Ŵana Ŵithu Nchiharo Cakuzirwa
Ŵana Ŵithu Nchiharo Cakuzirwa
‘Wonani, ŵana nchiharo cakufuma kwa Yehova, na cipasi ca nthumbo ndi njombe.’—SALMO 127:3.
1. Kasi bonda wakwamba wakababika wuli?
AWONANI vinthu vikuru ivyo Yehova Ciuta wakacita kwizira mu mwanalume wakwamba na mwanakazi wake awo wakalenga. Wose ŵaŵiri, Adamu na Heva ŵakawovwirana kuti Heva watore nthumbo na kubaba bonda wakwamba. (Genesis 4:1) Mupaka lero, ticali kuzizikika na umo mwanakazi wakutolera nthumbo na kubaba mwana.
2. Cifukwa wuli mungati ivyo vikucitika mu nthumbo ya mama wa pathupi ni vyakuzizika?
2 Mu mazuŵa 270, para selo [sumbi] limoza la mama lakumana na nkhongono ya dada likukura kuŵa bonda uyo thupi lake likupangika na maselo ghambura kupendeka. Mu selo lakwamba ili mukuŵa ulongozgi uwo ukukhumbikwa pakupanga maselo gha mitundu yakujumpha 200. Mwakulondezga ulongozgi uwu, weneuwo palije munthu uyo wakuwumanya makora, maselo agha ghakukura mu ndondomeko yake na kupanga munthu muphya wamoyo!
3. Cifukwa wuli ŵanthu ŵanandi ŵamahara ŵakuzomera kuti Ciuta ndiyo wakucitiska kuti mwana wababike?
3 Kasi imwe mungati ni njani uyo wakupanga bonda? Ni Uyo wakalenga umoyo. Wamasalmo wakimba kuti: “Manyani kuti Yehova ndiye Ciuta! Ndiye wakatilenga.” (Salmo 100:3) Ŵapapi, mukumanya makora kuti muli na bonda cifukwa ca nkhongono zinu zapadera yayi. Ciuta pera, uyo wali na vinjeru vyambura kugota ndiyo wakucitiska kuti munthu wababike. Vilimika vinandi ivyo vyajumpha, ŵanthu ŵamahara ŵalumba Mlengi Mukuru cifukwa ca nthowa iyo mwana wakupangikira mu nthumbo ya nyina. Kasi ndimo namwe mukucitira?—Salmo 139:13-16.
4. Ni nkharo wuli yiheni iyo ŵanthu ŵali nayo, kweni Yehova walije?
4 Kweni kasi Yehova wali kwambiska waka kuti ŵanalume na ŵanakazi ŵababenge ŵana na kuŵaleka waka kwambura kuŵaghanaghanira? Ŵanthu ŵanyake mbanonono, kweni Yehova wali nthena yayi. (Salmo 78:38-40) Pa Salmo 127:3, Baibolo likuti: ‘Wonani, ŵana nchiharo cakufuma kwa Yehova, na cipasi ca nthumbo ndi njombe.’ Sono tiyeni tiwone ng’anamuro la ciharo, kweniso ukaboni uwo cikutilongora.
Ciharo na Njombe
5. Cifukwa wuli ŵana nchiharo?
5 Ciharo cikuyana waka na cawanangwa. Kanandi ŵapapi ŵakulimbikira kugwira nchito vilimika vinandi kuti ŵazakaŵasidire ciharo ŵana ŵawo. Zingaŵa ndarama, katundu panji cinthu cinyake cakuzirwa. Ciharo cilicose ico mupapi wangalekera ŵana cikulongora kuti ngwacitemwa. Baibolo likuti Ciuta wapeleka ŵana ku ŵapapi kuŵa ciharo cawo. Ŵana nchawanangwa cakufuma kwa iyo. Usange muli na ŵana, kasi ivyo mukucita vikulongora kuti mukuwona ŵana ŵinu kuŵa cawanangwa ico Mlengi wa vyose wamupani?
6. Kasi khumbo la Ciuta likaŵa lakuti wuli pakuŵapa ŵanthu nkhongono zakubabira?
6 Khumbo la Yehova pakupeleka cawanangwa ici likaŵa lakuti caru cizure na mphapu ya Adamu na Heva. (Genesis 1:27, 28; Yesaya 45:18) Yehova wakalenga munthu waliyose payekha yayi, nga umo wakalengera ŵangelo. (Salmo 104:4; Civumbuzi 4:11) Kweni wakaghanaghana kuŵapa nkhongono kuti ŵababenge ŵana ŵakukozgana na ŵapapi ŵawo. Ni mwaŵi ukuru comene kuti mama na dada ŵababe mwana na kumupwelelera! Ŵapapi, kasi mukumuwonga Yehova cifukwa ca ciharo cakuzirwa ico wamupani?
Sambirani kwa Yesu
7. Mwakupambana na ŵapapi ŵanyake, kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakutemwa ‘ŵana ŵa ŵanthu’?
7 Nchacitima kuti mbapapi wose yayi awo ŵakuwona ŵana kuŵa njombe. Ŵanandi ŵalije lusungu na ŵana ŵawo. Ŵapapi aŵa ŵakutondeka kuyezga Yehova na Mwana wake. (Salmo 27:10; Yesaya 49:15) Mwakupambana na ŵapapi aŵa, wonani umo Yesu wakacitira na ŵana. Pambere Yesu wandize pa caru capasi, peneapo wakaŵa munthu wauzimu kucanya, Baibolo likuti ‘wakakondwanga na ŵana ŵa ŵanthu.’ (Zintharika 8:31) Iyo wakaŵatemwa comene ŵanthu, mwakuti wakapeleka umoyo wake kuŵa sembe kuti tizakasange umoyo wamuyirayira.—Mateyu 20:28; Yohane 10:18.
8. Kasi Yesu wakalongora wuli ivyo ŵapapi ŵakwenera kucita?
8 Apo Yesu wakaŵa pa caru capasi, wakalongora ivyo ŵapapi ŵakwenera kucita. Wonani ivyo wakacitanga. Wakacezganga na ŵana, nangauli nyengo zinyake wakaŵanga wakutangwanika comene kweniso wakuvuka. Wakawonanga apo ŵana ŵakaseŵeranga mu musika, ndipo wakalongosoranga nkharo ya ŵana pakusambizga. (Mateyu 11:16, 17) Apo Yesu wakalutanga ku Yerusalemu kaumaliro, wakamanya kuti wamusuzgika na kukomeka. Ntheura apo ŵanthu ŵakiza na ŵana kwa iyo kuti ŵamuwone, ŵasambiri ŵake ŵakakhumbanga kuŵawezga, panji mwakuti Yesu waleke kuvuka comene. Kweni Yesu wakaŵasuska ŵasambiri ŵake. Kulongora kuti ‘wakakondwanga’ na ŵana, wakati: “Tuzomerezgani twana twize kwa ine; mungatukanizganga [yayi].”—Marko 10:13, 14.
9. Cifukwa wuli ivyo tikucita vingaŵa vyakovwira comene kuluska ivyo tikuyowoya?
9 Tingasambirako vinandi kwa Yesu. Para ŵana ŵakwiza kwa ise, kasi tikucita wuli nangauli tingaŵa ŵakutangwanika? Kasi tikucita nga ni Yesu? Ivyo ŵana ŵakukhumba ku ŵapapi ŵawo ndivyo Yesu wakaŵapa na mtima wose. Wakaŵapa nyengo yake na kucezga nawo. Nchakuzirwa nadi kuyowoya kuti “nkhukutemwa.” Kweni ivyo mungacita vikuluska mazgu. Kuti mulongore citemwa mukwenera kuyowoya waka yayi, kweni kucita ivyo mukuyowoya. Mukwenera kusanga nyengo, kucezga nawo ŵana ŵinu na kuŵapwelelera. Nangauli mungacita vyose ivi, vingatora nyengo kuti muwone uwemi wake. Mukwenera kuzikira. Para tikumuyezga Yesu na umo wakacitira na ŵasambiri ŵake, tingasambira kuzika.
Kuzika na Citemwa ca Yesu
10. Kasi Yesu wakaŵasambizga wuli ŵasambiri ŵake kuti ŵaŵe ŵakujiyuyura, ndipo kasi ŵakapulika kamoza?
10 Yesu wakamanya kuti ŵasambiri ŵake ŵakalimbananga cifukwa ca mazaza. Zuŵa limoza, Yesu wakati wafika ku Kapernahumu na ŵasambiri ŵake, wakaŵafumba kuti: “Mwapindanangaci mu nthowa? Kweni ŵakacetama: cifukwa mu nthowa ŵakapindananga kuti, mukuru ndi njani?” Yesu wakaŵakalipira yayi, kweni wakaŵasambizga makoramakora kuti ŵaŵe ŵakujiyuyura. (Marko 9:33-37) Kasi ŵakapulika? Yayi, vikatora nyengo. Myezi yinkhondi na umoza kufuma apo, Yakobe na Yohane ŵakatuma anyinawo kuti ŵakalombe kwa Yesu mwakuti ŵakakhale pa malo ghakuzirwa mu Ufumu. Yesu wakaŵawovwiraso mwakuzika.—Mateyu 20:20-28.
11. (a) Kasi ni uteŵeti wuli uwo ŵapositole ŵakaleka kucita ŵakati ŵafika mu cipinda ca pacanya na Yesu? (b) Kasi Yesu wakacita vici, ndipo kasi ŵakawovwirika nyengo yeneyiyo?
11 Nyengo ya Paska la 33 C.E. yikakwana, ndipo Yesu wakawungana na ŵapositole ŵake kwaŵekha kuti ŵakumbukire ciphikiro ici. Ŵakati ŵafika mu cipinda ca pacanya, pakaŵavya na yumoza wa ŵasambiri ŵake uyo wakajipeleka kuti wageziske malundi ŵanyake, pakuti ŵakatuwuruka na fuvu. Iyi yikaŵa nchito ya muzga panji mwanakazi mu nyumba. (1 Samuel 25:41; 1 Timote 5:10) Citima cikwenera kuti cikamukora Yesu kuwona kuti ŵasambiri ŵake ŵakalutilira na mtima wakuti ŵaŵe pacanya pa ŵanyawo! Ntheura Yesu wakageziska malundi gha waliyose, na kuŵaŵeyelera kuti ŵateŵeterenge ŵanyawo umo wakacitira iyo. (Yohane 13:4-17) Kasi ŵakamuyezga Yesu? Baibolo likuti mise yeneyira, “mukawuka mphindano mukati mwa iwo, kuti ndi nju wa iwo wakupimika kuŵa mukuru.”—Luka 22:24.
12. Kasi ŵapapi ŵangamuyezga wuli Yesu pakusambizga ŵana ŵawo?
12 Usange ŵana ŵinu ŵakuleka kupulikira nchenyo, kasi imwe mukumanya umo Yesu wakwenera kuti wakajipulikira? Wonani kuti Yesu wakaleka yayi kovwira ŵapositole ŵake, nangauli ŵakatondeka kupulika kamoza. Paumaliro citatata cikamovwira. (1 Yohane 3:14, 18) Ŵapapi, mukwenera kuyezga citemwa na cizizipizgo ca Yesu, mungalekanga yayi kusambizga ŵana ŵinu.
13. Cifukwa wuli mupapi wakwenera kujandizga mwana yayi para wakufumba?
13 Ŵana ŵakwenera kuwona kuti ŵapapi ŵawo ŵakuŵatemwa, ndipo ŵakuŵaghanaghanira. Yesu wakakhumbanga kumanya maghanoghano gha ŵasambiri ŵake, ntheura wakategherezganga mafumbo ghawo. Wakafumbanga ivyo ŵakaghanaghananga pa nkhani zinyake. (Mateyu 17:25-27) Inya, musambizgi muwemi wakutegherezga na kughanaghanira musambiri. Mupapi wakwenera kucenjera na nkharo ya kujandizga mwana para wakufumba cinthu, na kumukalipira kuti: “Tiye uko! Ukuwona yayi kuti natangwanika?” Usange mupapi watangwanika nadi, ipo wamuphalire mwana kuti ŵadumbirane nyengo yinyake nkhani iyo. Ŵapapi ŵakwenera kuwoneseska kuti ŵadumbirana nayo nadi. Ntheura mwana wangawona kuti mupapi wakumughanaghanira nadi, nakuti cingaŵa cipusu kuti wamuphalire vyakusingo.
14. Kasi ŵapapi ŵangamuyezga wuli Yesu pakuŵalongora citemwa ŵana ŵawo?
14 Kasi nchiwemi kuti ŵapapi ŵapakatenge na kufukatira ŵana ŵawo kulongora kuti ŵakuŵatemwa? Pa fundo iyi, ŵapapi ŵangasambirakoso kwa Yesu. Baibolo likuti: “Wakati watupakata [twana], na kuŵika mawoko ghake pa ito, wakatutumbika.” (Marko 10:16) Kasi mukughanaghana kuti ŵana ŵakacita wuli? Ŵakajipulika makora mu mtima, ndipo ŵakamutemwa Yesu! Usange mukuŵatemwa nadi ŵana ŵinu, iwo ŵazamusuzga yayi para mukuŵacenya na kuŵasambizga.
Kucezga Nawo Nyengo Yitali Wuli?
15, 16. Kasi kwazara maghanoghano wuli pa nkhani ya kulera ŵana, ndipo ghakamba wuli?
15 Ŵanyake ŵakukayikira kuti ŵana ŵakukhumba kuti ŵapapi ŵawo ŵacezgenge nawo na kuŵalongora citemwa. Kwazara maghanoghano ghakuti ŵana ŵakukhumbikwira waka nyengo yiwemi. Awo ŵakukosera pa fundo iyi ŵakuti ŵapapi ŵakwenera kucezga na ŵana ŵawo nyengo yicoko waka, cikuru ŵaghanaghana na kunozgekera vyakuti ŵayowoye nawo. Kasi maghanoghano agha ngawemi? Kasi ghaliko cifukwa cakuti ŵakuŵakhumbira viwemi ŵana?
16 Mulembi munyake uyo wakafumba ŵana ŵanandi wakati iwo “ŵakukhumba kuŵa na ŵapapi ŵawo nyengo yitali,” ndipo ŵapapi “ŵakwenera kufwasa nawo.” Nakuti musambizgi munyake wa pa koleji wakati: “Mazgu ghakuti [nyengo yiwemi] ghaliko cifukwa cakuti ŵapapi ŵamanya kuti ŵakutondeka nchito yawo. Ŵakusanga pakugwenthera kuti ŵacezgenge pacoko waka na ŵana ŵawo.” Kasi ŵapapi ŵakwenera kucezga nawo nyengo yitali wuli ŵana ŵawo?
17. Kasi ŵana ŵakukhumbaci kwa ŵapapi ŵawo?
17 Baibolo likuyowoyapo yayi. Kweni ŵapapi mu Israyeli ŵakaphalirika kuti ŵayowoyenge na ŵana ŵawo mu nyumba zawo, para ŵakwenda mu nthowa, para ŵakugona na para ŵawuka. (Duteronome 6:7) Ici cikung’anamura kuti ŵapapi ŵakwenera kuyowoyeskana na ŵana ŵawo na kuŵasambizga zuŵa lililose.
18. Kasi Yesu wakacitanga wuli para mwaŵi wasangika kuti wasambizge ŵasambiri ŵake, ndipo ŵapapi ŵangasambirapo vici?
18 Yesu wakasambizganga ŵasambiri ŵake pakurya, pakwenda na pakupumura. Ntheura wakaŵasambizganga palipose apo mwaŵi ukasangikira. (Marko 6:31, 32; Luka 8:1; 22:14) Ntheura pera, ŵapapi awo Mbakhristu ŵaŵenge maso kuti para mwaŵi wasangika, ŵayowoyenge makora na ŵana ŵawo, na kuŵasambizga nthowa za Yehova.
Cisambizgo na Kasambizgiro
19. (a) Nchivici cinyake ico cikukhumbikwa kusazga pa kucezga na ŵana? (b) Kasi cakwamba ŵapapi ŵakwenera kuŵasambizga vici ŵana?
19 Kucezga waka na ŵana ndiposo kuŵasambizga nchakukwana yayi kuti ŵakure makora. Cinyake cakuzirwa ni ivyo ŵakusambira. Wonani umo Baibolo likulongosolera ivyo ŵakwenera kusambizgika. Likuti: “Mazgu agha nkhumuwuzgani [nkhumuphalirani] muhanya uno . . . muŵasambizge makora ŵana ŵinu.” Kasi “mazgu agha” ni nga, agho ŵana ŵakwenera kusambizgika? Agha ghakwenera kuŵa mazgu agho ghazunulika pamanyuma pa vesi ili, ghakuti: ‘Mutemwenge Yehova Ciuta winu na mtima winu wose na umoyo winu wose na nkhongono zinu zose.’ (Duteronome 6:5-7) Yesu wakati ili ni dango likuru comene pa malango ghose gha Ciuta. (Marko 12:28-30) Cakwamba, ŵapapi ŵakwenera kusambizga ŵana za Yehova na kulongosora ico tikwenera kumutemwa na kusopa iyo pera na umoyo withu wose.
20. Kasi ŵapapi ŵakale Ciuta wakaŵatuma kuti ŵaŵasambizge vici ŵana ŵawo?
20 Kweni “mazgu agha,” gheneagho ŵapapi ŵakuphalirika kusambizga ŵana ŵawo ghakung’anamura vinandi kuluska kutemwa Ciuta na umoyo wose. Para tawelera ku cipaturo ca kumanyuma mu buku la Duteronome, mungawona kuti Mozesi wakawerezgapo malango agho Ciuta wakalemba pa mawe, Malango Khumi. Malango ghanyake ghakaŵa ghakukanizga utesi, kwiba, kukoma, na kuleŵa. (Duteronome 5:11-22) Ntheura, kale ŵapapi ŵakawovwirika kumanya kuti kusambizga ŵana mikhaliro yiwemi cikaŵa cakuzirwa comene. Lero napo, ŵapapi awo Mbakhristu ŵakwenera kusambizga ŵana ŵawo vinthu ivi kuti munthazi ŵazakaŵe na civikiliro nakuti ŵazakaŵe ŵakukondwa.
21. Kasi ulongozgi wakuti “muŵasambizge makora” ŵana mazgu gha Ciuta ukung’anamuraci?
21 Wonani kuti ŵapapi ŵakuphalirika umo ŵangasambizgira ŵana ŵawo “mazgu agha,” panji malango, kuti: “Muŵasambizge makora ŵana ŵinu.” Mazgu ghakuti “muŵasambizge makora” ghakung’anamura “kuwerezgapo pakusambizga kuti cinthu cikhazikike panji kupanda fundo mu maghanoghano.” Apa Ciuta wakuphalira ŵapapi kuti ŵanozge ndondomeko ya kusambizga Baibolo mwakuti ŵapande vinthu vyauzimu mu maghanoghano gha ŵana ŵawo.
22. Kasi Ŵaisrayeli ŵakaphalirika kuti ŵaŵasambizgenge wuli ŵana, ndipo ici cikung’anamuraci?
22 Ŵapapi ŵakwenera kuŵikapo mtima kuti ndondomeko iyo ŵanozga yende makora. Baibolo likuti: “Mughakakilire ku woko [“mazgu agha,” panji malango gha Ciuta] . . . nga nchiwonesko, ghaŵenge nga nchilemba pa mphumi pakati pa maso. . . . Ndipo mughasimbe [mughalembe] pa mphanjizgo za nyumba zinu na pa vipata vinu.” (Duteronome 6:8, 9) Ici cikung’anamura kuti ŵapapi ŵakwenera kulemba nadi malango gha Ciuta pa vijaro na vipata cara, nesi kukakilira buku la malango mu mawoko panji pa visko vya ŵana. Kweni fundo njakuti ŵapapi ŵakwenera kukumbuska ŵana ŵawo visambizgo vya Ciuta nyengo zose. Ŵana ŵakwenera kusambizgika nyengo zose mwakuti visambizgo vya Ciuta viŵenge nga kuti vili panthazi pawo nyengo zose.
23. Kasi tizamudumbiskana vici mu sambiro la sabata yikwiza?
23 Kasi ni vinthu wuli vyakuzirwa comene ivyo ŵapapi ŵakwenera kusambizga ŵana ŵawo? Cifukwa wuli nchakuzirwa comene lero kusambizga ŵana umo ŵangacitira kuti ŵajivikilire? Kasi ŵapapi ŵali na civici sono ico cingaŵawovwira kusambizga ŵana ŵawo makora comene? Mafumbo agha na ghanyake agho ghakufipiska mtima ŵapapi ndigho tizamudumbiskana mu nkhani iyo yili panthazi.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Cifukwa wuli ŵapapi ŵakwenera kuwona kuti ŵana ŵawo mbakuzirwa?
• Kasi ŵapapi na ŵanthu wose ŵangasambirako vici kwa Yesu?
• Kasi ŵapapi ŵakwenera kucezga na ŵana ŵawo nyengo yitali wuli?
• Kasi ŵana ŵakwenera kusambizgika vici, ndiposo mwauli?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 19]
Kasi ŵapapi ŵakusambirako vici kwa Yesu na umo wakasambizgiranga?
[Vithuzithuzi pa peji 21]
Kasi mu Israyeli ŵapapi ŵakenera kuŵasambizga pawuli ŵana ŵawo ndipo mwauli?
[Vithuzithuzi pa peji 22]
Nyengo zose ŵapapi ŵakumbuskenge ŵana ŵawo visambizgo vya Ciuta