Sungilirani Kakhaliro Katuŵa mwa Kuvikilira Mtima Winu
Sungilirani Kakhaliro Katuŵa mwa Kuvikilira Mtima Winu
“Vikilira mtima wako kwakuluska vyose, cifukwa mkati mwake muli cisimi ca umoyo.”—ZINTHARIKA 4:23.
1-3. (a) Kasi ŵanthu ŵalongora wuli kuti kakhaliro katuŵa ŵakukazirwiska yayi? Yelezgerani. (b) Cifukwa wuli nkhwakuzirwa kusanda uwemi wa kakhaliro katuŵa?
MUNTHU munyake wakaŵa na cithuzithuzi cakupenta ndipo wakaciwona kuti nchikoloŵere comene. Mutepanji wakawona kuti cikuyana viŵi yayi na kutowa kwa nyumba yake. Mulimose umo vikaŵira, mweneko wakawona kuti walije naco nchito. Paumaliro wakaguliska cithuzithuzi ici pa mutengo wakukhira comene wa U$29. Kweni pati pajumpha vilimika vicoko waka, uyo wakagula cithuzithuzi cira wakawona kuti cingaguliskika pafupifupi U$1,000,000! Inya, cikazgoka cinthu capacanya nkhanira. Aghanaghanani umo mweneko wakwamba yura wakajipulikira, mweneuyo wakacichipiska cinthu cira!
2 Kanandi ndimo vikuŵira na kakhaliro katuŵa, iyo ni nkharo yiwemi iyo munthu wakuŵa nayo. Lero, ŵanthu ŵanandi comene ŵakuchipiska nkharo yawo yiwemi. Ŵanyake ŵakuwona kuŵa na nkharo yiwemi nga nchinthu cakale ico cikuyana yayi na umoyo wa mazuŵa ghano. Antheura, nkharo yawo ŵakuyinangira pa vinthu vyambura na nchito wuwo yayi. Ŵanji ŵakuyinangira pa uzaghali uwo ukucitika nyengo yicoko comene. Ŵanyake ŵakujinanga mwakuti ŵatemweke comene na ŵanyawo awo ŵakwenda nawo panji kuti ŵakondweske munyawo, mwanalume panji mwanakazi.—Zintharika 13:20.
3 Ŵanandi ŵakubowozga mwakucedwa nkhanira kuti kuŵa na kakhaliro katuŵa nchinthu cakuzirwa nadi. Kanandi umaliro wawo ukuŵa wakuŵinya. Umo Baibolo likuyowoyera, umaliro wa uzaghali ukuŵaŵa nga “nchivumulo” panji nkhalikari. (Zintharika 5:3, 4) Pakuwona kunjira pasi kwa mikhaliro yiwemi lero, kasi mungacita wuli kuti muŵe na kakhaliro katuŵa kweniso kukasungilira? Tidumbiskanenge fundo zitatu izo tingalondezga.
Vikilira Mtima Wako
4. Kasi mtima ukung’anamuraci, ndipo cifukwa wuli tikwenera kuwuvikilira?
4 Kuti tilutilire kuŵa na kakhaliro katuŵa tikwenera kuvikilira mtima. Baibolo likuti: “Vikilira mtima wako kwakuluska vyose; cifukwa mkati mwake muli cisimi ca umoyo.” (Zintharika 4:23) Kasi “mtima,” uwo wazunulika apa ni vici? Ni wunthu winu, uwo ukusazgapo maghanoghano, umo mukujipulikira, kweniso ivyo mukutemwa. Baibolo likuti: ‘Mutemwenge Yehova Ciuta winu na mtima winu wose na umoyo winu wose na nkhongono zinu zose.’ (Duteronome 6:5) Yesu wakayowoya kuti ili ni dango likuru kuluska ghose. (Marko 12:29, 30) Nchakuwonekerathu kuti mtima withu uwu ngwakuzirwa comene. Ipo tikwenera kuwuvikilira.
5. Kasi mtima ungaŵa wuli wakuzirwa kweniso ulwani?
5 Ndipouli, Baibolo likuyowoyaso kuti “mtima ngwakupusika kwakuluska vyose, nguheni wambura kulorako.” (Yeremiya 17:9) Kasi mtima ungaŵa wuli wakupusika kweniso ulwani kwa ise? Tiyeni tiyelezgere na galimoto. Galimoto njiwemi comene, ndipo yingatovwira kuthaska umoyo para kwacitika ngozi. Kweni usange dilayivala wakuleka kuyendeska makora panji kunyoroska makora sigilo, galimoto yeneyiyo pera yingakomaso ŵanthu. Mwakuyana waka, usange mukuleka kuvikilira mtima winu, cilicose ico mtima winu ukukhumba na kudokera ndico cimulongozganinge, ndipo kacitiro aka kangamutolerani ku masoka. Maghu gha Ciuta ghakuti: “Uyo wakutamira mtima wake na wake nchindere, kweni uyo wakwenda mu vinjeru tiwathaskike.” (Zintharika 28:26) Nadi pano, mungenda mu vinjeru na kupona ku masoka usange Mazgu gha Ciuta ndigho ghakumulongozgani, nga ni umo munthu munyake wangamulongozgerani nthowa para muli paulendo.—Salmo 119:105.
6, 7. (a) Kasi utuŵa ni vici, ndipo cifukwa wuli ngwakuzirwa kwa ŵateŵeti ŵa Yehova? (b) Kasi tikumanya wuli kuti ŵanthu ŵambura kufikapo ŵangalongora utuŵa wa Yehova?
6 Mtima withu ukukhumba wekha kuti tiŵe na kakhaliro katuŵa yayi. Tikwenera kuwulongozga kuti uŵe wantheura. Nthowa yimoza iyo tingacitira nthena ndiyo kughanaghanira uwemi wa kakhaliro katuŵa. Mukhaliro uwu ukung’anamura kuŵa ŵakutowa, ŵambura kabanga, na kupatukako ku kwananga. Utuŵa ni mukhaliro wakuzirwa comene uwo Yehova Ciuta wali nawo. Mavesi ghanandi mu Baibolo ghakuyowoya za utuŵa wa Yehova. Nakuŵanako, Baibolo likuti ‘Yehova ni Mutuŵa.’ (Exodus 28:36) Ipo kasi mukhaliro wapacanya uwu wuli na nchito wuli kwa ise ŵanthu ŵambura kufikapo?
7 Mu Mazgu ghake, Yehova wakutiphalira kuti: “Muŵenge ŵatuŵa; pakuti ine ndine mutuŵa.” (1 Petros 1:16) Inya, tingatolera utuŵa wa Yehova; tingaŵa ŵakutowa pamaso pake, ndipo kakhaliro kithu kangalutilira kuŵa katuŵa. Ntheura para tikupatukako ku milimo yaukazuzi, ndikuti tikudoka mukhaliro wapacanya—mwaŵi wapadera wa kulongora mukhaliro wakutowa wa Ciuta Wapacanya Nkhanira! (Ŵaefeso 5:1) Tileke kughanaghana kuti tingatondeka kukwaniska, pakuti Yehova ni Fumu ya vinjeru ndiposo ya kughanaghanira. Iyo wakukhumba ivyo ise tingatondeka kukwaniska yayi. (Salmo 103:13, 14; Yakobe 3:17) Mbunenesko kuti citatata nchakukhumbikwa kuti tilutilire kuŵa ŵatuŵa mwauzimu na kuthupi. Ndipouli, mpostole Paulosi wakawona kuti “unenesko na utuŵa . . . uli mwa Khristu.” (2 Ŵakorinte 11:3) Kasi nase tikwenera kuŵa na nkharo yituŵa yayi mwakulondezga Khristu na Ŵawiske? Nakwenenako, ŵatilongora citemwa cikuru comene ico nyengo zose tingafikapo yayi kuwezga. (Yohane 3:16; 15:13) Nchakwenelera kwa ise kuti tilongore kuwonga mwa kuŵa na nkharo yiwemi. Para kakhaliro kithu katuŵa tingakawona mu nthowa iyi, mbwenu tikazirwiskenge, ndipo tivikilirenge mtima withu.
8. (a) Kasi tingauryeska wuli mtima wakuyelezgera? (b) Kasi kayowoyero kithu kangavumburaci za ise?
8 Tikuvikiliraso mtima withu na umo tikuryera. Tikwenera kuryeska maghanoghano na mtima withu nyengo zose na cakurya ciwemi cauzimu, kweniso kughanaghanira vya makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta. (Ŵakolose 3:2) Nanga ni para tikudumbiskana na ŵanji, tikwenera kulongora kuti tikughanaghanira vya Ufumu wa Ciuta. Usange tili na lumbiri lwa kuyowoya vinthu vyathupi pera, nkhani za uzaghali, ndikuti tikuvumbura ivyo vili mu mtima withu. (Luka 6:45) M’malo mwake, tiyeni timanyikwe cifukwa ca kuyowoya vinthu vyauzimu kweniso vyakukhozga. (Ŵaefeso 5:3) Kuti tivikilire mtima withu, pali maulwani ghanandi comene agho tikwenera kucheŵa. Tiyeni tidumbiskanepo ghaŵiri.
Cimbirani Uzaghali
9-11. (a) Cifukwa wuli awo ŵakusulako ulongozgi wa pa 1 Ŵakorinte 6:18 ŵanganjizgika luŵiro mu uzaghali? Yelezgerani. (b) Usange tikucimbira uzaghali, kasi tikwenera kucheŵa vici? (c) Kasi Yobu, munthu wakugomezgeka wakutipa ciyelezgero wuli ciwemi?
9 Yehova wakakhuŵilizga mpostole Paulosi kulemba ulongozgi uwo wawovwira ŵanthu ŵanandi kuvikilira mtima wawo ndiposo kusungilira kakhaliro katuŵa. Paulosi wakati: “Cimbirani uzaghali.” (1 Ŵakorinte 6:18) Wonani kuti Paulosi wakati waka “Cheŵani uzaghali” yayi. Ŵakhristu ŵakwenera kucita vinandi. Ŵakwenera kucimbira ku macitiro gha uzaghali, umo ŵangacimbilira para ŵasangana na cinthu cakofya. Usange tikusulako ulongozgi uwu, mbwenu ciŵenge cipusu kunjizgika mu uzaghali na kutaya ubwezi withu na Ciuta.
10 Tiyelezgere kuti mama wagegiska na kumuvwalika mwana wake msepuka, kunozgekera kuluta ku cakucitika capadera. Mwana wakupempha ŵanyina usange wangakaseŵera kuwaro pambere ŵandanyamuke ulendo, ŵanyina ŵamuzomelezga kweni pa fundo yimoza. Ŵakuti: “Ungakaseŵeranga pafupi na mathipa yayi. Usange wabinkha, nikuthyapulenge.” Kweni mu kanyengo kacoko waka, mama wakuwona mwana yura wanyang’amara mu mphepete mwa vimaji vya bii. Kweni mathipa ghandamukhwaske. Ndipouli, wakusulako cenjezgo lakuti waleke kuluta pafupi na mathipa, ndipo wakuwoneka kuti nyengo yiliyose wangawa pa mathipa. (Zintharika 22:15) Ndimo ŵacitira nthena ŵawukirano ŵanandi na ŵalara ŵanyake ŵamahara ghawo. Kasi ŵacita wuli?
11 Mu nyengo zino apo ŵanthu ŵanandi comene ŵathera ku “makhumbiro gha unyankhasi,” malonda gha nkhani izo zikulongora kugonana ghathandazgika comene. (Ŵaroma 1:26, 27) Vithuzithuzi vyakulongora ŵanthu ŵali bengende vyazara mu magazini, mabuku, mavidiyo, na pa Intaneti. Wose awo ŵakusankha kuwonelera vithuzithuzi ivi wakucimbira yayi uzaghali. Kweni ŵakuwudaŵira, kunyang’amara pa malo ghaheni comene, na kusura cenjezgo la Baibolo. M’malo mwa kuvikilira mtima, ŵakuwufwindilizga na vithuzithuzi ivyo vingatora nyengo yitali comene kuti ŵaviluwe. (Zintharika 6:27) Tiyeni tisambire kwa Yobu, munthu wakugomezgeka uyo wakacita phangano na maso ghake kuti waleke kulaŵiska ivyo vingamunyenga kuti wacite uheni. (Job 31:1) Yobu nchiyelezgero ciwemi nadi ico tingatolerako!
12. Kasi Ŵakhristu awo ŵali pa cibwezi ‘ŵangacimbira wuli uzaghali’?
12 Nchakuzirwa comene “kucimbira uzaghali” para muli pa cibwezi. Iyi yikwenera kuŵa nyengo yakukondweska, yakuzura na cilindizga ca kuzakatorana, kweni ŵawukirano ŵanyake ŵakuyinanga na uzaghali. Para ŵakucita nthena, ndikuti ŵakunangilana lufura luwemi lwa nthengwa yakukondweska iyo yikujintha pa ubwezi wambura uryezi, kujikora, na kupulikira Yehova Ciuta. Mbumba yinyake ya Cikhristu yikacitapo uzaghali pa nyengo iyo ŵakaŵira pa cibwezi. Ŵati ŵatorana, mwanakazi wakazomelezga kuti njuŵi yake yikamusuzganga, ndipo ici cikapangiska kuti zuŵa la ukwati wake lileke kumunozgera. Iye wakayowoya kuti: “Napempha Yehova kanandi waka kuti wanigowokere, kweni nangauli pajumpha vilimika vinkhondi na viŵiri, njuŵi yane yicali kunisuska.” Nchakuzirwa kuti wose awo ŵacita kwananga kwanthena uku ŵapemphe ŵalara Ŵacikhristu kuti ŵawovwire. (Yakobe 5:14, 15) Ndipouli, Ŵakhristu ŵanandi ŵakucita mwamahara ndipo ŵakucheŵa ulwani uwu para ŵali pa cibwezi. (Zintharika 22:3) Ŵakukana kunyenyenkhana. Para ŵali pamoza, ŵakuŵa na munthu wakuŵapelekezga ndipo ŵakucheŵa kuŵa pamoza ku malo ghaŵekha na ŵekha.
13. Cifukwa wuli Ŵakhristu ŵakwenera cara kusongana na ŵanthu awo ŵakuleka kuteŵetera Yehova?
13 Ŵakhristu awo ŵakusongana na ŵanthu awo mbateŵeti ŵa Yehova yayi ŵangasangana na masuzgo gha zanimuwone. Mwaciyelezgero, kasi mungajibatika wuli kwa munthu uyo wakuleka kutemwa Yehova Ciuta? Nchiwemi kuti Ŵakhristu ŵajibatikenge kwa ŵekha awo ŵakutemwa Yehova na kucindika malango ghake gha kakhaliro katuŵa. Mazgu gha Ciuta ghakutiphalira kuti: “Mungakakikanga goliwori lakupambanapambana pamoza na ŵambura kupulikana: cifukwa kunyoroka kuli na wenenawene uli na ucikana malango? Pakunji kungweruka kukusangana uli na cisi?”—2 Ŵakorinte 6:14.
14, 15. (a) Kasi ni ghanoghano wuli lakubudika ilo ŵanyake ŵali nalo pakuyowoya za ico “uzaghali” ukung’anamura? (b) Kasi “uzaghali” ukusazgapo vinthu wuli, ndipo Ŵakhristu ‘ŵangacimbira wuli uzaghali’?
14 Kumanya vinthu nako nkhwakuzirwa. Uzaghali tingawucimbira yayi usange tikuleka kumanya makora ico ukung’anamura. Ŵanyake lero ŵapusikika na ghanoghano lautesi pakuyowoya za ico “uzaghali” ukung’anamura. Ŵakughanaghana kuti ŵangagonana na munthu kwambura kutorana nayo malinga ŵakucheŵa kupana nthumbo. Nanga ni mawupu ghanyake agho ghakukhumba kucepeskako ciŵelengero ca nthumbo za pathondo mu ŵana ŵacoko, ghakukhuŵilizga ŵawukirano kulondezga nthowa za kugonana kwambura kupana nthumbo. Nchacitima kuti ulongozgi uwu ngwakupuluska. Kucheŵa nthumbo za pathondo vikuyana yayi na kusungilira kakhaliro katuŵa, ndipo lizgu lakuti “uzaghali” ndivyo likung’anamura yayi.
15 Lizgu la Cigiriki lakuti por ne’a, ilo ni “uzaghali,” likung’anamura vinandi comene. Likung’anamura kugonana kwa ŵanthu ŵambura kutorana ndiposo likuyowoya za kugwiliskira nchito viŵaro vyakugonerana mwambura kwenelera. Lizgu lakuti por ne’a likusazgapo kugonana kumlomo, kugonana kumatako, kuseŵereska nkhule, vinthu ivyo kanandi vikwendezgana na nyumba za mahule. Ŵanthu awo ŵakughanaghana kuti vinthu ivi ni “uzaghali” yayi, mbwenu ŵakujipusika ndipo ŵawira mu cimoza ca vipingo vya Satana. (2 Timote 2:26) Kweniso, kusungilira kakhaliro katuŵa kukusazgapo vinandi kuluska kucheŵa waka kacitiro kalikose ka uzaghali. Kuti ‘ticimbire uzaghali,’ tikwenera kucheŵa kugonana kulikose kwambura kuzomelezgeka ndiposo macitiro ghaheni agho ghangatilongozgera ku kwananga kukuru kwa por nei’a. (Ŵaefeso 4:19) Usange ndimo ticitirenge, mbwenu tisungilirenge kakhaliro katuŵa.
Cenjerani na Maulwani gha Kuphatanaphatana
16. Mbanjani awo ŵakwenera kusekeskana, ndipo kukuyana na ciyelezgero wuli mu Malemba?
16 Usange tikukhumba kusungilira kakhaliro katuŵa, ulwani unyake uwo tikwenera kucenjera nawo ni kuphatanaphatana. Ŵanyake ŵangayowoya kuti kuphatanaphatana kulije uheni uliwose kweni nkhucezga waka pakati pa mwanalume na mwanakazi. Mbunenesko kuti pali nyengo na malo agho ŵanthu ŵangakondweskana. Ŵanthu ŵakawona Yisake na Rabeka ‘ŵakusekeskana,’ ndipo ŵakamanya kuti ŵanthu ŵara ŵakaŵa nadi pa udumbu cara. (Genesis 26:7-9) Kweni, ŵakaŵa pa ufumu na uwoli. Iwo ŵakenera nadi kusekeskana. Kweni kuphatanaphatana ni nkhani yinyake.
17. Kasi kuphatanaphatana ni vici, ndipo suzgo ili lingakanizgika wuli?
17 Kuphatanaphatana tingati nkhacitiro ako kakulongora kuti ŵanthu ŵakukhumbana kweni na cilato cakuti ŵatorane yayi. Ŵanthu ni vilengiwa vyakuzizwiska, antheura pali nthowa zinandi comene za kuphatanaphatana, zinyake zakuti mungazimanya luŵiro yayi. (Zintharika 30:18, 19) Ipo kukhwimiska malango lingaŵa zgoro la kumazgira nkhani iyi yayi. M’malo mwake, pakukhumbikwa cinthu cinyake cakuluska malango—kujisanda mwaunenesko na kucita vinthu kuyana na vipimo vya Baibolo.
18. Nchivici ico cikupangiska ŵanji kuti ŵaphatanenge, ndipo cifukwa wuli kuphatanaphatana nkhuheni?
18 Usange tingajisanda fikepo umo tikujipulikira, taŵanandi tingazomelezga kuti para munthu munyake, mwanalume panji mwanakazi, wakulongora kuti wakutikhumba, tikujipulika makora. Ndimo tili kulengekera. Kweni kasi tikwamba kumuphataphata mwakuti tijikondweske panji kuti timupe maghanoghano ghakuti nase tikumukhumba? Usange ni nthena, kasi taghanaghanirapo urwirwi uwo tingapangiska? Mwaciyelezgero, Lemba la Zintharika 13:12 likuti: “Ico cagomezgeka kweni cacedwa kwiza cikulwariska mtima.” Usange tikuphatanaphatana na munthu munyake mwadala, mutepanji tikumanya yayi umo munthu yura vikumukhwaskira. Iyo wangamba kughanaghana kuti tiŵenge nayo pa cibwezi kweniso titoranenge. Usange mungamugongoweska mungamupwetekeska mtima comene. (Zintharika 18:14) Kuseŵera na maghanoghano gha ŵanji ni nkhaza.
19. Kasi kuphatanaphatana kungatimbanizga wuli nthengwa za Cikhristu?
19 Nchakuzirwa comene kucheŵa kuphatanaphatana na ŵanthu ŵakutora panji ŵakutengwa. Nkhwananga kudokera munthu wa pa nthengwa, panji munthu wa pa nthengwa kudokera munthu uyo ni mfumu panji muwoli wake yayi. Nchacitima comene kuti Ŵakhristu ŵanyake ŵakugomezga kuti kudokerana na mwanalume panji mwanakazi padera pa munyawo wa munthengwa nkhwakuzomelezgeka. Ŵanyake ŵakuvumbulirana vya kusingo na uyo ŵakuti ni ‘munyawo,’ nanga nkhuphalirana vinthu vyacisisi ivyo ŵakutondeka kuphalira mfumu panji muwoli wawo. Antheura, maghanoghano ghakukhumbana ghakukura na kuzgoka kaluso ako kangapangiska kuti nthengwa yawo yiyaghayike panji na kumala wuwo. Ŵakhristu ŵakutorana ŵangacita makora kukumbuka cenjezgo la vinjeru ilo Yesu wakapeleka pa nkhani ya uleŵi, kuti ukwamba mu mtima. (Mateyu 5:28) Ipo tiyeni tivikilire mtima na kuŵambara vinthu ivyo vingatitolera ku ngozi zakofya.
20. Kasi kakhaliro kithu katuŵa tikwenera kukawona wuli?
20 Kuyowoya unenesko, nchipusu yayi kusungilira kakhaliro katuŵa mu caru ici ca uzaghali. Kweni kumbukani kuti, nchipusu comene kusungilira kakhaliro katuŵa kuluska kuti tizakawezgerepo usange takataya. Mbunenesko kuti Yehova ‘wangagowokera comene’ ndipo wangatozga wose awo ŵalapa nadi zakwananga zawo. (Yesaya 55:7) Ndipouli, Yehova wakuŵavikilira yayi awo ŵakucita uzaghali kuti ŵaleke kuvimyantha pa macitiro ghawo. Viphyo ivyo ŵangasangana navyo vingatora vilimika vinandiko kuti vimare, nyengo zinyake umoyo wawo wose. (2 Samuel 12:9-12) Mulimose umo vingaŵira, lutilirani kuŵa na kakhaliro katuŵa mwa kuvikilira mtima winu. Wonani kuti kakhaliro kinu kawemi na katuŵa pamaso pa Yehova Ciuta ni usambazi wakuzirwa, ndipo wukoleskani!
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi kakhaliro katuŵa ni vici, ndipo cifukwa wuli nkhakuzirwa?
• Kasi tingavikilira wuli mtima withu?
• Kucimbira uzaghali kukusazgapo vici?
• Cifukwa wuli tikwenera kucheŵa kuphatanaphatana?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 11]
Galimoto yingaŵa yiheni usange yikwendeskeka makora cara
[Vithuzithuzi pa peji 12]
Nchivici cingacitika usange tikusulako cenjezgo?
[Cithuzithuzi pa peji 13]
Cibwezi cakulondezga kakhaliro katuŵa nchakukondweska kweniso cikucindika Ciuta