wangacita uteŵeti uwu, nangauli iye wangaŵa na sisi zitali, waleke kughanaghana kuti sisi zake zikukwana pa kurongora kujilambika. M’malo mwake, vyakucita vyake vikwenera kurongora kuti ngwakujilambika, nakuti wakumanya umutu wa mwanarumi. Mwanakazi Wacikristu wakucita ici mwa kuvwara thaulo nga ‘ncisimikizgo pa mutu wake ca kuŵa pasi pa mazaza.’​—⁠1 Ŵakorinte 11:​5-16.

Ici cikwenera kucitika “cifukwa ca ŵangelo,” awo ŵakuwona vyakucita vyake, ndipo nga mbateŵeti ŵa mpingo Wacikristu, maso ghawo ghali pa mpingo. Usange mwanakazi Wacikristu wakudika thaulo kumutu, pa vyakucitika vyauzimu, ndikuti wakurondezga umutu wa Ciuta.​—⁠Ŵahebere 1:⁠14.

Ndondomeko yiweme iyi yakuŵikika na Ciuta mu mpingo na mu mbumba yikukanizga mwanakazi kuteŵetera Ciuta yayi, nesi kumujandizga kuti wapwererere mbumba yake na maudindo ghake. Wali na wanangwa wakukwana wa mu Malemba kuti wateŵeterenge pa malo ghake, uku wakukondweska Ciuta, mwakukolerana na fundo yakuti: “Ciuta wali kwimika viŵaro cimoza cimoza mu thupi, nga ndi umo wakakhumbira.”​—⁠1 Ŵakorinte 12:⁠18.

Ŵanakazi ŵanandi mu nyengo yakale ŵakapika mwaŵi ukuru uku ŵakupulikira umutu wa mwanarumi, na kukhala mwacimwemwe na mwakukondwa. Ŵanyake ŵa iwo ŵakaŵa, Sara, Rabeka, Abigelu na ŵanakazi Ŵacikristu nga ni Priska na Febe.

Vyandulo vya Kupulikira Umutu

Mazaza gha umutu ghakupereka wanangwa pa vintu vinyake, kweniso ghakusazgapo ncito na maudindo. Mwaciyerezgero, mwanarumi uyo ni mutu wali na wenelero wa kusanka vyakucita na kuŵa mulaŵiliri. Kweni kusazgaso apa, wakwenera kufiska udindo wa kupwererera mbumba yake. Wali na udindo ukuru wa kupereka ivyo mbumba yake yikukhumba, kuthupi na kuuzimu.​—⁠1 Timote 5:⁠8.

Mwanarumi Wacikristu wakwenera kucita umutu wake mwavinjeru, kutemwa muwoli wake nga ni umo wakujitemwera yekha. (Ŵaefeso 5:33) Umu ndimo Yesu Kristu wakucitira umutu wake mu mpingo Wacikristu. (Ŵaefeso 5:28 29) Pakuŵa mutu, dada wakwenera kukwiyiska ŵana yayi, kweni wakwenera kuŵalera “mu kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu [Yehova].”​—⁠Ŵaefeso 6:⁠4.

Nga mbaliska ŵa mskambo wa Ciuta, “ŵarara” mu mpingo Wacikristu ŵakwenera kucita ufumu yayi pa “mberere” za Ciuta, kweni ŵakwenera kukumbukira kuti ŵali pasi pa Yesu Kristu na Yehova Ciuta. (1 Petros 5:​1-4) Ŵakristu awo mbarondezgi ŵa Yesu Kristu, ŵakumanyaso kuti Yehova wali na mazaza ghakuru comene pa nkani ya umutu, ndipo ŵakupereka malurombo ghawo kwa iye nga ni Dada na Ciuta Wankongono-zose.​—⁠Mateyu 6:9; Civumbuzi 1:⁠8.

Kurongora mwakwenelera mazaza gha umutu wakuyowoyeka mu Malemba nkhwacandulo ku ŵantu. Kukwiziska mtende na kukolerana, ivyo vikupereka ucindami kwa Mlengi wa ŵantu.