Kusuzgika Cifukwa ca Urunji

“mba mwaŵi aŵo ŵakuzikizgika cifukwa ca urunji.” —Mateyu 5:10.

1. Cifukwa wuli Yesu wakaŵa pantazi pa Pontiyo Pilato, ndipo Yesu wakayowoyaci?

 “CENEICI ndico nkababikira, ndipo ndico nkizira mu caru, mwakuti ndipanikizge na unenesko.” (Yohane 18:37) Apo Yesu wakayowoyanga mazgu agha, wakaŵa pantazi pa Pontiyo Pilato, Mweruzgi Waciroma mu Yudeya. Yesu wakaruta kura cifukwa ca khumbo lake yayi nesi kucemeka na Pilato. Kweni wakaŵa kura cifukwa Ŵayuda, ŵarongozgi ŵacisopo, ŵakamutetera kuti ni muntu wakwananga uyo wakwenera kufwa.—Yohane 18:29-31.

2. Kasi Yesu wakacita vici, ndipo ncivici cikarondezgapo?

² Yesu wakamanya makora nkanira kuti Pilato wali na mazaza gha kumufwatura panji kumukoma. (Yohane 19:10) Kweni wakawopa yayi kuyowoya na Pilato mwacikanga za Ufumu. Nangauli umoyo wa Yesu ukaŵa pangozi, kweni wakasangirapo mwaŵi wa kupanikizgira unenesko kwa muntu wa mazaza ghakuru mu cigaŵa cira. Nangauli wakapanikizgira unenesko, kweni Yesu wakaneneka, kweruzgika na kufwa pa khuni, cifukwa ca cigomezgo cake.—Mateyu 27:24-26; Marko 15:15; Luka 23:24, 25; Yohane 19:13-16.

Kaboni Panji Kufwira Cigomezgo?

3. Kasi lizgu la Cigiriki lakuti marʹtys likang’anamurangaci mu nyengo yakale, kweni lero likung’anamuraci?

³ Ŵanandi ŵakughanaghana kuti muntu uyo wafwira cintu cinyake ndikuti ngwakugaruka, panji musokozi. Awo ŵakufwa cifukwa ca cigomezgo cawo, comene-comene cigomezgo ca cisopo, ŵakuwoneka nga kuti ni vigeŵenga panji ŵarwani mu caru. Ndipouli, mazgu ghakuti ‘kufwira cigomezgo’ ghakufuma ku lizgu la Cigiriki lakuti marʹtys leneilo mu Baibolo likung’anamura “kaboni,” muntu uyo wakupereka ukaboni, panji mu khoti, kuyana na unenesko uwo wakumanya. Kweni nyengo yikati yajumpapo, mazgu agha ghakamba kuŵa na ng’anamuro la “muntu uyo wakupereka umoyo wake kuti wapanikizgire unenesko.”

4. Kasi Yesu wakafwa cifukwa ca vici comene?

⁴ Yesu comene-comene wakafwa cifukwa ca kupereka ukaboni. Nga umo wakayowoyera kwa Pilato, iyo wakizira ‘kupanikizgira unenesko.’ Ukaboni wake ukapangiska ŵantu kucitapo kantu mwakupambana-pambana. Ŵanyake ŵakatoreka mtima na ivyo ŵakapulika na  kuwona, ndipo ŵakamba kugomezga Yesu. (Yohane 2:23; 8:30) Mizinda yinandi na ŵarongozgi ŵa visopo nawoso ŵakaconteka—kweni ŵakakondwa viŵi yayi. Yesu wakaphalira ŵabali ŵake ŵambura kugomezga kuti: ‘Caru cilije kumanya kumutinkani; kweni ine cikunditinka, cifukwa ine nkucipanikizgira kuti milimo yake njiheni.’ (Yohane 7:7) Cifukwa ca kupanikizgira unenesko, Yesu wakajipalira ukari wa ŵarongozgi ŵa ŵantu, rekani ŵakamukoma. Inya, wakaŵa nadi “kaboni (marʹtys) wakugomezgeka.”—Civumbuzi 3:14.

‘Mutinkikenge’

5. Wati wamba uteŵeti wake, kasi Yesu wakati wuli pa nkani ya kuzikizgika?

⁵ Pakuti Yesu wakasuzgikirapo pa unenesko, kuti kukamalira penepara yayi, wakacenjezga ŵarondezgi ŵake kuti nawoso ŵazamukomwerapo. Wati wamba uteŵeti wake, Yesu wakaphalira ŵapulikizgi ŵake pa Upharazgi wa pa Phiri kuti: “Mba mwaŵi awo ŵakuzikizgika cifukwa ca urunji: pakuti ngwawo Ufumu wa kucanya. Ŵa mwaŵi ndimwe para ŵati ŵamutombozganinge na kumuzikizgani, na kumuteterani uheni wose, cifukwa ca ine. Kondwani, sekererani comene; pakuti njombe yinu njikuru kucanya: cifukwa ndimo ŵakazikizgira ŵaprofeti awo ŵakamutendekerani.”—Mateyu 5:10-12.

6. Apo Yesu wakatumanga ŵasambiri 12, kasi wakaŵacenjezga za vici?

⁶ Nyengo yikati yarutapo, apo wakatuma ŵapostole ŵake 12, Yesu wakaŵaphalira kuti: “Cenjerani na ŵantu: cifukwa ŵamkumuperekani ku zimphara, ndipo mu masunagoge ghawo ŵamkumuthyapulani; inya ŵamkumuperekani ku ŵeruzgi na ŵakaronga, cifukwa ca ine, mwakuti muŵenge cipanikizgo kwa iwo na ku ŵamitundu.” Kweni ni ŵarara ŵa visopo pera yayi awo ŵazamusuzga ŵasambiri. Yesu wakayowoyaso kuti: “Mbali wamkupereka mbali ku nyifwa, na wiske mwana wake: ndipo ŵana ŵamkuwukira ŵapapi, mwakuti ŵakomeke. Ndipo mwamkutinkika na ŵantu wose cifukwa ca zina lane; kweni mweneuyo wakuzizipizga mpaka ku umariro, ndiyo wamkuponoskeka.” (Mateyu 10:17, 18, 21, 22) Ivyo vikacitikira Ŵakristu ŵakwambilira vikurongora kuti mazgu agha ngaunenesko nadi.

Mbiri ya Kuzizipizga Mwakugomezgeka

7. Ncivici cikapangiska Stefano kufwa?

⁷ Yesu wati ifwe waka, Stefano wakaŵa Mkristu wakwamba kufwa cifukwa ca kupanikizgira unenesko. Wakaŵa “wakuzura na ucizi na nkongono, [ndipo] wakacitanga mintondwe na vimanyikwiro vikuru mu ŵantu.” Ŵavisopo awo ŵakamutinkanga “ŵakamanya cara kwimikana na vinjeru na mzimu mweneumo wakayowoyeranga.” (Milimo 6:8, 10) Cifukwa ca kuŵinya mtima, ŵakamutora Stefano na kuruta nayo ku Sanhedrini, khoti likuru la Ŵayuda, kwenekuko wakasangana na awo ŵakamuyowoyera utesi, kweni wakaŵapharazgira mwacikanga. Ndipo mbu, paumaliro pake ŵakamukoma Stefano, kaboni wakugomezgeka.—Milimo 7:59, 60.

8. Kasi ŵasambiri mu Yerusalemu ŵakacita wuli apo ŵakamba kuzikizgika wati wafwa Stefano?

⁸ Pamanyuma pakuti Stefano wakomeka, ‘ekleziya la mu Yerusalemu likazikizgika comene; ndipo wose ŵakambininikira mu vigaŵa vya Yudeya na Samariya, [kurekapo] ŵapostole pera.’ (Milimo 8:1) Kasi kuzikizgika kukayimika ncito ya kupharazga ya Ŵakristu? Yayi, cifukwa tikupulika kuti “awo ŵakabalarika ŵakendendekanga mu caru cose, kupharazga makani ghaweme.” (Milimo 8:4, NW) Ŵakwenera kuti ŵakacita nga umo Petros wakayowoyera pakwamba kuti: “Tikwenera kupulikira Ciuta kwakuruska ŵantu.” (Milimo 5:29) Uku suzgo yili mukati, ŵasambiri ŵara, ŵakugomezgeka na ŵacikanga, ŵakakoreska ncito ya kupanikizgira unenesko, nangauli ŵakamanya kuti ŵakujicemera visuzgo vinandi.—Milimo 11:19-21.

9. Ni suzgo wuli yikarutilira pa ŵarondezgi ŵa Yesu?

⁹ Inya nadi, ŵasambiri ŵakareka yayi kupharazga nangauli ŵakasuzgika kwa mtima bii. Pakwamba, tikupulika kuti Saulos—uyo wakazomerezga  kuti Stefano wadinyike na malibwe—‘wacali kuthutira pa ŵasambiri ŵa Fumu, kufinga na kukoma, wakaruta kwa msofi mukuru, ndipo wakamuromba ŵakarata kuti wakapereke ku masunagoge gha ku Damaseko, mwakuti usange wasangapo awo mba Ntowa, ŵanarumi na ŵanakazi wuwo, waŵatore wize nawo ŵakukakika ku Yerusalemu.’ (Milimo 9:1, 2) Kaciŵiri, ca mu 44 C.E., “Herode karonga wakatambazura mawoko ghake kucitira uheni ŵanji ŵa ekleziya. Ndipo wakakoma na lupanga Yakobe mukuru wa Yohane.”—Milimo 12:1, 2.

10. Ni nkani wuli yakuyowoya za kuzikizgika iyo yili mu buku la Milimo na Civumbuzi?

¹⁰ Buku lose la Milimo likuyowoya za viyezgo, kweniso kuŵikika mu jere na kusuzgika kwa ŵantu ŵakugomezgeka. Yumoza wa iwo ni Paulos, uyo pakwamba wakasuzganga Ŵakristu. Pamanyuma pake wakazakaŵa mpostole, nakuti kukuwoneka kuti wakafwira mu mawoko gha Nero, Fumu ya Ŵaroma mu 65 C.E. cifukwa ca kupanikizgira unenesko. (2 Ŵakorinte 11:23-27; 2 Timote 4:6-8) Kweniso, mu buku la Civumbuzi, ilo likalembeka ku umaliro wa virimika vya mu handiredi lakwamba, tikuwonamo kuti Yohane, mpostole wakukhoma, wakaŵikika mu jere layekha pa cirwa ca Patmo ‘cifukwa ca [kuyowoya] mazgu gha Ciuta na kupanikizgira Yesu.’ Buku la Civumbuzi likuyowoyaso za “Antipasi kaboni wane, wakugomezgeka wane, mweneuyo wakakomeka” mu Pergamo.—Civumbuzi 1:9; 2:13.

11. Kasi ivyo vikawira Ŵakristu kale vikurongora wuli kuti mazgu gha Yesu ngaunenesko kuyana na kuzikizgika?

¹¹ Vyose ivi vikurongora kuti Yesu wakaneneska nadi apo wakayowoya na ŵasambiri ŵake kuti: “Usange ŵakandizikizga ine, imwe namwe ŵamkumuzikizgani.” (Yohane 15:20) Ŵakristu ŵakugomezgeka ŵakale ŵakaŵa ŵakunozgeka kusangana na ciyezgo cikuru, nyifwa—kunyongeka, kuponyeka ku vikoko, na vinyake—mwakuti ŵacite ncito iyo Fumu Yesu Kristu wakaŵatuma: “Muŵenge ŵapanikizgi ŵane na mu Yerusalemu na mu Yudeya, na mu Samariya, na ku vigoti vya caru wuwo.”—Milimo 1:8.

12. Cifukwa wuli kusuzgika kwa Ŵakristu ni cintu ico cikacitika kale pera yayi?

¹² Usange muntu wakughanaghana kuti kuzikizgika kwa ŵarondezgi ŵa Yesu kukaŵa kwa mu nyengo yakale pera, mbwenu wakujipusika. Paulos, uyo tawona kale kuti wakakomwa na visuzgo vinandi, wakalemba kuti: “Wose awo ŵakukhumba kuŵa ŵasopi-Ciuta mwa Kristu Yesu ŵati ŵazikizgikenge.” (2 Timote 3:12) Petros nayo wakayowoyapo pa nkani iyi, wakati: “Mukacemekera ceneici: pakuti Kristu nayo wakakomwera imwe, na kumusidirani bambiro (ciyerezgero), mwakuti murondezge marwayo (marundi) ghake.” (1 Petros 2:21) Mupaka kuzakafika mu “mazuŵa gha ku umaliro” gha caru ici, ŵantu ŵa Yehova ŵacali kutinkika na kunyozeka nipera. (2 Timote 3:1) Pa caru cose capasi, mu vyaru ivyo vili na maboma ghankaza, Ŵakaboni ŵa Yehova, muntu payekha panji gulu, ŵasuzgika.

Cifukwa Wuli Ŵakutinkika na Kusuzgika?

13. Kasi ŵateŵeti ŵalero ŵa Yehova ŵakwenera kukumbuka vici kuyana na kusuzgika?

¹³ Nangauli taŵanandi lero tiri na wanangwa wa kupharazga ndiposo kuwungana mwamtende, kweni tikwenera kukumbuka ivyo Baibolo likuyowoya kuti ‘mikhaliro ya caru cino yikusinta.’ (1 Ŵakorinte 7:31) Vintu vingasinta nakalinga kwakuti usange tindanozgeke mwauzimu na kuthupi, mbwenu tingakhuŵara. Ipo tingacita wuli pera kuti tijivikilire? Ico cingatovwira ndico kumanya cifukwa ico Ŵakristu ŵakutinkikira na kusuzgika nangauli mbantu ŵamtende na ŵakupulikira marango.

14. Ncivici ico Petros wakayowoya kuti ndico Ŵakristu ŵakakomwera?

¹⁴ Mpostole Petros wakayowoyapo nkani iyi mu karata yake yakwamba, iyo wakalemba mu ma 62-64 C.E. apo Ŵakristu mu caru cose ca Roma suzgo na viyezgo vikaŵafyenya uheni comene. Wakati: “Mwa ŵakutemweka, mungazukumanga na vipyo ivyo viri  mwa imwe, ivyo vikumwizirani kwiza kamuyezgani, nga ndi para cintu ciyeni (cacilendo) cikumwizirani.” Pakurongosora ivyo wakang’anamuranga, Petros wakarutizga kuti: “Paŵavye yumoza wa imwe wakomwe nga ncikozi (cigeŵenga), panji munkhungu, panji wakucita uheni, panji nga ndi uyo wakwenda nato twa ŵene: kweni usange muntu wakukomwa nga ndi Mkristu, wareke kufwa soni; kweni wamucindike Ciuta mu zina leneili.” Petros wakayowoya kuti Ŵakristu ŵakakomwanga cifukwa ca kucita milimo yiheni yayi, kweni cifukwa ca ukristu wawo. Ŵaŵenge kuti ŵakaŵa “pamoza mu luzokozoko” na ŵantu ŵa mu cikaya, Ŵakristu mphanyi ŵakatemweka. Kweni unenesko ngwakuti ŵakakomwa cifukwa ŵakakhalanga mwakuyana na ncito yawo nga ŵarondezgi ŵa Kristu. Ndimo viliriso na Ŵakristu lero.—1 Petros 4:4, 12, 15, 16.

15. Kasi ŵantu ŵakucita wuli na Ŵakaboni ŵa Yehova lero?

¹⁵ Mu vyaru vinandi, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakurumbika cifukwa ca umoza uwo ŵali nawo pa maungano na mu ncito za kuzenga. Ŵakurumbika cifukwa ca mtima wawo wakugomezgeka na kulimbikira ncito, nkaro yawo na umoyo uweme wa mbumba, kweniso kawonekero kawo kakutowa na mikhaliro yawo. a Kulwande linyake, ncito yawo njakukanizgika mu vyaru 28, nakuti Ŵakaboni ŵanandi ŵakunyozeka na kupokeka katundu cifukwa ca cipulikano cawo. Cifukwa wuli ŵantu awo mbankaro yiweme ŵakunyozeka? Ndipo cifukwa wuli Ciuta wakuzomerezga kuti ivi vicitikenge?

16. Ncifukwa wuli cikuru ico Ciuta wakuzomerezgera ŵantu ŵake kusuzgika?

¹⁶ Cakuzirwa comene ico tikwenera kukumbuka ni mazgu gha Zintharika 27:11, ghakuti: “Mwana wane, khala wavinjeru na kukondwereska mtima wane, mwakuti ndimuzgore uyo [wakuninena, NW].” Inya, ncifukwa cakuti  nkani iyi yili kwambika kale comene yakuti ninjani ngwakwenerera kuwusa makora cilengiwa. Nangauli wose awo ŵakhala mwakugomezgeka kufuma kale comene ŵapereka ukaboni unandi, kweni Satana wandareke kunena Yehova nga umo wakacitira mu nyengo ya Yobu, muntu wakunyoroka. (Job 1:9-11; 2:4, 5) Pakuti sono Ufumu wa Ciuta wuli kwimikika, nakuti wuli na ŵantu ŵakupulikira pa caru cose capasi, palije kukayika kuti Satana sono wahaŵirathu nkanira kuti warongore kuti ivyo wakuyowoya mbunenesko. Kasi ŵantu aŵa ŵaŵenge ŵakugomezgeka kwa Ciuta nangauli masuzgo ghakofya ghangaŵawira? Ili ni fumbo ilo muteŵeti waliyose wa Yehova wangajizgolera yekha.—Civumbuzi 12:12, 17.

17. Kasi Yesu wakang’anamurangaci apo wakati “vimuzgokerani imwe cipanikizgo”?

¹⁷ Apo wakaphaliranga ŵasambiri ŵake za ivyo viŵengeko ku “umariro wa mgonezi (caru),” Yesu wakarongora cifukwa cinyakeso ico Yehova wakuzomerezgera ŵateŵeti ŵake kusuzgika. Wakati kwa iwo: “Ŵayenge namwe pantazi pa ŵakaronga na ŵeruzgi cifukwa ca zina lane. Viti vimuzgokerani imwe cipanikizgo.” (Mateyu 24:3, 9; Luka 21:12, 13) Yesu iyo mweneko wakapanikizgira unenesko kwa Herode na Pontiyo Pilato maso-na-maso. Mpostole Paulos nayo wakatorekera “pantazi pa ŵakaronga na ŵeruzgi.” Wati warongozgeka na Fumu Yesu Kristu, Paulos wakakhumba kuti wapharazgire mweruzgi wa mazaza ghakuru mu nyengo yira, wakati: “Nkupazga mphara ya Kesare”! (Milimo 23:11; 25:8-12) Ndimo viliri na lero wuwo, nyengo zakusuzga kanandi zapangiska ŵarara ŵa boma na ŵantu-bweka kuti ŵapulike unenesko. b

18, 19. (a) Kasi viyezgo vingatovwira wuli? (b) Ni mafumbo wuli agho ghazamuzgoreka mu nkani iyo yikwiza?

¹⁸ Kweniso, viyezgo na masuzgo vingatovwira mu ntowa yinyake. Mwauli? Musambiri Yakobe wakakumbuska Ŵakristu-ŵanyake kuti: ‘Mupime kuti ncimwemwe pera, mwa ŵabali ŵane, para mukuwa mu viyezgo vyakupambana-pambana; pakumanya kuti kuyezgeka kwa cipulikano cinu kukurata ku cizizipizgo.’ Enya, masuzgo ghakwenga cipulikano cithu na kutikhozga kuti tizizipizge. Pa cifukwa ici, tikopa yayi, nesi kupenja ntowa izo malemba ghakukana mwakuti tigwente suzgo. Kweni, tikupulikira urongozgi wa Yakobe wakuti: ‘Cizizipizgo ciŵe na mulimo wake wakufiskika, mwakuti muŵenge ŵakufiskika nkanira-nkanira, ŵambura kuperera kantu.’—Yakobe 1:2-4.

¹⁹ Nangauli Mazgu gha Ciuta ghakutovwira kumanya cifukwa ico ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Ciuta ŵakusuzgikira ndiposo cifukwa ico Yehova wazomerezgera, kweni kukupangiska suzgo kuŵa yipusu yayi kuyitonda. Kasi ncivici cingatikhozga kuti tilimbane nayo? Kasi tingacita wuli usange tayamba kusuzgika cifukwa ca cipulikano? Mafumbo agha ghazgorekenge mu nkani iyo yikwiza.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungarongosora?

• Kasi Yesu wakafwa cifukwa vici comene?

• Kasi kusuzgikira cipulikano kukaŵa na cakufumapo wuli pa Ŵakristu ŵakwambilira?

• Kuyana na umo Petros wakarongosolera, ncifukwa wuli Ŵakristu ŵaunenesko ŵakasuzgikanga?

• Ni vifukwa wuli ivyo Yehova wakuzomerezgera ŵateŵeti ŵake kusuzgika?

[Mafumbo]

[Vithuzithuzi pa peji 24, 25]

Ŵakristu mu nyengo yakale ŵakakomwa cifukwa ca kucita uheni yayi, kweni cifukwa ca ukristu wawo

PAULOS

YAKOBE

YOHANE

ANTIPASI

STEFANO