‘Mukhomeskeke mu Fumu’
‘Mukhomeskeke mu Fumu’
‘Mukhomeskeke mu Fumu, na mu nkhongono ya mankharo ghake.’—ŴAEFESO 6:10.
1. (a) Ni nkhondo wuli yapadera iyo yikacitika pafupifupi vilimika 3,000 ivyo vyajumpha? (b) Cifukwa wuli Davide wakaluska?
PAFUPIFUPI vilimika 3,000 ivyo vyajumpha, ŵasilikari ŵaŵiri ŵakakumana maso na maso pakati pa magulu ghaŵiri gha ŵasilikari agho ghakatinkhananga. Msilikari mucoko wakaŵa muliska, msepuka Davide. Uyo wakakumana nayo maso na maso wakaŵa Goliyati, munthu mutali ndiposo wankhongono zakuzizwiska. Uzito wa vyakuvwara vyake ukaŵa makilogiramu 57, ndipo wakaŵa na mkondo ukuru comene na lupanga lwa suwe. Davide wakavwara cakuvwara ca nkhondo yayi, ndipo cilwero cake yikaŵa fyata pera. Cinkhara ca Ŵafilisiti cikawona nga ŵacidelera comene kuwona kuti Muisrayeli uyo wakizanga kuzakatimbana naco wakaŵa mwana. (1 Samuel 17:42-44) Ŵaisrayeli na Ŵafilisiti awo ŵakawonanga ŵakwenera kuti ŵakasacizgirathu uyo watimbikenge. Kweni nkhondo kuti nja ŵankhongono cara. (Mupharazgi 9:11) Davide wakaluska nkhondo cifukwa wakarwanga na nkhongono za Yehova. Iyo wakayowoya kuti, “nkhondo nja Yehova.” Baibolo likuyowoya kuti “Davide wakaluska Mufilisiti na cakuponyera na kalibwe.”—1 Samuel 17:47, 50.
2. Kasi Ŵakhristu ŵakurwa nkhondo wuli?
2 Ŵakhristu ŵakurwa nkhondo yeneco yayi. Nangauli ŵali pa mtende na ŵanthu wose, kweni ŵakurwa nkhondo yauzimu na ŵalwani ŵankhongono comene. (Ŵaroma 12:18) Mu cipaturo caumaliro ca kalata iyo Paulosi wakalembera Ŵaefeso, wakalongosora nkhondo iyo Mkhristu waliyose wakurwa. Wakalemba kuti: ‘Kulimbana kwithu kuti kuli pa ndopa na nyama cara, kweni pa maufumu na ŵamazaza, na ŵeruzgi-caru ŵa cisi cino, pa vita vya mzimu uheni vyakucanya.’—Ŵaefeso 6:12.
3. Kuyana na lemba la Ŵaefeso 6:10, kasi tikukhumbikwira vici kuti tiluske nkhondo?
3 “Vita vya mzimu uheni” ni Satana na viŵanda vyake, awo ŵakukhumba kunanga ubwezi withu na Yehova Ciuta. Pakuti ŵali na nkhongono zinandi kuluska ise, nase tili mu mukhaliro wakuyana waka na Davide, ndipo tingaluska yayi para tingaleka kugomezga nkhongono za Ciuta. Enya, Paulosi wakuticiska kuti ‘tikhomeskeke mu Fumu, na mu nkhongono ya mankharo ghake.’ (Ŵaefeso 6:10) Wati wapeleka ulongozgi uwu, mpositole uyu wakulongosora vyawanangwa vyauzimu na mikhaliro Yacikhristu, ivyo vikutovwira kuti tiluske nkhondo iyi.—Ŵaefeso 6:11-17.
4. Ni fundo wuli ziŵiri zikuruzikuru izo tiwonenge mu nkhani iyi?
4 Tiyeni sono tiwone ivyo Malemba ghakuyowoya pakukhwaskana na nkhongono ndiposo maucenjezi gha mulwani withu. Pamanyuma pake, tiwonenge ivyo tingacita kuti tijivikilire. Para tikulondezga ulongozgi wa Yehova, tingaŵa ŵakusimikizga kuti ŵalwani ŵithu ŵaluskenge yayi.
Kulimbana na Vita vya Mzimu Uheni
5. Kasi mazgu ghakuti “kulimbana” agho ghali pa Ŵaefeso 6:12 ghakutovwira wuli kumanya khumbo la Satana?
5 Paulosi wakulongosora kuti ‘kulimbana kwithu kuli . . . pa vita vya mzimu uheni vyakucanya.’ Nakuti mzimu uheni ukuru comene ni Satana Dyabulosi, “fumu ya mizimu yiheni.” (Mateyu 12:24-26) Pakuyowoya za nkhondo iyo tikurwa, Baibolo likuti ‘nkhulimbana,’ panji kujunthana. Pa maseŵero gha kujunthana agho ghakacitikanga kale ku Girisi, munthu waliyose wakayezganga nthowa iyi na iyi kuti wawiske munyake. Dyabulosi nayo wakukhumba kuti tiwe pasi mwauzimu. Kasi wangatiwiska wuli?
6. Zunurani Malemba, ndipo yowoyani umo Dyabulosi wangagwiliskira nchito nthowa zakupambanapambana kuti wanange cipulikano cithu.
6 Dyabulosi wangacita vinthu nga ni njoka, nkharamu yakuwuruma, panji mungelo wa kungweruka. (2 Ŵakorinte 11:3, 14; 1 Petros 5:8) Wangatuma ŵanthu kuti ŵatisuzge panji kutigongoweska. (Civumbuzi 2:10) Pakuti caru cose cili mu mawoko ghake, Satana wangagwiliskira nchito makhumbiro gha caru na vyakukondweska ivyo vilimo kuti watithye. (2 Timote 2:26; 1 Yohane 2:16; 5:19) Wangagwiliskira nchito maghanoghano gha caru panji gha ŵanthu ŵakugaruka kuti watipuluske nga ni umo wakapusikira Heva.—1 Timote 2:14.
7. Kasi nchinthu wuli ico viŵanda vingacita yayi, ndipo ni mwaŵi wuli uwo tili nawo?
7 Nangauli vilwero ndiposo nkhongono za Satana na viŵanda vyake vingawoneka vikuru comene, kweni vikugota. Mizimu yiheni iyi yingaticicizga yayi kucita vinthu viheni ivyo vikukwiyiska Adada ŵithu ŵakucanya. Tili kulengeka na wanangwa wa kusankha pakati pa ciheni na ciwemi, ndipo tili na mazaza pa ivyo tikughanaghana na ivyo tikucita. Kweniso, tili tekha yayi. Nga umo vikaŵira mu nyengo ya Elisha, lero napo “awo ŵali na ise mbanandi kwakuluska awo ŵali na iwo.” (2 Mathemba 6:16) Baibolo likutisimikizgira kuti para tajilambika kwa Ciuta na kwimikana na Dyabulosi, waticimbirenge.—Yakobe 4:7.
Kumanya Maucenjezi gha Satana
8, 9. Kasi Satana wakamuyezga wuli Yobu kuti waleke kugomezgeka, ndipo ni vinthu wuli vyakupweteka kuuzimu ivyo tikukumana navyo mazuŵa ghano?
8 Maucenjezi gha Satana kuti tikuleka kughamanya yayi cifukwa Malemba ghakuvumbura mauryarya ghake ghakuru. (2 Ŵakorinte 2:11) Kuti wagongoweske munthu murunji Yobu, Satana wakagwiliskira nchito ukavu, nyifwa ya ŵanthu awo wakaŵatemwanga, kunyozeka na mbumba yake, ulwari, na kuneneka na ŵabwezi ŵatesi. Yobu wakasuzgika maghanoghano ndipo wakaghanaghana kuti Ciuta wamutaya. (Job 10:1, 2) Nangauli mazuŵa ghano Satana wangapangiska masuzgo agha mwakudunjika yayi, kweni Ŵakhristu ŵanandi ŵakukhwaskika nagho, ndipo Dyabulosi wangasangirapo mwaŵi.
9 Vinthu vyakupweteka mwauzimu ni vinandi comene mazuŵa ghano ghaumaliro. Tili mu caru ico ŵanthu ŵakutangwanika comene na vinthu vyakuthupi kuluska vinthu vyauzimu. Kanandi pa wayilesi, manyuzipepala, na pa TV ŵakuhaya kugonana kwambura kuzomerezgeka, m’malo mwa kuyowoya masuzgo agho munthu wanganjiramo para wacita nthena. Ndipo ŵanthu ŵanandi “ŵakutemwa vyakusekereska kwakuluska kutemwa Ciuta.” (2 Timote 3:1-5) Para tikuleka ‘kulimbalimba cifukwa ca cipulikano,’ kaghanaghaniro ka mtundu uwu kangatiwiska kuuzimu.—Yuda 3.
10-12. (a) Ni cenjezgo wuli ilo Yesu wakayowoya mu ntharika yake ya mumiji? (b) Yowoyani ciyelezgero kuti mulongore umo vinthu vyauzimu vingafyolonganiskikira.
10 Yimoza mwa nthowa izo Satana wakugomezga nkhutipangiska kuti titemwenge comene caru na vinthu vyakuthupi. Mu ntharika yake ya mumiji, Yesu wakacenjezga kuti nyengo zinyake “vyakwenjerwa vya nyengo yino, na upusikizgi wa usambazi, vikufyolonganiska mazgu [gha Ufumu].” (Mateyu 13:18, 22) Mazgu gha Cigiriki agho pano ghang’anamulika kuti “kufyolonganiska” ghakung’anamura “kutaŵilira.”
11 Mu nkhorongo zinyake mukumera khuni ilo likutaŵa ghanyake. Likukura pacokopacoko musi mwa khuni likuru. Mukuluta kwa nyengo, likwamba kutaŵa khuni likuru ili na kunjizga misisi pasi. Misisi iyi nayo yikwamba kukura na kuŵa yankhongono. Pacoko na pacoko, misisi yikwamba kupoka cakurya cinandi mu dongo, ndipo minthavi na mahamba vikwamba kubenekelera khuni likuru ili, mwakuti likusoŵa ungweru. Paumaliro khuni likuru likufwa.
12 Mwakuyana waka, kwenjerwa na vinthu vya mu caru ici ndiposo kupenja usambazi na umoyo wapacanya vingapoka nyengo na nkhongono zithu mwapacokopacoko. Para tayamba kutemwa comene vinthu vya caru, tingaleka kucita sambiro la Baibolo la taŵene na kwamba kukhala ku maungano gha Cikhristu, ndipo tikutalikirana na cakurya cauzimu. Kupenja vinthu vyakuthupi kukupoka malo gha vinthu vyauzimu, ndipo paumaliro Satana wakusuzgika yayi kutiwiska.
Tikwenera Kuŵa Ŵankhongono
13, 14. Nchivici ico tikwenera kucita para Satana wakulimbana nase?
13 Paulosi wakaciska ŵasopi ŵanyake kuti ‘ŵaŵe na nkhongono kwimikana na mauryarya gha Satana.’ (Ŵaefeso 6:11) Tingamukoma yayi Satana na viŵanda vyake. Ciuta wali kupeleka nchito iyi kwa Yesu Khristu. (Civumbuzi 20:1, 2) Ndipouli, peneapo tikulindilira kuti Satana wazakafumepo, tikwenera ‘kuŵa ŵankhongono’ mwakuti tileke kuthera para wakulimbana nase.
14 Mpositole Petrosi nayo wakayowoyapo comene za kukhumbikwa kwa kuŵa ŵankhongono pa kwimikana na Satana. Petrosi wakalemba kuti: “Muzize, muŵe maso: mulwani winu Satana, nga ndi nkharamu yakuwuruma, wakuyingayinga pakupenja uyo wangamumilimitizga: mweneuyo mikanani nayo ŵakungangamika mu cipulikano cinu, uku mukumanya kuti viphyo vyakuyana pera vikuŵawira na ŵabali ŵinu awo ŵali mu caru.” (1 Petros 5:8, 9) Nakuti wovwiri wakufuma ku ŵabali na ŵadumbu ŵithu ngwakukhumbikwa comene mwakuti tiŵe ŵankhongono para Satana wakutiwukira nga ni nkharamu yakuwuruma.
15, 16. Yowoyani ciyelezgero ca m’Malemba kuti mulongore umo ŵasopi ŵanyithu ŵangatovwilira kuti tiŵe ŵakukhora.
15 Mu malo ghanyake kuno ku Africa, para nkharamu yabangura, nyiska zikucimbira kwa cibodo nipoka mupaka ziwone kuti zili kutali na nkharamu. Kweni zovu nchiyelezgero ciwemi comene pa nkhani ya kovwirana. Buku la Elephants—Gentle Giants of Africa and Asia likulongosora kuti: “Para kwiza cilwani, zovu zilara zikuyimilira mumphepete jengelere na kulaŵiska uko kukwiza cilwani ndipo zana zicoko zose zikukhala pakatikati, mwantheura, zikuvikilirika.” Cifukwa ca nkhongono na kovwirana kwa mtundu uwu, ni viŵi yayi kuti nkharamu zikore ŵana ŵa zovu.
16 Para Satana na viŵanda vyake ŵakulimbana nase, nase tikwenera kuŵa pamoza, kukolerana na ŵabali ŵithu awo mbakukhora mu cipulikano. Paulosi wakazomera kuti Ŵakhristu ŵanyake ŵakaŵa “cisangulusko” kwa iyo apo wakaŵa mu jere ku Roma. (Ŵakolose 4:10, 11) Mazgu gha Cigiriki agho ghakung’anamulika kuti “cisangulusko” ghakusangika kamoza pera mu Cipangano Ciphya. Kuyana na Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words, “verebu la mazgu agha likung’anamura munkhwara uwo ukutuniska ulwilwi.” Mwakuyana waka na munkhwara wakutuniska ulwilwi, wovwiri uwo ŵasopi ŵakukhwima ŵa Yehova ŵakupeleka ungamazga ulwilwi uwo tikuŵa nawo cifukwa ca kusuzgika maghanoghano panji mu thupi.
17. Ni vici vingatovwira kuti tiŵe ŵakugomezgeka kwa Ciuta?
17 Mazuŵa ghano, Ŵakhristu ŵanyithu ŵangatikhozga kuti tilutilire kuteŵetera Ciuta mwakugomezgeka. Ŵalara Ŵacikhristu mbakukhumbisiska comene kupeleka wovwiri wauzimu. (Yakobe 5:13-15) Vinthu vinyake ivyo vingatovwira kuti tiŵe ŵakugomezgeka nkhuŵazga Baibolo nyengo zose, kufika pa maungano gha mpingo, gha dera, na gha cigaŵa. Ubwezi withu na Ciuta ukutovwira kuti tilutilire kugomezgeka kwa iyo. Enya nadi, kwali tikurya, kumwa, panji kucita cinthu cilicose, tikwenera kucitira vyose ku ucindami wa Ciuta. (1 Ŵakorinte 10:31) Kugomezga Yehova na kuromba ni vyakuzirwa comene kuti tilutilire kumukondweska.—Salmo 37:5.
18. Cifukwa wuli tikwenera kuleka yayi kuteŵetera Ciuta nangauli masuzgo ghangatigulura nkhongono?
18 Nyengo zinyake Satana wangatiwukira para tikuwona kuti tilije nkhongono zauzimu. Nkharamu yikutemwa kukora nyama iyo yilije nkhongono. Masuzgo gha mu mbumba, ukavu, panji ulwari vingagulura nkhongono zithu zauzimu. Kweni tingalekanga yayi kucita ivyo vikukondweska Ciuta, pakuti Paulosi wakati: “Penepapo ndili wakutomboroka, apo ndipo ndili wa nkhongono.” (2 Ŵakorinte 12:10; Ŵagalatiya 6:9; 2 Ŵatesalonika 3:13) Kasi wakang’anamurangaci? Wakang’anamuranga kuti para tapempha nkhongono kwa Yehova, zingatovwira kuti tiŵe ŵakukhora. Nkhani yakulongosora umo Davide wakaluskira Goliyati yikulongora kuti Ciuta wangakhozga ndipo wakukhozga ŵanthu ŵake. Ŵakaboni ŵa Yehova mazuŵa ghano ŵangazomera kuti para ŵali mu suzgo yikuru, Ciuta wakuŵakhozga.—Daniel 10:19.
19. Yowoyani ciyelezgero cakulongora kuti Yehova wangakhozga ŵateŵeti ŵake.
19 Pakuyowoya za umo Ciuta waŵawovwilira, ŵakutorana ŵanyake ŵakati: “Tateŵetera lumoza Yehova kwa vilimika vinandi ndipo tapokera vitumbiko vinandi na kumanyana na ŵanthu ŵanandi. Kweniso, Yehova watisambizga na kutikhozga kuti tizizipizge masuzgo. Mwakuyana na Yobu, pali vinthu vinyake ivyo tikapulikiskanga yayi cifukwa ico vikucitikira, kweni tikamanyanga kuti Yehova walipo nyengo zose ndipo watovwirenge.”
20. Mbukaboni wuli wa mu Malemba uwo ukulongora kuti nyengo zose Yehova wakovwira ŵanthu ŵake?
20 Woko la Yehova ndifupi yayi kuti watondeke kovwira na kukhozga ŵanthu ŵake ŵakugomezgeka. (Yesaya 59:1) Wamasalmo Davide wakimba kuti: “Yehova wakufighilira wose awo ŵakukhuŵara, na kuwuska awo ŵasindama, kuŵanyoroska.” (Salmo 145:14) Enya nadi, Dada withu wakucanya “wakutifighilira mazuŵa na mazuŵa” na kutipa ivyo tikukhumbikwira nadi.—Salmo 68:19.
Tikukhumbikwira “Mahomwa Ghose gha Ciuta”
21. Kasi Paulosi wakakonkhoska wuli kukhumbikwa kwa mahomwa ghauzimu?
21 Tawona nthowa zinyake izo Satana wakugwiliskira nchito, ndiposo tawona kukhumbikwa kwa kuŵa ŵakukhora para wakulimbana nase. Panyengo yasono tidumbiskane vinthu vinyake ivyo vingatovwira kuti tivikilire cipulikano cithu. Mu kalata yake yakuluta ku Ŵaefeso, mpositole Paulosi wakazunura kaŵiri cinthu ico cingatovwira kuti tiŵe ŵakukhora para Satana wakutinyenga na mauryarya ghake, ndiposo kuti tiluske pakulimbana na vita vya mzimu uheni. Paulosi wakalemba kuti: “Vwarani mahomwa ghose gha Ciuta, kuti muŵenge na nkhongono kwimikana na mauryarya gha Satana. . . . Mujitolere mahomwa ghose gha Ciuta, mwakuti muŵe na nkhongono zakwimikirana nayo mu zuŵa liheni lira, ndipo para mwacita vyose, kuchintha.”—Ŵaefeso 6:11, 13.
22, 23. (a) Kasi mahomwa ghithu ghauzimu ghakusazgapo vici? (b) Kasi tidumbiskanenge vici mu nkhani yakulondezgapo?
22 Enya, tikwenera kuvwara “mahomwa ghose gha Ciuta.” Apo Paulosi wakalemberanga Ŵaefeso kalata iyi, msilikari Waciroma wakamulaŵiliranga, uyo nyengo zinyake wakwenera kuti wakavwaranga mahomwa ghose. Nangauli vikaŵa nthena, kweni Ciuta ndiyo wakamudangilira kuti wayowoye za mahomwa ghauzimu, agho mteŵeti waliyose wa Yehova wakwenera kuvwara.
23 Mahomwa gha Ciuta agha ghakusazgapo mikhaliro iyo Mkhristu wakwenera kuŵa nayo, ndiposo vyawanangwa vyauzimu ivyo Yehova wakupeleka. Mu nkhani yithu yakulondezgapo, tisandenge mahomwa ghauzimu agha limoza na limoza. Ici citovwirenge kuti tiwone unandi wa vinthu ivyo tili navyo vyakuti vitovwire pa kurwa nkhondo yithu yauzimu. Tiwonengeso umo ciyelezgero ciwemi ca Yesu Khristu cingatovwilira kuti tiluske pa kwimikana na Satana Dyabulosi.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi Ŵakhristu wose ŵakurwa nkhondo wuli?
• Longosorani mauryarya ghanyake gha Satana
• Kasi wovwiri wa ŵasopi ŵanyithu ungatikhozga wuli?
• Kasi tikwenera kugomezga nkhongono za njani, ndipo cifukwa wuli?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 13]
Ŵakhristu ‘ŵakulimbana na mizimu yiheni’
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Ŵakhristu ŵanyithu ŵangaŵa “cisangulusko”
[Cithuzithuzi pa peji 16]
Kasi mukuromba Ciuta kuti wamupani nkhongono?