Kumanya Cikoko na Cidindo Cake

KASI mukutemwa kusanga zgoro la cinthu ico camutindikani? Kuti mucite nthena, mukupenja nthowa izo zingamovwirani kuti musange zgoro. Kwizira mu Mazgu ghake, Ciuta wakupeleka nthowa zakumanyira nambara 666, zina, panji cidindo ca cikoko ico cikuzunulika pa Civumbuzi cipaturo 13.

Mu nkhani yino, tiwonenge fundo zikuru zinayi izo ni nthowa zakuzirwa—zeneizo zitovwirenge kumanya ng’anamuro la cidindo ca cikoko. Tidumbiskanenge (1) umo mazina gha mu Baibolo ghakuthyikira, (2) ng’anamuro la cikoko, (3) ng’anamuro la 666 pakuŵa “nambara ya munthu,” kweniso (4) ng’anamuro la nambara 6 ndiposo cifukwa ico yalembekera mu mafigara ghatatu panji 666.—Civumbuzi 13:18.

Mazina gha mu Baibolo Ghali na Ng’anamuro

Kanandi mazina gha mu Baibolo ghakuŵa na ng’anamuro lapadera, comenecomene para Ciuta ndiyo wapeleka. Mwaciyelezgero, pakuti Abramu wakenera kuzakaŵa wiske wa mitundu, Ciuta wakasintha zina lake kuŵa Abrahamu ilo likung’anamura “Wiskewo wa Mitundu Yinandi.” (Genesis 17:5) Ciuta wakaphalira Yosefe na Mariya kuti mwana uyo Mariya wababenge ŵamuthye Yesu, ndiko kuti “Yehova ni Muponoski.” (Mateyu 1:21; Luka 1:31) Mwakukolerana na ng’anamuro la zina ili, kwizira mu uteŵeti wa Yesu na nyifwa yake, Yehova watovwira kuti tizakasange ciponosko.—Yohane 3:16.

Mwakuyana waka, nambara iyo Ciuta wapeleka 666 yikwenera kuyimira ivyo Ciuta wakuwona kuti ni mikhaliro ya cikoko. Kuti tiyipanikizge mikhaliro iyi, tikwenera kumanya cikoko ico ceneko na milimo yake.

Cikoko Cavumbukwa

Buku la Daniel likutingweruska pa ivyo vikoko vikung’anamura. Cipaturo 7 cikulongosora ‘vikoko vikuru vinayi’—nkharamu, nkhalamira, nyalubwe, na cikoko cakofya ca mino ghakuru gha cisulo. (Daniel 7:2-7) Daniyeli wakutiphalira kuti vikoko ivi ni “mathemba,” panji maufumu gha ndyali, agho ghakupokerana pa kuwusa caru capasi.—Daniel 7:17, 23.

Kuyana na The Interpreter’s Dictionary of the Bible, cikoko ca pa Civumbuzi 13:1, 2, “cili na mikhaliro yose ya vikoko vinayi vya mu mboniwoni ya Daniyeli . . . Mwakuyana waka, cikoko cakwamba ici [ca pa Civumbuzi] cikuyimira maufumu ghose gha ndyali agho ghakususkana na Ciuta mu caru.” Lemba la Civumbuzi 13:7, likukhozgera fundo iyi apo likuti cikoko: “Cikapika mazaza pa fuko lose, na ŵanthu, na lulimi, na mtundu.” a

Cifukwa wuli Baibolo likuzunura vikoko nga ni vimanyikwiro vya muwuso wa ŵanthu? Pali vifukwa viŵiri. Cakwamba, cifukwa cakuti maboma ghathiska ndopa vilimika vinandi comene nga ni vikoko vya muthondo. Ŵanthu ŵakumanya mdauko Will na Ariel Durant, ŵakalemba kuti: “Nkhondo nchimoza mwa vinthu ivyo vikucitika kwamba kale, ndipo, nangauli citukuko na maboma gha demokilase vyakhazikika kweni iyo yindamalepo yayi.” Mbunenesko nadi kuti ‘munthu yumoza wakupweteka  munyake pakumuwusa’! (Mupharazgi 8:9) Cifukwa caciŵiri nchakuti ‘Cinjoka [Satana] cikapeleka nkhongono, na cizumbe, na mazaza ghakuru ku cikoko.’ (Civumbuzi 12:9; 13:2) Antheura, muwuso wa ŵanthu ukupangika na Dyabulosi, lekani ukulongora mikhaliro ya cikoko, na ya njoka.—Yohane 8:44; Ŵaefeso 6:12.

Ndipouli, ici cikung’anamura kuti mulongozgi waliyose wa ŵanthu wakutumika na Satana yayi. Nakuti mu nthowa yinyake, maboma gha ŵanthu ghakuŵa nga ni “muteŵeti wa Ciuta,” kupeleka malango ku ŵanthu, ndipo kuŵavyenge mphanyi caru nchakuzura na vitimbahete. Ndipo ŵalongozgi ŵanyake ŵavikilira wanangwa wa kubabika nawo, kusazgapo wanangwa wa kusopa kwaunenesko—cinthu ico Satana wakukhumba yayi. (Ŵaroma 13:3, 4; Ezra 7:11-27; Milimo 13:7) Nangauli vili nthena, cifukwa ca nkhongono za Dyabulosi, palije munthu panji boma la munthu ilo lapeleka mtende na cimango ku ŵanthu. b—Yohane 12:31.

‘Nambara ya Munthu’

Nthowa yacitatu iyo yingatovwira kumanya ng’anamuro la 666 ni fundo yakuti “nkhapendekero ka munthu,” panji nga umo Baibolo la Phangano Liphya likuyowoyera ni “nambara ya munthu.” Lizgu ili likuyowoya za munthu yayi, cifukwa cakuti Satana pera ndiyo wali na mazaza pa cikoko. (Luka 4:5, 6; 1 Yohane 5:19; Civumbuzi 13:2, 18) M’malo mwake, pakuti cikoko cili na “nambara ya munthu,” panji cidindo, cikulongora kuti cikuyimira ŵanthu, mizimu panji viŵanda yayi, lekani cikulongora mikhaliro yinyake ya ŵanthu. Kasi yingaŵa mikhaliro wuli? Baibolo likuzgora kuti: “[Ŵanthu] wose ŵali kwananga, ndipo ŵalive kufikapo pa ucindami wa Ciuta.” (Ŵaroma 3:23) Antheura, pakuti cikoko cili na “nambara ya munthu,” ici cikulongora kuti maboma gha ŵanthu ngakutondeka cifukwa cakuti mbakwananga kweniso mbambura kufikapo.

Mdauko ukulongora kuti uwu mbunenesko. Mulembi wakale wa Boma la America, Henry Kissinger wakati: “Citukuko cilicose ico ŵanthu ŵakupanga cikumara. Mdauko nchidokoni ca vinthu ivyo ŵanthu ŵakayezga kucita kweni vili kutondeka, na mapulani agho ghakatondeka kufiskika . . . Ntheura, waliyose uyo wakumanya mdauko wakwenera kuzomerezga kuti nyengo yiliyose vinthu ivi tingavigega yayi.” Fundo za Kissinger izi zikukhozgera unenesko wa Baibulo wakuti: “Nthowa ya munthu kuti yili mwa iye yekha cara, kuti nkhwa munthu uyo wakwenda cara kurunjika mendero ghake.”—Yeremiya 10:23.

 Pakuti tacivumbura cikoko na kumanya umo Ciuta wakuciwonera, sono tingasanda cigaŵa caumaliro cakukhwaskana na sikisi ndiposo cifukwa ico nambara iyo yalembekera mu mafigara ghatatu ndiko kuti 666.

Cifukwa Wuli Ŵasikisi Ŵatatu?

Mu Malemba, manambara ghanyake ghali na ng’anamuro lapadera. Mwaciyelezgero, seveni, kanandi wakulongora kuti cinthu nchakukwana, panji cakufikapo, pamaso pa Ciuta. Sabata iyo Ciuta wakalengeranga vinthu yikaŵa na ‘mazuŵa’ seveni panji nyengo yakujumphira apa, mu yeneiyo Ciuta wakakwaniska fikepo cilato cake ca kulenga vinthu pa caru capasi. (Genesis 1:3–2:3) “Maphangano” gha Ciuta ghali nga ni siliva ‘lakwengetuka kankhondi na kaŵiri (seveni),’ ico cikulongora kuti ndakwengeka mwakufikapo. (Salmo 12:6; Zintharika 30:5, 6) Namani wa vyoni wakaphalirika kuti wakabire mu Mlonga wa Yordani kankhondi na kaŵiri, ndipo vyoni vikamalirathu.—2 Mathemba 5:10, 14.

Sikisi wakupeleŵera na kamoza kuti wakwane seveni. Kasi ici cingaŵa cimanyikwiro cakwenelera yayi ca cinthu ico nchambura kufikapo, panji cakupeleŵera pamaso pa Ciuta? Nchakwenelera nadi! (1 Midauko 20:6, 7) Nakwenenako, kulemba ŵasikisi ŵatatu, ndiko kuti 666, cikulongora nkhanira kupeleŵera. Ukaboni wakuti fundo iyi njaunenesko ngwakuti 666 ni “nambara ya munthu,” umo tawonera kale. Antheura, ivyo cikoko cacita, ‘nambara yake ya munthu,’ kweniso nambara 666 vyose vikutifikiska pa fundo yimoza—kupeleŵera na kutondeka kukuru pamaso pa Yehova.

Para tikuwona kupeleŵera kwa cikoko tikukumbuka ivyo Themba Belshezar la ku Babulone wakale likaphalirika. Kwizira mwa Daniyeli, Yehova wakati kwa Belshazar: “Wapimika pa myeso, wasangika mupepu [wapeleŵera].” Mu usiku wenewura Belshazar wakakomeka, ndipo Ufumu wankhongono wa Ŵababulone ukathereskeka. (Daniel 5:27, 30) Mwakuyana waka, apo Ciuta wazamweruzga cikoko ca ndyali na awo ŵali na cidindo cake cikulongora kuti uzamuŵa umaliro wa cikoko na awo ŵakucilondezga. Ndipouli, pa nyengo iyi, Ciuta wazamufumiskapo boma limoza pera la ndyali yayi, kweni muwuso wuliwose wa ŵanthu. (Daniel 2:44; Civumbuzi 19:19, 20) Ntheura, nchakuzirwa comene kuti tigege cidindo cakofya ca cikoko!

Cidindo Calongosoreka

Panyuma pakuvumbura nambara 666, buku la Civumbuzi likuzunura ŵalondezgi 144,000 ŵa Mwanamberere, Yesu Khristu, ŵeneawo ŵali na zina lake na la Ŵawiske, Yehova, lakulembeka pa visko vyawo. Mazina agha ghakulongora kuti ŵanthu aŵa mba Yehova na Mwana wake, mweneuyo ŵakumupharazga. Mwakuyana waka, awo ŵali na cidindo ca cikoko  ŵakulongora pakweru kuti ŵakuteŵetera cikoko. Antheura, mu kayowoyero kanyake, tingati cidindo, kwali cili pa woko la malyero panji pa cisko, nchimanyikwiro cakuti uyo wali naco wakujikamira mafumu gha cikoko gha ndyali za caru. Awo ŵali na cidindo ici ŵakupeleka kwa “Kesare” vinthu ivyo ni vya Ciuta. (Luka 20:25; Civumbuzi 13:4, 8; 14:1) Ŵakupeleka wuli? Ŵakujikamira maboma gha ndyali, vimanyikwiro vyake, na nkhongono zawo pa nkhondo, vyeneivyo ŵakuwona ngati vingaŵapa cilindizga na ciponosko. Ŵakusopa Ciuta waunenesko pa mlomo pera.

Mwakupambana na ivi, Baibolo likuticiska kuti: “Leka kutamira ŵakaronga, panji mwana wa munthu; walije kumanya kovwira [kuponoska]. Watiwamara mvuci wake wakuwelera ku dongo; mu zuŵa leneilo pera vyose ivyo wapukwanga vikumara.” (Salmo 146:3, 4) Awo ŵakupulikira ulongozgi wavinjeru uwu ŵakukhuŵara yayi usange maboma ghatondeka kucita ivyo ghakalayizga panji para ŵalongozgi awo mbamahara udindo waŵamalira.—Zintharika 1:33.

Kweni ici cikung’anamura kuti Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakukhala waka cete kwambura kucitapo kanthu pa masuzgo agho ŵanthu ŵakusangana nagho yayi. M’malo mwake, ŵakulimbikira kupharazga pakweru boma limoza ilo lizamumazga masuzgo agho ŵanthu ŵakusangana nagho—Ufumu wa Ciuta uwo ŵakwimira.—Mateyu 24:14.

Ufumu wa Ciuta Pera Ndiwo Ŵanthu Ŵangalindilira

Apo Yesu wakaŵa pano pa caru capasi, Ufumu wa Ciuta ndiwo ukaŵa mutu wa upharazgi wake. (Luka 4:43) Mu Lurombo lwa Fumu, Yesu wakasambizga ŵalondezgi ŵake kuromba kuti Ufumu uwu wize nakuti khumbo la Ciuta licitike pano pasi nga nkhucanya. (Mateyu 6:9, 10) Ufumu uwu ni boma ilo lizamuwusa pa caru cose capasi, ndipo uzamufuma pa caru capasi yayi, kweni kucanya. Lekani, Yesu wakawucema kuti “Ufumu wa kucanya.”—Mateyu 11:12.

Ninjani munyakeso uyo wangenera kuŵa Fumu ya Ufumu uwu kuluska Yesu Khristu, munthu uyo wakafwira ŵanthu ŵake? (Yesaya 9:6, 7; Yohane 3:16) Sonosono apa, Mulongozgi wakufikapo uyu, mweneuyo sono ni munthu wauzimu, wazamuponya cikoko, mafumu ghake, na ŵankhondo ŵake mu “nyanja yakugolera na sulefure,” cimanyikwiro ca kuparanyikira nkhanira. Kweni wazamumalira penepapo yayi. Yesu wazamuwuskaposo Satana, cinthu ico munthu wangacita yayi.—Civumbuzi 11:15; 19:16, 19-21; 20:2, 10.

Ufumu wa Ciuta wizenge na mtende ku ŵanthu ŵake wose awo ŵakupulikira. (Salmo 37:11, 29; 46:8, 9) Nanga ni citima, kuŵinya, na nyifwa vizamuŵakoso yayi. Naco nchilindizga cakukondweska ca awo wakukana kupokera cidindo ca cikoko!—Civumbuzi 21:3, 4.

[Mazgu ghamusi]

[Bokosi pa peji 5]

Nthowa Zakumanyira Ng’anamuro la 666

1. Kanandi mazina gha mu Baibolo ghakuvumbura cinthu cinyake pakuyowoya za mikhaliro panji umoyo wa mweneko wa zina ilo, umo vikaŵira kwa Abrahamu, Yesu, na ŵanyakeso ŵanandi. Mwakuyana waka, zina la cikoko likulongora mikhaliro yake.

2. Mu Buku la Daniyeli, vikoko vyakupambanapambana vikuyimira maboma gha ŵanthu ghakupokerana pa kuwusa, panji mauthemba. Cikoko cikuru ico cikuzunulika pa Civumbuzi 13:1, 2 cikuyimira maboma ghose gha ndyali gha pa caru cose, agho nkhongono zake na ulongozgi vikufuma kwa Satana.

3. Pakuti cikoko cili na ‘kapendekero ka munthu,’ panji “nambara ya munthu,” mbukaboni wakuti cikwimira ŵanthu, viŵanda yayi. Lekani cikulongora ivyo ŵanthu ŵakutondeka pakuŵa ŵakwananga na ŵambura kufikapo.

4. Pamaso pa Ciuta, sikisi wakwimira kupeleŵera cifukwa wakucepa na kamoza kuti wakwane seveni, pakuti mu Baibolo seveni wakulongora kuti cinthu nchakukwana panji cakufikapo. Cidindo ca 666 cikukhozgera kupeleŵera uku mwakulemba nambara iyi katatu.

[Vithuzithuzi pa peji 6]

Muwuso wa ŵanthu watondeka, umo vyalongolekera makora na nambara 666

[Kulongosora Cithuzithuzi]

Mwana wakulwara na njala: UNITED NATIONS/ Photo by F. GRIFFING

[Vithuzithuzi pa peji 7]

Yesu Khristu wizenge na muwuso wakufikapo pa caru capasi