Tikwenera Kuŵa Maso Comene Sono

‘[Lutilirani, NW] kuŵa maso: pakuti mulive kumanya zuŵa ilo Fumu yinu yikwizira.’—MATEYU 24:42.

1, 2. Nchivici cikulongora kuti tikukhala mu nyengo ya umaliro wa caru?

 “KULUSKA kumanyuma kose, vilimika vya mu 1900 vikazura na nkhondo,” ndimo wakayowoyera Bill Emmott. Nangauli wakuzomerezga kuti kale kukaŵanga nkhondo na vivulupi, Emmott wakusazgirapo kuti: “Kweni nkhondo zalero mu vilimika ivi vya 1900 zatalulira comene nkhanira. Iyi yikaŵa nyengo iyo yikasunkhunya caru . . . Nakuti mu vilimika ivi mukaŵa nkhondo yimoza pera yayi, kweni ziŵiri.”

² Yesu Khristu wakayowoyerathu kuti kuzamuŵa nkhondo pakati pa ‘mtundu na mtundu na ufumu na ufumu.’ Ndipouli, ici nchimoza waka mwa ‘vimanyikwiro vya kwiza kwa Khristu, na umaliro wa mgonezi (caru).’ Mu ucimi uwu, Yesu wakayowoyaso kuti kuzamuŵa njala, miliri na vindindindi. (Mateyu 24:3, 7, 8; Luka 21:6, 7, 10, 11) Masoka agha ghanyanya comene. Uheni wa munthu wafika panyake comene umo wakucitira na Ciuta kweniso munthu munyake. Lero ŵanthu ŵalije na nkharo, ŵakuswa malango na kucita vivulupi umo ŵakhumbira. Ŵanthu maso ghali pa ndarama, nakuti mu maghanoghano ghawo mukwenda vyakusekereska pera kuluska kutemwa Ciuta. Vyose ivi vikulongora kuti tikukhala mu “nyengo zinonono.”—2 Timote 3:1-5.

3. Kasi “vimanyikwiro vya zinyengo” vikwenera kutikhwaska wuli?

³ Kasi mikhaliro yiheni iyo ŵanthu ŵakucita mukuyiwona wuli? Ŵanandi ŵakuŵikako mahara yayi ku vyakucitika vyakuŵinyiska mutu vyalero. Ŵanthu ŵamazaza na ŵavinjeru ŵakumanya yayi ng’anamuro la “vimanyikwiro vya zinyengo”; ŵaliska ŵa visopo nawoso ŵalongozga makora yayi ŵanthu pa nkhani iyi. (Mateyu 16:1-3) Kweni Yesu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti: ‘[Lutilirani, NW] kuŵa maso: pakuti mulive kumanya zuŵa ilo Fumu yinu yikwizira.’ (Mateyu 24:42) Apa, Yesu wakutiphalira kuti tiŵe waka maso yayi, kweni kuti ‘tilutilire kuŵa maso.’ Kuti tiŵe maso, tikwenera kuŵa ŵakucenjera. Pali vinandi ivyo tikwenera kucita kuluska kumanya waka kuti tili mu mazuŵa ghaumaliro na mu nyengo zinonono. Tikwenera kuŵa na cigomezgo cose kuti “umaliro wa vinthu vyose waneng’enera.” (1 Petros 4:7) Apo ndipo pekha tingaŵa maso comene. Ipo fumbo ilo tikwenera kughanaghanirapo ndakuti: ‘Nchivici cingatovwira kuti tigomezge nadi kuti umaliro waneng’enera?’

4, 5. (a) Nchivici cingatikhozga kuti timanye nadi kuti umaliro wa caru ciheni wasendelera, ndipo cifukwa wuli? (b) Kasi nyengo ya Nowa na ya kwiza kwa Mwana wa munthu yikuyana mu nthowa yimoza nji?

⁴ Tiyeni tiwone mikhaliro iyo yikaŵako pambere Cigumula cindacitike mu nyengo ya Nowa—cakucitika ico cikaŵako nakale yayi. Ŵanthu ŵakaŵa ŵaheni comene kwakuti Yehova “cikamuŵinya mu mtima wake.” Wakati: “Tindimuparanye pa caru munthu uyo ndiri kumulenga.” (Genesis 6:6, 7) Ndipo nadi ndimo wakacitira. Pakuyowoya za kuyana uko kulipo pakati pa nyengo yira na lero, Yesu wakati: “Nga ndi umo ghakaŵira mazuŵa  gha Nowa, ntheura ndimo kuti kuŵirenge kwiza kwa Mwana wa munthu.”—Mateyu 24:37.

⁵ Nchakupulikikwa kughanaghana kuti Yehova cikumuŵinyaso lero nga umo cikamuŵinyira pambere Cigumula cindacitike. Pakuti wakaparanya ŵanthu ŵambura kumanya Ciuta mu nyengo ya Nowa, ndimo lero wacitilengeso na ŵaheni. Kumanya makora za kuyana uko kulipo pakati pa nyengo yira na yithu kukwenera kutikhozga kuti timanye nadi kuti umaliro wa caru wasendelera. Kasi kuyana uku kuli mu nthowa zilinga? Mu nthowa zinkhondi. Yakwamba njakuti ŵanthu ŵakucenjezgeka kuti pharaniko likwiza.

Kucenjezgeka za “Ivyo Vikaŵa Vindawoneke”

6. Kasi Yehova wakanozgeka kucita vici mu nyengo ya Nowa?

⁶ Mu nyengo ya Nowa, Yehova wakati: “Mzimu wane kuti ukhalenge mu munthu mazuŵa ghose cara, pakuti iye ndi thupi, kweni mazuŵa ghake tighaŵenge vilimika makhumi khumi pacanya makhumi ghaŵiri (120).” (Genesis 6:3) Mazgu agha apo ghakayowoyekanga mu 2490 B.C.E., ghakalongora kuti pharaniko la ŵanthu ŵambura kusopa Ciuta likamba mu cilimika ici. Aghanaghanani waka ivyo mazgu agha ghakang’anamuranga ku ŵanthu mu nyengo yira! Kukakhala vilimika 120 pera kuti Yehova wize na ‘cigumula ca maji pa caru, kuparanya nyama yose mwenemumo muli mvuci wa umoyo pasi pa mtambo; kanthu kose ako kali mu caru kafwenge.’—Genesis 6:17.

7. (a) Kasi Nowa wakacita wuli apo wakacenjezgeka za Cigumula? (b) Kasi tikwenera kucita wuli tati tacenjezgeka za umaliro wa caru ici?

⁷ Nowa wakacenjezgeka za pharaniko vilimika vinandi pambere lindacitike, ndipo wakagwiliskira nchito mwamahara nyengo yake kunozgekera kuti wazakapone. Mpostole Paulosi wakuti: ‘Wakati wasokeka na Ciuta za ivyo vikaŵa vindawoneke, wakakhuŵilizgika na kopa Ciuta, wakanozga cingalaŵa cakuponeramo mbumba yake.’ (Ŵahebere 11:7) Ise ke? Sono pajumpha vilimika 90 kufuma apo mazuŵa ghaumaliro gha caru ici ghakayamba mu 1914. Enya, tili nadi mu “nyengo ya umaliro.” (Daniel 12:4) Kasi tikwenera kucita wuli na nchenjezgo izo tapokera? Baibolo likuti: “Uyo wakucita khumbo la Ciuta, wakukhalilira muyirayira.” (1 Yohane 2:17) Iyi sono ni nyengo yakucitira khumbo la Yehova na mtima wose.

8, 9. Ni nchenjezgo wuli izo zapelekeka lero, ndipo zikupharazgika wuli?

⁸ Mu nyengo yithu, ŵasambiri ŵeneco ŵa Baibolo ŵasambira mu Malemba kuti caru ici ciparanyikenge. Kasi tikugomezga? Wonani ivyo Yesu wakayowoya, wakati: “Yiti yiŵengeko suzgo yikuru, nga yaŵako ya ntheura cara kufuma ku mtendeko wa caru, na kufikira kuno ku lero, ndipo kuti yiti yiŵengekoso cara.” (Mateyu 24:21) Yesu wakayowoyaso kuti wizenge nga ni Mweruzgi uyo Ciuta wamusankha kuzakapatula ŵanthu nga umo muliska wakupatulira mberere ku mbuzi. Awo ŵazamuŵa ŵambura kwenelera ‘ŵazamuluta ku kulangika kwa muyirayira: kweni ŵakunyoloka ku umoyo wa muyirayira.’—Mateyu 25:31-33, 46.

⁹ Yehova wacenjezga ŵanthu ŵake mwa kuŵakumbuska pa nyengo yake kwizira mu cakurya cauzimu ico “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru” wakupeleka. (Mateyu 24:45-47) Kweniso, mtundu wose, mafuko, malulimi na ŵanthu ŵakupempheka kuti ‘ŵamope Ciuta na kumupa nchindi: pakuti liza ora la ceruzgo cake.’ (Civumbuzi 14:6, 7) Cigaŵa cakuzirwa comene mu uthenga wa Ufumu uwo ukupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova pa caru cose ni nchenjezgo yakuti Ufumu wa Ciuta sonosono apa uzamuwuskapo maufumu gha ŵanthu. (Daniel 2:44)  Nchenjezgo iyi tingayideleranga yayi. Ciuta Wankhongonozose nyengo zose wakufiska ivyo wayowoya. (Yesaya 55:10, 11) Ndimo wakacitira mu nyengo ya Nowa, ndipo ndimo wacitilengeso mu nyengo yithu.—2 Petros 3:3-7.

Uzaghali Watora Malo

10. Kasi uzaghali ukafika mpha mu nyengo ya Nowa?

¹⁰ Nyengo yithu yikuyana na nyengo ya Nowa mu nthowa yinyakeso. Yehova wakaphalira mwanalume na mwanakazi wakwamba kuti ‘ŵazuzge caru’ na ŵanthu uku ŵakugwiliskira nchito makora nkhongono izo wakaŵapa zakubabira ŵana mwakwenelera. (Genesis 1:28) Mu nyengo ya Nowa, ŵangelo ŵakugaluka ŵakakazuzga ŵanthu na uzaghali. Ŵakiza pa caru capasi, na kujizgora ŵanthu, na kutora ŵanakazi ŵakutowa comene, na kubaba ŵana awo kulwande ŵakaŵa ŵanthu, kulwande viŵanda—Ŵanefili. (Genesis 6:2, 4) Uheni wa ŵangelo aŵa ukuyana waka na ukazuzi wa mu Sodoma na Gomora. (Yuda 6, 7) Cakulondezgapo cikaŵa cakuti uzaghali ukandana comene mu nyengo yira.

11. Ni mikhaliro wuli iyo yazara mu nyengo yithu iyo yikuyana na ya mu nyengo ya Nowa?

¹¹ Wuli na umo vinthu viliri lero? Mu mazuŵa agha ghaumaliro, ŵanandi apo ŵakhala ŵakughanaghana za uzaghali pera. Paulosi wakuyowoya za ŵanthu aŵa kuti ‘mbakunangiska kakhaliro kose’; ŵanandi ŵajipeleka ku “ukwakwa (uzaghali), kucita ukazuzi wose na ususi.” (Ŵaefeso 4:19) Kugonana kwambura kutorana, kugona ŵana, kugona mwanalume munyako panji mwanakazi munyako, na kudaŵira vithuzithuzi vya ŵanthu ŵambura kuvwara vyazara. Ŵanyake ŵamba kale ‘kupokera njombe’ ya matenda agho ghakwambukira pakugonana, nthengwa zawo zikumara, na vinyake.—Ŵaroma 1:26, 27.

12. Cifukwa wuli tikwenera kunyanyara ico nchiheni?

¹² Mu nyengo ya Nowa, Yehova wakatuma Cigumula na kuparanya caru cakuzura na uzaghali cira. Tileke kuluwa kuti mazuŵa agha ghakuyana ndendende na gha Nowa. “Suzgo yikuru” iyo yikwiza yizamuphyerapo pa caru ‘ŵaleŵi, ŵazaghali, na ŵanalume awo ŵakukazuzgana ŵanalume pera.’ (Mateyu 24:21; 1 Ŵakorinte 6:9, 10; Civumbuzi 21:8) Ntheura tikwenera kucitapo kanthu mwaluŵiro kuti tinyanyare ico nchiheni na kuŵambara mikhaliro iyo yingatitolera ku uzaghali.—Salmo 97:10; 1 Ŵakorinte 6:18.

Caru Cazura na ‘Nkhaza’

13. Cifukwa wuli caru ‘cikazura na nkhaza’ mu nyengo ya Nowa?

¹³ Baibolo likulongosora vinyake ivyo vikacitikanga mu nyengo ya Nowa, likuti: ‘Caru cikanangika pamaso pa Ciuta, caru cikazura na nkhaza.’ (Genesis 6:11) Kucita nkhaza yikaŵa nkhani yacilendo yayi. Kayini, mwana wa Adamu, wakakoma munung’una wake murunji. (Genesis 4:8) Kulongora nkhaza izo zikaŵako mu nyengo yake, Lameki wakalemba sumu, kujihaya kuti wakoma munyamata, mutepanyake wakacita ici kuti wajithaske. (Genesis 4:23, 24) Kweni mu nyengo ya Nowa nkhaza zikafika paheni comene. Nkhaza zikaluska izo zikacitikanga kale apo ŵangelo ŵakugaluka ŵakatora ŵanakazi pano pasi na kubaba ŵana awo ŵakacemekanga Ŵanefili. Baibolo la New World Translation likuti lizgu la Cihebere lakuti Nefilim likung’anamura “uyo wakuwiska ŵanthu pasi.” (Genesis 6:4) Cakufumapo cake cikaŵa cakuti caru ‘cikazura na nkhaza.’ (Genesis 6:13) Aghanaghanani waka suzgo iyo Nowa wakaŵa nayo pakulera ŵana ŵake mu nyengo yira! Ndipouli, Nowa wakaŵa ‘murunji pamaso pa Yehova mu fuko lira.’—Genesis 7:1.

14. Ni mwauli umo caru lero ‘cazulira na nkhaza’?

 ¹⁴ Ŵanthu mbankhaza kwamba papo kale. Nga umo vikaŵira mu mazuŵa gha Nowa, lero napo nkhaza zajumphizga comene. Nyengo na nyengo tikupulika za kucitirana nkhaza mu mbumba, ucigeŵenga, kukomana pakati pa mafuko, nanga nkhukoma bweka ŵanthu na futi kwambura cifukwa. Kweniso ndopa zinandi zathika cifukwa ca nkhondo. Caru cazuraso na nkhaza. Cifukwa? Nchivici capangiska nkhaza zose izi? Zgoro likuvumbura kuyana kunyakeso uko kulipo pakati pa nyengo yithu na ya Nowa.

15. (a) Nchivici capangiska kuti paŵe nkhaza zinandi mu mazuŵa ghaumaliro? (b) Nchivici ico tikugomezga kuti cicitikenge nadi?

¹⁵ Ufumu wa Ciuta, uwo wuli mwa Mesiya, ukati wimikika kucanya mu 1914, Themba lakuŵikika Yesu Khristu, likacita nchito yikuru comene. Satana pamoza na viŵanda vyake wakacimbizgika kucanya kwiza pa caru capasi. (Civumbuzi 12:9-12) Apo Cigumula cikaŵa cindacitike, ŵangelo ŵakugaluka ŵakakhumba ŵekha kuleka malo ghawo kucanya; ndipouli, mu nyengo yithu, ŵakacita kucimbizgika kucanya. Ndiposo, lero ŵalije nkhongono za kuzgolera thupi lawo la ungelo kuti liŵe la taŵanthu mwakuti ŵasekelere na vinthu vya pano pasi. Sono, cifukwa ca ukali kweniso kopa ceruzgo ico caneng’enera, ŵakucitiska ŵanthu na mawupu kuti ŵacitenge vinthu viheni comene kuluska ivyo vikacitikanga mu nyengo ya Nowa. Yehova wakaparanya caru ico cikaŵako pambere Cigumula cindize pamanyuma pakuti ŵangelo ŵakugaluka na ŵana ŵawo ŵazuzga caru na uheni. Nadi pano, ndimo wacitilengeso mu nyengo yithu! (Salmo 37:10) Ndipouli, ŵekha awo ŵali maso lero ndiwo ŵakumanya kuti kuwombokwa kwawo kwaneng’enera.

Uthenga Ukupharazgika

16, 17. Ni nthowa wuli yacinayi iyo nyengo ya Nowa yikuyanira na yithu?

¹⁶ Nthowa yacinayi iyo nyengo yithu yikuyanira na apo Cigumula cikaŵa cindize, yikuwoneka mu nchito iyo Nowa wakapika. Nowa wakazenga cingalaŵa cikuru. Kweniso wakaŵa “mupharazgi wa urunji.” (2 Petros 2:5) Kasi ukaŵa uthenga wuli uwo wakapharazganga? Upharazgi wa Nowa ukwenera kuti ukasazgapo kuphalira ŵanthu kuti ŵalape, na kuŵacenjezga za pharaniko. Yesu wakati ŵanthu mu nyengo ya Nowa “[ŵakasulako, NW] cikasuka cikiza Ciwowota (Cigumula), ndipo cikaŵakukura wose.”—Mateyu 24:38, 39.

¹⁷ Mwakuyana waka, apo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakufwilirapo comene kupharazga, uthenga wa Ufumu wa Ciuta ukuthandazgika pa caru cose. Pafupifupi kona yiliyose pa caru ŵanthu ŵangapulika na kuŵazga uthenga wa Ufumu mu ciyowoyero cawo. Gongwe la Mulinda, ilo likupharazga Ufumu wa Yehova, lalembeka mu viyowoyero vyakujumpha 140 ndipo makope 25,000,000 ghakusindikizgika. Inya nadi, makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta ghakupharazgika “mu vyaru vyose [kuti] ghaŵe cipanikizgo ku mitundu yose.” Para nchito iyi yacitika mupaka apo Ciuta wakhumbira, umaliro wizenge nadi.—Mateyu 24:14.

18. Kasi umo ŵanandi ŵakucitira na nchito yithu vikuyana wuli na umo ŵanthu ŵanandi ŵakacitira mu nyengo ya Nowa?

¹⁸ Pakuwona umo ŵanthu ŵa mikhaliro yiheni ŵakatinkhiranga vinthu vyauzimu pambere Cigumula cindacitike, tingamanya cifukwa ico mbumba ya Nowa yikasekekanga, kuhoyeka na kutukika. Ndipo mbu, umaliro ukiza nipera. Mwakuyana waka, “ŵagoski” ŵandana comene mu mazuŵa ghaumaliro agha. “Kweni zuŵa la Fumu liti lizenge nga ndi munkhungu,” ndimo likuyowoyera Baibolo. (2 Petros 3:3, 4, 10) Lizenge  nadi pa nyengo yake yakuŵikika. Licedwenge yayi. (Habakuk 2:3) Nchamahara nadi kuti tilutilire kuŵa maso.

Ŵacoko Waka Ndiwo Ŵaponenge

19, 20. Kasi pali kuyana wuli pakati pa Cigumula na pharaniko la caru ici?

¹⁹ Padera pa pharaniko na uheni wa ŵanthu, nyengo yithu na ya Nowa yikuyanaso mu nthowa yinyake. Pakuti nyengo yira pakaŵa ŵanthu awo ŵakapona, ntheura paŵengeso awo ŵaponenge umaliro wa caru ici. Awo ŵakapona Cigumula ŵakaŵa ŵanthu ŵakuzika ŵeneawo ŵakakhalanga mwakupambana na ŵanyawo. Ŵakapulikira nchenjezgo ndipo ŵakajipatura ku ŵanthu ŵaheni mu nyengo yira. Baibolo likuti: ‘Nowa wakasanga ucizi pamaso pa Yehova. Wakaŵa . . . wakunyoroka mu nthanga yake.’ (Genesis 6:8, 9) Pa ŵanthu wose, mbumba yimoza, panji titi, ‘ŵanthu ŵankhondi na ŵatatu [ndiwo] ŵakaponoskeka ku maji.’ (1 Petros 3:20) Ŵanthu aŵa Yehova wakaŵaphalira kuti: “Babanani, mwandane, muzuzge caru.”—Genesis 9:1.

²⁰ Mazgu gha Ciuta ghakutiphalira kuti “mzinda ukuru” ‘uzamufuma mu cisuzgo cikuru.’ (Civumbuzi 7:9, 14) Kasi mzinda ukuru uzamuŵa na ŵanthu ŵalinga? Yesu iyo mweneko wakati: ‘Cipata nchicoko, nthowa nayo njifinyi, iyo yikuluta ku umoyo, ndipo mbacoko awo ŵakuyisanga.’ (Mateyu 7:13, 14) Pakuyelezgera na ŵanthu mabiliyoni awo ŵali pa caru, ŵacoko waka ndiwo ŵazamupona suzgo yikuru iyo yikwiza. Kweni ŵangaŵaso na mwaŵi wakuyana na wa awo ŵakapona Cigumula. Awo ŵazamupona ŵangababa ŵana pa kanyengo nga mbamoza ŵa caru ciphya.—Yesaya 65:23.

“Muŵe Maso”

21, 22. (a) Kasi mwapindula wuli na nkhani ya Cigumula? (b) Kasi lemba la cilimika ca 2004 ndakuti wuli, ndipo cifukwa wuli tikwenera kupulikira ulongozgi wake?

²¹ Nangauli lero Cigumula cingawoneka nga kuti cikutikhwaska viŵi yayi, kweni ni chenjezgo lakuti tingalizerezganga yayi. (Ŵaroma 15:4) Kuyana uko kulipo pakati pa nyengo ya Nowa na yithu kukwenera kutijura kumaso, kumanya za ng’anamuro la ivyo vikucitika na kuticenjezga kuti Yesu wizenge mwakubucizga kuzakeruzga ŵakwananga.

²² Lero, Yesu Khristu wakulongozga nchito yikuru ya kuzenga kwauzimu. Kuti awo ŵakusopa mwaunenesko ŵavikililike kweniso kuti ŵazakapone, pali paradiso wauzimu uyo wali nga ni ngalaŵa. (2 Ŵakorinte 12:3, 4) Kuti tizakapone pa suzgo yikuru, tikwenera kukhala mwenemumo. Kuwaro kwa paradiso wauzimu kuli caru ca Satana, ico cikukhumba kumira waliyose uyo wamba kusiwa mwauzimu. Nchakuzirwa comene kuti ‘tiŵe maso’ na kunozgekera zuŵa la Yehova.—Mateyu 24:42, 44.

Kasi Mukukumbuka?

• Ni mazgu wuli agho Yesu wakayowoya kuyana na nyengo iyo wizirenge?

• Kasi Yesu wakayaniska nyengo ya kwiza kwake na vici?

• Kasi nyengo yithu yikuyana wuli na ya Nowa?

• Kasi kuyana uko kulipo pakati pa nyengo ya Nowa na yithu kukwenera kutikhwaska wuli?

[Mafumbo]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 14]

Lemba la cilimika ca 2004 ndakuti: “Muŵe maso . . . Muŵe ŵakunozgeka.”—Mateyu 24:42, 44.