Ucimi Ukufiskika mwa Khristu

‘Ucimi uliko kuti upanikizgire Yesu.’—CIVUMBUZI 19:10, NW.

1, 2. (a) Ni nkhani wuli iyo Ŵaisrayeli ŵakeneranga kudumura kwambira mu 29 C.E.? (b) Kasi mu nkhani yino tidumbiskanenge vici?

 MUKAŴA mu 29 C.E. Mu Israyeli ŵanthu ŵakayowoyanga za Mesiya uyo wakalayizgika. Uteŵeti wa Yohane Mbapatizi ukakuzga cigomezgo ca ŵanthu mwa Mesiya. (Luka 3:15) Yohane wakakana kuti wakaŵa Khristu. M’malo mwake, pakuyowoya za Yesu wa ku Nazarete, wakati: “Ndapanikizga kuti mweneuyu ndi Mwana wa Ciuta.” (Yohane 1:20, 34) Nyengo yeneyiyo, ŵanthu ŵanandi ŵakamba kulondezga Yesu kuti ŵategherezge ivyo wakasambizganga ndiposo kuti waŵacizge.

² Mu myezi yakulondezgapo, Yehova wakapeleka ukaboni wakukwana wakukhwaskana na Mwana wake. Awo ŵakasambiranga Malemba na awo ŵakalondezganga ivyo Yesu wakacitanga ŵakaŵa na ukaboni wakukwana kuti ŵapulikane nayo. Ndipouli, ŵanthu ŵanandi awo Ciuta wakacita nawo phangano ŵakapulikana nayo yayi. Ndipo ŵanthu ŵacoko waka ndiwo ŵakamanya na kuzomera kuti Yesu ni Khristu, Mwana wa Ciuta. (Yohane 6:60-69) Kasi imwe muŵengeko nyengo yira mphanyi mukacita wuli? Kasi mphanyi mukazomera kuti Yesu ni Mesiya na kumulondezga mwakugomezgeka? Wonani ukaboni uwo Yesu mweneco wakapeleka apo ŵanji ŵakamususka kuti waswa Sabata, na maukaboni ghanyake agho wakayowoya pamanyuma pake kuti wakhozge cipulikano ca ŵasambiri ŵake ŵakugomezgeka.

Yesu Wakajipanikizgira Yekha

3. Kasi ni vici ivyo vikapangiska Yesu kuti wapeleke ukaboni wakuti ni Mesiya?

³ Yikaŵa nyengo ya Paska mu 31 C.E. Yesu wakaŵa mu Yerusalemu. Wakaŵa kuti wamara waka kucizga mwanalume uyo wakalwara vilimika 38. Ndipouli, Ŵayuda ŵakamusuzga Yesu  cifukwa cakuti wakacizga munthu pa Sabata. Ŵakamucomboraso kuti wakutuka Ciuta ndipo ŵakakhumba kumukoma cifukwa wakati Ciuta Mbawiske. (Yohane 5:1-9, 16-18) Mazgu gha kujivikilira agho Yesu wakayowoya pa nkhani iyi ghakupeleka vifukwa vikuru vitatu ivyo vingakhorweska munthu waliyose uyo wakukhumba kumanya unenesko kuti Yesu ni Mesiya nadi.

4, 5. Kasi cilato ca uteŵeti wa Yohane cikaŵa civici, ndipo ni mwauli umo wakafiskira makora cilato ici?

⁴ Cakwamba, Yesu wakayowoya za ukaboni wa Yohane Mbapatizi, wakati: ‘Imwe mukatuma mathenga kwa Yohane, ndipo iye wakapanikizga na unenesko. Iye wakaŵa lumbuni lwakugolera na kung’anima: ndipo imwe mukasekelera nyengo yicoko mu kungweruka kwake.’—Yohane 5:33, 35.

⁵ Yohane Mbapatizi wakaŵa “lumbuni lwakugolera na kung’anima” cifukwa cakuti pambere wandakakike na Herode, wakafiska mulimo uwo Ciuta wakamupa wa kunozgera nthowa Mesiya. Yohane wakati: ‘Kuti [Mesiya] wawoneskeke kwa Israyeli, cifukwa ceneici nkhiza ine na kubapatiza na maji. . . . Nkhawona mzimu ukwikha nga ndi njiŵa yakufuma kucanya; ndipo ukakhalilira pa iyo. Nane kuti nkhamumanya cara: kweni Uyo wakandituma kubapatiza na maji ndiyo wakanena nane, Mweneuyo ukuwona mzimu ukwikha, na kukhala pa iyo, ndiyo mweneuyo wakubapatiza na mzimu utuŵa. Ndipo ndawona ine, ndipo ndapanikizga kuti mweneuyu ndi Mwana wa Ciuta.’ a (Yohane 1:26-37) Yohane wakati Yesu ni Mwana wa Ciuta, Mesiya uyo wakalayizgika. Ukaboni wa Yohane ukaŵa wakupulikikwa makora comene mwakuti pakati pajumpha myezi yitatu wakati wafwa, Ŵayuda ŵanandi ŵakazomerezga kuti: ‘Vyose ivyo Yohane wakayowoyanga vya munthu uyu vikaŵa vyaunenesko.’—Yohane 10:41, 42.

6. Nchifukwa wuli milimo ya Yesu yikawovwira ŵanthu kusimikizga kuti Ciuta wakaŵa nayo?

⁶ Yesu wakapelekaso cifukwa cinyake kuti walongore kuti ni Mesiya. Wakati milimo yiwemi iyo wakacitanga ukaŵa ukaboni wakuti Ciuta wakamovwiranga. Wakati: ‘Cipanikizgo ico ndili naco nchikuru cakuluska ca Yohane, cifukwa milimo iyo Ŵadada ŵali kundipa kuyifiska, milimo yeneiyi nkhuyicita, yikundipanikizgira ine kuti Ŵadada ŵali kundituma.’ (Yohane 5:36) Nanga ŵangaŵa ŵalwani ŵa Yesu ŵakatondeka kususka ukaboni uwu, uwo ukasazgapo minthondwe yinandi iyo Yesu wakacita. ‘Kasi ticiteci, pakuti munthu uyu wakucita vimanyikwiro vinandi?’ ndimo ŵalwani ŵake ŵanyake ŵakafumbira pamanyuma pake. (Yohane 11:47) Kweni ŵanyake ŵakapulikana ndipo ŵakati: “Para Khristu wakwiza, kasi wati wacitenge vimanyikwiro vinandi vyakuluska ivyo wacita munthu uyu?” (Yohane 7:31) Ŵategherezgi ŵa Yesu ŵakaŵa na mupata uwemi wakuwonera mikhaliro ya Ŵadada mwa Mwana.—Yohane 14:9.

7. Kasi Malemba gha Cipangano Cakale ghakupanikizgira wuli za Yesu?

⁷ Paumaliro, Yesu wakazunura ukaboni uwo palije uyo wangasuska. Wakati: ‘Malemba . . . gheneagha ndigho ghakundipanikizgira ine.’ Wakasazgirapo kuti: ‘Cifukwa nga mupulikanenge na Mozesi, mphanyi mwapulikana na ine: cifukwa iye wakalemba za ine.’ (Yohane 5:39, 46) Mozesi wakaŵa yumoza ŵa ŵakaboni ŵanadi ŵakale awo ŵakalemba za Khristu. Iwo ŵakalemba maucimi ghanandi ndiposo mdauko wa Ŵaisrayeli. Vyose ivi vikaŵawovwira kuti ŵamanye Mesiya. (Luka 3:23-38; 24:44-46; Milimo 10:43) Wuli pakuyowoya za Dango la Mozesi? Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Malango ghakaŵa nga ndi mulindaŵana wakutitolera kwa Khristu.” (Ŵagalatiya 3:24) Ipo nadi ‘Ucimi uliko kuti upanikizgire Yesu.’—Civumbuzi 19:10.

8. Nchifukwa wuli Ŵayuda ŵanandi ŵakatondeka kupulikana na Mesiya?

⁸ Kasi maukaboni ghose agha: wa Yohane, milimo yankhongono ya Yesu na mikhaliro ya Ciuta iyo wakaŵa nayo, ndiposo maukaboni ghanandi gha mu Malemba, vikumukhorweskani yayi kuti Yesu wakaŵa Mesiya? Awo ŵakatemwanga Ciuta na Mazgu ghake na mtima wose ŵakapulikiskanga na kupulikana na Yesu kuti ni Mesiya uyo wakalayizgika. Ndipouli, ŵanandi ŵakaŵa  vya citemwa ici mu Israyeli. Yesu wakaphalira awo ŵakamususkanga kuti: ‘Nkhumanya kuti mulije citemwa ca Ciuta.’ (Yohane 5:42) M’malo mwa kupenja “ucindami uwo ukufuma kwa Ciuta,” ŵakapokeleranga ucindami kufuma kwa yumoza na munyake. Nchakuzizwiska yayi kuti ŵakatondeka kupulikana na Yesu, uyo nga Mbawiske, wakutinkha kucita nthena!—Yohane 5:43, 44; Milimo 12:21-23.

Kukhozgeka na Mboniwoni ya Ucimi

9, 10. (a) Cifukwa wuli cimanyikwiro cakufuma kucanya cikaŵa ca panyengo yake ku ŵasambiri ŵa Yesu? (b) Kasi Yesu wakaŵalayizga vici ŵasambiri ŵake?

⁹ Cilimika cimoza cikajumphapo kufumira apo Yesu wakayowoyera ukaboni wakuti ni Mesiya. Ciphikiro ca Paska ca 32 C.E. cikaŵa kuti camara. Ŵanandi awo ŵakapulikana nayo ŵakaleka kumulondezga, panyake cifukwa ca nthambuzgo, kutemwa usambazi, panji vyenjezgo vya umoyo. Ŵanyake ŵakwenera kuti ŵakatimbanizgika panji kukhuŵara cifukwa cakuti Yesu wakakana apo ŵanthu ŵakakhumbanga kumuvwarika ufumu. Wakakana apo ŵalongozgi ŵa cisopo ca Ciyuda ŵakamulomba kuti waŵalongore cimanyikwiro cakufuma kucanya ca ucindami wake. (Mateyu 12:38, 39) Ici cikwenera kuti cikaŵazizika ŵanji. Ndiposo Yesu wakamba kuvumbulira ŵasambiri ŵake cinthu cinyake ico cikaŵasuzga comene kupulikiska. Wakaŵaphalira kuti ‘wakwenera kuluta ku Yerusalemu, na kukomwa mu vinandi na ŵalara na ŵasofi ŵalara na Ŵalembi, na kukomeka.’—Mateyu 16:21-23.

¹⁰ Kukakhala myezi yinkhondi na yinayi panji khumi kuti ‘Yesu wafumemo mu caru cino na kuya ku Ŵawiske.’ (Yohane 13:1) Cifukwa ca kufipira mtima comene ŵasambiri ŵake ŵakugomezgeka, Yesu wakalayizga ŵanyake ŵa iwo cinthu ico wakakana kulongora Ŵayuda ŵambura cipulikano, cimanyikwiro cakufuma kucanya. Wakati: ‘Inya nadi nkhumunenerani, ŵalipo ŵanji ŵakwimilira pano, ŵeneawo kuti ŵati ŵacetenge nyifwa cara, mupaka ŵawone Mwana wa munthu wakwiza mu Ufumu wake.’ (Mateyu 16:28) Apa Yesu wakang’anamuranga kuti ŵasambiri ŵanyake ŵakhalenge na umoyo mupaka mu 1914 apo Ufumu wake uzamuyambira kuwusa yayi. Yesu wakang’anamuranga kuti walongorenge ŵasambiri ŵake ŵatatu muzgezge wa umo ucindami wake uzamuŵira para wayamba kuwusa. Mboniwoni ya ucindami wake iyi yikucemeka kusanduka kwa Yesu.

11. Longosorani mboniwoni ya kusanduka kwa Yesu.

¹¹ Ghakati ghalutapo mazuŵa ghankhondi na limoza, Yesu wakatora Petrosi, Yakobe, na Yohane, na kuluta nawo ku lupiri lutali. Wakwenera kuti wakaluta nawo pacanya pa lupiri lwa Hermon. Ŵakati ŵafika, Yesu “wakasanduka pamaso pawo; ndipo cisko cake cikaŵala nga ndi dazi, ndipo minjilira yake yikabuta nga nkhungweruka.” Mozesi na Eliya nawoso ŵakawonekera, ŵakayowoyeskananga na Yesu. Munthondwe uwu ukwenera kuti ukacitika usiku, ntheura kukaŵara makora. Nakuti cikaŵa cakucitika ceneco mwakuti Petrosi wakajipeleka kuti wazenge misasa yitatu, wa Yesu, wa Mozesi, na wa Eliya. Petrosi wacali kuyowoya, bingu lituŵa likaŵabenekelera, ndipo lizgu likafuma mu bingu likati: “Uyu ndi Mwana wane wakutemweka, mweneuyo nkhuca nayo; mupulikani iyo.”—Mateyu 17:1-6.

12, 13. Kasi mboniwoni ya kusanduka yikaŵakhwaska wuli ŵasambiri ŵa Yesu, ndipo cifukwa wuli?

 ¹² Mbunenesko nadi kuti nyengo yicoko waka pambere ivi vindacitike, Petrosi wakati Yesu ni “Khristu, Mwana wa Ciuta wamoyo.” (Mateyu 16:16) Kweni ghanaghanani umo wakajipulikira apo Ciuta wakayowoya yekha kuti Yesu ni Mwana wake wakuphakazgika! Cipulikano ca Petrosi, Yakobe, na Yohane cikakhozgeka comene cifukwa ca kusanduka kwa Yesu! Pakuti cipulikano cawo cikakhozgeka, ŵakaŵa ŵakunozgeka kumarana na masuzgo agho ghakaŵa kunthazi. Ŵakaŵaso ŵakunozgeka kucita mulimo wakuzirwa wa kupwelelera mpingo.

¹³ Kusanduka kwa Yesu kukaŵakhwaska comene ŵasambiri. Vilimika vyakujumpha 30 vikati vyalutapo, Petrosi wakalemba kuti: “[Yesu] wakapokera kwa Ciuta Ŵawiske thumbiko na nchindi, para ghakiza kwa iyo mazgu gha ntheura ghakufuma ku ucindami wakuluska, Uyu ndi mwana wane wakutemweka, mweneuyo nkhuca nayo. Ndipo mazgu gheneagha ise tikaghapulika ghakufuma kucanya, apo tikaŵa nayo mu lupiri lutuŵa.” (2 Petros 1:17, 18) Yohane nayo wakakhwaskika comene na cakucitika ici. Vilimika vyakujumpha 60 pamanyuma pake, iyo wakwenera kuti wakayowoyanga za cakucitika ici apo wakati: ‘Tikawona ucindami wake, nga mbucindami wa kananda wa ŵawiske.’ (Yohane 1:14) Ndipouli, mboniwoni ya kusanduka iyo ŵasambiri ŵa Yesu wakawona yikaŵa yaumaliro yayi.

Ungweru Unyake ku Ŵanthu Ŵakugomezgeka ŵa Ciuta

14, 15. Kasi mpositole Yohane wakakhalilira mupaka Yesu wakiza mu nthowa wuli?

¹⁴ Wakati wawuka, Yesu wakawonekera ku ŵasambiri ŵake mumphepete mwa Nyanja ya Galileya. Kwenekura, wakaphalira Petrosi kuti: ‘Usange nkhukhumba kuti [Yohane] wakhalilire mupaka ndize, kasi nkhacici kwa iwe?’ (Yohane 21:1, 20-22, 24) Kasi mazgu agha ghakung’anamura kuti Yohane wakakhala umoyo utali kuluska ŵapositole ŵanyake? Ndimo vikuwonekera, cifukwa kufuma apo Yesu wakayowoyera mazgu agha, Yohane wakateŵetera Yehova mwakugomezgeka pafupifupi vilimika 70. Ndipouli, Yesu wakang’anamuranga cinthu cinyake cakuzirwa comene kuluska unandi wa vilimika ivyo Yohane wakakhala.

¹⁵ Mazgu ghakuti ‘mupaka ndize’ ghakutikumbuska mazgu ghanyake agho Yesu wakayowoya, ghakuti “Mwana wa munthu wakwiza mu Ufumu wake.” (Mateyu 16:28) Yohane wakakhalilira na umoyo mupaka Yesu wakiza mu nthowa yakuti pamanyuma pake wakawona mboniwoni ya kwiza kwa Yesu nga ni Fumu ya Ufumu wa Ciuta. Kuumaliro wa umoyo wa Yohane, apo wakaŵa pa cirwa ca Patmo, wakapokera Civumbuzi ca vinthu vyakuzizwiska ivyo vikamba kucitika mu “zuŵa la Fumu.” Vinthu ivi vikamukhwaska comene Yohane mwakuti apo Yesu wakati: “Inya; nkhwiza luŵiro,” iyo wakacemerezga kuti: “Ameni! zaninge, Fumu Yesu.”—Civumbuzi 1:1, 10; 22:20.

16. Cifukwa wuli nchakuzirwa kulutilira kukhozga cipulikano cithu?

¹⁶ Ŵanthu ŵawemi mtima mu vilimika vya mu handiredi lakwamba ŵakagomezga kuti Yesu ni Mesiya ndipo ŵakapulikana nayo. Awo ŵakapulikana na Yesu wakeneranga kukhozgeka cifukwa ŵakakhalanga na ŵanthu ŵambura cipulikano, ŵakaŵa na mulimo wakuti ŵacite, kweniso cifukwa ca viyezgo ivyo vikaŵa munthazi. Yesu wakapeleka maukaboni ghanandi kulongora kuti ni Mesiya ndipo wakalongoraso ŵalondezgi ŵake ŵakugomezgeka mboniwoni za ivyo vicitikenge kunthazi kuti waŵakhozge. Lero, ise tili mukati mu “zuŵa la Fumu.” Sonosono  apa, Khristu wazamuparanya caru cose ca Satana na kuponoska ŵanthu ŵa Ciuta. Nase tikwenera kukhozga cipulikano cithu mwa kugwiliskira nchito vyose ivyo Yehova wakutipa kuti tikure makora mwauzimu.

Kuvikilirika mu Mdima Na mu Masuzgo

17, 18. Kasi ŵasambiri ŵa Yesu ŵakapambananga wuli na awo ŵakasuskanga makani ghawemi, ndipo nchivici ico cikacitikira magulu ghose ghaŵiri?

¹⁷ Yesu wakati wafwa, ŵasambiri ŵakapulikira mwacikanga ivyo wakaŵalangura kuti ŵapanikizge za iyo “mu Yerusalemu na mu Yudeya, na mu Samariya, na ku vigoti vya caru wuwo.” (Milimo 1:8) Nangauli ŵakatombozgekanga comene, kweni Yehova wakatumbika mpingo wuphya wura na ungweru wauzimu ndiposo ŵasambiri ŵaphya ŵanandi.—Milimo 2:47; 4:1-31; 8:1-8.

¹⁸ Kweni awo ŵakususka makani ghawemi ŵali mu mdima, ndipo mdima uwu ukufipirafipira. Lemba la Zintharika 4:19 likuti: “Nthowa ya ŵaheni yili nga ndi mdima; kuti ŵakumanya cara ico ŵakukhuŵalamo.” “Mdima” ukakura mu 66 C.E. apo ŵasilikari ŵa caru ca Roma ŵakazingirizga Yerusalemu. Ŵakati ŵawelera kwa nyengo yicoko waka pa cifukwa cambura kumanyikwa makora, Ŵaroma ŵakaweraso mu 70 C.E., ndipo pa nyengo iyi ŵakabwangandura msumba uwu. Josephus, Muyuda wakumanya mdauko, wakati Ŵayuda ŵakujumpha 1,000,000 ŵakafwa. Kweni Ŵakhristu ŵakugomezgeka ŵakapona. Cifukwa wuli? Cifukwa ŵasilikari ŵa Roma ŵakati ŵawelera pa ulendo wakwamba, iwo ŵakapulikira languro la Yesu lakuti ŵacimbire.—Luka 21:20-22.

19, 20. (a) Nchifukwa wuli ŵanthu ŵa Ciuta ŵakwenera kopa yayi peneapo umaliro wa mgonezi wuno ukuneng’enera? (b) Kasi Yehova wakaŵapa ungweru wuli ŵanthu ŵake pambere cilimika ca 1914 cindize?

¹⁹ Ndimo viliri kwa ise mazuŵa ghano. Suzgo yikuru iyo yikwiza cizamuŵa cimanyikwiro cakuti umaliro wa mgonezi wa Satana waneng’enera. Kweni ŵanthu wa Ciuta ŵakwenera kopa yayi, cifukwa Yesu wakalayizga kuti: “Wonani, ine ndili namwe mazuŵa ghose mupaka ku umaliro wa mgonezi.” (Mateyu 28:20) Kuti wakhozge cipulikano ca ŵasambiri ŵake ŵakwambilira ndiposo kuti ŵanozgekere ivyo vikaŵa kunthazi, Yesu wakaŵalongora mboniwoni ya ucindami uwo wamuŵa nawo kucanya para wayamba kuwusa. Wuli mazuŵa ghano? Ivyo vikawoneka mu mboniwoni yira vikafiskika mu 1914. Ici cakhozga comene cipulikano ca ŵanthu ŵa Ciuta! Kuti vinthu viwemi ivyo tikulindilira vizakacitike, mboniwoni iyi yikwenera kufiskika. Ndipo Yehova wacali kovwira ŵateŵeti ŵake kuti ŵapulikiske mboniwoni iyi. Peneapo mdima ukubenekelera caru, “nthowa ya ŵarunji yikuŵa nga ndi kungweruka kwa matandakuca, uko kukuŵaliraŵalira mupaka muhanya pakati.”—Zintharika 4:18.

²⁰ Nanga ni apo cilimika ca 1914 cikaŵa cindize, kagulu kacoko ka Ŵakhristu ŵakuphakazgika kakamba kupulikiska unenesko wa kwizaso kwa Fumu. Mwaciyelezgero, ŵakapulikiska kuti yizenge kwambura kuwoneka, mwakuyana na ivyo ŵakayowoya ŵangelo ŵaŵiri awo ŵakawoneka ku ŵasambiri apo Yesu wakakweranga kucanya mu 33 C.E. Bingu likati lamubisa ku ŵasambiri ŵake, ŵangelo ŵakati: “Mweneuyo Yesu, uyo watorekako kwa imwe kuya kucanya, wamkwiza ntheura pera nga ndi umo mwamuwonera pakuluta kucanya.”—Milimo 1:1-9.

21. Kasi tizamudumbiskana vici mu nkhani yakulondezgapo?

²¹ Ŵalondezgi ŵake ŵakugomezgeka pera ndiwo ŵakamuwona Yesu apo wakakweranga  kucanya. Apo Yesu wakasandukanga, wakajilongora ku wumba yayi; caru cikamanya yayi ico cikacitika. Ntheura pera ndimo Khristu wakiziraso mu Ufumu wake. (Yohane 14:19) Ŵasambiri ŵake ŵakuphakazgika pera ndiwo ŵakamanya kuti wizaso mu ufumu wake. Mu nkhani yakulondezgapo, tizamuwona umo Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵacitira cifukwa ca kumanya kuti Yesu wakuwusa, kuŵaciska kuti ŵawunganye pamoza awo ŵazamukhala pa caru capasi.—Civumbuzi 7:9, 14.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mukukumbuka?

• Wakati wasuskika kuti waswa Sabata ndiposo kuti watuka Ciuta, kasi Yesu wakapeleka ukaboni wuli wakuti ni Mesiya?

• Kasi ŵasambiri ŵakwambilira ŵa Yesu ŵakapindura wuli na kusanduka?

• Kasi Yesu wakang’anamuranga vici apo wakati Yohane wakhalilirenge mupaka iye wize?

• Kasi ni mboniwoni wuli iyo yikafiskika mu 1914?

[Mafumbo]

[Vithuzithuzi pa peji 3]

Yesu wakapeleka maukaboni ghakulongora kuti ni Mesiya

[Cithuzithuzi pa peji 5]

Mboniwoni ya kusanduka kwa Yesu yikaŵa yakukhozga cipulikano

[Cithuzithuzi pa peji 6]

Yohane wakakhalilira mupaka Yesu ‘wakiza’