Kuwona Ukuru Nga Umo Khristu Wakauwonera

“Yose uyo wakukhumba kuŵa mukuru mwa imwe, waŵenge muteŵeti winu.”—MATEYU 20:26.

1. Kasi caru cikuwona munthu mukuru kuŵa nju?

 KU EGUPUTO, kufupi na msumba wakale wa Thebes (uwo sono ni Karnak), kumwera kwa Cairo, pa mtunda wa makilomita panji 500, kuli cikozgo citali ca mamita 18 ca Faro Amenhotep III. Para munthu wawona waka cikozgo ici, yekha wakujiwona nga nkhanthu yayi. Cikozgo ici ŵakwenera kuti ŵakacipanga kuti ŵanthu wopenge fumu, ndipo cikulongora kuti caru ndimo cikuwonera ukuru—kujipangira mbiri na kuwona ŵanyako nga mbanthu yayi.

2. Kasi Yesu wakaŵasidira ciyelezgero wuli ŵalondezgi ŵake, ndipo tikwenera kujifumba mafumbo wuli?

² Sono yaniskani umo Yesu Khristu wakawonera ukuru na umo caru cikuwonera. Nangauli Yesu wakaŵa “Fumu na Msambizgi,” wakasambizga ŵalondezgi ŵake kuti munthu wakuŵa mukuru usange wakuteŵetera ŵanyake. Pa zuŵa lakuti namacero wafwenge, Yesu wakageziska malundi ŵasambiri ŵake—kuŵalongora ico wakasambizga. Apa wakalongora kujiyuyura nadi! (Yohane 13:4, 5, 14) Kasi ico cikumukondweskani comene ni nchi—kuteŵetera panji kuteŵetereka? Kasi ivyo Khristu wakacita vikumuciskani kuti muŵe ŵakujiyuyura nga ndiyo? Ipo tiyeni tiwone umo Khristu wakawoneranga ukuru mwakupambana na umo caru cikuwonera lero.

Kanani Maghanoghano gha Caru gha Ukuru

3. Ni viyelezgero wuli vya mu Baibolo ivyo vikulongora uheni wa kujipa ucindami?

³ Mu Baibolo muli viyelezgero vinandi ivyo vikulongora kuti maghanoghano gha caru pa nkhani ya ukuru ngakupwetekeska. Kumbukani ivyo vikacitikira Hamani, munthu  wamazaza mu ufumu wa Ŵaperesi mu nyengo ya Esitere na Morodikayi. Cifukwa ca kudokera ucindami, Hamani wakakhozgeka soni comene ndipo paumaliro wakafwa. (Esther 3:5; 6:10-12; 7:9, 10) Wuli Nebukadinezara, fumu yakujikuzga iyo yikafuntha apo mazaza ghake ghakafika peneko? Ukuru wakauwonanga mwambura kwenelera, lekani wakati: “Asi uyu ndi Babulone Mukuru, uyo ndazenga kuŵa nyumba ya uthemba na kwa ucindami wa nkhongono zane?” (Daniel 4:30) Pakaŵaso fumu yinyake yakujikuzga, Herode Agripa I, iyo yikajipa ucindami m’malo mwa kumupa Ciuta. ‘Wakaliwa na tuvibungu, [ndipo] wakafwa.’ (Milimo 12:21-23) Cifukwa ca kuleka kumanya umo Yehova wakuwonera ukuru, ŵanalume wose aŵa mazaza ghawo ghakabwanthukira pasi.

4. Ni njani wakwambiska mzimu wa caru wa kujikuzga?

⁴ Nchakwenelera kucita vinthu ivyo vingatipa nchindi na mbiri yiwemi. Kweni Dyabulosi wakunjilirapo na kupanda mzimu wa kujikuzga—mzimu wakuyana na ivyo wakukhumba. (Mateyu 4:8, 9) Tingaluwanga yayi kuti Satana ni “ciuta wa caru cino,” ndipo wakhuka kuti wakhapizge ŵanthu pa caru na mzimu wake. (2 Ŵakorinte 4:4; Ŵaefeso 2:2; Civumbuzi 12:9) Pakuti Ŵakhristu ŵakumanya uyo wakwambiska maghanoghano agha, ŵakukana kutolera mzimu wa caru pa nkhani ya ukuru.

5. Kasi maluso, mbiri, na usambazi vikupeleka cimwemwe cambura kumara? Longosorani.

⁵ Cinyake ico Dyabulosi wakwambiska ni maghanoghano ghakuti para wamunthu wajipangira mbiri mu caru, para ŵanyako ŵakukucindika, na para uli na ndarama zinandi, mbwenu ndikuti ukhalenge mwakukondwa. Kasi mbunenesko? Kasi para wamunthu uli na maluso, usambazi, na para wajipangira mbiri, cikulongora kuti uŵenge na umoyo wakukondweska? Baibolo likuticenjezga kuti tinganyengekanga yayi na maghanoghano agha. Solomoni, Fumu yavinjeru yikalemba kuti: “Nkhawona kuti mulimo wose na [maluso ghose, NW] . . . vikufumira mu sanji ya munthu na munyake. Ici nacoso nchawakawaka na suzgo ya mtima.” (Mupharazgi 4:4) Ŵanandi awo ŵapilipita kuti ŵakhupuke mu caru ici ŵangazomerezga kuti apa Baibolo likuneneska nadi. Munthu munyake uyo wakawovwira kupanga, na kuyezga combo ico cikaluta na ŵanthu ku mwezi wakuzomerezga fundo iyi. Wakati: “Nkhapilipita comene ndipo nkhaŵa waluso nadi pa ivyo nkhacitanga. Ndipo mbu, ni vyambura nchito, ni vyawakawaka, vinganipa cimwemwe yayi nesi mtende mu maghanoghano.” a Para munthu wajipangira mbiri mu caru ici, kwali mu malonda, mu maseŵero, panji mu vyakusanguluska, cikung’anamura kuti waŵenge na cimwemwe cambura kumara yayi.

Ukuru—Mwa Kuteŵetera Ŵanji Mwacitemwa

6. Nchivici cikulongora kuti Yakobe na Yohane ŵakaŵa na maghanoghano ghakubudika gha ukuru?

⁶ Cinthu cinyake ico cikacitika apo Yesu wakaŵa pano pasi cikulongora ico ukuru ukusazgapo.  Yesu na ŵasambiri ŵake ŵakendanga kuluta ku Yerusalemu kukaŵapo pa ciphikiro ca Paska mu 33 C.E. Uku ŵali mu nthowa, ŵanung’una ŵake ŵaŵiri, Yakobe na Yohane, ŵakalongora kuti ŵakumanya yayi ng’anamuro la ukuru. Ŵakizira mwa anyinawo na kupempha Yesu kuti: ‘Mulangule kuti tikhale munyake ku malyero ghinu, munyake ku mazere mu Ufumu winu.’ (Mateyu 20:21) Ku Ŵayuda, kukhala ku malyero panji ku mazere ŵakawonanga kuti ni nchindi zikuru comene. (1 Mathemba 2:19) Yakobe na Yohane ŵakazazatira malo ghapacanya comene. Ŵakadokeranga mazaza ghakuru. Yesu wakamanya ivyo vikaŵa mu mitima yawo ndipo wakaŵawovwira kuti ŵawone ukuru mwakwenelera.

7. Kasi Yesu wakati munthu mukuru ni nju?

⁷ Yesu wakamanya kuti mu caru ici ca mzimu wa kujikuzga, munthu uyo wakuwoneka wakuzirwa ni uyo wakuwusa ŵanyake, uyo na kawoko pera para wati citani cakuti mbwenu vyose vyacitika. Kweni ku ŵasambiri ŵa Yesu, uteŵeti wakuyuyulika ndiwo ni muyeso wakumanyira uyo ni mukuru. Yesu wakati: “Yose uyo wakukhumba kuŵa mukuru mwa imwe, waŵenge muteŵeti winu, ndipo yose uyo wakukhumba kuŵa wakudanga mwa imwe, waŵenge muzga winu.”—Mateyu 20:26, 27.

8. Kasi kuŵa muteŵeti cikung’anamuraci, ndipo tikwenera kujifumba mafumbo wuli?

⁸ Lizgu la Cigiriki lakung’anamulika “muteŵeti” mu Baibolo, likuyowoya za munthu uyo wakuteŵetera ŵanyake kwambura kuvuka. Yesu wakaŵasambizga ŵasambiri ŵake sambiro liwemi lakuti: Kulangura ŵanthu pakucita vinthu ndiko kukupanga munthu kuŵa mukuru yayi; kweni kuteŵetera ŵanyake cifukwa ca citemwa. Ipo jifumbani kuti: ‘Kasi ine niŵenge Yakobe panji Yohane mphanyi nkhacita wuli? Kasi mphanyi nkhapulikiska fundo yakuti munthu wakuŵa mukuru usange wakuteŵetera ŵanyake mwacitemwa?’—1 Ŵakorinte 13:3.

9. Nchiyelezgero wuli ico Yesu wali kulongora pakucita vinthu na ŵanyake?

⁹ Yesu wakalongora ŵasambiri ŵake kuti muyeso wa caru wakumanyira uyo ni mukuru ndiwo Ŵakhristu ŵakwenera kupimirapo yayi. Yesu wakaŵavya mtima wa kujikuzga pa awo wakaŵateŵeteranga, nesi kuŵacitiska kuti ŵajiwone nga mbawakawaka. Ŵanthu wose—ŵanalume, ŵanakazi, ŵana, ŵasambazi,  ŵakavu, ŵankhongono, na ŵakwananga wuwo—ŵakafwatukanga para ŵiza kwa iyo. (Marko 10:13-16; Luka 7:37-50) Kanandi ŵanthu ŵakuwukora yayi mtima para ŵanyawo ŵakubuda pa vinthu vinyake. Kweni Yesu ndimo wakaŵira cara. Nangauli ŵasambiri ŵake nyengo zinyake ŵakambananga, kweni wakaŵasambizganga mwakufwasa, kuŵalongora kuti ngwakujiyuyura na wakuzika nadi.—Zekariya 9:9; Mateyu 11:29; Luka 22:24-27.

10. Mu umoyo wake wose, kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakizira kuteŵetera ŵanyake?

¹⁰ Ciyelezgero ca kughanaghanira ŵanji ico Mwana wakuzirwa comene wa Ciuta wali kusida cikulongora ng’anamuro leneko la ukuru. Yesu wakiza ku caru kuti ŵanyake ndiwo ŵamuteŵetere yayi, kweni kuti wateŵetere, lekani wakacizganga “nthenda za mitundumitundu” na kufumiska viŵanda mu ŵanthu. Nangauli wakakhumbanga kupumura cifukwa ca vyakulema, kweni nyengo zose wakalekanga yayi kovwira ŵanthu na kuŵapembuzga. (Marko 1:32-34; 6:30-34; Yohane 11:11, 17, 33) Wakaŵatemwa ŵanthu lekani wakaŵawovwiranga mwauzimu, kwenda pasi mitunda yitali comene kuti wakapharazge makani ghawemi gha Ufumu. (Marko 1:38, 39) Apa nchakumanyamanya kuti Yesu wakaŵikapo mtima nadi kuteŵetera ŵanyake.

Londezgani Mtima Wakujipepura wa Khristu

11. Ni mikhaliro wuli iyo ŵalaŵiliri mu mpingo ŵakwenera kuŵa nayo?

¹¹ Mu vilimika vya 1800, apo ŵanalume ŵakasankhika kuti ŵenderenge ŵanthu ŵa Ciuta, iwo ŵakaphalirika ivyo vikukhumbikwa kwa ŵalaŵiliri Ŵacikhristu. Kuyana na Gongwe la Mulinda la Seputemba 1, 1894, ŵanthu aŵa ŵakenera kuŵa ŵanalume “ŵakuzika, ŵakujitukumura yayi . . . ŵakujiyuyura, ŵakujipharazga cara, kweni kupharazga Khristu, kupharazga vyakumanya ŵeneko yayi, kweni kupharazga Mazgu gha Ciuta.” Ŵakhristu ŵaunenesko ŵangakhumbanga mulimo mu mpingo kuti ŵajikondweske ŵekha yayi panji kuti ŵamanyikwirepo, nesi kuwusa ŵanyawo. Mulaŵiliri uyo ngwakujipepura wakukumbuka kuti ivyo wakucita ni “mulimo uwemi,” wakujikwezga yayi, nesi kujipangira zina. (1 Timote 3:1, 2) Ŵalara wose na ŵateŵeti ŵakovwira ŵakwenera kufwilirapo kuteŵetera ŵanyawo na kudangilira pa nchito yakupatulika, kulongora ciyelezgero ciwemi cakuti ŵanyawo ŵatolereko.—1 Ŵakorinte 9:19; Ŵagalatiya 5:13; 2 Timote 4:5.

12. Kasi awo ŵakukhumba milimo mu mpingo ŵakwenera kujifumba mafumbo wuli?

¹² Mbali waliyose uyo wakukhumba milimo mu mpingo wajifumbe kuti: ‘Kasi nkhupenja mipata yakuti niteŵetere ŵanyane, panji kuti iwo ndiwo ŵateŵeterenge ine? Kasi nkhutemwa kugwira nchito zicokozicoko zambura kuwoneka ku maso gha ŵanji?’ Tiyelezgere  kuti munyamata wakutemwa kuyowoya nkhani mu mpingo, kweni ŵacekuru wakuŵayendera yayi. Wakucezga makora comene na ŵanthu ŵakukhwima mu mpingo, kweni ku upharazgi wakuyako cara. Munyamata uyu wangacita makora kujifumba kuti: ‘Kasi nkhuŵikapo mtima comene pa uteŵeti wa Ciuta mwakuti nilumbike na ŵanthu? Kasi nkhukhumba kujiwoneska ku ŵanyane?’ Kujipenjera ucindami ni mtima wakupambana na wa Khristu.—Yohane 5:41.

13. (a) Kasi ciyelezgero ca kujiyuyura ca ŵalaŵiliri cingawovwira wuli ŵanji? (b) Cifukwa wuli tingayowoya kuti Mkhristu wakwenera kujiyuyura kwali wakhumba panji yayi?

¹³ Usange tikulimbikira kuti tilondezge mtima wakujipepura wa Khristu, mbwenu titemwenge kuteŵetera ŵanyithu. Pulikani ico wakacita mulaŵiliri wa minthavi apo wakenderanga madipatimenti pa ofesi ya Ŵakaboni ŵa Yehova. Nangauli wakaŵa wakutangwanika comene, kweni mbali uyu wakalekezga na kumovwira mbali muwukirano uyo wakatondekanga kucuna makora mashini ghakubatikira magazini. Mbali muwukirano wakati: “Nkhazizwa comene! Mbali wakaniphalira kuti wakagwirapo nchito na mashini agha apo wakaŵa munyamata pa Beteli, ndipo wakumanya umo vikusuzgira kucuna makora mashini agha. Nangauli mbali uyu wakaŵa na vyakucita vinandi vyakuzirwa, kweni tose taŵaŵiri tikavwirana kucuna mashini agha nyengo yitaliko. Wakanizizika comene mbali uyu.” Muwukirano uyu, uyo sono ni mulaŵiliri wa ofesi yinyake ya Ŵakaboni ŵa Yehova, wacali kukumbuka mtima wakujipepura wa mbali yura. Tileke kujiwona kuti tili ŵapacanya kuti tingacita yayi nchito zicokozicoko. Kweni tikwenera kuvwara “mtima wa kujiyuyura” kwali takhumba panji yayi, cifukwa mtima uwu wuli mu gulu la ‘wunthu uphya’ uwo Mkhristu wakwenera kuvwara.—Ŵafilipi 2:3; Ŵakolose 3:10, 12; Ŵaroma 12:16.

Umo Tingawonera Ukuru Mwakuyana na Khristu

14. Kasi kughanaghanira ubwezi uwo tili nawo na Ciuta na ŵanyithu kungatovwira wuli kuti tiŵe na maghanoghano ghakwenelera pa nkhani ya ukuru?

¹⁴ Kasi tingaŵa wuli na maghanoghano ghakwenelera pa nkhani ya ukuru? Nthowa yimoza ndiyo kughanaghanira ubwezi uwo tili nawo na Yehova Ciuta. Pakuti Ciuta wali na ucindami, nkhongono, na vinjeru, ŵanthu ŵa thupi na ndopa ŵakuforako yayi kwa iyo. (Yesaya 40:22) Kughanaghanira ubwezi uwo tili nawo na ŵanyithu nakoso kutovwirenge kuti tiŵe na mtima wakujiyuyura. Mwaciyelezgero, panji tikuŵaluska ŵanyithu mu vinthu vinyake, kweni nawo ŵangatiluska mu vinthu vinyake ivyo ŵakuvimanya. Nakuti panji ŵabali ŵithu Ŵacikhristu ŵangaŵa na mikhaliro yinyake iyo ise tilije. Unenesko ngwakuti ŵanandi awo mbakuzirwa mu maso gha Ciuta ŵakujiwoneska yayi cifukwa ŵali na mtima wa kuzika kweniso wa kujiyuyura.—Zintharika 3:34; Yakobe 4:6.

15. Kasi kugomezgeka kwa ŵanthu ŵa Ciuta kukulongora wuli kuti palije cifukwa ca kujitukumulira?

¹⁵ Viyezgo ivyo vyawira Ŵakaboni ŵa Yehova cifukwa ca cipulikano cawo, vikukhozgera fundo iyi. Kanandi, ŵanthu awo caru cikuwona kuti mbawakawaka ndiwo ŵakugomezgeka kwa Ciuta pa nyengo ya viyezgo vyakofya. Kughanaghanira za ŵanthu aŵa kutovwirenge kuti tijiyuyure na kuleka ‘kujighanaghanira  comene kwakuluska umo tikwenera kughanaghanira.’—Ŵaroma 12:3. b

16. Kasi wose mu mpingo ŵangalondezga wuli ciyelezgero ca Yesu pa nkhani ya ukuru?

¹⁶ Ŵakhristu wose, ŵalara na ŵacoko wuwo, ŵakwenera kuwona ukuru nga umo Khristu wakauwonera. Mu mpingo mukuŵa nchito zinandi izo zikwenera kucitika. Tileke kunyanyara para taphalirika kucita nchito izo zikuwoneka nga ni zapasi. (1 Samuel 25:41; 2 Mathemba 3:11) Mwaŵapapi, kasi mukuŵaciska ŵana na ŵanyamata kuti ŵacitenge mwakukondwa nchito iyo ŵapika, kwali mpha Nyumba ya Ufumu, pa ungano wa dera panji wa cigaŵa? Kasi iwo ŵakumuwonani kuti mukucita nchito zicokozicoko? Mbali munyake, uyo sono wali pa ofesi yikuru ya Ŵakaboni ŵa Yehova, wakukumbuka makora umo ŵapapi ŵake ŵakacitiranga. Wakati: “Umo ŵakagwiliranga nchito ya kutoweska Nyumba ya Ufumu panji malo gha ungano, nkhamanya kuti ŵakayiwonanga nchito iyi kuti njakuzirwa. Kanandi ŵakajipelekanga pa nchito zakovwira mpingo panji ŵabali wose, nangauli zikawonekanga zicoko. Mtima uwu wanovwira kuti nicitenge nchito yiliyose iyo napika pano pa Beteli.”

17. Kasi ŵanakazi ŵakujipepura ŵangaŵa wuli thumbiko ku mpingo?

¹⁷ Pa nkhani ya kughanaghanira ŵanyithu, tili na ciyelezgero ciwemi ca Esitere—muwoli wa fumu ya Ŵaperesi mu 400 B.C.E. Nangauli wakakhalanga mu nyumba yacifumu, kweni wakanozgeka nanga nkhufwa kuti wathaske ŵanthu ŵa Ciuta mwakuyana na khumbo Lake. (Esther 1:5, 6; 4:14-16) Ŵanakazi Ŵacikhristu lero, kwali mbakusanga makora kwali yayi, nawo ŵangaŵa na mtima wakuyana na wa Esitere, ŵangasanguluska ŵakuphyoka maghanoghano, kwendera ŵalwari, kupharazga na kupulikira ŵabali ŵalara. Ŵadumbu ŵakujipepura ŵanthena aŵa ni thumbiko likuru ku mpingo.

Vitumbiko vya Kuwona Ukuru Mwakuyana na Khristu

18. Kasi titumbikikenge wuli para tikuwona ukuru mwakuyana na Khristu?

¹⁸ Mutumbikikenge comene para mukuwona ukuru mwakuyana na Khristu. Usange mukuteŵetera ŵanyinu na mtima uwemi muŵenge ŵakukondwa imwe na iwo wuwo. (Milimo 20:35) Apo mukucita mwakukondwa kweniso na mtima wose kovwira ŵabali ŵinu, iwo ŵamutemwaninge comene. (Milimo 20:37) Cikuru comene nchakuti Yehova wakuwona kuti ni sembe yakukondweska para mukovwira Ŵakhristu ŵanyinu.—Ŵafilipi 2:17.

19. Kasi taŵikapo mtima kucitaci pa nkhani ya kuwona ukuru nga umo Khristu wakauwonera?

¹⁹ Munthu waliyose wakwenera kusanda mtima wake na kujifumba kuti: ‘Kasi niyowoyenge na mlomo pera pa nkhani ya kuwona ukuru nga umo Khristu wakauwonera, panji niŵikengepo mtima kuti ndimo nicitirenge?’ Tikumanya makora umo Yehova wakucitira na ŵakujikuzga. (Zintharika 16:5; 1 Petros 5:5) Mphanyi ivyo tikucita vyalongora kuti tikutemwa kuwona ukuru nga umo Khristu wakauwonera, kwali ni mu mpingo, mu mbumba, panji pakucita vinthu na ŵanyithu zuŵa na zuŵa—kucitira vyose ku ucindami na malumbo gha Ciuta.—1 Ŵakorinte 10:31.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungalongosora?

• Cifukwa wuli tikwenera kukana maghanoghano gha caru gha ukuru?

• Kasi Yesu wakapima wuli ukuru?

• Kasi ŵalaŵiliri ŵangalondezga wuli mtima wakujipepura wa Khristu?

• Nchivici cingatovwira kuwona ukuru nga umo Khristu wakauwonera?

[Mafumbo]

[Bokosi pa peji 27]

Ni Nju Uyo Wakuwona Ukuru Nga Umo Khristu Wakauwonera?

Uyo wakukhumba kuteŵetereka panji uyo wakuteŵetera ŵanyake?

Uyo wakukhumba kujipangira mbiri panji uyo wakuzomera kucita nchito zicokozicoko?

Uyo wakujikwezga panji uyo wakukwezga ŵanyake?

[Cithuzithuzi pa peji 24]

Cikozgo cikuru ca Faro Amenhotep III

[Cithuzithuzi pa peji 25]

Kasi mukumanya ico cikapangiska kuti mazaza gha Hamani ghamare?

[Cithuzithuzi pa peji 26]

Kasi mukuwona mipata yakuti muteŵetere ŵanyinu?