“Vwarani Mahomwa Ghose Gha Ciuta”

“Vwarani mahomwa ghose gha Ciuta, kuti muŵenge na nkhongono kwimikana na mauryarya gha Satana.”—ŴAEFESO 6:11.

1, 2. Mu mazgu ghinu na ghinu, longosorani mahomwa ghauzimu agho Ŵakhristu ŵakwenera kuvwara.

 CARU ca Roma cikaŵa cankhongono comene mu nyengo yakale. Cikawusanga vyaru vinandi mu nyengo iyo, cifukwa ŵasilikari ŵa caru ici ŵakaŵa ŵankhongono comene. Kamanyimanyi munyake wa mdauko wakalongosora kuti ili likaŵa “gulu la ŵasilikari ŵakumanya nkhondo comene, lakuti lindaŵeko mu mbiri yose.” Ŵasilikari ŵakumanya nchito yawo ŵa caru ca Roma ŵakapulikiranga malango ndipo ŵakaŵa ŵakusambizgika makora. Kweni mahomwa agho ŵakavwaranga nagho ghakaŵawovwiranga kuti ŵaluske nkhondo. Mpositole Paulosi wakayaniska mahomwa gha ŵasilikari Ŵaciroma na vilwero vyauzimu ivyo Ŵakhristu ŵakwenera kuŵa navyo mwakuti ŵaluske nkhondo yakulimbana na Dyabulosi.

² Lemba la Ŵaefeso 6:14-17 likulongosora mahomwa ghauzimu agha. Paulosi wakalemba kuti: “Chinthani, mwati mwabofya [kukaka] luwunda lwinu na unenesko, na kuvwara pa cifuŵa ngunya ya urunji, na kukaka ku malundi ghinu kanozgekero ka ivangeli la cimango; pamoza na ivi vyose jitolerani nguru [ciskango] ya cipulikano, mwakuti muŵe na nkhongono zakuzimyira mivwi yose ya moto ya muheni yura. Ndipo pokelerani cikhupiko [cisoti] ca ciponosko, na lupanga lwa mzimu, ulo ndi mazgu gha Ciuta.” Mu kawonero ka taŵanthu, mahomwa agho Paulosi wakalongosora ghakavikilirangako nadi msilikari Waciroma. Kweniso, msilikari wakagomezganga lupanga para ŵakutimbana na mulwani uyo wali pafupi.

3. Cifukwa wuli tikwenera kupulikira ulongozgi wa Yesu Khristu na kulondezga ciyelezgero cake?

³ Padera pa vilwero na kusambizgika makora, cifukwa cinyake ico ŵasilikari Ŵaciroma ŵakaluskiranga nkhondo cikaŵa cakuti ŵakapulikiranga mulongozgi panji mulanguli wawo. Ŵakhristu nawo ŵakwenera kupulikira Yesu Khristu, uyo Baibolo likuti ni “mulanguli ku ŵanthu.” (Yesaya 55:4) Kweniso ni “mutu wa Ekleziya [mpingo].” (Ŵaefeso 5:23) Yesu wakutipa ulongozgi wakukhwaskana na umo tingalwera nkhondo yauzimu ndipo wakupeleka ciyelezgero ciwemi comene ca umo tingavwalira mahomwa ghauzimu. (1 Petros 2:21) Malemba ghakutiphalira kuti ‘tivware’ mtima wa Khristu cifukwa mikhaliro yakuyana na ya Khristu yikukolerana  comene na mahomwa ghithu ghauzimu. (1 Petros 4:1) Mwantheura, apo tisandenge homwa lauzimu lililose palekha, tiwonenge umo Yesu wakacitira na homwa ilo na kuwona kuzirwa kwake.

Kuvikilira Luwunda, Cifuŵa, na Malundi

4. Pa mahomwa agho msilikari wakavwaranga, kasi lamba wakawovwiranga wuli, ndipo wakwimira vici?

⁴ Kukaka luwunda na unenesko. Kale, ŵasilikari ŵakavwaranga lamba mukuru wa cikumba, uyo usani wake ukaŵanga pakati pa masentimita 5 na 15. Ŵanthu ŵanyake awo ŵakung’anamura Baibolo ŵakusacizga kuti vesi ili likwenera kulembeka kuti, “unenesko ukakike mu luwunda lwinu nga ni lamba.” Lamba wa ŵasilikari wakavikiliranga luwunda lwawo, kweniso ŵakakoloŵekangamo lupanga. Para msilikari wakaka luwunda lwake ndikuti wakanozgekeranga nkhondo. Paulosi wakayelezgera lamba wa msilikari na umo unenesko wa mu Malemba ukwenera kukhwaskira umoyo withu. Tikwenera kukaka lamba wakuyelezgera mu luwunda lwithu, mwakuti ticitenge vinthu mwakukolerana na unenesko na kuwuvikilira nyengo zose. (Salmo 43:3; 1 Petros 3:15) Kuti ticite ici, tikwenera kusambira Baibolo na mtima wose na kughanaghanira ivyo tikuŵazga. Yesu wakaŵa na dango la Ciuta ‘mukati mwa mtima wake.’ (Salmo 40:8) Mwantheura, para awo ŵakalimbananga nayo ŵamufumba fumbo, wakazgoranga mwakuzunura Malemba agho wakasunga pamtima.—Mateyu 19:3-6; 22:23-32.

5. Longosorani umo ulongozgi wa mu Malemba ungatovwilira panyengo iyo tikuyezgeka.

⁵ Para tazomerezga unenesko wa mu Baibolo kuti utilongozge, ungativikilira kuti tileke kujipusika na kutovwira kuti tisankhenge vinthu mwamahara. Panyengo iyo tikuyezgeka, malango gha mu Baibolo ghazamutikhozga kuti ticite ico nchiwemi. Tizamuŵa nga tikuwona Msambizgi withu Mukuru, Yehova, na kupulika lizgu kumanyuma kwithu lakuti: “Iyi ndiyo nthowa, endaninge mwa iyi.”—Yesaya 30:20, 21.

6. Cifukwa wuli mtima withu wakuyelezgera ukwenera kuvikilirika, ndipo ungavikilirika wuli na urunji?

⁶ Kuvwara pa cifuŵa ngunya ya urunji. Ngunya ya msilikari yikavikiliranga mtima, uwo nchiŵaro cakuzirwa comene. Mtima withu wakuyelezgera, uwo ni wunthu withu wa mkati, ukwenera kuvikilirika comene cifukwa ukutemwa vinthu viheni. (Genesis 8:21) Mwantheura, tikwenera kumanya malango ghaurunji gha Yehova na kughatemwa. (Salmo 119:97, 105) Para tikutemwa urunji tikanenge kaghanaghaniro ka caru, ako kakupepuska malango ghakupulikikwa makora gha Yehova. Kweniso, para tikutemwa viwemi na kutinkha viheni, tikucheŵa mikhaliro iyo yingananga umoyo withu. (Salmo 119:99-101; Amosi 5:15) Yesu nchiyelezgero ciwemi comene pa nkhani iyi, cifukwa pakuyowoya za iyo, Malemba ghakuti: “Mwatemwa urunji, ndipo mwatinkha ucikana malango.”—Ŵahebere 1:9. a

7. Cifukwa wuli msilikari Waciroma wakakhumbikwiranga skapato yiwemi, ndipo ici cikwimira vici?

⁷ Kukaka ku malundi kanozgekero ka ivangeli la cimango. Ŵasilikari Ŵaciroma ŵakakhumbikwiranga skapato panji nkhwaŵira zakukhora  cifukwa kanandi para ŵakuluta ku nkhondo ŵakendanga mtunda wa makilomita 30 zuŵa lililose, uku ŵavwara panji kuyegha mahomwa na vilwero vyakukwana makilogiramu 27. Mwakwenelera, Paulosi wakayaniska skapato na umo tiliri ŵakunozgeka kupharazga uthenga wa Ufumu kwa munthu waliyose uyo wangategherezga. Ici nchakukhumbikwa comene cifukwa ŵanthu ŵangamanya wuli Yehova usange tili ŵambura kunozgeka, kweniso tikukhumba yayi kupharazga?—Ŵaroma 10:13-15.

8. Kasi tingalondezga wuli Yesu pa kupharazga makani ghawemi?

⁸ Ni nchito wuli iyo yikaŵa yakukhumbikwa comene pa umoyo wa Yesu? Iye wakaphalira Kazembe wa Ŵaroma Pontiyo Pilato kuti: ‘Nkhiza mu caru kuti ndipanikizge na unenesko.’ Yesu wakapharazganga kulikose uko wasanga ŵanthu awo ŵangategherezga, ndipo wakatemwanga comene uteŵeti mwakuti ndiwo ukaŵa pakwamba, vinthu vyakuthupi pamanyuma. (Yohane 4:5-34; 18:37) Usange nase tikutemwa kupharazga makani ghawemi nga ni Yesu, tipenjenge nthowa zinandi izo tingapharazgira. Kweniso, tiŵenge ŵakukhora kuuzimu para tikutangwanika na uteŵeti withu.—Milimo 18:5.

Nguru, Cisoti, na Lupanga

9. Kasi nguru yikavikiliranga wuli msilikari Waciroma?

⁹ Nguru ya cipulikano. Mazgu gha Cigiriki agho ghakung’anamulika kuti “nguru” ghakung’anamura ciskango ico cikaŵanga cikuru makora mwakuti cingavikilira thupi lose. Cingavikilira munthu ku “mivwi yose ya moto” iyo yikuyowoyeka pa Ŵaefeso 6:16. Nyengo yakale, ŵasilikari ŵakarwanga nkhondo na mivwi iyo yikaŵanga na mphuwu izo ŵakathirangamo vimafuta ivyo vikabukanga. Kamanyimanyi munyake wa masambiro wakayowoya kuti mivwi iyi “yikaŵa vilwero vyakofya comene nyengo yakale.” Para msilikari wangaŵavya nguru [ciskango]  kuti wajivikilire, mbwenu wangapwetekeka uheni comene panji kukomeka.

10, 11. (a) Kasi Satana wali na ‘mivwi [wuli] ya moto’ iyo yingananga cipulikano cithu? (b) Kasi Yesu wakalongora wuli kuzirwa kwa cipulikano cankhongono panyengo ya ciyezgo?

¹⁰ Kasi ni ‘mivwi [wuli] ya moto’ iyo Satana wakuponya kuti wanange cipulikano cithu? Wangambiska nthambuzgo panji kupangiska kuti ŵanthu ŵa mu mbumba yithu, ku nchito, panji ku sukulu ŵatiwukire. Ŵakhristu ŵanyake ŵapwetekeka kuuzimu cifukwa ca kukhumba kuŵa na vinthu vyakuthupi vinandi, kweniso cifukwa ca kucita mikhaliro yiheni. Kuti tijivikilire ku ‘ivi vyose [tikwenera] kujitolera nguru ya cipulikano.’ Munthu wakuŵa na cipulikano para wasambira za Yehova na kudumbiskana nayo mu lurombo nyengo zose, kweniso kumanya umo wakutivikilira na kutitumbika.—Joshua 23:14; Luka 17:5; Ŵaroma 10:17.

¹¹ Apo Yesu wakaŵa pa caru capasi, wakalongora kuti nchakukhumbikwa kuŵa na cipulikano cankhongono panyengo ya suzgo. Wakagomezga comene maghanoghano gha Awiske ndipo wakakondwanga kucita khumbo lawo. (Mateyu 26:42, 53, 54; Yohane 6:38) Nanga paŵe panyengo iyo wakapulikanga ulwilwi mu munda wa Getsemane, Yesu wakaphalira Awiske kuti: “Nga ndi umo nkhukhumbira ine cara, kweni nga ndi umo mukukhumbira imwe.” (Mateyu 26:39) Yesu wakaluwa yayi kuti nchakuzirwa kugomezgeka na kukondweska Awiske. (Zintharika 27:11) Para nase ndimo tikugomezgera Yehova, tizamuzomerezga yayi kuti cipulikano cithu cinangike cifukwa ca kuneneka panji kususkika. M’malo mwake, cipulikano cithu cizamukhozgeka para tikugomezga Ciuta, kumutemwa, na kusunga malango ghake. (Salmo 19:7-11; 1 Yohane 5:3) Vitumbiko ivyo Yehova wasungira awo ŵakumutemwa vingayana yayi na vinthu vyakuthupi panji vyakukondweska  vya kanyengo kacoko.—Zintharika 10:22.

12. Nchinthu wuli cakuzirwa ico cikhupiko cakuyelezgera cikuvikilira, ndipo cifukwa wuli civikiliro ici nchakuzirwa?

¹² Cikhupiko [cisoti] ca ciponosko. Cikhupiko panji cisoti cikavikiliranga mutu na wongo wa msilikari—umo mwagona mahara. Cilindizga ca Ŵakhristu cikuyelezgereka na cikhupiko cifukwa cikuvikilira maghanoghano ghithu. (1 Ŵatesalonika 5:8) Nangauli tili na mahara cifukwa ca kumanya unenesko wakufuma mu Mazgu gha Ciuta, kweni ticali ŵakulopwa ndiposo ŵakwananga. Maghanoghano ghithu ghangakaŵa yayi kunangika. Vinthu vya mu caru ici vingatisuŵizga panji kutimbanizga cilindizga ico Ciuta watipa. (Ŵaroma 7:18; 12:2) Dyabulosi wakatondeka kupuluska Yesu mwa kumupa “maufumu ghose gha pano pasi na ucindami wawo.” (Mateyu 4:8) Yesu wakakanirathu ivyo Dyabulosi wakakhumba kumupa, ndipo Paulosi wakayowoya kuti: ‘Cifukwa ca cimwemwe ico cikaŵikika panthazi zake, [Yesu] wakazizipizga . . . [vyakuŵinya], wakelura soni, ndipo wali kukhala ku malyero gha cizumbe ca Ciuta.’—Ŵahebere 12:2.

13. Kasi tingacita wuli kuti tilutilire kugomezga ivyo vili munthazi?

¹³ Cigomezgo canthena ca Yesu kuti cikwiza cekha yayi. Usange tikutemwa kughanaghana vinthu vya mu caru ici, m’malo mwa kughanaghana za cilindizga ca munthazi, cipulikano cithu mu ivyo Ciuta walayizga cizizimenge. Mukuluta kwa nyengo, tingaŵavyirathu cilindizga. Kweni para nyengo zose tikughanaghanira ivyo Ciuta walayizga, tilutilirenge kukondwa na vinthu ivyo vili munthazi mwithu.—Ŵaroma 12:12.

14, 15. (a) Kasi lupanga lwithu lwakuyelezgera ni vici, ndipo tingalugwiliskira wuli nchito? (b) Pelekani ciyelezgero cakulongora kuti lupanga lwa mzimu lungatovwira kutonda ciyezgo.

¹⁴ Lupanga lwa mzimu. Mazgu gha Ciuta, panji uthenga wa mu Baibolo, wuli nga ni lupanga lwakuthwa kosekose, ulo lungadumura mautesi agho visopo vikusambizga, na kovwira ŵanthu ŵa mitima yiwemi kuti ŵafwatuke mwauzimu. (Yohane 8:32; Ŵahebere 4:12) Kweniso, lupanga lwa mzimu ulu lungativikilira para tikuyezgeka panji para Ŵakhristu ŵakugaruka ŵakukhumba kunanga cipulikano cithu. (2 Ŵakorinte 10:4, 5) Tili ŵakuwonga comene kuti ‘Malemba ghose ghakupelekeka na Ciuta ndipo ghakutovwira kuti tiŵe ŵakunozgekera nkhanira milimo yose yiwemi.’—2 Timote 3:16, 17.

¹⁵ Apo Yesu wakayezgekanga mu mapopa, wakajivikilira ku mautesi na mauryarya gha Satana na lupanga lwa mzimu. Pa cilicose ico Satana wakamuyezga, iye wakazgora kuti: “Kuli kulembeka.” (Mateyu 4:1-11) Davide, Kaboni wa Yehova wa ku Spain, nayo wakawona kuti Malemba ghakamovwira kuti watonde ciyezgo. Apo wakaŵa na vilimika 19, msungwana munyake wakutowa uyo wakagwiranga nayo nchito pa kampani yinyake, wakamupempha kuti “ŵaŵe pa cibwezi.” Davide wakakana ivyo msungwana uyu wakakhumbanga ndipo wakapempha bwana wake kuti wamusamuskire ku malo ghanyake mwakuti wacheŵe ciyezgo ici. Davide wakayowoya kuti: “Nkhakumbuka umo Yosefe wakacitira. Wakakana uzaghali ndipo wakacimbira panyengo yeneyiyo. Nane ndimo nkhacitira.”—Genesis 39:10-12.

16. Longosorani cifukwa ico tikwenera kusambizgikira mwakuti ‘tilunjike makora mazgu gha unenesko.’

¹⁶ Yesu wakagwiliskiraso nchito lupanga lwa  mzimu kuti wawovwire ŵanji kuti ŵafumemo mu mawoko gha Satana. Yesu wakati: “Visambizgo vyane kuti ni vyane cara, kweni ni vya Uyo wakandituma.” (Yohane 7:16) Kuti nase tisambizgenge mwaluso nga ni Yesu, tikwenera kusambizgika dankha. Pakuyowoya za ŵasilikari Ŵaciroma, wakulemba mbiri Waciyuda, Josephus wakalemba kuti: “Zuŵa lililose, msilikari waliyose wakakhozganga thupi lake mwa kuyezgelera nga wakurwa nkhondo. Lekani ŵasilikari aŵa ŵakavukanga luŵiro yayi para ŵakurwa nkhondo.” Tikwenera kugwiliskira nchito Baibolo pakurwa nkhondo yithu yauzimu. Kweniso, tikwenera ‘kuŵa na mwamphu kujilongora ŵakulumbika kwa Ciuta, ŵanchito ŵambura kukhozgeka soni, ŵakulunjika makora mazgu gha unenesko.’ (2 Timote 2:15) Tikukhorwa comene para tikugwiliskira nchito Malemba pakuzgora fumbo lamahara ilo wakukondwelera watifumba.

Lombani pa Nyengo Yiliyose

17, 18. (a) Kasi lurombo lukugwira nchito wuli pakulimbana na Satana? (b) Pelekani ciyelezgero cakulongora kuzirwa kwa lurombo.

¹⁷ Pamanyuma pa kuyowoya za mahomwa ghose ghauzimu, Paulosi wakasazgirapo ulongozgi unyake wakukhumbikwa. Pakwimikana na Satana, Ŵakhristu ŵakwenera ‘kuromba na kuŵeyelera.’ Kasi ŵakwenera kuromba kalinga? Paulosi wakalemba kuti: ‘Lombani mu mzimu nyengo zose.’ (Ŵaefeso 6:18) Lurombo lungatikhozga comene para tikuyezgeka panji kugongoweskeka. (Mateyu 26:41) Yesu “wakapeleka malurombo na maŵeyelero pamoza na nchemerezgo na masozi kwa Uyo wakaŵa na nkhongono kumuponoska ku nyifwa, ndipo wakapulikikwa cifukwa ca kopa Ciuta.”—Ŵahebere 5:7.

¹⁸ Milagros, uyo wapwelelera mufumu wake mulwari kwa vilimika vyakujumpha 15 wakuyowoya kuti: “Para nayamba kugongowa, nkhuromba kwa Yehova. Palije uyo wanganovwira kuluska iyo. Mbunenesko kuti nyengo zinyake nkhughanaghana kuti natondeka ndine. Kweni kanandi para naromba kwa Yehova, nkhuwona kuti nkhongono zikuweleramo, ndipo nkhujipulika makora.”

19, 20. Kasi tikukhumbikwira vici kuti tiluske nkhondo yithu ya kulimbana na Satana?

¹⁹ Dyabulosi wakumanya kuti nyengo yamukhalira yicoko, ndipo sono wakulimbikira comene kuti watiwiske. (Civumbuzi 12:12, 17) Tikwenera kumukanizga mulwani wankhongono uyu na ‘kurwa nkhondo ya cipulikano.’ (1 Timote 6:12) Kuti ticite nthena, tikukhumbikwira nkhongono zakujumpha za kawiro. (2 Ŵakorinte 4:7) Kweniso, tikukhumbikwira wovwiri wa mzimu utuŵa wa Ciuta. Mwantheura, tikwenera kuromba. Yesu wakati: “Usange imwe, mwa ŵaheni, mukumanya kuŵapa ŵana ŵinu vyawanangwa viwemi, asi comene kwakuluska Ŵawiskemwe ŵa kucanya ŵati ŵaŵapenge mzimu utuŵa awo ŵakuŵaromba?”—Luka 11:13.

²⁰ Nchakuwonekerathu kuti nchakukhumbikwa kuvwara mahomwa ghose agho Yehova wakutipa. Kuti tivware mahomwa ghauzimu agha tikwenera kuŵa na mikhaliro iyo yikukondweska Ciuta nga ni cipulikano na urunji. Tikwenera kutemwa unenesko nga ni para tawuvwara nga ni lamba, mwakuti tiŵe ŵakunozgeka kupharazga makani ghawemi pa nyengo yiliyose iyo tasangira mupata, ndiposo kuti tikumbukenge vinthu viwemi ivyo vili munthazi. Tikwenera kusambira umo tingagwiliskira nchito lupanga lwa mzimu mwaluso. Mwa kuvwara mahomwa ghose gha Ciuta, tingaluska pakulimbana na vita vya mzimu uheni na kucindika zina lituŵa la Yehova.—Ŵaroma 8:37-39.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Muzgorenge Wuli?

• Ni njani wakutipa ciyelezgero ciwemi pa nkhani ya kuvwara mahomwa ghauzimu, ndipo cifukwa wuli tikwenera kusanda ciyelezgero cake mwakupwelelera?

• Kasi tingavikilira wuli maghanoghano ghithu na mtima withu wakuyelezgera?

• Kasi tingagwiliskira wuli nchito lupanga lwa mzimu mwaluso?

• Cifukwa wuli tikwenera kulutilira kuromba nyengo zose?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 19]

Kusambira Baibolo na mtima wose kungatipangiska kuti tipharazge makani ghawemi pa nyengo yiliyose iyo tasangira mupata

[Cithuzithuzi pa peji 20]

Cilindizga cithu canadi cikutovwira kuti titonde viyezgo

[Cithuzithuzi pa peji 21]

Kasi mukugwiliskira nchito “lupanga lwa mzimu” mu uteŵeti?