Uwemi wa Kuwezgerapo Mtende

EDWARD wakakhala pacoko waka kuti wafwe, ndipo Bill wakamutinkhanga comene. Vilimika 20 pambere ivi vindacitike, Edward wakacita cinthu cinyake ico cikacitiska kuti Bill ŵamufumiske nchito. Edward wakayezga kuphepiska kuti munyake wamugowokere mwakuti wafwe mu mtende. Kweni Bill wakakana.

Vilimika pafupifupi 30 vikati vyajumphapo, apo Bill wakaŵa pafupi kufwa, wakalongosora cifukwa ico wakakanira kumugowokera munyake. “Ico Edward wakacita nchakuti munthu wangacitira mubwezi wake wa pamtima yayi. Nkhakhumba yayi kudumbiskana nayo kuti timazge nkhani iyi pakati pajumpha vilimika 20 . . . . Panyake nkhananga, kweni ndimo ine nkhawonera.” a

Ni nyengo zose yayi apo ŵanthu ŵakutinkhana nthena para ŵambana, kweni kanandi vikuŵapweteka comene ndipo ŵanji ŵakuŵa na cigwinini. Aghanaghanani za munthu munyake uyo wakujipulika nga ni umo Edward wakacitira. Pakumanya kuti vinthu vyanangika cifukwa ca ivyo wakacita, munthu uyu njuŵi yake yingaŵa makora yayi ndipo wangajipulika kuti wananga ubwezi wake. Ndipouli, vikumupweteka para wakughanaghana umo munyake wakuwonera  ubwezi wawo nga ni viswaswa vya pa cizara.

Kweni munthu uyo wakughanaghana nga ni Bill wakuwona kuti palije ico wakananga ndipo wangakwiya comene na kusunga cakusingo. Iyo wangaghanaghana kuti munyake wakacitira dara ndipo cilipo ico wakacitira nthena. Kanandi para ŵanthu ŵaŵiri ŵambana, waliyose wakususka munyake kuti ndiyo wakananga. Mwantheura, ŵanthu awo kale ŵakaŵa paubwezi ŵakutinkhana.

Ŵakutimbana mwacisisi ndiposo kwambura vilwero. Para munyake wakujumpha, munyake wakulaŵiska kumphepete, ndipo ŵakuyowoyeskana yayi para ŵakumana pa wumba. Para ŵali patali, ŵakulaŵiskana za mumphepete ndiposo mwa thinkho. Ndipo para ŵakuyowoyeskana, ŵakukalipirana panji kunyozana.

Nangauli ŵangaŵa nga ŵakukolerana yayi pa vyose, kweni ŵakuyana pa vinthu vinyake. Wose ŵangamanya kuti ŵali na suzgo ndiposo kuti kumazga ubwezi na munthu uyo ukamutemwanga nchinthu cakucitiska citima comene. Waliyose wangapulika ulwilwi nga ngwa cilonda ico cikutukutira mukati, ndipo wose ŵangamanya kuti ŵakwenera kucitapo kanthu kuti ŵacipozge. Kweni kasi ni njani uyo wayambenge kuti wawezgerepo ubwezi? Palije uyo wakukhumba.

Vilimika 2000 ivyo vyajumpha, ŵapositole ŵa Yesu nyengo zinyake ŵakapindananga. (Marko 10:35-41; Luka 9:46; 22:24) Nyengo yinyake ŵakati ŵambana, Yesu wakaŵafumba kuti: “Mwapindanangaci mu nthowa?” Cifukwa ca soni, palije uyo wakazgora. (Marko 9:33, 34) Ivyo Yesu wakaŵasambizga vikaŵawovwira kuti ŵamazge mphindano. Ulongozgi wake, kweniso wa ŵasambiri ŵake ŵanyake, ucali kovwira ŵanthu kumazga mphindano na kuwezgerapo ubwezi. Tiyeni tiwone.

Limbikirani Kuti Muwezgerepo Mtende

“Nkhukhumba yayi kuyowoya na munthu yura. Nkhukhumba na kumuwona wuwo yayi.” Usange muli kuyowoyapo mazgu agha, mbwenu mukwenera kucitapo kanthu, nga ni umo mavesi agho ghali pasi apa ghakulongolera.

Yesu wakasambizga kuti: ‘Ntheura usange ukupeleka cawanangwa cako pa jochero la sembe, ndipo penepapo ukukumbuka kuti mbali wako wali nawe na kamulandu, uciside papo panthazi pa jochero la sembe cawanangwa cako, ndipo ulute, ukaphemane dankha na mbali wako, sono ndipo wize kapeleka cawanangwa cako.’ (Mateyu 5:23, 24) Wakayowoyaso kuti: “Usange mbali wako wakwanangira, ukadekanye nayo ukamulongore kusovya kwake.” (Mateyu 18:15) Kwali mwanangira munyinu panji munyinu wamunangirani, mazgu gha Yesu ghakulongora kuti nchakuzirwa kudumbiskana nayo mwaluŵiro. Mukwenera kucita nthena “mu mzimu wa kuzika.” (Ŵagalatiya 6:1) Para mukudumbirana khumbo linu ndakuti muvikilire lumbiri lwinu yayi, panji kulongora kuti mundabude, nesi kucicizga uyo mwapindikana kuti waphepiske, kweni kuti muwezgerepo mtende. Kasi ulongozgi wa mu Baibolo uwu ukovwira?

Ernest ni bwana pa nchito. b Kwa vilimika vinandi, iyo wamazga nkhani zakusuzga na ŵanthu ŵakupambanapambana kuti walutilire kugwira nawo makora nchito. Iyo wakumanya umo mphindano zingambira kwambura kusuzga. Wakuti: “Nyengo zinyake nkhambananga na ŵanyane. Kweni para ici cacitika, nkhakhalanga pasi na munthu uyo tambana kuti tidumbiskane. Nkhalutanga mwakudunjika kwa iwo. Kudumbiskana nawo maso na maso, na cilato ca kuwezgerapo mtende. Ici cikovwira nyengo zose.”

 Alicia wali na ŵabwezi ŵanandi awo ŵali na mitheto yakupambanapambana. Iye wakuti: “Nyengo zinyake nkhuyowoya cinthu ico pamanyuma pake nkhuwona nga cakhuŵazga munthu. Nkhuluta na kukaphepiska kwa munthu uyo. Nyengo zinyake nkhuphepiska kanandi kuluska umo nkhwenera kucitira, cifukwa cakuti nangauli nindamukhuŵazge, nkhujipulika makora para naphepiska. Para nacita nthena nkhumanya kuti nindamukhuŵazge.”

Kutonda Vyakujandizga

Ndipouli, kanandi cikuŵa cakusuzga kuwezgerapo mtende para tambana na munthu. Kasi muli kuyowoyapo kuti: “Nambe ndine kukaphemana nayo cifukwa wuli? Iyo ndiyo wakabuda.” Panji kasi muli kulutapo kwa munthu kuti mukadumbiskane nayo suzgo ilo liripo, kweni wakati: “Palije cakuti niyowoye namwe”? Ŵanthu ŵanyake ŵakucita nthena cifukwa cakuti vikaŵapweteka comene. Lemba la Zintharika 18:19, NW likuti: ‘Mbali uyo wabudirika wakuluska msumba wakukhora, ndipo mphindano zinyake zikukozgana na mphingirizgo ya linga.’ Ntheura mukwenera kughanaghanira umo munyinu vikamupwetekera. Usange wakana, lindizganipo pacoko waka na kuyezgaso. “Msumba wakukhora” ungajurika ndipo mungafumyapo “mphingirizgo” na kuwezgerapo mtende.

Cinthu cinyake ico cingatondeska kuwezgerapo mtende ni wofi, kopa kuti ŵanyithu ŵalekenge kuticindika. Ŵanthu ŵanyake ŵakughanaghana kuti nchakukhozga soni kuphepiska panji kuyowoya na munthu uyo ŵapindikana. Nchiwemi kuti ŵanyithu ŵaticindikenge, kweni kasi para munthu wakukana kuwezgerapo mtende wakucindikika panji yayi? Kasi tikucita nthena kuti ŵanyithu ŵaticindikenge panji nchifukwa ca kujikuzga?

Mlembi wa Baibolo Yakobe wakulongora kuti pali kukolerana pakati pa mphindano na kujikuzga. Wakati wavumbura ‘nkhondo’ na ‘zawe’ izo Ŵakhristu ŵanyake ŵakacitanga, wakalutizga kuti: “Ciuta wakwimikana na ŵakujikuzga, kweni wakuŵapa ucizi ŵakujiyuyura.” (Yakobe 4:1-3, 6) Kasi kujikuzga kungatondeska wuli kuwezgerapo mtende?

Ŵanthu ŵakujikuzga ŵakujipusika, ŵakughanaghana kuti mbapacanya kuluska ŵanyawo. Iwo ŵakughanaghana kuti ŵali na mazaza ghakweruzgira ŵanyawo usange mbawemi panji cara. Ŵakucita wuli? Para ŵambana na ŵanyawo, kanandi ŵakuŵawona kuti mbaheni comene mwakuti ŵangasintha yayi. Cifukwa ca kujikuzga, iwo ŵakuwona awo ŵayambana nawo kuŵa ŵambura nchito nakuti nchambura kwenelera kuŵaphepiska. Mwantheura, awo ŵakujikuzga kanandi ŵakupangiska kuti mphindano yilutilire m’malo mwakuti yimare.

Mwakuyana na cinthu ico cajanda galimoto mu msewu, kujikuzga kukujandizga kuti mtende uwelerepo. Ntheura usange imwe mukukana para munyinu wakuyezgayezga kuti muŵeso pa mtende, nyengo zinyake cingaŵa cifukwa ca kujikuzga. Kasi mungacita wuli kuti muleke kujikuzga? Musambire kujiyuyura.

Jiyuyurani

Baibolo likulumba comene kujiyuyura. “Njombe ya kujiyuyura na kumopa Yehova ndi usambazi, na ulemu, na umoyo.” (Zintharika 22:4) Pa Salmo 138:6 tikuŵazga umo Ciuta wakuwonera ŵakujiyuyura na ŵakujikuzga kuti: “Yehova wali mu macanya kweni wakupulika na kuŵapwelelera ŵakuyuyuka; ndipo mweneuyo ngwakujiŵikamo iye wakumumanyira patali.”

Ŵanthu ŵanandi ŵakuti kujiyuyura vikuyana waka na kuyuyuka. Ndimo ŵakuwonera awo ŵakuwusa caru. Nangauli vyaru vyose vikucita ivyo ŵakukhumba, ŵalongozgi ŵa ndyali ŵakutondeka kujiyuyura na kuzomera maubudi ghawo. Para mulongozgi wa boma wayowoya kuti “phepani,” zikuŵa nkhani pa wayilesi, mu nyuzipepara na pa TV. Apo munthu munyake uyo wakaŵa mulara wa boma wakaphepiska sonosono apa cifukwa ca kutondeka kucitapo kanthu pa ngozi iyo yikakoma ŵanthu ŵanandi, mazgu ghake yikaŵa mitu ya nkhani.

Wonani umo dikishonare linyake likulongosolera kujiyuyura. Likuti: “Ni mtima wa kujiwona kuŵa wapasi . . . ukupambana na kujiŵikamo panji kujikuzga.” Ntheura kujiyuyura ni umo munthu wakujiwonera payekha, umo ŵanji ŵakumuwonera yayi. Para munthu wakuzomera mwakujicepeska ivyo wabuda na kulomba kufumira pasi pa mtima kuti ŵanyake ŵamugowokere,  ndikuti wagomoka yayi; kweni cikovwira kuti waŵe na lumbiri luwemi. Baibolo likuti: “Lindafike pharaniko mtima wa munthu ukujituntha, kweni panthazi pa ulemu pali kujiyuyura.”—Zintharika 18:12.

Pakuyowoya za ŵandyali awo ŵakuleka kuphepiska para ŵabuda, munthu munyake wakati: “Nchacitima kuti iwo ŵakughanaghana kuti kuzomera para ŵabuda nchilongolero cakuti mbakulopwa. Kanandi ŵanthu awo mbakulopwa ŵakuphepiska yayi. Ŵanthu ŵa mtima uwemi na ŵacikanga ndiwo ŵakucindikika cifukwa ca kuzomera kuti, ‘Nkhabuda.’” Ndimo vikuŵira na ŵanthu wose. Usange mukuyezgayezga kuti muleke kujikuzga na kwamba kujiyuyura, cikuŵa cipusu kuwezgerapo mtende para mwayambana na munyinu. Wonani umo mbumba yinyake yikawonera kuti uwu mbunenesko.

Julie na mudumbu wake William ŵakambana, cifukwa ca kupambana maghanoghano. William wakaŵakwiyira comene Julie na mfumu wake Joseph, mwakuti wakaleka kuyowoya nawo. Wakawezga vinthu vyose ivyo Julie na Joseph ŵakamupa. Pacoko na pacoko, William na mudumbu wake awo pakwamba ŵakatemwananga comene, ŵakaŵa cimbwe na ncheŵe.

Kweni Joseph wakaghanaghana kulondezga mazgu agho ghali pa Mateyu 5:23, 24. Wakayezga kukumana na mulamu wake mu mzimu wakuzika na kumulembera makalata kumuphepiska. Joseph wakaciska muwoli wake kuti wamugowokere mudumbu wake. William wakawona kuti Julie na Joseph ŵakakhumbisiska comene kuti ŵaweso pa mtende, ntheura mtima wake ukatuna. William na muwoli wake ŵakakumana na Julie na Joseph; ŵakaphepiskana na kuvumbatirana, ndipo wakambaso kutemwana.

Usange mukukhumba kumazga mphindano na munthu, londezgani ivyo Baibolo likusambizga ndipo fwiliranipo kuti muŵeso pa mtende na munthu uyo. Yehova wamovwiraninge. Ivyo Ciuta wakaphalira Ŵaisrayeli ŵakale vizamucitika na kwa imwe wuwo: “A! mupulikirenge malango ghane mphanyi cimango cinu canguŵa nga ndi mronga.”—Yesaya 48:18.

[Mazgu ghamusi]

[Vithuzithuzi pa peji 7]

Kanandi kuphepiska kukovwira kuti tiŵeso pa mtende na ŵabali ŵithu