Ukavu Kusanga Umaliro Wake

NANGAULI pa caru cose capasi pali malipoti ghaheni ghakukhwaskana na ukavu, kweni pali ŵantu ŵanyake awo ŵakugomezga kuti pangacitika cintu cinyake ndipo vintu vingasinta. Mwaciyerezgero, kuyana na mutu wa nkani uwo wayilesi ya Manila yikapharazga, Banki la ku Asia likayowoya kuti “Caru ca Asia cingamazga ukavu mu virimika 25.” Banki ili likayowoya kuti kucita comene malonda ndiko kungacepeska ukavu.

Mawupu na maboma ghanyake ghalemba masacizgo na mapulani ghanandi mwakuti ŵayezge kumazga suzgo ili. Ghanyake mwa masacizgo agha ngakuti: muntu waperekenge msonko wakuti umovwirenge pa nyengo ya suzgo, kurutiska pantazi masambiro, kugowokera ngongoli izo vyaru vikavu vikukongola ku vyaru visambazi, kuleka kulipiska msonko katundu uyo wakunjira panji kufuma mu caru mwakuti vyaru ivyo vili na ŵakavu ŵanandi vileke kusuzgika pakuguriska katundu wawo, ndiposo kuti maboma ghazengerenge nyumba ŵakavu.

Pa ungano wa United Nations uwo ukacitika mu 2000, pakayowoyeka vintu ivyo vikwenera kufiskika pakuzakafika mu cirimika ca 2015. Ivi vikasazgapo kumazga ukavu ukuru na njara ndiposo kumazga mphambano ya kasangiro ka ndarama mu vyaru. Nangauli mapulani agha ghangaŵa ghaweme, kweni ŵanandi ŵakukayika usange ghangacitika mu caru ici cambura kukolerana.

 Ntowa Ziweme za Kumazgira Ukavu

Pakuti ncakukayikiska kuti vintu pa caru cose vingasinta, kasi ni nku uko muntu wangasanga wovwiri? Nga ni umo mutu wakwamba ukayowoyera, pali mahara agho ghangawovwira ŵantu pa nyengo yasono. Kasi ni mahara wuli? Ni Mazgu gha Ciuta, Baibolo.

Ncivici cikupangiska Baibolo kuŵa lakupambana na mabuku ghose? Likufuma kwa muntu wa mazaza ghakuru, Mlengi withu. Mu Baibolo, Ciuta wali kuŵikamo mahara ghakupambana-pambana—urongozgi uweme uwo ungawovwira ŵantu wose, ku malo ghose, ndiposo pa nyengo yiliyose. Usange ŵakavu ŵangarondezga urongozgi uwo wuli mu Baibolo, ungaŵawovwira kuti ŵaŵe na umoyo wakukhorweska nanga paŵe pa nyengo yasono. Tiyeni tiwone viyerezgero vicoko waka.

Wonani ndarama mwakwenerera. Baibolo likuti: “Vinjeru ncivikiriro, ndrama nazo ncivikiriro; kweni kuzirwa kwa mahara ndi uku, kuti vinjeru vikupa umoyo kwa aŵo ŵali navyo.” (Mupharazgi 7:12) Kasi apa fundo njakuti wuli? Ndarama kuti ndizo cintu cikuru yayi. Mbunenesko kuti zikupereka civikiliro cicoko waka. Zikutovwira kugulira ivyo tikukhumba, kweni pali vinyake ivyo ndarama zingacita yayi. Pali vintu vyakuzirwa comene ivyo ndarama zingagura yayi. Kumanya ici kutovwirenge kuti tiŵike vintu vyakuthupi pamalo ghakwenelera, na kutceŵa vyakuŵinya ivyo awo ŵakuŵika comene mtima pa kupenja-penja ndarama ŵakukumana navyo. Ndarama zingagura yayi umoyo, kweni kucita vintu mwamahara kungavikilira umoyo withu sono na kujuraso mwaŵi wa kuzakasanga umoyo wamuyirayira.

Gulani ivyo mungakwaniska. Ivyo mtima withu ukukhumba kuti ndivyo umoyo withu ukukhumba nadi yayi. Vintu vyakuzirwa pa umoyo ndivyo vikwenera kuŵa pamalo ghakwamba. Tingaghanaghana kuti tikukhumbikwira cintu cinyake, peneapo kuyowoya unenesko, ncakukhumbikwa viŵi yayi pa umoyo. Muntu wamahara para wasanga ndarama wakugula danka vintu vyakuzirwa pa umoyo nga ni cakurya, malaya, nyumba, na vinyake. Ndipo pambere wandagure ivyo mtima ukukhumba, wakuwona danka usange pakhalenge ndarama zakuguliraso vintu ivi para vyamara. Mu cimoza mwa viyerezgero vyake, Yesu wakati nciweme kuti muntu ‘wakhalenge pasi danga na kupima mtengo, usange wali nazo.’—Luka 14:28.

Eufrosina, mwanakazi wa ku Philippines, walije mwanarumi ndipo wali na ŵana ŵatatu. Wali na suzgo la ndarama ndipo wakupwererera tundarama uto wali nato cifukwa mufumu wake wali kutayika virimika ivyo vyajumpa. Apo wakucita ici, wasambizga ŵana ŵake kumanya kukhumbikwa kwa kugura danka vintu vyakuzirwa. Mwaciyerezgero, ŵana ŵangawona cintu cinyake ico caŵadokeska. M’malo mwa kuŵakanira waka, iye wakudumbiskana nawo kuti: “Usange mwati tigure ico mwatemwa, tingagura, kweni musankepo. Pali ndarama zakugulira cintu cimoza. Tingagura ico mwayowoya, panji kugura nyama yicoko panji mpangwe yakuti tiryere mpunga withu sabata yino. Sono mwasankapo vici? Musanke ndimwe.” Kanandi ŵana ŵakuwona luŵiro ico ncamahara ndipo ŵakusanka kugura cakurya kuruska cintu cinyake.

Tikhorwenge. “Pakuŵa na vyakurya na vyakuvwara, tikhorwenge navyo,” ndimo ukuyowoyera urongozgi unyake wa mu Baibolo. (1 Timote 6:8) Ndarama pa izo zekha zikupereka cimwemwe yayi. Ŵasambazi ŵanandi ŵalije cimwemwe, apo ŵakavu ŵanandi mbacimwemwe comene. Ŵantu aŵa ŵasambira mtima wa  kukhorwa na vintu vicoko vyakukhumbikwa pa umoyo. Yesu wakayowoya za kuŵa na ‘jiso liweme’ ilo likulaŵiska pa vintu vyakuzirwa comene. (Mateyu 6:22) Ici cikovwira muntu kuti waŵe wakukhorwa. Ŵakavu ŵanandi ŵakuŵa ŵakukhorwa cifukwa ŵali paubwezi uweme na Ciuta kweniso mbumba zawo ni zacimwemwe—vintu ivyo ndarama zingagura yayi.

Ivi ni viyerezgero vicoko waka vya urongozgi uweme wa mu Baibolo, uwo ungawovwira ŵakavu kuti ŵazizipizge. Kweni muliso urongozgi unandi. Mwaciyerezgero, tceŵani maluso ghaheni nga ni kukhweŵa hona na kutcaya njuga—ivyo vikumara ndarama; manyani vintu vyakuzirwa comene mu umoyo, comene-comene vintu vyauzimu; kumalo uko ncito zikusoŵa, yezgani kuŵa na luso panji ncito yinyake iyo ŵantu ŵangayitemwa. (Zintharika 22:29; 23:21; Ŵafilipi 1:9-11) Baibolo likuyowoya za uweme wa kugwiriskira ncito “vinjeru viweme na [umanyi]” cifukwa ‘viŵenge umoyo ku mzimu winu.’—Zintharika 3:21, 22.

Nangauli urongozgi wa mu Baibolo ungawovwira awo ŵakusuzgika na ukavu, kweni mafumbo ghakukhwaskana na muntazi ghacalipo. Kasi ŵakavu ŵakhalirirenge mu ukavu wawo kwamuyirayira? Kasi mphambano pakati pa ŵasambazi comene na ŵakavu comene yizamumara? Tiyeni tiwone mazgoro agho ŵanandi ŵakughamanya yayi.

Baibolo Likupereka Cifukwa ca Kuŵira na Cilindizga Ciweme

Ŵanandi ŵakuzomera kuti Baibolo ni buku liweme. Kweni ŵakumanya yayi kuti likuyowoya kuti vintu visinthenge sono-sono.

Ciuta wali pafupi kucitapo kantu mwakuti wamazge masuzgo gha ŵantu, kusazgapo ukavu. Pakuti maboma gha ŵantu ghawoneka kuti ghatondeka panji ghakukhumba yayi kumazga ukavu, Ciuta wakukhumba kunjilirapo. Mwauli? Baibolo likuyowoya mwakusimikizga pa Daniel 2:44 kuti: “Ciuta wa kucanya wati wimike uthemba, uwo kuti wamkuparanyika cara muyirayira, panji mazaza ghake ghasidike ku fuko linyake cara. Wamkuteketa mauthemba ghose agha na kughamara kweni uwu tiwimirire muyirayira.”

Pamanyuma pa kuwuskapo “mauthemba” agha, panji titi maboma, Muwusi wakuŵikika na Ciuta wazamucitapo kantu. Muwusi uyu ni muntu yayi kweni ncilengiwa cankongono cakucanya nga ni umo Ciuta waliri, wali na nkongono zakusintira vintu kuti ukavu umale. Yehova wasanka Mwana wake kuti ndiyo wacite ici. (Milimo 17:31) Lemba la Salmo 72:12-14, likurongosora ivyo Muwusi uyu wazamucita, likuti: ‘Wazamuthaska musauci para wacema, na mukavu, na uyo walije movwiri. Wazamufwira lusungu ŵakutempenta na ŵakavu, na kuponoska mizimu ya ŵasauci. Wazamuwombola mizimu yaŵo ku kuyuzga na ukari; ndopa zaŵo zizamuŵa zakuzirwa comene mu maso ghake.’ Eee, ici ncilindizga ciweme nadi mwe! Kuwombokwa kuzamuŵapo! Muwusi wakuŵikika na Ciuta wazamucitapo kantu kuti wawombole ŵakavu na awo ŵakuyuyurika.

 Masuzgo ghanandi agho ghakwiza cifukwa ca ukavu ghazamumalira penepapo. Vesi 16 la Salmo 72 likuyowoya kuti “Kuŵenge fumpha ya vyakurya mu caru; vikupurenge (vizarenge) na pa mapiri pacanya.” Pazamuŵavya uyo wazamusuzgika na njara cifukwa ca kusoŵa ndarama, panji muwuso uheni.

Masuzgo ghanyake nagho ghazamumara. Mwaciyerezgero, mazuŵa ghano ŵantu ŵanandi ŵalije nyumba yawo na yawo. Kweni Ciuta wakulayizga kuti: “Tiŵazenge nyumba na kukhalamo; tiŵapande mpeska na kurya vipasi. Kuti ŵazengenge cara munyake ndiye wakhalengemo; nta tiŵapande munyake warye; cifukwa nga ndi mazuŵa gha khuni ndimo ghaŵirenge mazuŵa ghaŵo, ndipo ŵakusoreka ŵane tiŵasekererenge swi na mlimo ya mawoko ghaŵo.” (Yesaya 65:21, 22) Waliyose wazamuŵa na nyumba yake-na-yake na kukondwa na milimo yake. Mwanteura, Ciuta wakulayizga kuti wazamumazgirathu ukavu. Mphambano pakati pa ŵasambazi na ŵakavu yizamuŵakoso yayi, ndipo pazamuŵavya ŵantu ŵakukhala mwakusuzgikira.

Para muntu wapulika waka malayizgo agha gha Baibolo, wangaghanaghana kuti ngambura kugomezgeka. Ndipouli, kupenda comene Baibolo kukurongora kuti vyose ivyo Ciuta wakalayizga kumanyuma vili kufiskika. (Yesaya 55:11) Mwanteura, tikuti panji vizamucitika yayi. M’malo mwake, fumbo ilo likwenera waka kuŵapo ndakuti, Kasi mukwenera kucitaci kuti muzakasange vitumbiko ivi?

Kasi Muzamuŵako?

Pakuti boma ili nda Ciuta, tikwenera kuŵa ŵantu awo Ciuta wangazakazomera kuŵa Muwusi wawo. Ciuta wali kutibisira yayi ivyo tingacita kuti tiŵe ŵakwenelera. Ivyo tingacita vili mu Baibolo.

Mwana wa Ciuta, uyo ni Muwusi wakuŵikika, ni murunji. (Yesaya 11:3-5) Mwanteura, wose awo ŵazamuzomerezgeka kuŵa na umoyo mu boma ili ŵakulindizgika kuŵa ŵarunji. Lemba la Zintharika 2:21, 22 likuti: “Ŵakunyoroka tiŵakharenge mu caru, na ŵaweme ŵakufikapo tiŵakharenge mumo; kweni ŵaheni ŵadumulikenge mu caru, ndipo ŵajuvyi tiŵazgurikemo.”

Kasi paliso ntowa yinyake iyo tingasambilira umo tingakwaniskira vipimo ivi? Enya, yilipo. Usange mukuŵazga Baibolo na kucita ivyo likuyowoya, mbwenu mujiŵikenge mwekha pakati pa ŵantu awo ŵazamukondwa na vitumbiko ivi. (Yohane 17:3) Ŵakaboni ŵa Yehova ŵazamukondwa kumovwirani kuti mupulikiske Baibolo. Tikumupemphani kuti mugwiriskire ncito mwaŵi uwu mwakuti namwe muzakaŵe mu caru ico muzamuŵavya ukavu ndiposo kusoŵa urunji.

[Cithuzithuzi pa peji 5]

Eufrosina: “Kugura vintu mwakupwerera kukovwira mbumba yane kuti yiŵe na vintu ivyo ni vyakukhumbikwa nadi.”

[Vithuzithuzi pa peji 6]

Ubwezi uweme na Ciuta ndiposo umoyo wa mbumba wacimwemwe vingagurika na ndarama yayi