Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kulongora Lusungu mu Caru ca Ulwani

Kulongora Lusungu mu Caru ca Ulwani

Kulongora Lusungu mu Caru ca Ulwani

“Ico cikukhumbikwa mu munthu ndi [“cisungusungu,” NW].”—ZINTHARIKA 19:22.

1. Cifukwa wuli cingaŵa cinonono kuŵa ŵalusungu?

 KASI mukujiwona kuti ndimwe munthu walusungu? Usange ni nthena, ipo muwonenge kuti nchinonono kukhala mu caru ici lero. Inya, mu Baibolo lusungu nchimoza ca “vipambi vya mzimu,” kweni cifukwa wuli nchinonono kucitirana lusungu nanga mungaŵa mu vyaru ivyo vikucemeka vya Cikhristu? (Ŵagalatiya 5:22) Nga umo tikawonera mu nkhani iyo yajumpha, zgoro lingasangika mu vinyake ivyo mpositole Yohane wakalemba—caru cose cikugona mu nkhongono za munthu wauzimu wankhaza, Satana Dyabulosi. (1 Yohane 5:19) Yesu Khristu wakati Satana ni “fumu ya caru cino.” (Yohane 14:30) Lekani caru ici cikuyana na fumu yake yakugaruka, iyo nkharo yake njaukali.—Ŵaefeso 2:2.

2. Kasi ni vinthu wuli ivyo vingatitimbanizga kucita lusungu?

2 Vikutikhwaska comene para ŵanyithu ŵakuticitira nkhaza. Ŵazengezgani ŵithu ŵangaticitira sanji, ŵanthu ŵacilendo ŵangaŵa ŵambura kufwatuka nase, kweniso ŵabwezi na ŵa mu mbumba yithu nyengo zinyake ŵangacita vinthu mwambura mahara, ico cikulongora kuti lusungu lukupeleŵera. Tikukwenyelera para tikusangana na ŵanthu ŵamtafu awo ŵakutemwa kukalipirana na kutukana. Nase tingayamba kuŵa ŵanonono cifukwa ca ŵanthu ŵambura lusungu aŵa, ndipo tingawona ngati nchiwemi kuwezgera nkhaza. Ici cingacitiska masuzgo pa umoyo wauzimu panji mu thupi.—Ŵaroma 12:17.

3. Kasi ŵanthu ŵali na masuzgo wuli agho ghangaŵatondeska kuŵa ŵalusungu?

3 Kweniso cingaŵa cinonono kucita lusungu cifukwa ca vyakucitika vya caru. Mwaciyelezgero, ŵanthu ŵanandi ŵavuka na nkhani zakofya za ucigeŵenga, kweniso ŵakufipa mtima kuti panji vyaru vinyake vigwiliskirenge nchito vilwero vya nkhondo vyakofya. Kweniso ŵanthu ŵakukwana mamiliyoni ghanandi mbakavu, ŵakurya pacoko comene, ŵalije nyumba zakwenelera, vyakuvwara na munkhwara. Cikuŵa cinonono kuŵa walusungu para vinthu vikuwoneka kuti vingasintha yayi.—Mupharazgi 7:7.

4. Kasi ŵanyake ŵangaŵa na maghanoghano wuli ghaheni pa nkhani ya kucitira lusungu ŵanyawo?

4 Munthu wangaghanaghana kuti kucita lusungu nchakuzirwa viŵi yayi, ndipo nkhupusa kucita nthena. Wangawona kuti ŵanyake ŵakumucitira nkhaza, comene usange ŵakuleka kupwelerako za suzgo yake. (Salmo 73:2-9) Kweni Baibolo likupeleka ulongozgi uwemi apo likuti: “Zgoro lakuzika likuwezga ukali, kweni mazgu ghakukalifya ghakuwuska mbembe.” (Zintharika 15:1) Kuzika na lusungu ni vipambi viŵiri vya mzimu ivyo vikuyana comene, ndipo ni vyakovwira comene pakumazga masuzgo.

5. Kasi ni nkhu kunyake uko tikwenera kucita lusungu pa umoyo withu?

5 Pakuti nchakuzirwa comene kuti ise Ŵakhristu tiŵe na vipambi vya mzimu utuŵa wa Ciuta, tikwenera kughanaghanira umo tingalongolera cimoza mwa vipambi ivi—lusungu. Kasi nchipusu kulongora lusungu mu caru ca ulwani? Usange ni nthena, ni nthowa wuli zinyake izo tingalongolera kuti caru ca Satana cikujandizga lusungu lwithu yayi, comene para tili mu masuzgo? Tiyeni tiwone umo tingacitira lusungu mu mbumba, ku nchito, ku sukulu, ku ŵazengezgani ŵithu, mu uteŵeti na ku ŵateŵeti ŵanyithu.

Lusungu mu Mbumba

6. Cifukwa wuli lusungu ndwakuzirwa comene mu mbumba, ndipo tingalucita wuli?

6 Kuti Yehova watitumbike na kutilongozga, vipambi vya mzimu vikukhumbikwa, ndipo tikwenera kuvisambira. (Ŵaefeso 4:32) Tiyeni tiwone fundo yakuti wose mu mbumba ŵacitiranenge mwalusungu. Zuŵa na zuŵa, mwanalume na muwoli wake ŵakwenera kucitirana lusungu na kupwelelerana, kweniso ŵakwenera kupwelelera ŵana ŵawo. (Ŵaefeso 5:28-33; 6:1, 2) Lusungu lukwenera kuwoneka para ŵakuyowoyeskana, usange ŵana ŵakucindika ŵapapi ŵawo, ndipo ŵapapi ŵakuŵacitira makora ŵana. Ŵawongani ŵanyinu, kucimbilira kuŵasuska yayi.

7, 8. (a) Kasi ni nkharo wuli iyo tikwenera kukana mwakuti tiŵe na lusungu lwanadi mu mbumba? (b) Kasi kuyowoyeskana makora kukovwira wuli kuti mbumba yikhole? (c) Kasi mungacita wuli lusungu mu mbumba yinu?

7 Pakulongora lusungu mu mbumba yithu tikweneraso kupulikira mazgu gha Paulosi ghakuti: “Wuskaniko vyeneivi vyose; ukali, kuceruka, kutokota, kutuka, [na] kuyowoya kwa soni mu milomo yinu.” Zuŵa lililose, mbumba za Cikhristu zikwenera kuyowoyeskana mwanchindi. Cifukwa wuli? Cifukwa ndiyo ni nthowa iyo mbumba zingaŵira zakukhora ndiposo zakukolerana. Para mwapambana mu mbumba, kuti mbembe yimare, yezgani kumazga suzgo iyo yilipo m’malo mwa kutonda pakuyowoya. Ŵanthu awo ŵakukhala mwacimwemwe mu mbumba ŵakulimbikira kucitirana lusungu na kughanaghanira ŵanyawo.—Ŵakolose 3:8, 12-14.

8 Lusungu ndwambura daka, ndipo lukutituma kuti tiŵacitirenge viwemi ŵanyithu. Ntheura tikukhumba kucitira ŵanyithu vinthu, kuŵaghanaghanira, na kovwira ŵa mu mbumba yithu mu nthowa iyo yingaŵakondweska. Kuti mbumba yimanyikwe na mukhaliro uwu, pakukhumbikwira kuti waliyose payekha kweniso wose pamoza ŵalimbikire kucitirana lusungu. Para ŵacita nthena, ŵatumbikikenge waka yayi, kweni mu mpingo na uko ŵakukhala, ŵacindikenge Ciuta walusungu, Yehova.—1 Petros 2:12.

Lusungu ku Nchito

9, 10. Longosorani masuzgo agho ghangawuka ku nchito, ndipo yowoyani umo ghangamazgikira mwalusungu.

9 Cingaŵa cinonono kuti Mkhristu wacitire lusungu ŵanyake uko wakugwira nchito. Cifukwa ca mtima wakukhumba kuluska pakati pa ŵanchito, Mkhristu vingamusuzga pa nchito para wanchito munyake wakumwendera mphiska na kucitiska kuti bwana wake waleke kumugomezga. (Mupharazgi 4:4) Nchipusu yayi kuŵa walusungu para ici cacitika. Ndipouli, para muteŵeti wa Yehova wakumbuka kuti kanandi kucita lusungu ndico cinthu cakwenelera kucita, iyo wakulimbikira kuwoja awo ŵakumucitira viheni. Mtima wa kupwelelera ŵanyithu ungatovwira kucita ici. Mungalongora kuti mukughanaghanira ŵanyinu para wanchito munyinu panji munthu munyake ku nyumba yake walwara. Cingaŵa cakovwira kwa iyo usange tingamufumba umo waliri. Inya, Ŵakhristu ŵakwenera kulimbikira kukhozga umoza na mtende para ŵangakwaniska. Nyengo zinyake mungamazga suzgo na mazgu ghalusungu ghakulongora kuti mukufipira mtima ŵanyinu.

10 Nyengo zinyake bwana wangacicizga ŵanchito kuti ŵacite ivyo wakukhumba, panji wangakhumba kuti waliyose waŵepo pa cakucitika cinyake cakulongora kuti mukutemwa caru cinu, panji ciphikiro ico cikupambana na fundo za mu Malemba. Ici cingawuska mphindano usange njuŵi ya Mkhristu yikumuzomelezga yayi kuŵapo. Panyengo iyo, cingaŵa ciwemi yayi kwamba kulongosora uheni wa kupulikira ivyo bwana wakukhumba. Pakuti wose awo ŵakuleka kugomezga ivyo Mkhristu uyu wakugomezga ŵangawona kuti nchakwenelera kuŵapo pa ciphikiro ico. (1 Petros 2:21-23) Panji cingaŵa ciwemi kulongosora mwalusungu ico imwe pamwekha mukukanira kuŵapo. Para ŵamukalipirani, lekani kuwezgera. Nchiwemi kuti Mkhristu walondezge ulongozgi uwemi wakusangika pa Ŵaroma 12:18: “Usange ndimo kungaŵira, muŵe na mtende na ŵanthu wose, kwakuyana na umo mungamanyira.”

Lusungu pa Sukulu

11. Kasi ŵawukirano ŵali na suzgo wuli pakucitira lusungu ŵanyawo ku sukulu?

11 Cingaŵa cakusuzga comene kuti ŵawukirano ŵacitire lusungu ŵanyawo ku sukulu. Kanandi ŵawukirano ŵakukhumba kuti ŵamanyikwenge na ŵanyawo mu kilasi. Ŵasepuka ŵanyake ŵakofya ŵanyawo mwakuti ŵanyawo ŵahayenge iwo, ndipo nyengo zinyake ŵakuyuzga ŵanyawo pa sukulu. (Mateyu 20:25) Ŵanyake ŵakujiwoneska pakucita vinthu, pa maseŵero, panji pa vyakucitika vinyake. Pakulongora kuti iwo ŵakumanya comene, kanandi ŵakuŵavya lusungu kwa ŵasambiri ŵanyawo, uku ŵakughanaghana kuti para ŵacita nthena ndikuti ŵawonekenge ŵapacanya. Mkhristu muwukirano wakwenera kupwelelera comene mwakuti waleke kutolera nkharo ya ŵanthu aŵa. (Mateyu 20:26, 27) Mpositole Paulosi wakati “kutemwa kukuzizipizga, ndipo nkwalusungu” nakuti “kukujilumba cara, kuti kukutukumuka cara.” Ntheura Ŵakhristu ŵaleke kutolera nkharo ya ŵanthu ŵambura lusungu, kweni ŵakwenera kulondezga ulongozgi wa mu Malemba para ŵali na ŵanyawo ku sukulu.—1 Ŵakorinte 13:4.

12. (a) Cifukwa wuli cingaŵa cakusuzga kuti ŵawukirano ŵacitire lusungu ŵasambizgi ŵawo? (b) Kasi ni njani uyo ŵawukirano ŵangarombako covwiro para ŵakucicizgika kucita nkhaza?

12 Kweniso ŵawukirano ŵakwenera kucitira lusungu ŵasambizgi ŵawo. Ŵana ŵa sukulu ŵanandi ŵakutemwa kukwenyelezga ŵasambizgi ŵawo. Iwo ŵakughanaghana kuti mbakucenjera para ŵakuyuyura ŵasambizgi ŵawo mwa kucita ivyo malango gha sukulu ghakukana. Ŵangacicizga ŵanyawo kuti ŵacitenge nga ndiwo. Para Mkhristu muwukirano wakana kucita ivyo ŵakukhumba, ŵangayamba kumunena panji kumusuzga. Mkhristu wangavuka kucita lusungu usange ŵanyake ŵakumusuzga nyengo ya sukulu. Kweni kumbukani kuti nchakuzirwa comene kuŵa muteŵeti wakugomezgeka wa Yehova. Manyani kuti iyo wamovwiraninge na mzimu wake mu nyengo zakusuzga izi pa umoyo winu.—Salmo 37:28.

Lusungu ku Ŵazengezgani

13-15. Nchivici ico cingagongoweska munthu kucitira lusungu ŵazengezgani, ndipo suzgo ili lingamara wuli?

13 Kwali mukukhala mu nyumba yikuru, kwali mukukhala mu cipinda cakupakana na vinyake, panji ku malo ghanyake, mungawona nthowa izo mungacitira lusungu na kughanaghanira ŵazengezgani ŵinu. Kweni kanandi cikuŵa cipusu yayi kucita nthena.

14 Wuli usange ŵazengezgani ŵinu ŵakumuzelezgani cifukwa ca mtundu, fuko panji cisopo cinu? Wuli usange nyengo zinyake mbamtafu panji ŵakumusurani? Pakuti ndimwe muteŵeti wa Yehova, ciŵenge cakovwira kulongora lusungu na umo mungakwaniskira. Ŵazamuwona kuti mukupambana na ŵanthu ŵanyake, nakuti Yehova wazamulumbika, pakuti ndiyo wali panthazi kulongora lusungu. Mwamanya wuli, panji muzengezgani winu wangasintha maghanoghano cifukwa ca lusungu lwinu. Iyo wangayamba kulumba Yehova.—1 Petros 2:12.

15 Kasi tingalongora wuli lusungu? Nthowa yimoza ni nkharo yithu yiwemi mu mbumba usange wose ŵali na vipambi vya mzimu. Ŵazengezgani ŵangawona umo mukucitira. Nyengo zinyake mungamucitira cinthu cinyake ciwemi muzengezgani winu. Kumbukani kuti lusungu lukung’anamura kucitira viwemi ŵanyithu.—1 Petros 3:8-12.

Lusungu mu Uteŵeti Withu

16, 17. (a) Cifukwa wuli lusungu ndwakuzirwa mu uteŵeti withu? (b) Kasi tingalongora wuli lusungu para tikupharazga mu nthowa zakupambanapambana?

16 Uteŵeti withu Wacikhristu ukwenera kumanyikwa na lusungu, uku tikulimbikira kuti tifikire ŵanthu mu nyumba zawo, ku nchito na ku malo ghanyake. Tikwenera kukumbuka kuti tikwimira Yehova, uyo ngwalusungu nyengo zose.—Exodus 34:6.

17 Kasi mukweneraso kucita vici apo mukuyezga kucitira ŵanthu lusungu mu uteŵeti winu? Mwaciyelezgero, para mukupharazga mu msewu, mungalongora lusungu para mukuyowoya mazgu ghakudumura na kughanaghanira ŵanthu. Mumphepete mwa msewu mukwenda ŵanthu ŵanandi, ntheura pwelelerani kuti muleke kuŵajandizga. Kweniso para mukupharazga ku malo gha malonda, longorani lusungu mwa kuyowoya mazgu ghakudumura, pakumanya kuti wakuguliska wakwenera kovwira ŵakugula.

18. Kasi mahara ghakovwira wuli pakucitira ŵanthu lusungu mu uteŵeti withu?

18 Citani mwamahara para mukupharazga nyumba na nyumba. Lekani kukhaliska, comene usange kundace makora. Kasi mungamanya usange munthu wavuka na kupulikizga, panji usange wandakondwe cifukwa cakuti mwiza pa nyumba yake? Panyake uko mukukhala, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakufika ku nyumba za ŵanthu kaŵirikaŵiri. Usange ndimo viliri, mukwenera kupwelelera comene, mukwenera kuŵa ŵalusungu ndiposo ŵakufwasa. (Zintharika 17:14) Yezgani kupulikiska cifukwa ico munthu uyo wakukanira kupulikizga zuŵa ilo. Kumbukani kuti yumoza wa ŵabali panji ŵadumbu ŵinu Ŵacikhristu wizengeso pa nyumba iyo munthazi. Usange mwakumana na munthu wamtafu, yezgani kumucitira lusungu. Lekani kuyowoya mwakucemelezga panji kukhwizuka, kweni yowoyani mwakuzikira. Mkhristu walusungu wakukhumba yayi kwambana na mweneko wa nyumba. (Mateyu 10:11-14) Panji zuŵa linyake munthu uyo wazamuteghelezga makani ghawemi.

Lusungu pa Maungano gha Mpingo

19, 20. Cifukwa wuli lusungu lukukhumbikwa mu mpingo, ndipo lungalongoreka wuli?

19 Pa maungano gha mpingo napo nchakuzirwa kucitira lusungu ŵabali ŵithu. (Ŵahebere 13:1) Pakuti tili cigaŵa ca ubali wa pa caru cose, nchakuzirwa kucitira lusungu ŵanyithu.

20 Usange mpingo ukuwungana mu Nyumba ya Ufumu iyo mukukumana mpingo unyake umoza, yiŵiri panji kujumpha apa, nchakuzirwa kucitira lusungu ŵanyithu, na kuŵacindika. Mtima wakugazgana ukucitiska kuti ciŵe cakusuzga kupulikana cimoza pakupangana nyengo za maungano na milimo yinyake nga nkhutozga na kunozga malo. Muŵenge ŵalusungu kweniso ŵakughanaghanira ŵanyinu nangauli mungapambana maghanoghano. Mwantheura, lusungu lutondenge, ndipo Yehova wamutumbikaninge cifukwa ca kughanaghanira ŵanyinu.

Lutilirani Kulongora Lusungu

21, 22. Mwakuyana na Ŵakolose 3:12, kasi tikwenera kuŵikapo mtima kucita vici?

21 Lusungu ni mukhaliro ukuru uwo ukovwira pa vinandi mu umoyo withu. Ntheura tikwenera kuzura na lusungu mu umoyo withu Wacikhristu. Tikwenera kuzgoŵera kucitira lusungu ŵanyithu.

22 Mphanyi tose taŵa ŵalusungu ku ŵanyithu zuŵa na zuŵa, uku waliyose wakupulikira mazgu gha mpositole Paulosi ghakuti: “Nga mbakusoreka ŵa Ciuta, ŵatuŵa na ŵakutemweka, vwarani mtima wa cisungusungu, wezi, kujiyuyura, kuzika, kukunthirapo.”—Ŵakolose 3:12.

Kasi Mukukumbuka?

• Kasi ico cikucitiska kuti Ŵakhristu ŵatondekenge kulongora lusungu nchivici?

• Cifukwa wuli nchakuzirwa kuti munthu wacitirenge lusungu ŵa mu mbumba yake?

• Kasi ni vinthu wuli vinyake ivyo vikucitiska kuti ciŵenge cinonono kulongora lusungu ku sukulu, ku nchito na ku ŵazengezgani?

• Longosorani umo Ŵakhristu ŵangacitira lusungu mu uteŵeti wawo.

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 13]

Mu mbumba mukuŵa umoza na kukolerana usange waliyose ngwalusungu

[Cithuzithuzi pa peji 14]

Mungalongora lusungu para munyinu ku nchito panji yumoza mu mbumba yake wakulwara

[Cithuzithuzi pa peji 15]

Yehova wakovwira awo ŵakucita lusungu mwakugomezgeka nangauli ŵanganyozeka

[Cithuzithuzi pa peji 16]

Kujipeleka kovwira muzengezgani winu para wasuzgika ni mulimo walusungu