Rongorani Mtima Wakuzika ku “Ŵantu Ŵose”

“Uŵakumbuske . . . ŵaŵe ŵakuzika ndipo ŵarongore mtima wakuzika ku ŵantu ŵose.”—TITO 3:1, 2.

1. Cifukwa wuli ncipusu yayi kurongora mtima wakuzika?

 “MUNDIYEZGENGE ine, umo naneso ndiriri wakuyezga Kristu.” (1 Ŵakorinte 11:1) Ŵateŵeti wose ŵa Yehova lero ŵakulimbikira kurondezga urongozgi uwu. Mbunenesko kuti ici ncipusu yayi, cifukwa tiri kuhara makhumbiro gha kwananga na mtima wabefu kufuma ku ŵapapi ŵithu ŵakwamba, mtima uwo ukukolerana yayi na ciyerezgero ca Kristu. (Ŵaroma 3:23; 7:21-25) Ndipouli, tose tingaŵa ŵakuzika usange talimbikira kucita nteura. Kweni kuthemba pa nkongono zithu nkhwakukwana yayi. Ni vivici vinyake ivyo vikukhumbikwa?

2. Ni mwauli umo tingarongolera “mtima wakuzika ku ŵantu wose”?

² Kuzika uko kukufuma kwa Ciuta ncimoza ca vipambi vya mzimu utuŵa. Usange tikurondezga urongozgi wa nkongono ya Ciuta, vipambi vyake vizamuwoneka mwa ise. Kwekha usange tacita nteura ndipo tingarongora “mtima wakuzika” ku waliyose. (Tito 3:2) Sono tiyeni tiwone umo tingarondezgera ciyerezgero ca Yesu na umo tingacitira kuti awo tikwendezgana nawo ‘ŵasange cipembuzgo.’—Mateyu 11:29; Ŵagalatiya 5:22, 23.

 Mu Mbumba

3. Ncivici mu mbumba ico cikurongora mzimu wa caru?

³ Kunyake uko tingarongolera kuzirwa kwa kuzika ni mu mbumba. Wupu wa World Health Organization ukuŵerengera kuti ŵanakazi ŵanandi ŵakukomeka mu nyumba zawo kuruska awo ŵakufwa pa ngozi za pa msewu kusazgapo awo ŵakufwa na malaria. Mwaciyerezgero, ku London, England, pa mirandu yinayi yiliyose ya mbembe, umoza ukuŵa wa mu mbumba. Kanandi ŵapolisi ŵakasangana na ŵantu awo ŵakuyowoya mazgu ghaukari ‘mwakucemerezga na kutuka.’ Kweniso kuruska apa, ŵanyake ŵazomerezga ‘ukari’ kutimbanizga ubwezi wawo mu mbumba. Nkaro iyi ncirongolero ca “mzimu wa caru” ndipo njambura kuzomerezgeka mu mbumba za Ŵakristu.—Ŵaefeso 4:31; 1 Ŵakorinte 2:12.

4. Kasi kuzika kungaŵa na candulo wuli mu mbumba?

⁴ Kuti titceŵe nkaro za caru, tikukhumbikwira mzimu wa Ciuta. “Penepapo pali mzimu wa Fumu [Yehova], penepapo pali wanangwa.” (2 Ŵakorinte 3:17) Citemwa, lusungu, kujikora na kuzizipizga, vikukhozga kukolerana pakati pa ŵanarumi na ŵawoli ŵawo nangauli mbambura kufikapo. (Ŵaefeso 5:33) Apo pali kuzika, ŵantu ŵakufwatuka, mwakupambana na kukaripirana na kugazgana uko kukumazga nthengwa zinandi. Ivyo muntu wakuyowoya ni vyakuzirwa, kweni kayowoyero kake kakurongora mzimu uwo ukumupangiska kuyowoya mazgu agho. Kuyowoya vyakusingo mwakuzika kukuwezga mpindano. Fumu yamahara Solomon yikalemba kuti: “Zgoro lakuzika likuwezga ukari, kweni mazgu ghakukarifya ghakuwuska mbembe.”—Zintharika 15:1.

5. Kasi kuzika kungawovwira wuli mu mbumba za awo ŵakupambana cisopo?

⁵ Kuzika nkhwakuzirwa comene mu nyumba iyo mwanarumi panji mwanakazi ngwa  cisopo cinyake. Kuzika na milimo yalusungu kungawovwira kuwoja ŵambura cipulikano kuti ŵize kwa Yehova. Petros wakapereka urongozgi ku ŵanakazi Ŵacikristu kuti: ‘[Mujilambike, NW] ku ŵafumu ŵinu; mwakuti usange ŵalipo ŵanji ŵambura kupulikira mazgu, ŵangawojeka na kakhaliro ka ŵawoli ŵaŵo kwambura mazgu; uku ŵakuwona kakhaliro kinu katuŵa ka mu wofi. Kujitozga kwinu kureke kuŵa kwa kuwaro, kwa kuluka sisi, na kwa kuvwara vya golide, panji kuvwara minjilira; kweni kwa wuntu wakubisika wa mu mtima, kutozga kwambura kwanangika, kwa mzimu wakujiyuyura na wakuzika, uwo ku maso gha Ciuta ngwakuzirwa comene.’—1 Petros 3:1-4.

6. Ni mwauli umo kurongora mtima wakuzika kungakhozgera ubwezi pakati pa ŵapapi na ŵana?

⁶ Pangaŵavya ubwezi uweme pakati pa ŵapapi na ŵana usange ŵakuleka kutemwa Yehova. Kweni mu mbumba zose za Ŵakristu, kurongora mtima wakuzika nkhwakukhumbikwa. Paulos wakaphalira ŵanarumi awo ŵali na ŵana kuti: “Mungatopolanga moyo ŵana ŵinu: kweni muŵalere mu kulanga na mu kucenjezga kwa Fumu [Yehova].” (Ŵaefeso 6:4) Usange mtima wakuzika ukurongoreka mu mbumba, ubwezi pakati pa ŵapapi na ŵana ukukhora. Dean, yumoza wa ŵana ŵankondi mu nyumba yakwawo wakukumbukira za awiske, wakuti: “Adada ŵakaŵa ŵakuzika. Palije na zuŵa limoza apo tikayambana—nanga ni apo nkaŵa munyamata. Nyengo zose ŵakaŵa ŵakuzika comene, na para vintu vyaŵanyanyiska wuwo. Nyengo zinyake ŵakanipanga cilango ca kukhala mu cipinda cane panji kuninora vintu vinyake ivyo nkatemwanga, kweni tikakwesananga yayi. Iwo ŵakaŵa adada ŵithu pera yayi. Ŵakaŵaso mbwezi withu, ndipo tikakhumbanga kuŵakwiyiska yayi.” Kuzika kukovwira nadi kukhozga ubwezi pakati pa ŵapapi na ŵana.

Mu Uteŵeti Withu

7, 8. Cifukwa wuli ncakuzirwa kurongora mtima wakuzika mu uteŵeti wa m’munda?

⁷ Cigaŵa cinyake ico cikukhumbikwira mtima wakuzika ni uteŵeti wa m’munda. Para tikuphalirako ŵanyithu makani ghaweme gha Ufumu, tikukumana na ŵantu ŵa nkaro zakupambana-pambana. Ŵanyake ŵakutegherezga mwakukondwa uthenga wakupereka cilindizga uwo tikuŵayeghera. Ŵanyake ŵakuwukana pa vifukwa vinyake. Usange ŵakana, mtima wakuzika ngwakovwira comene kuti tikwaniske ncito yithu nga mbapanikizgi na ku vigoti vya caru wuwo.—Milimo 1:8; 2 Timote 4:5.

⁸ Mpostole Petros wakalemba kuti: “Tuŵiskani mu mitima yinu Kristu nga ndi Fumu: uku muli mcanya kale mazuŵa ghose kumuzgora yose uyo wakumufumbani kafukwa ka cigomezgo ico muli naco, kweni na kuzika na [ncindi, NW].” (1 Petros 3:15) Cifukwa cakuti tikuzirwiska Kristu mu mitima yithu nga Nciyerezgero cithu, tikuwoneseska kuti tikurongora kuzika na ncindi para tikupharazgira awo ŵakuyowoya mwaukari. Kucita nteura kanandi kukuŵa na vyakufumapo viweme comene.

9, 10. Rongosorani nkani iyo yikurongora kuzirwa kwa mtima wakuzika mu uteŵeti wa m’munda.

⁹ Apo muwoli wake wakazgoranga muntu pa muryango wa nyumba yawo, Keith wakakhalira kunyuma. Wakati wamanya kuti mulendo wawo wakaŵa Kaboni wa Yehova, muwoli wa Keith wakayowoya mwaukari kuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakucitira nkaza ŵana. Mbali wakakwiya yayi. Wakazgora mwakuzika kuti: “Nili wacitima kuti ndimo mukughanaghanira. Kasi ningamurongorani ivyo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakugomezga?” Keith wakapulikanga ivyo  ŵakayowoyanga ndipo wakiza pa muryango kuti wadumulizge ivyo Mbali wakayowoyanga.

¹⁰ Pamanyuma pake, ŵakajisuska cifukwa cakuti ŵakacitira nkaza mulendo wawo. Mtima wakuzika wa Mbali ukaŵakhwaska comene. Kweni sabata yimoza panyuma pake, ŵakazizwa kuwona kuti Mbali yura wizaso, ndipo Keith na muwoli wake ŵakamuzomerezga kuti warongosore kufuma mu Malemba apo cigomezgo cake cikujinta. Iwo ŵakati: “Virimika viŵiri kufumira pa nyengo iyo, tikapulikizganga ivyo Ŵakaboni ŵanyake ŵakayowoyanga.” Ŵakazomera sambiro la Baibolo, ndipo paumaliro wose ŵakabapatizika, kurongora kujipatulira kwawo kwa Yehova. Nayo ni njombe iyo Kaboni uyo wakadanka kucezgera Keith na muwoli wake wakasanga! Virimika vikati vyarutapo, Kaboni uyu wakakumana na Keith na muwoli wake, ndipo sono ŵakaŵa Mbali na mudumbu wake wauzimu. Mtima wakuzika ukutonda.

11. Kasi kuzika kungajura wuli ntowa kuti muntu wapokelere unenesko Wacikristu?

¹¹ Ivyo vikacitikira Harold apo wakaŵa msilikari vikamupangiska kuti waŵe mukari na kukayika usange Ciuta waliko. Masuzgo gha Harold ghakasazgikira apo wakapendera pa ngozi ya pamsewu iyo yikacitika cifukwa cakuti dilayivala wakaloŵera. Apo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakiza pa nyumba yake, wakaŵaphalira kuti ŵangizangakoso yayi. Kweni zuŵa limoza, Kaboni munyake, uyo zina lake ni Bill wakarutanga kukacezgera wakukondwelera uyo wakakhalanga mu nyumba yaciŵiri kufuma pa nyumba ya Harold. Kwambura kumanya, Bill wakawodira pa cijaro ca Harold. Harold wakagonta na ndodo zake, ndipo wakati wajura cijaro, Bill wakaphepiska nyengo yeneyiyo na kurongosora kuti wakakhumbanga nyumba yinyake yapafupi. Kasi Harold wakacita wuli? Iye wakaŵa kuti wawona pa TV umo Ŵakaboni ŵakagwilira ncito pamoza kuzenga Nyumba ya Ufumu mu nyengo yicoko comene, kweni Bill wakamanyanga yayi za nkani iyi. Harold wakazizwa cifukwa ca kuwona umo ŵantu ŵanandi ŵakugwilira ncito mwakukolerana, ndipo wakasinta maghanoghano ghake pakukhwaskana na Ŵakaboni. Cifukwa ca kukhwaskika mtima na umo Bill wakaphepiskira mwancindi ndiposo nkaro yake yiweme na kuzika, Harold wakaghanaghana za kupokelera Ŵakaboni usange ŵiza panyumba yake. Wakasambira Baibolo, kuya pantazi mwauzimu na kuŵa muteŵeti ŵakubapatizika wa Yehova.

Mu Mpingo

12. Ni mikhaliro wuli ya caru yeneiyo awo ŵali mu mpingo Wacikristu ŵakwenera kuyikanizga?

¹² Mpingo Wacikristu ni malo ghacitatu agho ghakukhumbikwira mtima wakuzika. Kwambana nkhwakuzara pose apo pakusangika ŵantu  lero. Mpindano, kugazgana, na kukalipirana ni mikhaliro ya zuŵa na zuŵa ya awo ŵakukhala umoyo wakuti waka malinga mbantu. Nyengo zinyake, mikhaliro ya caru iyi yikunjira mu mpingo Wacikristu, ndipo vyakufumapo vyake ni kugazgana. Ŵabali awo ŵakurongozga ŵakuŵa na citima comene usange ŵakulimbana na nkani zanteura. Ndipouli, cifukwa ca kutemwa Yehova na ŵabali ŵawo, iwo ŵakuyezga-yezga kunyolorera awo ŵapuvya.—Ŵagalatiya 5:25, 26.

13, 14. Ncivici ico cingaŵa cakufumapo ca ‘kulanga mwakuzika awo ŵalije cipulikano’?

¹³ Mu nyengo yakale, Paulos na munyake Timote ŵakasangana na masuzgo mu mpingo. Paulos wakacenjezga Timote kuti wacenjere na ŵabali awo wakaŵa nga ni “viŵiya vyambura ncindi.” Paulos wakawona kuti: ‘Muzga wa Fumu kuti wakwenera kuŵa wa mpindano cara, kweni waŵenge wakuzika ku wose, waluso pa kusambizga, wakuzizipizga, wakulanga mwakuzika awo ŵalije cipulikano.’ Usange tarutilira na mtima wakuzika na para ŵanji ŵatibudira wuwo, kanandi iwo ŵakujinyumwa. Ndipo nga ni umo Paulos wakuyowoyera, Yehova wangacitiska kuti “ŵang’anamuke mtima kuya kafika ku kumanya unenesko.” (2 Timote 2:20, 21, 24, 25) Wonani kuti Paulos wakuyaniska kuzizipizga na kuzika.

¹⁴ Paulos wakacitanga ivyo wakasambizganga. Pakuyowoya za “ŵapostole ŵarara comene” mu mpingo wa Korinte, wakaciska ŵabali kuti: “Sono ndamwene Paulos nkumuŵeyerani mu kujipepula kwa Kristu na kuzika kwake, nda mweneine para nkuwonana namwe pa maso ndiri wakuyuyuka, kweni para ndiripo cara, nkuŵa namwe na cikanga.” (2 Ŵakorinte 10:1; 11:5) Paulos wakarondezganga nadi Kristu. Wonani kuti wakaŵeyeleranga ŵabali aŵa “mu kujipepura” kwa Kristu. Nteura, wakatceŵa mtima wa kuwusa. Mwambura kukayika, awo ŵakakhumbanga kupulika mu mpingo wura ŵakapokelera cikhuŵirizgo cake. Wakawezgerapo ubwezi wawo na kovwira kuti mu mpingo muŵe mtende na umoza. Kasi wakacita cintu ciweme yayi ico tose tikwenera kurondezga? Comene-comene ŵarara ŵakwenera kurondezga umo Kristu na Paulos ŵakacitiranga.

15. Cifukwa wuli kuzika nkhwakuzirwa pakupereka urongozgi?

¹⁵ Udindo wa kovwira ŵanji ukwiza usange mtende na umoza wa mpingo ukukhumba kutimbanizgika pera yayi. Pambere ubwezi pakati pa ŵabali undayambe kunangika, iwo ŵakukhumbikwira urongozgi wacitemwa. Paulos wakaciska kuti: “Ŵabali, usange pakunji muntu wakusangika wakupuruka, imwe muli ŵa mzimu muwezgani wakuŵa nteura.” Kweni mwauli? ‘Mu mzimu wakuzika; pakujighanaghanira, mzire namweso muyezgeke.’ (Ŵagalatiya 6:1) Kukoreska “mzimu wakuzika” ncipusu yayi nyengo zose, comene-comene cifukwa cakuti Ŵakristu wose, na ŵanarumi ŵakusankika wuwo, mbakwananga. Ndipouli, kupereka urongozgi mwakuzika ndiko kuzamovwira kuwezga uyo wabuda.

16, 17. Ncivici ico cingawovwira kuti muntu wapokere urongozgi mwambura kucedwa?

 ¹⁶ Mu ciyowoyero cakwambilira ca Cigiriki, lizgu ilo likung’anamurika kuti ‘kuwezga’ lingayimiraso kulunga panji kuwezgera viwangwa mu malo ghake, uko nkhwakuŵinya comene. Dokotala wakuyowoya mazgu ghakukhwimiska gha vyakufumapo viweme vya covwiro ico waperekenge. Kuzikira kwake kukupembuzga. Mazgu ghakwambilira ghacoko waka ghangawovwira kucepeska wofi. Mwakuyana waka, kuwezga muntu mwauzimu kungaŵa kwakuŵinya. Kweni kuzika kukovwira kuti muntu wawezgeke makora, nakuti ubwezi uweme uwelerepo na kujura ntowa kuti uyo wabuda wasinte mendero yake. Nangauli pakwamba muntu wangaŵa kuti wakukana urongozgi, kweni usange uyo wakuwupereka ngwakuzika, paumaliro wangarondezga urongozgi uweme wa mu Malemba uwo waperekeka.—Zintharika 25:15.

¹⁷ Pakovwira muntu kuti wawereko ku ntowa yiheni, nyengo zose uyo wakupokera urongozgi wangawona nga ŵakumususka. Mlembi munyake wakayowoya kuti: “Pakupereka urongozgi, kanandi mtima ukuŵa mcanya, lekani tikukhumbikwira kuŵa ŵakuzika.” Mtima wakuzika, uwo ukwiza cifukwa ca kujiyuyura, uzamovwira Mkristu uyo wakupereka urongozgi kutceŵa ngozi iyi.

“Ku Ŵantu Wose”

18, 19. (a) Cifukwa wuli Ŵakristu ŵangaciwona cipusu yayi kurongora mtima wakuzika ku ŵarara ŵa boma? (b) Ncivici ico ciwovwirenge Ŵakristu kuti ŵarongorenge mtima wakuzika ku ŵamazaza, ndipo cakufumapo cingaŵa civici?

¹⁸ Ŵanandi ŵakuwona kuti ncipusu yayi kurongora mtima wakuzika pamaso pa ŵarara ŵa boma panji mafumu. Kuyowoya unenesko, cifukwa ca nkaro ya ŵantu ŵanyake awo ŵali na mazaza, tingawona nga wose mbakari na ŵambura kughanaghanira ŵanyawo. (Mupharazgi 4:1; 8:9) Ndipouli, citemwa cithu pa Yehova citovwirenge kumanya mazaza ghake ghapacanya na kupulikira ŵarara ŵa boma mwakwenelera. (Ŵaroma 13:1, 4; 1 Timote 2:1, 2) Nanga ni para ŵamazaza ŵakutipoka wanangwa withu wa kusopa Yehova pakweru, tikupenja mipata iyo yingaŵapo kuti tiperekenge sembe yithu ya marumbo.—Ŵahebere 13:15.

¹⁹ Nanga vintu viŵe wuli, tikuŵapo ŵakari yayi. Tikuyezga-yezga kuŵa ŵakuzika nangauli tikuleka yayi kurondezga ntowa za urunji. Mwantowa iyi, ŵabali ŵithu ŵarutilira na uteŵeti wawo mu vyaru 234 pa caru cose capasi. Tikurondezga urongozgi wa Paulos wakuti ‘tijilambike ku ŵeruzgi na ŵa mazaza, ndipo tiŵapulikirenge, tiŵenge mcanya kucita milimo yose yiweme, tireke kunena uheni muntu, panji nesi kupindikana, kweni tiŵenge ŵakuzika, ndipo tirongore mtima wakuzika ku ŵantu wose.’—Tito 3:1, 2.

20. Ni njombe wuli izo zilipo kwa awo ŵakurongora mtima wakuzika?

²⁰ Vitumbiko vinandi vikulindilira wose awo ŵakurongora mtima wakuzika. “Mba mwaŵi ŵakuzika: pakuti ndiwo ŵati ŵaharenge caru.” (Mateyu 5:5) Cifukwa ca kurutilira kurongora mtima wakuzika, ŵabali ŵa Kristu ŵali na cimwemwe ndiposo mwaŵi wa kuzakawusa cigaŵa ca pano pasi ca Ufumu. Kweni ŵa “mzinda ukuru” wa “mberere zinyake,” ŵakurutilira kurongora mtima wakuzika ndipo ŵakulindizga kuzakakhala na umoyo mu paradiso pano pa caru capasi. (Civumbuzi 7:9; Yohane 10:16; Salmo 37:11) Ivi ni vintu viweme comene ivyo viri muntazi! Ipo tileke kuruwa mazgu agho Paulos wakayowoyera Ŵakristu ŵa ku Efeso kuti: “Nteura ine, nda wa vikondo wa Fumu, nkumuŵeyani kuti mwendenge nga mbakwenerera kacemekero ako mukacemeka nako, na kujiyuyura kose na kuzika.”—Ŵaefeso 4:1, 2.

Kuweleramo

• Kasi mtima wakuzika wuli na vitumbiko wuli

• mu mbumba?

• mu uteŵeti wa m’munda?

• mu mpingo?

• Ni njombe wuli izo zikulayizgika kwa awo ŵali na mtima wakuzika?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 25]

Kuzika nkhwakuzirwa comene mu nyumba iyo mwanarumi panji mwanakazi ngwa cisopo cinyake

[Cithuzithuzi pa peji 25]

Kuzika kukukhozga ubwezi mu mbumba

[Cithuzithuzi pa peji 27]

Tizgorenge awo ŵakufumba za cigomezgo cithu mwakuzika na ncindi

[Cithuzithuzi pa peji 28]

Kuzika kwa uyo wakupereka urongozgi kungawovwira uyo wabuda