Wose Ŵapharazge Ucindami wa Yehova
Wose Ŵapharazge Ucindami wa Yehova
“Pelekani kwa Yehova ucindami na nkhongono. Pelekani kwa Yehova ucindami wakwenelera zina lake.”—SALMO 96:7, 8.
1, 2. Kasi Yehova wakupokera malumbo kufuma ku vici, ndipo mbanjani awo ŵakuciskika kuti ŵanjilirepo?
DAVIDE, mwana wa Jese, wakaliskanga viŵeto ku Betelehemu. Na usiku apo wakalindanga viŵeto vya ŵawiske ku thengere kura, wakwenera kuti wakadodoliskanga kucanya na kuwona unandi wa nyenyezi. Mwambura kukayika, apo wakakhuŵilizgika na mzimu utuŵa wa Ciuta, wakakumbukira vinthu ivi, ndipo wakata na kwimba mazgu gha pa Salmo 19 ghakuti: “Mtambo kucanya ukupharazga ucindami wa Ciuta; mlengalenga ukulongora mlimo wa mawoko ghake. Lizgu lawo likusolota mu caru cose capasi, mazgu ghawo ku mphelelekezgo za panopasi.”—Salmo 19:1, 4.
2 Cilengiwa cakofya ca Yehova ca kucanya cikupharazga ucindami wake zuŵa na zuŵa, usiku na usiku kwambura kuyowoya, kwambura mazgu nesi kupulikikwa. Cilengiwa cikuleka yayi kupharazga ucindami wa Ciuta, ndipo nchakuzizika kughanaghanira kuti ukaboni uwu ukusolota mu “caru cose capasi” kuti ŵanthu wose ŵawone. Ndipouli, ukaboni wa cilengiwa ngwakukwanira yayi. Ŵanthu ŵakugomezgeka ŵakuciskika kuti ŵanjilirepo kuti ŵayowoye mazgu mwakupulikikwa. Wamasalmo munyake wakaphalira ŵasopi ŵakugomezgeka mazgu agha ghakuti: “Pelekani kwa Yehova ucindami na nkhongono. Pelekani kwa Yehova ucindami wakwenelera zina lake.” (Salmo 96:7, 8) Ŵanthu awo ŵali pa ubwezi uwemi na Yehova mbakukondwa kucitapo kanthu pa cikhuŵilizgo ici. Kweni, kasi kupeleka ucindami kwa Ciuta kukusazgapo vici?
3. Cifukwa wuli ŵanthu ŵakupeleka ucindami kwa Ciuta?
3 Kucindika Ciuta kukusazgapo vinandi kuluska kuyowoya waka pa mlomo. Mu nyengo ya Yesaya Ŵaisrayeli ŵanandi ŵakacindikanga Ciuta na milomo pera. Kwizira mwa Yesaya, Yehova wakati: “Ŵanthu aŵa ŵakusendelera kwa ine na mlomo na kundicindika na milomo, kweni mitima yili kutali kwa ine.” (Yesaya 29:13) Kulumba kwawo kose ŵanthu aŵa kukaŵa kwa waka. Kuti kulumba kuŵe kwanadi, kukwenera kufuma mu mtima wakuzura na kutemwa Yehova ndiposo kumanya nadi ucindami wake wapadera. Yehova pera ndiyo ni Mlengi. Ngwa Nkhongonozose, ni Murunji Nkhanira, mweneco wa citemwa. Yehova ndiyo wangatiponoska ndipo ngwakwenelera kuwusa cilengiwa cose, mweneuyo waliyose uyo wakukhala kucanya na pa caru capasi wakwenera kumupulikira. (Civumbuzi 4:11; 19:1) Usange tikugomezga nadi vinthu ivi, ipo tiyeni timucindike na mtima withu wose.
4. Kasi Yesu wakapeleka ulongozgi wuli wa umo tingacindikira Ciuta, ndipo ise tingaulondezga wuli?
4 Yesu Khristu wakatiphalira umo tingacindikira Ciuta. Wakati: “Mu ceneici ndimo Ŵadada ŵakucindikikiramo, cakuti mupase vipasi vinandi ndipo muti muŵenge ŵasambiri ŵane.” (Yohane 15:8) Kasi tikupasa wuli vipasi vinandi? Cakwamba, mwa kupharazga “makani ghawemi gha ufumu” na mtima wose, mwantheura tikukolerana na vilengiwa vyose pa “kuyowoya” za “kaŵiro kambura kuwoneka” ka Ciuta. (Mateyu 24:14; Ŵaroma 1:20) Kweniso, mu nthowa iyi ndikuti tose—mwakudunjika panji mu nthowa zinyake—tikupanga ŵasambiri ŵaphya awo ŵakwimba sumu za malumbo kwa Yehova Ciuta. Caciŵiri, tikupambika vipambi vya mzimu utuŵa ndipo tikuyezgayezga kulondezga mikhaliro yiwemi comene ya Yehova Ciuta. (Ŵagalatiya 5:22, 23; Ŵaefeso 5:1; Ŵakolose 3:10) Usange tikucita nthena, nkharo yithu ya zuŵa na zuŵa yikucindika Ciuta.
“Mu Caru Cose”
5. Longosorani umo Paulosi wakadidimizgira udindo wa Ŵakhristu wa kucindika Ciuta mwa kuphalirako ŵanji cipulikano cawo.
5 Mu kalata yake ku Ŵaroma, Paulosi wakadidimizgapo kuti Ŵakhristu ŵali na udindo wa kucindika Ciuta mwa kuphalirako ŵanji cipulikano cawo. Uthenga ukuru mu buku la Ŵaroma, ngwakuti ŵekha awo ŵali na cipulikano mwa Yesu Khristu ndiwo ŵangaponoskeka. Mu Ŵaroma cipaturo 10, Paulosi wakalongora kuti Ŵayuda ŵa mu nyengo yake ŵakalutilira kulongora urunji wawo mwa kulondezga Dango la Mozesi, peneapo “Khristu [wakaŵa] umaliro wa Dango.” Lekani Paulosi wakuti: “Usange ukuzomera Yesu na mlomo wako kuti ndiyo Fumu, na kupulikana mu mtima wako kuti Ciuta wakamuwuska ku ŵakufwa, uti uponoskeke.” Kufuma pa nyengo yira mupaka sono, ‘palije mphambano pakati pa Muyuda na Mugiriki, cifukwa Fumu yimoza pera ndi Fumu ya wose, njisambazi kwa wose awo ŵakuyicema. Pakuti yose uyo wati wacemenge pa zina la Yehova wazamuponoskeka.’—Ŵaroma 10:4, 9-13.
6. Ni mwauli umo Paulosi wakagwiliskira nchito Salmo 19:4?
6 Ndipo Paulosi wakufumba mwakupulikwa makora nkhanira kuti: “Ŵati ŵamucemenge wuli mweneuyo ŵalive kupulikana nayo? Ndipo ŵati ŵapulikanenge nayo wuli mweneuyo ŵalive kupulika? Ndipo ŵati ŵapulikenge wuli kwambura mupharazgi?” (Ŵaroma 10:14) Pakuyowoya za Israyeli, Paulosi wakuti: “Kuti ŵakapulikira wose ivangeli cara.” Kasi Ŵaisrayeli ŵakalekeraci kupulikira? Ŵakaleka kupulikira cifukwa cakuti ŵakaŵavya cipulikano, kuti ŵakaŵavya mwaŵi cara. Paulosi wakalongora ici mwa kuzunura mazgu gha pa Salmo 19:4 na kughagwiliskira nchito pa mlimo wa kupharazga wa Ŵakhristu m’malo mwa ukaboni uwo cilengiwa cikupeleka. Wakati: ‘Nadi ŵakapulika, kamphomezi kawo kakapulikikwa mu caru cose, na mazgu ghawo ku mphelelekezgo za pano pasi.’ (Ŵaroma 10:16, 18) Inya, nga ni umo cilengiwa cambura kuthuta cikucindikira Yehova, Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakapharazganga makani ghawemi gha ciponosko kulikose ndipo mwantheura ŵakalumba Ciuta mu “caru cose.” Mu kalata yake kwa Ŵakolose, Paulosi wakalongosoraso umo makani ghawemi ghakathandazgikira. Wakayowoya kuti makani ghawemi ghakapharazgika mu “cakwatika cose kusi ku mtambo.”—Ŵakolose 1:23.
Ŵakaboni Ŵamwamphu
7. Kwakuyana na mazgu gha Yesu, kasi Ŵakhristu ŵali na mlimo wuli?
7 Pakwenera kuti pakajumpha vilimika 27 Yesu Khristu wati wafwa, ndipo Paulosi wakalembanga kalata yake ku Ŵakolose. Kasi mlimo wa kupharazga ukathandazgika wuli mupaka ku Kolose mu kanyengo kacoko waka aka? Vikaŵa ntheura cifukwa cakuti Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakaŵa ŵamwamphu, ndipo Yehova wakatumbika mwamphu wawo. Yesu wakayowoyerathu kuti ŵalondezgi ŵake ŵazamuŵa ŵapharazgi ŵamwamphu apo wakati: “Kukwenera kuti ivangeli lipharazgike nanga ku mitundu yose.” (Marko 13:10) Pa ucimi uwu, Yesu wakasazgirapo languro la mu mavesi ghaumaliro gha Uthenga wa Mateyu lakuti: ‘Lutaninge mukasambizge mitundu yose, mukaŵabapatize mu zina la Ŵawiske na la Mwana na mzimu utuŵa, muŵasambizge kukoreska vyose ivyo ndamulangulirani.’ (Mateyu 28:19, 20) Yesu wakati waka kwere kucanya, nakalinga ŵalondezgi ŵake ŵakamba kufiska mazgu agha.
8, 9. Kuyana na buku la Milimo, kasi Ŵakhristu ŵakacita wuli pa ivyo Yesu wakalangura?
8 Ŵakati ŵapokera mzimu utuŵa pa Pentekoste wa 33 C.E., cinthu cakwamba ico ŵalondezgi ŵakugomezgeka ŵa Yesu ŵakacita ndico kuluta na kukapharazga, kuphalira mizinda ku Yerusalemu ‘za vinthu vikuru vya Ciuta.’ Upharazgi wawo ukaŵa wakucontha comene, ndipo “ŵanthu pakunji vikwi vitatu” (3000) ŵakabapatizika. Ŵasambiri ŵakalutilira kulumba Ciuta pakweru kweniso mwamwamphu, ndipo ŵakaŵa na vyakufumapo viwemi.—Milimo 2:4, 11, 41, 46, 47.
9 Nakalinga milimo ya Ŵakhristu aŵa yikamanyikwa na ŵalongozgi ŵa visopo. Cifukwa ca kukwenyelera na kayowoyero ka Petrosi na Yohane, ŵakaŵalangura ŵapostole ŵaŵiri aŵa kuti ŵaleke kupharazga. Ŵapostole ŵakazgora kuti: ‘Tingaleka cara kuyowoya ico tikawona na kupulika.’ Ŵakati ŵaŵawofya na kuŵafumiska, Petrosi na Yohane ŵakawelera ku ŵabali ŵawo, ndipo wose pamoza ŵakaromba kwa Yehova. Ŵakaromba Yehova mwacikanga kuti: “Mupe ŵazga ŵinu kuyowoya mazgu ghinu na cikanga cose.”—Milimo 4:13, 20, 29.
10. Kasi nchivici ico cikacitikira Ŵakhristu ŵaunenesko, ndipo iwo ŵakacita wuli?
10 Ŵakaromba mwakuyana na khumbo la Yehova, nga ni umo vikazakawonekera panyuma pake. Ŵapostole ŵakakakika ndipo mungelo wakaŵafumiska mwakuzizwiska. Mungelo wakaŵaphalira kuti: “Mulutenge, ndipo mukimilire mu tempele na kuyowoya na ŵanthu mazgu gha umoyo uwu.” (Milimo 5:18-20) Yehova wakalutilira kuŵatumbika ŵapostole cifukwa ŵakapulikiranga. Lekani, “mazuŵa ghose mu tempele na mu nyumba zawo kuti ŵakalekanga cara kusambizga na kupharazga Yesu kuti ndi Khristu.” (Milimo 5:42) Nadi pano, kususka kwakofya kukatondekerathu kukanizga ŵalondezgi ŵa Yesu kupeleka ucindami kwa Ciuta pakweru.
11. Kasi Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakawuwonanga wuli mlimo wa kupharazga?
11 Nyengo yicoko waka, ŵakamukora Stefano na kumudinya na malibwe. Kukomeka kwake kukambiska suzgo yakofya mu Yerusalemu, ndipo ŵasambiri wose kulekapo ŵapostole ŵakambininikira ku vigaŵa vinyake. Kasi ŵakagongowa cifukwa ca kusuzgika? Na pacoko pose. Tikuŵazga kuti: “Awo ŵakambininika ŵakendendekanga na kupharazga ivangeli.” (Milimo 8:1, 4 NW) Mwamphu wa kupharazga ucindami wa Ciuta ukawonekanga nyengo na nyengo. Mu Milimo cipaturo 9, tikuŵazga kuti peneapo mufarisi munyake zina lake Saulosi wa ku Tarso wakalutanga ku Damaseko kuti wakambe kusuzga ŵasambiri, wakawona Yesu mu mboniwoni ndipo wakafwa maso. Ku Damaseko, Hananiya wakajura maso gha Saulosi mwakuzizwiska. Kasi cinthu cakwamba ico Saulosi, uyo wakazakamanyikwa kuti mpostole Paulosi, wakacita nchivici? Malemba ghakuti: “Penepapo wakapharazganga Yesu mu masunagoge, kuti ndiye Mwana wa Ciuta.”—Milimo 9:20.
Waliyose Wakapharazganga
12, 13. (a) Kuyana na ŵanthu ŵakulemba mbiri, kasi Ŵakhristu mu mpingo wakwambilira ŵakamanyikwanga na vici? (b) Kasi buku la Milimo na mazgu gha Paulosi vikukolerana wuli na fundo za ŵakulemba mbiri?
12 Pali ukaboni wakuti waliyose mu mpingo wakwambilira Wacikhristu wakapharazganga. Pakuyowoya za Ŵakhristu mu mazuŵa ghara, Philip Schaff wakalemba kuti: “Mpingo wuliwose ukaŵa na cilato ca kucita uteŵeti, ndipo Mkhristu waliyose wakaŵa mishonale.” (History of the Christian Church) W. S Williams wakuti: “Ukaboni ngwakuti Ŵakhristu mu mpingo wakwambilira, comenecomene awo ŵakaŵa na vyawanangwa vya mzimu, ŵakapharazganga makani ghawemi.” (The Glorious Ministry of the Laity) Ndipo wakayowoyaso kuti: “Yesu Khristu ndimo wakakhumbiranga yayi kuti kupharazga kuŵe mwaŵi wapadera wakusangirapo maudindo ghanyake gha uteŵeti.” Nanga ni Celsus, uyo wakatinkhanganga Cikhristu kwamba kale, wakalemba kuti: “Ŵanthu awo ŵakapanganga wuzi, ŵakusona skapato, ŵakunyukuta vikumba, ŵanthu ŵambura kusambira na ŵanthu bweka, ŵakaŵa ŵapharazgi ŵamwamphu ŵa makani ghawemi.”
13 Buku la Milimo likukhozgera nkhani iyi. Ŵakati ŵapokera mzimu utuŵa pa Pentekoste wa 33 C.E., ŵasambiri wose, ŵanalume na ŵanakazi, ŵakapharazganga pakweru vinthu vikuru vya Ciuta. Pamanyuma pa kusuzgika uko kukalongozgana na kukomeka kwa Stefano, Ŵakhristu wose awo ŵakambininikira ku vigaŵa vinyake ŵakathandazganga makani ghawemi palipose. Pafupifupi vilimika 28 panyuma pake, Paulosi wakalembera Ŵakhristu wose ŵa Cihebere, kuti ku kagulu ka ŵalongozgi ŵa cisopo cara, wakati: “Mwa iyo tipelekenge sembe ya malumbo kwa Ciuta lutaluta, uko ndiko kuti cipambi ca milimo iyo yikuzomera zina lake.” (Ŵahebere 13:15) Pakulongosora umo iye wakawoneranga mlimo wa kupharazga, Paulosi wakati: “Usange nkhupharazga ivangeli, kuti ndili na kanthu kakuthumbwa [kujinothera] nako cara, cifukwa nkhukhuŵilizgika kupharazga. Soka kwa ine usange nkhuleka kupharazga ivangeli!” (1 Ŵakorinte 9:16) Nadi pano, Ŵakhristu wose ŵakugomezgeka ŵakwambilira ndimo ŵakajipulikiranga nthena.
14. Kasi cipulikano na kupharazga vikukolerana wuli?
14 Inya nadi, Mkhristu wanadi wakwenera kupharazga cifukwa vikwendera lumoza na cipulikano. Paulosi wakati: “Na mtima munthu wakupulikana kufika ku urunji, ndipo na mlomo wakuzomera kufika ku mphonokwa.” (Ŵaroma 10:10) Kasi nkhagulu kacoko waka mu mpingo, nga nkha ŵalongozgi ŵa visopo, ako kali na cipulikano ndiko kakwenera kupharazga? Cara nadi! Ŵakhristu wose ŵaunenesko ŵali na cipulikano cakukhora mwa Fumu Yesu Khristu ndipo ŵakuciskika kupharazga pakweru za cipulikano ici ku ŵanji. Usange yayi, mbwenu cipulikano cawo nchakufwa. (Yakobe 2:26) Cifukwa cakuti Ŵakhristu ŵakwambilira ŵa mu Nyengo Yithu yino ŵakalongoranga cipulikano cawo mu nthowa iyi, lekani kamphomezi kakuru ka kulumba zina la Yehova kakapulikikwa.
15, 16. Pelekani viyelezgero ivyo vikulongora kuti mlimo wa kupharazga ukalutilira nangauli pakaŵa vyakumara mahara.
15 Kale, Yehova wakatumbika ŵanthu ŵake ndipo ŵakandana, nangauli mukaŵa vyakumara mahara mukati na kuwaro kwa mpingo. Mwaciyelezgero, Milimo cipaturo 6 cikuyowoya za kupambana maghanoghano pakati pa ŵasambiri ŵa Cihebere na ŵa Cigiriki. Ŵapostole ndiwo ŵakamazga nkhani iyi. Cakufumapo cake, tikuŵazga kuti: “Mazgu gha Ciuta ghakakulanga, ndipo unandi wa ŵasambiri ukandananga comene mu Yerusalemu, ndipo mzinda ukuru wa ŵasofi ukapulikiranga cipulikano.”—Milimo 6:7.
16 Pamanyuma pake, pakawuka vivulupi vya ndyari pakati pa Fumu Herode Agripa, ya ku Yudeya, na ŵanthu ŵa ku Ture na Sidoni. Ŵanthu ŵa mu misumba yira ŵakamufyafyalika waka Herode kuti ŵaŵenge nayo pa mtende, ndipo iye wakayowoya vinandi apo wakacitiska ungano. Wumba wa ŵanthu awo ŵakawungana ukamba kucemerezga kuti: “Lizgu la Ciuta, kuti nda munthu cara!” Penepapo, mungelo wa Yehova wakamutimba Herode Agripa, ndipo wakapotera ‘cifukwa kuti wakacindika Ciuta cara.’ (Milimo 12:20-23) Wose awo ŵakagomezganga ŵakalonga ŵakakhawura nadi. (Salmo 146:3, 4) Ndipouli, Ŵakhristu ŵakalutilira kucindika Yehova. Mwantheura, “mazgu gha [Yehova] ghakakulanga ndipo ghakandananga” nangauli kukaŵa ndyali zakuwayawaya.—Milimo 12:24.
Kale na Lero
17. Mu vilimika vya mu handiredi lakwamba, kasi ŵanthu ŵanandi ŵakakolerana pa kucita vici?
17 Inya, mu Vilimika vya mu handiredi lakwamba mpingo Wacikhristu ukaŵa na ŵanthu ŵamwamphu, ŵakulimbikira pa kulumba Yehova Ciuta. Ŵakhristu wose ŵakugomezgeka ŵakapharazganga makani ghawemi. Ŵanyake ŵakasanganga ŵanthu ŵawemi mtima, ndipo nga umo Yesu wakayowoyera, ŵakaŵasambizganga kukoreska vyose ivyo iye wakalangura. (Mateyu 28:19, 20) Antheura mpingo ukakura, ndipo ŵanthu ŵanandinandi ŵakakolerananga na Themba Davide lakale pa kupeleka malumbo kwa Yehova. Wose ŵakakoŵerana mazgu ghakuti: “Nkhumuwongani, A Yehova, Ciuta wane, na mtima wane wose ndipo tindicindamiske zina linu muyirayira swi-i. Pakuti lusungu lwinu ndukuru kwa ine.”—Salmo 86:12, 13.
18. (a) Kasi pali mphambano wuli pakati pa mpingo wakale Wacikhristu na visopo vya Cikhristu vyalero? (b) Kasi mu nkhani yakulondezgapo tizamudumbiskana vici?
18 Pakughanaghanira ivi, msambizgi wa visopo Allison A. Trites wakayowoya mazgu ghakukondweska comene. Pakuyelezgera visopo vya Cikhristu vyalero na Cikhristu cakale, iye wakati: “Machalichi gha mazuŵa ghano kanandi ghakukura cifukwa cakuti ŵana ŵakulondezga cipulikano ca ŵapapi ŵawo panji para munthu wasamuka kufuma ku malo ghanyake na kukanjira mu chalichi leneliro ku malo ghanyake. Ndipouli, mu buku la Milimo, mpingo ukakulanga cifukwa cakuti ŵanthu ŵakacitanga kuphenduka, cifukwa cakuti mpingo ukambanga waka.” Kasi ici cikung’anamura kuti Cikhristu caunenesko cili kuleka kukura nga ni umo Yesu wakayowoyera kuti cikulirenge? Cara nadi. Lero, Ŵakhristu ŵaunenesko mba mwamphu pa kupeleka malumbo kwa Ciuta pakweru nga ni umo Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakacitiranga. Tizamuwona ici mu nkhani yakulondezgapo.
Kasi Mungalongosora?
• Kasi tikupeleka wuli ucindami kwa Ciuta?
• Kasi Paulosi wakagwiliskira wuli nchito lemba la Salmo 19:4?
• Kasi cipulikano na kupharazga vikukolerana wuli?
• Kasi mpingo wakwambilira wa Ŵakhristu ukamanyikwanga na vici?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 20, 21]
Macanya ghakupeleka ucindami kwa Yehova kwambura kuleka
[Kulongosora Cithuzithuzi]
Mwacizomerezgo ca Anglo-Australian Observatory, wakajambura cithuzithuzi ni David Malin
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Mlimo wa kupharazga na kuromba vikukolerana comene