‘Kusanga Ngale Yimoza ya Mtengo Wapatali’

“Ŵanthu ŵakulimbikira kuti ŵasange ufumu wa kucanya, ndipo awo ŵakulimbalimba ŵakuwusanga.”—MATEYU 11:12, NW.

1, 2. (a) Kasi Yesu wakazunura cinthu wuli mu ntharika yinyake ya Ufumu ico cikucitika viŵi yayi? (b) Kasi Yesu wakati wuli mu ntharika ya ngale ya mtengo wapatali?

 KASI pali cinthu ico mukuwona kuti nchakuzirwa comene, mwakuti mungamara katundu winu yose kuti mucisange? Nangauli ŵanthu ŵakuti ŵakujipeleka comene kupenja vinthu, kwali ni ndarama, kujipangira lumbiri, mazaza panji udindo, kweni ni viŵi yayi kuti munthu wasange cinthu cakuzirwa na kulolera kumara vyake vyose kuti wacisange. Mbanandi yayi ŵakucita nthena, kweni Yesu wakayowoya fundo iyi mu ntharika yinyake yakulongosora za Ufumu wa Ciuta.

² Iyi ni ntharika iyo Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake paŵekha, ndipo wakayowoya za ngale ya mtengo wapatali. Wakati: ‘Ufumu wa kucanya ukulingana na munthu wamalonda uyo wakupenja ngale ziwemi: ndipo wakati wasanga yimoza ya mtengo wapatali, wakaluta wakasaska vinthu vyose ivyo wakaŵa navyo, ndipo wakayigura.’ (Mateyu 13:36, 45, 46) Kasi Yesu wakakhumbanga kuŵasambizga vici ŵasambiri ŵake na ntharika iyi? Ndipo kasi mazgu gha Yesu agha ghangatovwira wuli?

Kuzirwa kwa Ngale

3. Cifukwa wuli ngale ziwemi zikaŵa za mtengo wapatali?

³ Kwamba kale, ngale ni vidoŵero vyakuzirwa comene. Nga umo likuyowoyera buku linyake, mlembi wa ku Roma, Pliny Mulara wakati ngale zikaŵa zakuzirwa “kuluska vinthu vyose vya mtengo wapatali.” Ngale zikupambana na golide, siliva na malibwe ghanyake ghakuzirwa, cifukwa zikupangika na vyamoyo. Para ciswaswa panji mcenga wanjira mu thupi la nkhonyo zinyake za mu maji, ufira wakucemeka nacre ukupangika na kubulungizga mcenga panji ciswaswa, ndipo ngale yikupangika. Kale, ngale ziwemi comene zikasangikanga mu Nyanja Yiswesi, mu Nyanja ya Persia na mu Indian Ocean, kutali comene na Israyeli. Panji lekani Yesu wakayowoya za “wamalonda uyo wakupenja ngale ziwemi.” Kuti munthu wasange ngale ziwemi, wakeneranga kulimbikira comene.

4. Kasi sambiro leneko ndakuti wuli mu ntharika ya Yesu ya wamalonda?

⁴ Ngale ni vinthu vya mtengo wapatali nadi kwamba kale, kweni tikuwona kuti sambiro leneko ilo Yesu wakakhumbanga kusambizga mu ntharika ya ngale likukhwaskana na ndarama yayi. Mu ntharika iyi, Yesu wakayaniska Ufumu wa Ciuta na ngale ya mtengo wapatali  cara, kweni na “wamalonda uyo wakupenja ngale ziwemi” na umo wakucitira para wasangapo yimoza. Munthu uyu wakaŵa wakupambana na wamalonda bweka, panji wakuguliska ngale. Iyo wakaŵanikanga na kumanya umo ngale yiwemi yikuŵira. Wakamanyanga usange ngale njiwemi nadi para wayiwona, ndipo wakapusikikanga yayi na vinthu vyawakawaka.

5, 6. (a) Kasi tikwenera kumanya vici za wamalonda mu ntharika ya Yesu? (b) Kasi ntharika ya usambazi wakubisika yikutiphalira vici za wamalonda?

⁵ Paliso cinyake ico tikwenera kumanya za wamalonda uyu. Wamalonda bweka, cakwamba wakughanaghanira mtengo uwo wangagulira ngale mwakuti wakasangirepo ndarama zapacanya. Kweniso wangajifumba usange kuli ŵanthu awo ŵakukhumba ngale mwakuti wakaguliske luŵiro. Khumbo lake ndakuti wasange phindu mwaluŵiro pa ico wagura, kuti wakukhumba ngale yayi. Kweni wamalonda uyo Yesu wakazunura mu ntharika ndimo wakaŵira yayi. Iyo wakakhumbanga kusanga phindu la ndarama yayi. Nakuti wakanozgeka kumara “vinthu vyose ivyo wakaŵa navyo” kuti wagure ico wakapenjanga.

⁶ Ŵamalonda ŵanandi ŵangawona kuti munthu uyo Yesu wakayowoyanga mu ntharika wakacita cinthu cambura mahara. Munthu wakumanya malonda wangajikomora nthena yayi. Kweni wamalonda mu ntharika ya Yesu wakaŵa na maghanoghano ghanyake. Njombe yake yikaŵa ndarama yayi, kweni wakaŵa wacimwemwe ndipo wakakhorwa kuti wakaŵa na cinthu cakuzirwa comene. Fundo iyi tikuyipulika makora mu ntharika yakuyana na iyi, iyo Yesu wakayowoya. Wakati: ‘Ufumu wa kucanya ukulingana na usambazi wakubisika mu munda, weneuwo munthu wakati wawusanga, wakabisa; ndipo mu kukondwa kwake wakaluta, wakasaska vinthu vyose ivyo wakaŵa navyo, wakagura munda weneuwo.’ (Mateyu 13:44) Inya, munthu uyu wakakondwa comene kuti wakasanga usambazi, mwakuti wakalolera kumara vyake vyose. Kasi ŵaliko ŵanthu ŵanthena lero? Kasi uliko usambazi uwo munthu wangacitira nthena?

Awo Ŵakamanya Kuzirwa

7. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakamanya makora kuzirwa kwa Ufumu?

⁷ Apo Yesu wakayowoya ntharika iyi, wakalongosoranga za “ufumu wa kucanya.” Iyo wakamanya makora kuti Ufumu ngwakuzirwa comene. Mabuku ghanayi ghakwambilira mu Cipangano Ciphya ghakukhozgera fundo iyi. Yesu wakati wabapatizika mu 29 C.E., “wakapharazganga na kunena [kuti], ng’anamukani . . . mtima; cifukwa ufumu wa kucanya waneng’enera.” Yesu wakasambizga ŵanthu ŵanandi za Ufumu wa Ciuta kwa vilimika vitatu na hafu. “Wakendendekanga mu mizi na mu vikaya, na kupharazga na kuwuzga makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta.”—Mateyu 4:17; Luka 8:1.

8. Kasi Yesu wakacita vici kuti walongore ivyo Ufumu uzamucita kunthazi?

⁸ Kweniso Yesu wakalongora ivyo Ufumu wa Ciuta uzamucita kunthazi mwa kucita minthondwe yinandi mu caru; wakacizga ŵalwari, wakaryeska ŵanjara, wakacetamiska cimphepo nanga nkhuwuska ŵakufwa. (Mateyu 14:14-21; Marko 4:37-39; Luka 7:11-17) Paumaliro Yesu wakalongora kuti wakaŵa wakugomezgeka kwa Ciuta na Ufumu mwa kupeleka umoyo wake, wakafwa nyifwa yakuŵinya pa khuni. Yesu wakatangwanika, na kufwira Ufumu nga umo wamalonda yura wakamalira vyake vyose cifukwa ca ngale “ya mtengo wapatali.”—Yohane 18:37.

9. Kasi ŵasambiri ŵakwambilira ŵa Yesu ŵakalongora mtima wuli?

⁹ Yesu wakajipeleka cifukwa ca Ufumu, kweniso wakawunganya ŵanthu kuti ŵamulondezge. Ŵanthu aŵa nawo ŵakamanya kuti Ufumu ngwakuzirwa comene. Yumoza wawo wakaŵa Andireya, uyo pakwamba wakaŵa musambiri wa Yohane Mbapatizi. Yohane wakati wakhozgera kuti Yesu  wakaŵa “Mwanamberere wa Ciuta,” Andireya wakapulikana na kulondezga Yesu pamoza na musambiri munyake wa Yohane, uyo wakwenera kuti wakaŵa yumoza wa ŵana ŵa Zebediya, zina lake Yohane. Kweni vikamalira penepara yayi. Nyengo yeneyiyo, Andireya wakaluta kwa mukuru wake Simoni na kumuphalira kuti: “Tasanga Mesiya.” Mwaluŵiro, Simoni (uyo wakacemekanga Kefase, panji Petrosi) na Filipu kweniso mubwezi wake Natanayeli, nawo ŵakamanya kuti Yesu wakaŵa Mesiya. Nakuti Natanayeli wakaphalira Yesu kuti: “Imwe ndimwe Mwana wa Ciuta, ndimwe Karonga wa Israyeli.”—Yohane 1:35-49.

Ŵakacitapo Kanthu

10. Kasi ŵasambiri ŵakacita wuli apo Yesu wakaluta na kuŵacema pa ulendo waciŵiri?

¹⁰ Andireya, Petrosi, Yohane na ŵanyake ŵakakondwa comene ŵakati ŵasanga Mesiya, ndipo tingayelezgera na umo wamalonda wakakondwera wakati wasanga ngale ya mtengo wapatali. Kasi ŵakenera kucitaci sono? Baibolo likutiphalira yayi ivyo ŵakacita apo ŵakakumana na Yesu kakwamba. Vikuwoneka kuti ŵanandi ŵakawelera na kulutilira kucita milimo yawo. Kweni pakati pajumpha myezi pafupifupi yinkhondi na umoza panji cilimika cimoza, Yesu wakakumanaso na Andireya, Petrosi, Yohane na Yakobe mukuru wa Yohane apo ŵakakoranga somba mu Nyanja ya Galileya. a Yesu wakati waŵawona, wakati: “Zani ku nyuma zane, ndipo . . . ndizgorenge imwe ŵalovi ŵa ŵanthu.” Kasi ŵakacita wuli? Buku la Mateyu likulongosora za Petrosi na Andireya kuti: “Ŵakayisida mikwawu, ŵakamulondezga.” Ndipo tikuŵazga za Yakobe na Yohane kuti: ‘Ŵakasida ngalaŵa na wiskewo, ŵakamulondezga.’ Kweniso nkhani iyo wakalemba Luka yikuti “ŵakasida vyose, ndipo ŵakamulondezga.”—Mateyu 4:18-22; Luka 5:1-11.

11. Kasi nchivici ico cikwenera kuti cikatuma ŵasambiri kulondezga Yesu luŵiro ŵakati ŵacemeka?

¹¹ Kasi ŵasambiri ŵakaphuluphutira ŵakati  ŵacemeka? Yayi! Nangauli pakwamba apo ŵakakumana na Yesu ŵakawelera dankha kukalutizga kukora somba, tikukayika yayi kuti ivyo ŵakawona na kupulika nyengo iyo vikaŵacontha mitima, ndipo vikakhalilira mu maghanoghano ghawo. Pafupifupi cilimika cikalutapo pambere ŵandacemeke, ndipo iyi yikaŵa nyengo yakukwana kuti ŵaghanaghanire ivyo ŵakawona. Sono yikaŵa nyengo yakuti ŵacitepo kanthu. Kasi ŵaŵenge nga ni munthu wamalonda uyo Yesu wakutiphalira kuti wakanweka comene wakati wasanga ngale yiwemi, ndipo “wakaluta” luŵiro na kucita ivyo vikakhumbikwanga kuti wayigure? Inya. Ŵakakhorwa na ivyo ŵakawona na kupulika. Ŵakamanya kuti sono ŵakenera kucitapo kanthu. Lekani, nga umo Malemba ghakuyowoyera, kwambura kucedwa, ŵakaleka vyose na kulondezga Yesu.

12, 13. (a) Kasi ŵanandi awo ŵakamupulika Yesu ŵakacita wuli? (b) Kasi Yesu wakayowoyaci za ŵasambiri ŵake ŵakugomezgeka, ndipo mazgu ghake ghakung’anamuraci?

¹² Ŵanthu ŵakugomezgeka aŵa ŵakapambana comene na awo ŵakuzunulika mu Makani Ghawemi. Ŵanandi awo Yesu wakaŵacizga na kuŵaryeska ŵakaluta kukacita vyawo. (Luka 17:17, 18; Yohane 6:26) Nakuti ŵanyake ŵakakana apo Yesu wakaŵacema kuti ŵamulondezge. (Luka 9:59-62) Kweni Yesu wakayowoya za ŵakugomezgeka kuti: “Kufuma mu mazuŵa gha Yohane Mbapatizi mupaka lero, ŵanthu ŵakulimbikira kuti ŵasange ufumu wa kucanya, ndipo awo ŵakulimbalimba ŵakuwusanga.”—Mateyu 11:12.

¹³ Kasi mazgu ghakuti “ŵakulimbikira” ndiposo ghakuti “ŵakulimbalimba” ghakung’anamuraci? Kuyana na Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, verebu la Cigiriki ilo kwafuma mazgu agha likung’anamura “kucita vinthu na nkhongono zose.” Wakusanda Baibolo Heinrich Meyer wakayowoyapo za vesi ili kuti “likulongosora za mwamphu na citatata ivyo ŵanthu aŵa ŵali navyo kuti ŵasange ufumu wa Mesiya uwo ukwiza . . . Mbakunweka ndipo ŵakulimbikira (kwambura kupumura) cifukwa ca ufumu.” Nga ni munthu wamalonda, ŵanthu ŵacoko waka aŵa ŵakamanya ico cikaŵa cakuzirwa nadi, ndipo ŵakaleka vyose ivyo ŵakaŵa navyo cifukwa ca Ufumu.—Mateyu 19:27, 28; Ŵafilipi 3:8.

Ŵakamovwira Kupenja

14. Kasi Yesu wakaŵawovwira wuli ŵapositole kunozgekera nchito ya kupharazga Ufumu, ndipo ŵakacita wuli?

¹⁴ Apo Yesu wakateŵeteranga, wakasambizga na kovwira ŵanthu kuti ŵasange Ufumu. Cakwamba, wakasora ŵanthu 12 pakati pa ŵasambiri ŵake, ndipo wakaŵimika kuŵa ŵapositole, panji ŵakutumika na iyo. Yesu wakaŵaphalira ivyo ŵakenera kucita pakuteŵetera ndiposo wakaŵasoka za masuzgo agho ghakenera kuŵawira. (Mateyu 10:1-42; Luka 6:12-16) Kufuma apo, ŵakalongozgana na Yesu pakupharazga mu caru vilimika viŵiri panji kujumpha apa, ndipo ŵakaŵa pa wene na wene. Ŵakapulika ivyo wakayowoyanga, ŵakawona milimo yake yankhongono na umo wakacitiranga vinthu. (Mateyu 13:16, 17) Vyose ivi vikwenera kuti vikaŵacontha comene, mwakuti ŵakaŵa na mwamphu ndipo ŵakaŵikapo mtima comene kupenja Ufumu, umo wakacitira wamalonda.

15. Kasi Yesu wakati ŵasambiri ŵake ŵakenera kusekelera cifukwa ca vici?

¹⁵ Padera pa ŵapositole 12, Yesu ‘Wakimika ŵanji makhumi ghankhondi na ghaŵiri, ndipo wakaŵatuma ŵaŵiri ŵaŵiri munthazi mwake, kuluta mu vikaya vyose, na mu malo ghose, umo iye wakakhumbanga kufikamo.’ Kweniso wakaŵaphalira masuzgo agho ghakenera kuŵawira na kuŵatuma kuti ŵaphalire ŵanthu kuti: “Ufumu wa Ciuta waneng’enera kwa imwe.” (Luka 10:1-12) Ŵasambiri 70 ŵara ŵakati ŵawerako, ŵakaŵa ŵakukondwa ndipo ŵakaphalira Yesu kuti: “Fumu, nanga ndi mizimu yiheni yikutilambira mu zina linu.” Kweni  panji ŵakazizwa apo Yesu wakaŵaphalira kuti cimwemwe cikuru cikaŵa kunthazi, pakuti ŵakaŵa ŵamwamphu na Ufumu. Ndipo wakaŵaphalira kuti: “Mungasekeleranga na ici, kuti mizimu yikumulambirani; kweni sekelerani kuti mazina ghinu ghali kulembeka kucanya.”—Luka 10:17, 20.

16, 17. (a) Kasi Yesu wakaŵaphalira vici ŵapositole pa usiku waumaliro uwo wakaŵa nawo? (b) Kasi ŵapositole ŵakaŵa ŵacimwemwe wuli ndipo ŵakakhorwa wuli na mazgu gha Yesu?

¹⁶ Usiku waumaliro uwo Yesu wakaŵa na ŵapositole, pa Nisani 14, 33 C.E., wakayambiska ico lero tikuti Mugonero wa Fumu, ndipo wakaŵaphalira kuti ŵakumbukirenge. Mise yira, Yesu wakaphalira ŵapositole 11 awo ŵakakhalapo kuti: ‘Imwe ndimwe mwakhala pamoza na ine mu viyezgo vyane; ndipo ine nkhumwimikirani Ufumu, umoso Ŵadada ŵali kundimikira ine, mwakuti mukarye na kumwa pa gome lane mu Ufumu wane; ndipo . . . mukhalenge pa vizumbe na kweruzga mafuko khumi na ghaŵiri gha Israyeli.’—Luka 22:19, 20, 28-30.

¹⁷ Ŵapositole ŵakwenera kuti ŵakaŵa ŵacimwemwe comene, nakuti ŵakakhorwa kupulika mazgu agha kwa Yesu! Ŵakapika nchindi na mwaŵi wapadera ivyo palije uyo wangavisanga. (Mateyu 7:13, 14; 1 Petros 2:9) Iwo ŵakacita nga ni munthu wamalonda yura, ŵakaleka vyose kuti ŵalondezge Yesu na kupenja Ufumu. Sono ŵakakhorwa kuti ŵakakomwa pawaka yayi.

18. Padera pa ŵapositole 11, kasi mbanjani ŵanyake awo ŵazamupindura na Ufumu?

¹⁸ Ŵapositole awo ŵakaŵa na Yesu usiku wura ndiwo pera yayi awo ŵakupindura na Ufumu. Khumbo la Yehova likaŵa lakuti ŵanthu ŵakukwana 144,000 ŵaŵe mu phangano la Ufumu kuti ŵakawuse na Yesu Khristu mu ucindami kucanya. Kweniso mpositole Yohane wakawona mboniwoni ya “mzinda ukuru, uwo pakaŵavya munthu wakamanya kupenda, . . . ŵakwimilira panthazi pa cizumbe na pamaso pa Mwanamberere, . . . ŵakuti, ciponosko kwa Ciuta withu mweneuyo wakukhala pa cizumbe, na ku Mwanamberere!” Aŵa ndiwo ŵazamuwusika na Ufumu uwu pa caru capasi. b—Civumbuzi 7:9, 10; 14:1, 4.

19, 20. (a) Ni mwaŵi wuli uwo wuli kujulikira ŵanthu ŵa mitundu yose? (b) Ni fumbo wuli ilo lizamuzgoreka mu nkhani ya panthazi?

¹⁹ Pambere Yesu wandakwere kucanya, wakalangura ŵasambiri ŵake ŵakugomezgeka kuti: ‘Lutaninge mukasambizge mitundu yose, mukaŵabapatize mu zina la Ŵawiske na la Mwana na la mzimu utuŵa: muŵasambizge kukoreska vyose ivyo ndamulangulirani: ndipo wonani, ine ndili namwe mazuŵa ghose mupaka ku umaliro wa mgonezi.’ (Mateyu 28:19, 20) Ntheura mwaŵi ukajulikira ŵanthu ŵa mitundu yose kuti ŵaŵe ŵasambiri ŵa Yesu. Cikaŵa kwa iwo kuŵikapo mtima pa Ufumu, kwali njombe yawo yiŵe kucanya panji pa caru capasi, nga umo wamalonda wakacitira na ngale ya mtengo wapatali.

²⁰ Mazgu gha Yesu ghakalongora kuti nchito ya kusambizga yikenera kulutilira mupaka “ku umaliro wa mgonezi.” Ntheura, kasi ŵaliko lero awo ŵali nga ni wamalonda, awo ŵakulolera kutaya vyose cifukwa ca Ufumu wa Ciuta? Fumbo ili lizamuzgoreka mu nkhani ya panthazi.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungalongosora?

• Kasi sambiro leneko mu ntharika ya wamalonda ndakuti wuli?

• Kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakamanya makora kuzirwa kwa Ufumu?

• Cifukwa wuli Andireya, Petrosi, Yohane na ŵanyake ŵakacitapo kanthu luŵiro apo Yesu wakaŵacema?

• Ni mwaŵi wuli ukuru comene uwo ŵanthu ŵa mitundu yose ŵali nawo?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 16]

‘Ŵakasida vyose na kulondezga Yesu’