Kudumbiskana Vyauzimu Kukukhozga

‘Kayowoyero kose kaheni kangafumanga mu mlomo winu [cara], kweni ako nkaweme ndiko, kakuzenga umo mwaŵi ukupikira, kuti kaŵape wezi awo ŵakupulika.’—ŴAEFESO 4:29.

1, 2. (a) Kasi mazgu gha muntu ngakuzirwa wuli? (b) Kasi ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakukhumba kugwiriskira ncito wuli lulimi lwawo?

 “MAZGU gha muntu ngakuzizwiska, ncawanangwa ca Ciuta, ni muntondwe.” Ndimo wakalembera Ludwig Kohler, mlembi wa dikishonare linyake. Panyake tikudelera cawanangwa cakuzirwa ici ca Ciuta. (Yakobe 1:17) Kweni ghanaghanani umo vikuŵira para ntenda ya stroko yacitiska mbali withu kutondeka kuyowoya makora. “Tikayowoyeskananga makora comene,” wakurongosora ntena Joan, uyo mfumu wake wakarwara stroko sono-sono apa. “Kweni sono nkucita phukwa!”

² Kuyowoyeskana kungakhozga ubwezi, kumazga mpindano, kupembuzga ŵacitima, kukhozga cipulikano na kupangiska umoyo kuŵa wakunozga—kweni vikucitika vyekha yayi. Fumu ya vinjeru Solomon yikawona kuti: “Waliko uyo mazgu ghake gha mawara ghali nga ndi kurasa kwa lupanga, kweni lulimi lwa wamahara lukucizga.” (Zintharika 12:18) Pakuŵa ŵateŵeti ŵa Yehova, tikukhumba kuyowoya mazgu ghakucizga na kukhozga, m’malo mwa kupweteka na kugongoweska. Kweniso tikukhumba kuti tigwiriskire ncito lulimi lwithu kurumba Yehova mu uteŵeti na para tikucezga. Wamasalmo wakimba kuti: “Mwa Ciuta ndimo tikujikuzgira rutaruta, ndipo tamkuwonga zina linu muyirayira.”—Salmo 44:8.

3, 4. (a) Ni suzgo wuli ilo tose tiri nalo pa ivyo tikuyowoya? (b) Cifukwa wuli tikwenera kupwererera kayowoyero kithu?

³ Yakobe wakucenjezga kuti “lulimi palive muntu wakumanya kuluzoŵezga.” Wakutikumbuska kuti: ‘Tose tikukhuŵara mu tuntu tunandi. Usange muntu wakureka kukhuŵara mu kayowoyero, ndiyo muntu wakufikapo, wakumanyaso kujikora thupi lose.’ (Yakobe 3:1, 2, 8) Tose tiri ŵambura kufikapo. Nanga tingayezga wuli kuyowoya viweme, kweni nyengo zinyake tikutondeka kukhozga ŵanyithu panji kurumba Mlengi na mazgu ghithu. Ipo tikwenera kupwererera comene pakuyowoya. Kusazgaso apa, Yesu wakati: ‘Mazgu ghose gha waka agho ŵantu ŵayowoyenge, ŵazamupataula pa zuŵa la Ceruzgo. Cifukwa na mazgu ghako urunjiskikenge, ndipo na mazgu ghako ususkikenge.’ (Mateyu 12:36, 37) Inya, tizamufumbika na Ciuta waunenesko pa ivyo tikuyowoya.

⁴ Ntowa yimoza yakutondera kayowoyero kaheni ndiyo kuzgoŵera kuyowoya vintu vyauzimu. Nkani iyi yirongorenge umo tingacitira ici, ivyo tingadumbiskana na uweme wa kudumbiskana nkani zakukhozga.

Manyani Ivyo Viri mu Mtima

5. Kasi mtima wuli na ncito wuli pa kuyowoya nkani zakukhozga?

⁵ Kuti tizgoŵere kuyowoya vintu vyakukhozga, cakwamba tikwenera kumanya kuti mazgu ghithu ghakuvumbura ivyo viri mu mtima.  Yesu wakati: “Mu uzali wa mtima mlomo ukuyowoya.” (Mateyu 12:34) Mu kayowoyero kapusu, tikutemwa kuyowoya ivyo ni vyakuzirwa kwa ise. Ipo tikwenera kujifumba kuti: ‘Kasi ivyo nkuyowoya vikuvumburaci za mtima wane? Para nili na mbumba yane panji Ŵakristu ŵanyane, kasi nkuyowoya vintu vyauzimu panji nyengo zose nkuyowoya vya masoŵero, vyakuvwara, mafilimu, cakurya, katundu wane mupya, panji vintu vinyake vyambura kuzirwa?’ Panyake kwambura kumanya, umoyo na maghanoghano ghithu vingaŵa pa vintu vyambura kuzirwa comene. Kuŵika vintu vyakuzirwa pakwamba kutovwirenge kunyolorera ivyo tikuyowoya, kweniso umoyo withu.—Ŵafilipi 1:10.

6. Kasi kuranguruka kuli na ncito wuli pa ivyo tikuyowoya?

⁶ Kuranguruka ni ntowa yinyake yakovwira kuti tinyolorere ivyo tikuyowoya. Usange tikughanaghanirapo comene pa vintu vyauzimu, tizamuwona kuti cikuŵa cipusu kuviyowoya. Fumu Davide wakamanya fundo iyi. Wakimba kuti: “Mazgu gha mlomo wane na maranguruko gha mtima ghaŵe gha mapokerereko pamaso pinu, A Yehova.” (Salmo 19:14) Ndipo wamasalmo Asafu wakati: “Tindighanaghaneso na milimo yinu yose [a Ciuta], na kuranguruka na vyankongono vinu.” (Salmo 77:12) Para mtima na maghanoghano vyazura na unenesko wa Mazgu gha Ciuta, mazgu ghakurumba ghakufuma kwambura suzgo. Yeremiya wakatondeka kujikanizga kuyowoya ivyo Yehova wakamusambizga. (Yeremiya 20:9) Ndimo vingaŵira kwa ise usange tikughanaghanira vintu vyauzimu nyengo zose.—1 Timote 4:15.

7, 8. Kasi tingayowoya nkani wuli ziweme kuti mazgu ghithu ghaŵenge ghakukhozga?

⁷ Ndondomeko yiweme ya vyakucita vyauzimu yikutipa nkani zinandi zakukhozga izo tingadumbiskana. (Ŵafilipi 3:16) Maungano gha dera, gha cigaŵa, maungano gha mpingo, mabuku ghapya na ndime za lemba la zuŵa, vyose ivi vikutipa fundo zakuzirwa izo tingaphalirako ŵanyithu. (Mateyu 13:52) Kweniso tikukhuŵirizgika kupulika ivyo ŵanyithu ŵakusangana navyo mu uteŵeti withu Wacikristu!

⁸ Fumu Solomon yikazizikika na unandi wa makuni gha mitundu-mitundu, vinyama, viyuni na somba izo yikawona mu Israyeli. (1 Mathemba 4:33) Yikatemwanga kuyowoya za vilengiwa vya Ciuta. Nase tingacita nga ndiyo. Ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakuyowoya nkani zinandi, kweni pakati pa ŵantu awo ŵakutemwa vyauzimu, kanandi nkani zauzimu ndizo zikuŵa pa mlomo.—1 Ŵakorinte 2:13

‘Rutilirani Kughanaghanira Vyeneivi’

9. Ni urongozgi wuli uwo Paulos wakapereka ku Ŵafilipi?

⁹ Pa nkani yiliyose, cidumbirano cithu cikuŵa cakukhozga ku ŵanyithu usange tikupulikira mazgu agho mpostole Paulos wakaphalira mpingo wa Filipi. Wakalemba kuti: ‘Ivyo vyose ni vyakuneneska, ivyo vyose ni vyancindi, ivyo vyose ni vyaurunji, ivyo vyose ni vituŵa, ivyo vyose ni vyakutowa, ivyo vyose ni vya lumbiri luweme; usange kuli kazirwiro, usange kuli cakurumbika, [rutilirani, NW] kughanaghanira vyeneivi.’ (Ŵafilipi 4:8) Apa Paulos wakuzunura vintu vyakuzirwa comene, rekani wakuyowoya kuti “rutilirani kughanaghanira vyeneivi.” Tikwenera kuzuzga maghanoghano na mitima yithu na vintu ivi. Sono tiyeni tiwone umo kughanaghanira cilicose ca vintu vinkondi na vitatu ivyo Paulos wakazunura, kungatovwilira mu kayowoyero kithu.

10. Kasi vyakuyowoya vithu vingakolerana wuli na vintu ivyo ni vyaunenesko?

¹⁰ Ico ncakuneneska cikung’anamura waka nkani iyo njaunenesko yayi. Ici ncintu cakurongosoka na cakugomezgeka, nga ni unenesko wa Mazgu gha Ciuta. Nteura, usange tikuphalira ŵanyithu unenesko wa mu Baibolo uwo watikondweska, nkani izo zikatikhozga, panji urongozgi wa mu Malemba uwo ukatovwira, ndikuti tikughanaghanira vintu ivyo ni vyaunenesko. Kulwande linyake, ndikuti tikukana ivyo “ŵakuti nvinjeru, ndipo ‘kuti nvinjeru cara,’” ivyo vikupulikikwa nga mbunenesko. (1 Timote 6:20) Ndiposo tikutceŵa  nkani za kusesa panji kupharazga nkani zambura ukaboni.

11. Kasi ni vintu wuli vya ncindi ivyo tingadumbiskana?

¹¹ Vintu vya ncindi ni nkani izo zikupereka ncindi na zakuzirwa, ni nkani zawakawaka yayi. Izo zikusazgapo umo tikuwonera uteŵeti withu Wacikristu, nyengo zakusuzga izo tilimo, na kuzirwa kwa kusungilira mikhaliro yiweme. Para tikudumbiskana vintu vya ncindi, tikuŵa ŵakusimikizga comene kuŵa maso mwauzimu, kuŵa ŵakugomezgeka na kurutilira kupharazga makani ghaweme. Enya nadi, vyakukondweska ivyo tikuwona mu uteŵeti na vyakucitika ivyo vikutikumbuska kuti tiri mu mazuŵa gha umaliro ni vinyake ivyo tingadumbiskana.—Milimo 14:27; 2 Timote 3:1-5.

12. Mwakuyana na urongozgi wa Paulos wakuti tighanaghanirenge vintu vya urunji na vituŵa, ni vintu wuli ivyo vikwenera kutceŵeka?

¹² Lizgu lakuti urunji likung’anamura kuŵa wakwenerera mu maso gha Ciuta—kufikapo pa mikhaliro iyo wakukhumba. Vituŵa vikung’anamura kuŵa na nkaro ndiposo maghanoghano  ghaweme. Kusesa, milangwe yaukazuzi, panji mazgu ghakuwuska khumbo liheni ni vyakwenerera yayi para tikucezga. (Ŵaefeso 5:3; Ŵakolose 3:8) Ku ncito panji ku sukulu, Ŵakristu mwamahara ŵakufumapo usange pawuka nkani za mtundu uwu.

13. Perekani viyerezgero vya nkani izo zikujinta pa vintu vyakutowa na vya lumbiri luweme.

¹³ Apo Paulos wakuti tighanaghanirenge ivyo ni vyakutowa, wakung’anamura vintu vyakukondweska na viweme ivyo vikurutiska pantazi citemwa, m’malo mwa ivyo vikwambiska thinko, ukali, panji mpindano. Vintu vya lumbiri luweme ni nkani yiweme yakumanyikwa makora. Izi zingaŵa nkani nga ni mbiri za ŵabali na ŵadumbu ŵakugomezgeka izo zikulembeka nyengo na nyengo mu Gongwe la Mulinda na Galamukani! Mwalekeraci kuphalirako ŵanyinu ivyo vyamukondweskani para mwaŵazga nkani zakukhozga cipulikano? Ncakukhozga comene kupulika za milimo yauzimu iyo ŵanyithu ŵacita! Vidumbirano vya ntena ivi vizamukuzga citemwa na umoza mu mpingo.

14. (a) Kasi tikukhumbikwira vici kuti tirongore uweme? (b) Kasi tingasazgamo wuli vintu vyakurumbika mu mazgu ghithu?

¹⁴ Paulos wakuyowoya kuti “usange kuli kazirwiro.” Apa lizgu lakuti kazirwiro likung’anamura uweme panji nkaro yiweme. Tikwenera kupwererera mwakuti milomo yithu yirongozgekenge na fundo za mu Malemba, nakuti mazgu ghithu ghareke kufumako ku vintu vyaurunji, vituŵa na vyakuzirwa. Vyakurumbika ni vintu “vyakuwongeka.” Usange mwapulika nkani yiweme panji mwawona muntu uyo wakurongora ciyerezgero ciweme ca kugomezgeka mu mpingo, muwongani muntu uyo kweniso phalirani ŵantu ŵanyake. Kanandi mpostole Paulos wakarumbanga ŵasopi ŵanyake cifukwa ca mikhaliro yawo yiweme. (Ŵaroma 16:12; Ŵafilipi 2:19-22; Filemone 4-7) Kweniso, milimo ya Mlengi withu njakurumbika nadi. Mu cilengiwa tikusangamo nkani zinandi zakukhozga.—Zintharika 6:6-8; 20:12; 26:2.

Yowoyeskanani Vintu Vyakukhozga

15. Ni dango wuli mu Malemba ilo likuti ŵapapi ŵayowoyenge vintu vyauzimu na ŵana ŵawo?

¹⁵ Lemba la Duteronome 6:6, 7 likuti: ‘Mazgu agha nkumuphalirani muhanya uno ghakhalenge mu mitima yinu; ndipo muŵasambizge makora ŵana ŵinu, na kuyowoyeskana [za igho] para mukukhala mu nyumba yinu, na para mukwenda mu ntowa, na para mwagona pasi, na para mwawuka.’ Ncakuwonekerathu kuti dango ili likukhumba kuti ŵapapi wayowoyenge vintu vyauzimu na ŵana ŵawo.

16, 17. Kasi ŵapapi Ŵacikristu ŵangasambirako vici kwa Yehova na Abrahamu?

¹⁶ Tingaghanaghanira waka utali wa vidumbirano ivyo vikaŵapo pakati pa Yesu na Ŵawiske ŵakucanya apo ŵakapangananga za uteŵeti wake wa pa caru capasi. Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti “Ŵadada aŵo ŵakandituma, ndiŵo ŵali kundilangulira ico ndinenenge, na umo ndiyowoyerenge.” (Yohane 12:49; Duteronome 18:18) Abrahamu wakwenera kuti wakayowoyeskananga na Yisake kwa nyengo yitali pakukhwaskana na umo Yehova wakaŵatumbikira pamoza na ŵasekuru ŵawo. Ncakuwonekerathu kuti vidumbirano ivi vikawovwira Yesu na Yisake kuzomerezga khumbo la Ciuta mwakujicefya.—Genesis 22:7-9; Mateyu 26:39.

 ¹⁷ Ŵana ŵithu nawo ŵakukhumbikwira vidumbirano vyakukhozga. Ŵapapi ŵakwenera kupatula nyengo ku ncito zawo kuti ŵacezgenge na ŵana ŵawo. Usange mungakwaniska, mwalekeraci kuti nanga kangaŵa kamoza pera pa zuŵa muryenge pamoza na mbumba yinu? Pa nyengo ya cakurya panji panyuma pake, paŵenge mipata ya kudumbirana vintu vyakukhozga ivyo vingaŵa vyakuzirwa pa umoyo wauzimu wa mbumba.

18. Rongosorani cakucitika ico cikurongora uweme wa kuyowoyeskana pakati pa ŵapapi na ŵana.

¹⁸ Alejandro, mupayiniya wa virimika vya m’ma 20, wakukumbukira kuti apo wakaŵa na virimika 14 wakaŵa wakukayika. Iye wakuti: “Cifukwa ca ŵanyane na ŵasambizgi ku sukulu, nkakayikanga usange Ciuta waliko ndiposo usange Baibolo ndaunenesko. Ŵapapi ŵane ŵakatora nyengo yitali kudumbiskana nane mwakufwasa. Ici cikanovwira kumazga kukayikira mu nyengo yakusuzga yira, kweni kwakuruska cikanovwira kusanka vyakucita mwamahara mu umoyo wane.” Wuli panyengo yasono? Alejandro wakurutizga kuti: “Nicali kukhala pakaya. Kweni adada na ine tiri ŵakutangwanika comene mwakuti ncakusuzga kucezga. Nteura tikuryera pamoza kamoza pa sabata kuncito kwawo. Nkuwona kuti vidumbirano ivi ni vyakuzirwa comene.”

19. Cifukwa wuli tose tikukhumbikwira kudumbirana vintu vyauzimu?

¹⁹ Kasi nase tikuwona yayi kuzirwa kwa kuyowoyeskana nkani zakukhozga zauzimu na Ŵakristu ŵanyithu? Mwaŵi wa kuyowoyeskana wukusangika pa maungano, mu uteŵeti wa m’munda, pa ncezgo na paulendo. Paulos wakadokeranga kuyowoyeskana na Ŵakristu ku Roma. Wakalemba kuti: “Cifukwa nkupukwa kumuwonani, mwakuti . . . tisanguluskanenge na cipulikano ico tiri naco ine na imwe.” (Ŵaroma 1:11, 12) “Kudumbirana vintu vyauzimu na Ŵakristu ŵanyithu kukufiska cintu cakuzirwa,” ndimo wakawonera Johannes, murara Wacikristu. “Vikuzikiska mtima na kupepuska masuzgo gha zuŵa na zuŵa. Kanandi nkufumba ŵantu ŵarara kuti ŵaniphalire mbiri ya umoyo wawo na ico caŵawovwira kuŵa ŵakugomezgeka. Mu virimika ivyo vyajumpa, nacezga na ŵanandi, ndipo waliyose wanipako vinjeru panji kuningweruska, ivyo vyakhorweska umoyo wane.”

20. Kasi tingacita wuli na muntu wa soni?

²⁰ Wuli usange munyinu wakuŵikako mahara yayi para mukuti muyowoye nkani yauzimu? Rekani kugongowa. Panji mungasanga nyengo yakwenerera. Solomon wakawona kuti “lizgu lakuyowoyeka [panyengo yakwenerera, NW] liri nga ndi vipasi vya golide mu cakukorera cake ca siliva.” (Zintharika 25:11) Citani mwamahara na awo mbasoni. “Fundo mu mtima wa muntu yikukozgana na [cisime ca] maji, kweni muntu wa umanyi tiwaneghepo.” a (Zintharika 20:5) Kuruska vyose, rekani kugongowa kuyowoya ivyo vyamucontani cifukwa ca umo ŵanyinu ŵakucitira.

Kudumbiskana Vyauzimu Nkuweme

21, 22. Kasi tikusanga vitumbiko wuli usange nase tikuyowoyako vintu vyauzimu?

²¹ Paulos wakapereka urongozgi wakuti: ‘Kayowoyero kose kaheni kangafumanga [cara] mu mlomo winu, kweni ako nkaweme ndiko, kakuzenga umo mwaŵi ukupikira, kuti kaŵape wezi aŵo ŵakupulika.’ (Ŵaefeso 4:29; Ŵaroma 10:10) Pangakhumbikwira kulimbikira kuti tizgoŵere  kuyowoya nkani zakukhozga, kweni pali vyakufumapo viweme vinandi. Kudumbirana vyauzimu kutipangiskenge kuti tiphalirenge ŵanyithu cigomezgo cithu na kukhozga ubale withu.

²² Ipo tiyeni tigwiriskire ncito cawanangwa ca mazgu kuti tikhuŵirizge ŵanji na kurumba Ciuta. Vidumbirano vyanteura viŵenge vyakukhorweska kwa ise na vyakukhozga ku ŵanyithu. Kwakuruska vyose, vikondweskenge mtima wa Yehova, cifukwa wakupulikizga ivyo tikudumbirana ndipo wakukondwa usange tikugwiriskira ncito lulimi lwithu mu ntowa yakwenerera. (Salmo 139:4; Zintharika 27:11) Para ivyo tikuyowoya ni vyauzimu, tingaŵa ŵakusimikizga kuti Yehova watiruwenge yayi. Pakuyowoya za awo ŵakuteŵetera Yehova lero, Baibolo likuti: “Penepapo awo ŵakumopa Ciuta ŵakayowoyanga, muntu uyu ku munyake; Yehova wakategherezga, wakapulika, ndipo buku la cikumbusko likalembekera awo ŵakumopa Yehova na kuranguruka na zina lake.” (Malaki 3:16; 4:5 NW) Ncakuzirwa comene kuti tidumbiranenge vintu vyakukhozga mwauzimu!

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungazgora Wuli?

• Ivyo tikuyowoya vikuvumburaci za ise?

• Kasi tingadumbirana vintu wuli vyakukhozga?

• Kasi kuyowoyeskana kuli na ncito wuli yakuzirwa mu mbumba na mu mpingo Wacikristu?

• Kasi kuyowoyeskana vintu vyakukhozga kuli na uweme wuli?

[Mafumbo]

[Vithuzithuzi pa peji 12]

Vidumbirano vyakukhozga vikujinta pa . . .

“ivyo vyose ni vyakuneneska”

“ivyo vyose ni vya ncindi”

‘ivyo vyose ni vyakurumbika’

“ivyo vyose ni vya lumbiri luweme”

[Credit lines]

Cikhokho ca Vidiyo, Stalin: Cithuzithuzi ca U.S. Army; Cikopi ca buku la Creator, Eagle Nebula: J. Hester na P. Scowen (AZ State Univ.), NASA

[Cithuzithuzi pa peji 13]

Nyengo ya cakurya ni mupata uweme wa kudumbirana vintu vyauzimu